B ~ BL ~ YOGRAFYA
~zvestiya Akademii nauk Tadjikskoy SSR, No:
2(96) 1979.
1952'de Du~anbe'de yaynalanmaya ba~layan derginin bu say~s~~ Buhara'll büyük Türk bilgini Ibni Sina'ya ayr~lm~~t~r. Dergi Yaz~~ Kurulu, felsefe, mant~k, sosyoloji, yaz~n, dilbilimi, tabii bilimler ve t~bb~n geli~mesine büyük katk~s~~ olan seçkin bilgin ~bni Sina'n~n (980- ~~ o37) dogumunun ~~ 000. y~l~n~n törenlerle kutlan-mas~~ için UNESCO Genel Kurulu'nun özel bir karar ç~kard~~~n~~ belirtmektedir.Dergide yer alan ve 2 ~ubat, 1979 tarihli "Pravda" gazetesinde yay~nlanm~~~
olan "Ya tayn~~ razgadal" (S~rlar~~ Çözdüm) ba~l~kl~~ yaz~da, O. Latifi, ~bni Sina hakk~nda Sovyetler Birli~i'nde yap~lan çal~~malardan k~saca söz etmektedir. Moskova, Du~anbe ve Buhara'da, ~bni Sina'n~n do~umunun '000. y~l~n~~ kutlama törenleri düzenlenecektir. Bu münasebetle, ~bni Sina'n~n seçme yap~tlar~n~~ içeren to cildin birincisi yay~ma haz~r bulunmaktad~r. Rus ve Özbek dillerinde bas~lm~~~ olan "Kita-bül kanun f~tt~ b" ~~ Ta~kent'te yeniden yay~mlanacakt~r. Ayr~ca, ~bni Sina'n~n 27o'i a~k~n yap~t~ndan elde bulunan ~~ 6° tanesi bas~lacakt~r. Moskova'da, ~bni Sina'n~n seçme yap~tlar~ndan olu~an bir kitapla birlikte, Ibni Sina hakk~nda mono~-rafik çal~~ma ve ara~t~rmalar yay~mlanacakt~r. ~bni Sina'n~n ~iirlerinden olu~an bir kitapla (Rus ve Tacik dillerinde) birlikte, ~bni Sina hakk~nda halk aras~nda ya~a-yan efsanelerden olu~an bir kitap bas~lacakt~r.
Derginin ~bni Sina'ya ayr~lm~~~ olan bu say~s~nda yer alan baz~~ yaz~lar ~unlar : N. Sayfullaev, "Nekotor~e vopros~~ logiki ~bn Sin~" (~bni Sina Mant~~~na ili~kin Baz~~ Sorunlar) ss. 48-58; K. Olimov, "~bn Sina i Sufizm" (~bni Sina ve Süfilik) ss. 59-66; Yu. Nuraliev, "Abuali /bn-Sina i meditsina" (~bni Sina ve T~p Bilimi) ss. 67-77.
N. Sayfullaev, yaz~s~nda, Ibni Sina'n~n mant~~~n konusu ve kavram hakk~nda ö~retisi, önerme ve sonuç ç~karma hakk~ndaki ö~retilerini incelemektedir. ~bni Sina'n~n "Dâni~-nâme", "El'i~ârât", "Necât", "Kitâbü~~ifâ" gibi yap~tlar~na dayal~~ olarak, ~bni Sina mant~~~na ili~kin sorunlar~~ aç~klamaktad~r. Ibni Sina'ya göre insan dü~ünme yetisinin yard~m~yle ak~lda varolan bilgilere dayanarak elde etmek istedi~i bilgilere geçmeye çal~~~r. Bilinmeyene giden yol ancak bilinenden geçer ve bilinene giden yollar bilinmedi~i taktirde bilinmeyene ula~ma olana~~~ yoktur. ~ bni Sina'n~n, kavram~~ tan~mlamak için getirdi~i kurallar k~saca ~öyle özetlenebilir: bilinmeyen bir nesne ancak bilinen bir nesne arac~l~~~yla kavranabilir. Yaz~da
"Kitabül kanun f~tt~b". Çev. : Tokatl~~ Mustafa bin Ahmet bin Hüseyin. El
yazmas~~ nüshas~, Koca Rag~b Pa~a Kütüphanesi'nde, [4] Cilt 2D [5] Cilt 19, varak 134. [6] Cilt 19, varak 149. [7] Varak 150. Tezhibli bir nüshas~~ Topkap~~ Saray~nda Ba~dat Kö~kü Kütüphanesinde 342 numaradad~r. Ba~ka bir nüsha, Çar~amba'da Murat Molla kütt~phanesinde, Hamit 1 kitaplar~~ aras~nda 1015 munarada kay~tl~d~r.
576 B~BL~YOGRAFYA
ayr~ca, k~yas~n yap~s~~ ve kurulu~u anlat~lmakta, çe~itleri hakk~nda örnekler getiril-mektedir. Sonuç olarak, ~bni Sina mant~~~n~n birçok do~ulu ve bat~l~~ dü~ünürler üzerinde olumlu etki yapt~~~~ ve yakla~~k ~~ 000 y~l önce dile getirilmesine kar~~n günümüzde de büyük de~er ta~~d~~~~ kaydedilmektedir.
K. Olimov, "~bni Sina ve Sûfilik" ba~l~kl~~ yaz~s~nda, "El'i~ârât Veltenbihât" kitab~yla birlikte "Risâla fi mâhiyat al-`i~k" 3, "Hayy'ibni Yakzan" 3, "E-t-tâir", "Selman ve Ebsal" 4 gibi risalelerine dayanarak, Ibni Sina'n~n Sûfilikle olan ili~kisini incelemektedir. Sûfi tarikatine ba~l~~ olmayan Ibni Sina'n~n Süfilik sorun-lar~na ilgi duydu~u, bu konuda derin bilgisi oldu~u ve Sûfili~e kar~~~ olumlu tutum izledi~i sonucuna ula~maktad~r. Yazar, Ibni Sina'n~n, Süfi felsefesinin kuramsal ve ahlâksal ilkelerine kay~ts~z kalmamakla beraber, her sorunu bilimsel yoldan aç~kla-maya çal~~t~~~n~, Süll dü~ünürlerin ise, Ibni Sina'n~n üstün yetene~ine ve derin bil-gisine sayg~~ duymakla beraber, O'nun rasyonel felsefesine kar~~~ ç~kt~klar~n~~ belirt-mektedir.
Yu. Nuraliev, yaz~s~nda, ~bni Sina'n~n, kuramsal ve uygulamal~~ t~b biliminin çe~itli sorunlar~~ üstüne yaz~lm~~~ kitap ve risalelerini incelemektedir. En erken yap~t-lar~ndan olan "Cavdiya" (1005-10 ~~ o) k~sa bir giri~le birlikte 8 bölümden olu~mak-tad~r. Sa~l~~~~ korumak için al~nacak önlemler ve çe~itli hastal~klar~n nedenleri, tedavisi ve bunlara yakalanmamak için al~nacak önlemler konusunda bilgi içermekte-dir. Daha sonra "Kitabül kanun f~tt~b" (1013-1020) tan~t~lmaktad~r. Birinci kitab~, t~bb~n ve temel görevlerinin betimlemesiyle ba~lamakta, insan anatomisini ve pata-lojik fizyolojiyi ilgilendiren genel sorunlar~, sa~l~~~n korunmas~~ için al~nacak önlem-leri ve genel tedavi usulönlem-lerini incelemektedir. Ikinci kitap, bitki, hayvan ve mineral-lerden yararlanarak yap~lm~~~ 811 yal~n ilaç ve bunlar~n kullan~m~na ili~kin bilgi vermektedir. Üçüncü kitap, sa~l~~~~ koruma ve yitirilen sa~l~~~~ yeniden kazanmakla ilgili sorunlar~~ incelemektedir. Dördüncü kitap, s~tma, cerrahi ve travmatolojik hastal~klar~n tan~~ ve tedavisine ili~kin sorunlara ayr~lm~~t~r. Be~inci kitapta karma ilaçlar tan~t~lmakta ve 716 ilac~n reçetesi verilmektedir. "Kanun"un tamamlan- mas~ndan sonra yaz~lan "Kitabül ürcuze f~tt~b" ~iir türünde yaz~lm~~~ küçük bir t~p k~lavuzudur. 1332 beyitten olu~an bu kitap t~bb~n tüm kuramsal ve uygulamal~~ sorunlar~na ili~kin temel bilgiler içermektedir. Yazar, ~bni Sina'n~n yap~tlar~n~n ölmezli~ini, çok eski zamanlarda, her ~eyden önce T~p bilimine bir sistem getir-mesine ba~layarak yaz~su~a son vermektedir.
TÜTEN ÖZKAYA, Ph. D.
2
~bni Sina, Risaleler 3 : A~k~n Mahiyeti Hakk~nda. Çev.: A. Ate~. ~stanbul 1953~brahim Horoz Bas~mevi. = ~. Ü. Edeb. Fak. Yay. 552.
3
"Hayy'ibni rakzan"~n Türkçesi. Çev.: ~. Yaltkaya. Bkz.: "Büyük Türk Filozof ve T~p Usta& ~bni Sina. ~ahsiyeti ve Eserleri Hakk~nda Tetkikler". Istanbul 1937 AhmetHalit Kitabevi. 798 S. = TTK. Yay.: VII. Seri - No. ~~
