EKONOMİ TARİHİNE GENEL BAKIŞ, EKONOMİK SİSTEMLER VE NEOLİBERAL EĞİTİM POLİTİKALARI SGK005 EKONOMİ VE GİRİŞİMCİLİK (Seçmeli Ders) Prof. Dr. Kasım Karakütük Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

(1)

EKONOMİ TARİHİNE GENEL BAKIŞ,

EKONOMİK SİSTEMLER VE NEOLİBERAL EĞİTİM POLİTİKALARI

SGK005 EKONOMİ VE GİRİŞİMCİLİK (Seçmeli Ders)

Prof. Dr. Kasım Karakütük

Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri

Fakültesi Öğretim Üyesi

(2)

2

Ekonomik Sistemler

Mikro Ekonomi

(3)

3

Ekonomik Sistemler

1. Kapitalist Ekonomik Sistem

Uygulamadan kurama (teoriye)

2. Sosyalist Ekonomik Sistem Kuramdan uygulamaya

3. Karma Ekonomik Sistem

Uygulamadan kurama-kuramdan uygulamaya

(4)

4

Ekonomi Tarihinde Kilometre Taşları

* Feodalizm

* Kapitalizme Geçiş (1200-1780)

* Sanayi Öncesi Kapitalizm (1500-1780)

* Sanayi Devrimi

* Yeni örgütlenme, işbölümü, işçi, sermayedar  Kapitalizm

* Örgütlenmiş Kapitalizm ve Emperyalizm (1873-1914)

* Savaş ve Bunalımlar (1914-1945)

* Sosyal Devlet ve Sistem Çatışmaları (1945-1973)

* Neoliberal Kapitalizm (1974+)

*Polizentrik Kapitalizm ve ABD Hegemonyası (2001+)

(Kaynak: Georg Fülberth, Kapitalizmin Kısa Tarihi, 2008: 2014)

(5)

5

Sosyalizmin Tarihi: Kuramdan Uygulamaya

•Jean Charles Sismondi (1773-1842) Üretim değil bölüşüm önemli.

•Pierre-Jeseph Proudhon (1809-1868)

Adalet önemli, «mülkiyet hırsızlıktır», anarşist bir toplum yaşamı isteği.

•Bilimsel Sosyalizm ve Marx (1818-1883)

Ekonomi Biliminin Eleştirisi (1859), Kapital (1867) Üretim biçimi her şeyi belirler.

•Friedrich Engels (1820-1895)

•SSCB 1917 Vladimir Lenin (1870-1924)

•Mihail Gorbaçov (1980 sonları) ekonomik reformlar (Perestroika).

• Varşova Paktı’nın dağılması. Tek Kutuplu Dünya.

(6)

6

* 1825 (İng.), 1847 Avr + ABD Bunalımı

(Krizi).

* Friedrich Engels (1820-1895)

* 1873 Bunalımı

* Örgütlenmiş Kapitalizm ve Emperyalizm (1873-1914)

* 1917 SSCB, Vladimir Lenin (1870-1924)

* 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve

* John Maynard Keynes; Devlet Müdahalesi

* Savaş ve Bunalımlar (1914-1945)

(7)

7

Ekonomi Tarihinde Kilometre Taşları

Sanayi Devrimi 1859 1870 1867 1914

1917 1929 ve Keynes

1945 İki kutup 1973

1945-1980

1980’lerin sonu 1991 Tek kutup Sürekli ekonomik

bunalımlar

(8)

8

Karma Ekonomik Sistem

“Ferdî iş faaliyetini esas tutmakla beraber, mümkün

olduğu kadar az zaman içinde milleti refaha, memleketi mamurluğa eriştirmek için, milletin genel ve yüksek

menfaatlerinin gerektirdiği işlerde, özellikle ekonomik alanda devleti fiilen alâkadar kılmak…. prensibimizdir”.

Atatürk, 21.04.1931 Milletvekili Seçimleri

(9)

9

Karma Ekonomik Sistem

«Türkiye’nin uyguladığı devletçilik sistemi,19.

asırdan beri sosyalizm nazariyecilerinin ileri

sürdükleri fikirlerden alınarak tercüme edilmiş bir

sistem değildir. Bu, Türkiye’nin ihtiyaçlarından doğmuş, Türkiye’ye özgü bir sistemdir…Fertlerin özel

teşebbüslerini ve faaliyetlerini esas tutmak; fakat büyük bir milletin bütün ihtiyaçlarını ve bir çok şeylerin

yapılmadığını göz önünde tutarak, memleketi ekonomik gelişmesini devletin eline vermek. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türk vatanında asırlardan beri özel teşebbüs tarafından yapılmamış olan şeyleri bir an önce yapmak istedi ve kısa zamanda yapmaya muvaffak oldu. Bizim takip ettiğimiz bu yol, görüldüğü gibi liberalizmden başka yoldur» Atatürk, 1935 İzmir Enternasyonal Fuarı Açılış Konuşması, 1936 İkinci Sanayi Planı Önsözü

(10)

10

* 1945 ABD-SSCB İki Kutuplu Dünya.

* Sosyal Devlet ve Sistem Çatışmaları (1945- 1973).

* Neoliberal Kapitalizm (1974+).

* Mihail Gorbaçov (1980 sonları) ekonomik reformlar (Perestroika, Glasnost).

* Varşova Paktı’nın dağılması (1989-1991).

Tek Kutuplu Dünya

*Çok Merkezli Kapitalizm ve ABD Hegemonyası (2001+)

* Ekonomik bunalımların süreğenleşmesi!

(Bir Kaynak: Georg Fülberth, Kapitalizmin Kısa Tarihi, 2008: 2014)

(11)

11

Türkiye’nin Ekonomi Politikaları

*Cumhuriyetin Kuruluş Yılları (1920-1930)

*Planlı Devletçi Ulusal Sanayileşme (1930-1950)

*Plansız Karma (1950-1960)

* Planlı Karma (1960-1980)

* Planlı Kapitalizme Geçiş (1980+)

Planlı Kalkınma

Politikaları

(12)

12

Ekonomik Sistemler Yönetim

Kapitalist Ekonomik

Sistem

Sosyalist Ekonomik

Sistem

Karma Ekonomik

Sistem Felsefesi Liberalizm Kendi kaderine hakim

olma isteği *Özgür yaşama isteği

Bireycilik Toplumcu düşünce *Birey-toplum

ilişkileri (fırsat-olanak eşitliği)

Haz-elem Hizmet-refah isteği *Sosyal güvenlik içinde çalışma isteği

Araçları *Özel Mülkiyet Hakkı

(Piyasa)

*Üretim araçlarında kollektif mülkiyet

(Devlet)

*Sınırlandırılmış ve yaygın mülkiyet

Sözleşme Özgürlüğü Merkezi planlama ve

Devlet otoritesi *Demokratik

planlama ve sosyal devlet düzeni

(13)

13

Ekonomik Sistemler ve Eğitim Planlaması

(14)

14

Kapitalist Ekonomik Sistem (1800’ler)

= Neoliberalizm (1980’ler)

(15)

15

«Sürekli yeni giysiler giymiş eski dostlara rastlıyoruz.»

Alfred Marshall (1842-1924)

«Eski dostlar kılık değiştirerek gelmişler partiye»

Joseph Alois Schumpeter (1883-1950)

(16)

16

Dönüşüm ya da Bazı Anahtar Sözcükler

Ulus  Uluslarüstü Örgütler

 Küreselleşme

Ticarette dışa açılma Uluslararası Rekabet

Kalkınma  Bütünleşme-Uyum

Sosyal Devlet  Neoliberal Devlet Düzenleyici Devlet

Devlet  Özel Girişim

Devletin küçültülmesi

Devlet Müdahalesi  Serbestleştirme

(17)

17

Dönüşüm ya da Anahtar Sözcükler

Toplum  Birey

Planlama  Piyasa

Devlet Düzeyinde

Planlama  Örgüt-İşletme Düzeyinde Planlama

*Stratejik Yönetim-Planlama

*Kamu hizmetlerinde işletme kuralları

Kapsamlı Planlar  Genel Planlar

Kamusal Mal  Özel Mal

Kamu hizmetlerinin

amacı kâr değildir  Kamu hizmetleri de kâr getirir Kamu hizmetleri

satılmaz 

 Kamu hizmetleri satılır

Eğitim harcamaları kısılır

(18)

18

Neoliberal Kapitalizm (1974+) ve Küreselleşme

1.Üçüncü Sanayi Devrimi: Üretimde ve iletişimde bilgi teknolojisinin kullanımı

2.Kamusal (devletin, belediyelerin ve diğer sosyal kurumların) yatırım ve yönlendirme işlevinin azaltılması.

3.1989 Sovyetler Birliği ile yaşanan sistem çatışmasının son bulması (1917-1989). Kapitalizme kapalı coğrafya kalmaması.

4.Uluslararası finans piyasasının yönettiği bir kapitalizme dönüşmesi.

5.Üretimin uluslararasılaşması.

6.Uluslar ötesi yatırımların artması.

7.Uluslararası mal dağıtımının genişlemesi ve

hızlanması.

(19)

19

Neoliberalizmin Sonuçları

•Bireysellik,

•Bireyin çıkarlarını önemsemesi,

•Rekabetçi olması,

•Girişimci olması beklenir.

•Maddi ve nicel olarak ölçülebilen mutluluğa önem verilir.

•Başarı-başarısızlığın sorumlusu bireyin kendisidir.

•Ortaklık, birliktelik, dayanışma gibi düşünce ve tercihler ortadan kalkar.

•Aile-iş ortamında güvensizlik;

•Sadakat duygusu aşınır.

•İnsanlar yalnızlaşır, yabancılaşır.

(20)

20

İki Doktora Tezi

1.Güven Özdem. Türkiye’de 1980 Sonrası Uygulanan Eğitim Politikalarının İlköğretim Okullarında Yarattığı Dönüşümün

Değerlendirilmesi. 2007.

2.Hakkı Kahveci. Neoliberal Bireyciliğin

Öğrencilere Yansıması.

(21)

21

1. Yönetici ve Öğretmenlere göre

(298+377/18)

•Neoliberal politikalar okullarda etkili olmuş

•Eğitime ayrılan kaynaklar azalmış, koşullar güçleşmiş,

•Kaynak sorununu çözme okul yöneticilerine bırakılmış

•Norm kadro yönetmeliği kayırmayı önleyememiş

•TKY, okullarda uygulanamaz

•Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri Projesi göstermelik,

•Okul Aile Birliği, okulların gereksinimlerini

karşılamada önemli rol oynamaktadır,

(22)

22

• Öğrenciler ve aileleri «müşteri»,

• Eğitimdeki eşitsizlikler artıyor,

• Öğretmenlik Kariyer Basamakları Yönetmeliği öğretmenler arasında ayrımcılık yaratır.

• MEB’in uygulamak istediği uluslararası destekli teknoloji eğitimi politikaları olumsuz sonuçlara neden olacak.

• Eğitim politikalarının okullarda yarattığı

dönüşümde en önemli rolü uluslararası

kuruluşlar oynamaktadır.

(23)

23

2. Öğretmenlere göre

^{(10 nitel)}

•Öğrencilerin neoliberal tutum, düşünce ve anlayışları zaman içinde güçlenmiştir.

(24)

24

Özelleştirme

Küreselleşme

(25)

25