“ Tepegöz Dobruca Masalları"
AÜ T O R U N T ürklük, m erkezden m uhite yayıldığı zam anlarda bir çok evladını ve dolayısıy la k ü ltü rü n ü gittiği yerlere bırakm ış; m u h itten merkeze doğru çekildiğinde de bu evlatlarının b ir kısm ını, tab iî olarak da kültü rü n ü oralarda bırakm ıştır. T anıtım ını yapacağım ız eser, o zam anlardan ve o coğ rafyadan gelm ektedir.
Bu sıcak nefes; D obruca havalisine O sm anlılar zam anında yerleştirilen K oca cık, N aldöken yürükleriyle, b ir kısm ı d a ha erken dönem lerde (IX -X III. asır) K a- radenizin K uzey havzasından akıp gelen A ktav, T ırhala, B ozapa yörükleri, 1556’da R u slar’ın A strahan’ı alm alarıyla K arade niz sahillerine, D nestr ile T u n a nehri a ra sına gelip yerleşen N ogay, K ırım T ü rk lerinin to ru n ların d an gelm ektedir. Bilhassa bu hadiseler m asalların diline de akset miştir. A ynı m asalda Oğuz, K ırım , N ogay Tiirkçesine ait hususiyetlerin bulunm ası b u sebebledir.
D o bruca’daki T ürk kültürü ile ilgili çalışm alar I. D ünya H arb i’nden sonra başlam ış, D obruca D ergisi (Analele Dob- rogei), D obruca A rşivleri (A rhiva Dobro- gei) Dergisi, Em el Dergisi b u çalışm alara önem li ölçüde hizm ette bulunm uştur. D o b ru ca T ürkleriyle ilgili olarak K riterion K tabevi B ostorgay (A hm et N aci G. Ali, M ehm et A bably, N ııri Vııap, Boztorgay, K riterion, Bükreş, 1980) ve Bülbül Sesi (M ehm et Ali Ekrem , Bülbül Sesi, K rite rio n K itabevi, Bükreş 1981) isimli eserleri neşretm iş, 1985’te de yazım ıza konu olan Tepegöz D obruca M asalları’nı neşretm iştir.
K itap, birinci h am u r kağıda basılmış, kapak kom pozisyonu B oitor M ahil tara fından yapılm ıştır.
K itaptaki 55 adet m asal, M ehm et Ali E krem ve M ehm et A li H ilm iye tarafından İlmî usullere sadık kalınarak teyple der lenm iş ve yayına hazırlanm ıştır.
K itap; önsöz (s. 5-12), m etinler (s. 13- 285), sözlük (s. 286-291), kaynak kişiler listesi (s. 292-293) ve içindekiler (s. 294- 296) bölüm lerinden oluşm aktadır.
M asallar, konularına göre tasnif edil miş, altı bölüm e ayrılm ıştır. Buna g ö r e :
Birinci b ö lü m d e : D evler, yılanlar, insanlığın başına m usallat olan diğer ya ratıklara karşı kahram an kişilerin m üca delesine konu olan 7 m asal;
İkinci bölüm de : G üzelliği, becerikli liği çalışkanlığından dolayı üvey anne, kız kardeşleri ve diğer yakınları tarafından kıskanılan kız m asallarından 12 masal;
Ü çüncü b ö lü m d e : Sabır, tasa, bede n î kusurlara, iyilik bilm ezliğe ve n ankör lüğe bağlı 5 masal;
D ördüncü bölüm de : A ile üyeleri ara sındaki ilişkileri aksettiren 12 masal;
Beşinci bölüm de : m titevazilik, çalış kanlık, doğruluğun m eyvelerini örnekleyen 7 m asal;
A ltm cı b ö lü m d e : D oğruluk, elsever- lik, yüreklilik ve b u n ların tersini oluştu ran haksızlık, nankörlük konularında 12 m asal m evcuttur.
K itaba adını veren Tepegöz’ün iki varyantı birinci bölüm dedir. Bu ism in se çilmesi kendileıniin de belirttiği gibi ga yet m ühim dir. Z ira Dede K orkut D estan ları, T ürklüğün sözlü tarih i olarak onunla birlikte çok geniş bir coğrafyaya yayılmış, m uhtelif varyantları teşekkül etm iştir. Bu itibarla T ürk Birliğinin sem bolü haline gelm iştir. Y ine, Ediye Batır, Şara B atır adlarıyla, aynı isim deki T ü rk D estanları nın iki varyantı m asal adı altında altıncı bölüm de yer alm aktadır.
T ürklüğün kültürel bütünlüğünü ve birliğini ortaya koyan folklorla ilgili bu tü r çalışm alar arttıkça sevincim iz bir kat daha artm aktadır. Bu çalışm anın bizi se vindirm esi bu sebebledir.
