ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ
“KÜLTÜR VE DİL”
DERSİ YÖNERGESİ
Dersi Veren Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Sedat SEVER
İletişim
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü
Cebeci Yerleşkesi / Ankara Telefon: 0 312 363 33 50-5208/2203/5211 Faks: 0 312 363 61 45
Oda No: 5208-5211
e-posta: sever.sedat@gmail.com
Dersin Türü Genel Kültür Seçmeli
Eğitim-Öğretim Yılı
2019-2020 Güz Dönemi
Dersin Tanımı
Dil, insanların duygu ve düşüncelerini anlatmak, birbirleriyle iletişim kurmak amacıyla kullandıkları sesli ya da yazılı göstergeler dizgesidir; başka bir söyleyişle düşünme ve iletişim sürecinde toplumun kültürünü oluşturan bir araçtır (Adalı, 2009;
Bilgin, 2006; Çotuksöken, 2002; Kavcar, 1999; Kavcar, Oğuzkan ve Sever, 2005;
Özdemir, 1990). Humboldt’a göre dil, insanda bulunan genel dil yetisinden ve insanın söyleme gereksiniminden doğar (Akt. Akarsu, 1984). Anadili ise, bireyin önce annesinden, ailesinden, sonra ilişkili olduğu çevresinden öğrendiği ve duygularını, düşüncelerini, toplumla olan bağlarını oluşturan dildir (Aksan, 1998;
Vardar, 1980; Sever, Kaya ve Aslan, 2011).
Dilin yaratıcı anlam olanaklarını somutlayan edebiyat ise, duygu, düşünce ve düşlerin sözlü ya da yazılı olarak, güzel ve etkili bir biçimde anlatılması sanatıdır (Kavcar, 1999). Moran’a (2009) göre de edebiyat, duyguların dile getirilmesi ya da yaşam gerçekliğinin yansıtılmasıdır. Sever (2010) de edebiyatı, sanatçının yaşananları ve yaşanacakları sözcüklerle ortaya çıkarmasına dönük estetik bir eylem olarak tanımlamıştır.
Edebiyat eserleri, insana özgü değerlerin ve toplumsal yaşamın gerektirdiği değerlerin benimsenmesinde önemli bir rol oynar. Bu bağlamda dil, kültürün temel öğesi ve insanları birbirine yakınlaştıran en güçlü araçtır. Bu nedenle yetişmekte olan kuşaklara anadilinin çok iyi öğretilmesi büyük önem kazanmaktadır (Kavcar,1999:6). Dil ve kültür arasındaki ilişki bu denli önemliyken kültür de
“toplum, insanoğlu, eğitim süreci ve kültürel içerik gibi değişkenlerin ve bunlar arasındaki karmaşık ilişkilerin bir işlevi” biçiminde tanımlanmaktadır (Güvenç, 1994:
101). Kültür, genel bir belirlemeyle bir toplumun yaşam biçimidir.
2
Dersin Amaçları
Bu derse ilişkin öğretme-öğrenme etkinlikleri sonucunda öğrencilerin aşağıda belirtilen kazanımlara ulaşması beklenmektedir:
Dil ve kültür kavramlarını açıklar.
Dil ve kültür ilişkisini açıklar.
Dilin ve kültürün toplum üzerindeki etkisini açıklar.
Dil Devriminin kültürel yaşamdaki yerini açıklar.
Anadili sevgisi ve duyarlığı kavramlarını açıklar.
Anadilinin zenginliklerini, anlam inceliklerini açıklar.
Anadiline duyarlı bireylerin yetiştirilmesinde öğretmenlere ve ailelere düşen görevleri açıklar.
Demokratik kültür bilinci gelişmiş, düşünen, duyarlı bireylerin yetiştirilmesinde nitelikli çocuk ve gençlik edebiyatı kitaplarının etkisini ve süreçte yapılması gerekenleri açıklar.
Okuma kültürü ile dil, edebiyat, çocuk edebiyatı kavramlarının ilişkisini açıklar.
Bu süreçte öğrencilerin derste etkin olmaları için verilen sunum konularına yönelik hazırlık yapar ve bunu belirlenen tarihte sınıfta sunar.
Her sunum sonrasında konuya ilişkin duygu, düşünce ve bilgilerini tüm sınıfla paylaşarak etkin bir öğrenme ortamını içselleştirir.
Ders Süresince Öğrencilerden
Beklenen Sorumluluklar
Derse devam etmek,
Öğretme- öğrenme etkinliklerinin yararlı olabilmesi için önerilen kaynakları okuyup inceleyerek derse hazırlıklı gelmek,
Öğretme-öğrenme etkinliklerindeki tartışma ve değerlendirmelere katılmak,
Uygulamalı bir ders sürecinin işe koşulması nedeniyle dersin içeriğiyle ilgili aşağıdaki konulardan birinde sunu hazırlamak,
Hazırlanan sunuyu belirlenen tarihlerde sınıfta sunmak.
Sunum Konularından Bazıları:
1. Dil Devriminin kültürel yaşamdaki önemi nedir?
2. Atatürk’ün dil ve kültür anlayışı nasıldır?
3. Yasalarda (TC Anayasası, Milli Eğitim Temel Yasası vb.) dil ve kültür ilişkisi nasıl ele alınmıştır?
4. Yaratıcı kültür ne demektir? Toplumda nasıl oluşturulur?
5. Yaratıcı bir kültürün yapılandırılmasında kurum ve kuruluşlara düşen görevler nelerdir?
6. Ulusal ve evrensel kültürü içselleştirmiş bireyler nasıl yetiştirilir?
7. Çocuklara okuma kültürü nasıl kazandırılır?
8. Kavram tasarımı sürecinde çocuk kitaplarının-çocuk edebiyatının yeri ve işlevi nedir?
9. Türkçenin güncel sorunları nelerdir?
10. Yabancı dil öğretimi ve yabancı dille öğretim nedir?
Derste Kullanılacak
Yöntem ve Teknikler
Anlatım
Soru-Yanıt
Tartışma
3
Küme Çalışmaları
Dersin Değerlendirilmesi
Derse katılım
Sözlü sunular
Rapor hazırlama
Yararlanılabilecek Bazı Kaynaklar
Akarsu, B. (1984) Wilhelm von Humboldt'da Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Aksan, D. (1990) Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aksan, D. (2005) Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
Aslan, C. (2019) Çocuk Edebiyatı ve Duyarlık Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
Aslan, C. (2017) Örnek Eğitim Durumlarıyla Türkçe-Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi.
Ankara: Anı Yayıncılık.
Dil Derneği (2013) Türkçe Sözlük. Ankara.
Güvenç, B. (2010) İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitapevi Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. Ankara: Engin Yayınevi.
Sever, S. (2004) Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
Sever, S., Kaya Z. ve Aslan, C. (2017) Etkinliklerle Türkçe Öğretimi. (4. Baskı) İstanbul: Morpa Yayını.
Sever, S. (2015). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. (2. Baskı) İzmir: Tudem Yayınları.
Sever, S. (2019) Çocuk ve Edebiyat. (10. Baskı) İzmir: Tudem Yayıncılık.
Sever, S. (2008a). Eğitimde ve Bilimde Türkçe Eğitimi. Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluşunun 100’üncü Yılında Eğitim Kurultayı Bildirileri (ss. 435-471).
Malatya: İnönü Üniversitesi Matbaası.
Sever, S. (2018) Sanatsal Uyaranlarla Dil Öğretimi. İzmir: Tudem Yayıncılık.
TDK (2010) Deyimler ve Atasözleri Sözlüğü. Ankara.
TDK (2011) Türkçe Sözlük. Ankara.
TDK (2012) Yazım Kılavuzu. Ankara.
4
