bir
t o p r a k
l a h i t
Arkeolog: Mehmet t. T U N A Y
1969 yılının Eylül ayında Samsun Be-lediye işçilerinin 66. Evler mevkiinde yap-tıkları Kanalizasyon inşaatı sırasında, tah-rip ettikleri bir Tümülüs'ün içinde pişmiş toprak bir lahit bulunmuştur. Res. 1.
1970 yılının Mayıs ayında Samsun'a gittiğimde görme fırsatını elde ettiğim la-hit; ayak ucuna (dar ucuna) doğru gittikçe daralan ve gövde kısmı kabarık bir terlik şeklinde olan pişmiş topraktan yapılmış bir sandukadır. Astarı ve hamuru açık kırmızı renklidir.
Hamuruna ince kum karıştırılmış, sathı da gayet düzgün olarak işlenmiştir. Baş ta-rafında ve ayak ucunda biri küçük diğeri büyük olmak üzere iki kapağı vardır. Lah-din üslii aynı hamurdan kalın şeritlerle ka-relere bölünmüştür. Boyu: 2 m. baş kısmı-nın çapı: 0,53 m., ayak kısmıkısmı-nın çapı ise: 0,41 m.'dir.
Eser gayet sağlam durumdadır. Hâlen Samsun Kültürpark'ı içindeki Atatürk Mü-zesinin birinci salonunda teshir edilmekte-dir. Bu iş teshirden ziyade dışarıda olabi-lecek bir tahrip ve hava şartlarından koru-mak için lâhtin içeri alınmış olmasıdır. Zi-ra müze bir eski eser müzesi olmayıp bir Atatürk Müzesidir. Bu sebepten Atatürk ile ilgili eşya ve diğer hususlar temhir edilmek-tedir.
Lahdin biçim ve tekniğinden bir tarih vermek zordur. Çünkü, Anadolu'da bugüne kadar bulunan bu tip lâhitler, köylüler ta-rafından tesadüfen bulunmuş olmalarından ve içlerindeki tarihlendirmeye yarayacak ve-sika çıkmamasından ve var ise, ilk bulun-duğu an yağma edilmiş olmasından dolayı kati bir sey söylemek imkânsızdır.
Bu tip lâhitlere benzer olarak İstanbul Arkeoloji Müzesi üst kat salonlarından Yu-nan çanak - çömlek bölümünde yerde teş-hirde olan bir lâhit çok yakın benzerlik gös-termektedir. İstanbul Arkeoloji Müzesinde-ki bu lâhid'de Samsun'da XX. yüzyılın ba-şında yapılan bir hafriyat sırasında bulun-muş ve yakınında bulunan çanak - çömlek ve diğer bazı malzemeden dolayı Hellenis-tik devir sonuna yani Geç HellenisHellenis-tik devi-re tarihlendirilmiştir. Res. 2.
Samsun'daki lâhdin bu yakın benzerin-den başka, diğerlerini Kalınkaya Tümülüsün-de (1), Kayseri ve Sivas müzelerinTümülüsün-de (2) ve
1948 yılında Alacahöyük Jandarma Karako-lu bahçesinde (3), 1967 yılında Boğazköy'de (4) bulunan lâhitler teşkil eder.
Anadolunun ideâl bir lâhit tipi olan bu lâhitlere Hellenistik devirden (M.Ö. 3. yüz-yıl'dan) Bizans devri de dâhil olmak üzere uzun bir süre kullanılmış olduklarından rastamak mümkündür.
f~] Kenya'nın Seydişehir ilçesine bağlı Bos-tandere köyünde Roma ve Bizans devirleri-ni yansıtan tarihî bir şehir meydana çıka-rılmıştır. Tarihî şehrin ilk plânda açık ha-va tiyatrosunun 15 basamağı meydana çık-mıştır. Tiyatroda seramik ve tastan bazı an-tik eşyalara da rastlanmıştır. Kazıyı yapan arkeologların verdikleri bilgiye göre, Roma ve Bizens devirlerine ait tarihî şehrin iç ka-lesi ile ikametgâhları ve taban mozayikleri temizlenmiştir.
Bu arada Bostandere'dcki köy evlerin-de, insan vc hayvan figürleri, bitkisel motif-lerle bezeli ta'lar kullanıldığı da görülmüş-tür. Arkeologlar, ayrıca şehirde Lâıince ki-tabelerin de bulunduğunu açıklamışlardır.
Konya Müzeleri Müdür Yardımcısı Gürbüz Alp'in başkanlığında 20 kişilik bir ekip tarafından yapılan kazılara devam edil-mektedir.
| j Amerika'lı Arkeolog Bayan İris Love, .British Museum'un mahzenlerinde Yunan'lı heykeltraş Praksitel'in eseri olan Side Afro-diti'in başını çok tahrip olmuş bir şekilde teşhis ettiğini New York'ta açıklamıştır.
Long Island Üniversitesi asistanların-dan olan Bayan Love'm belirttiğine göre, British Museum, teşhir etmek üzere Afro-dit'in başını temizletmiştir. Heykelin burnu-nun, ağzının ve çenesinin bir kısmı ile ka-fasının bir kısmı kopmuş durumdadır.
Praksitel'in Milâttan 350 yıl kadar ön-ce yapmış olduğu Afrodit büstünün halen 52 kopyası bulunmaktadır. Fakat orijinali 4 ncü asırdanberi kayıptır.
Afrodit başı, Sir Charles Newton'un I959'da Tiirkiyed'en Londra'ya gönderdiği bir antika çömlek ve heykel grubuna dahil-dir.
Side Afroditi, aşk ve güzellik tanrıçası-nın ilk çıplak heykeli olarak kabul edil-mektedir. Bayan Love'a göre Praksitel bu heykeli yaparken model olarak metresi Fi-rin'den yararlanmıştır.
1 — Raci Temizer, «Kalınkaya Tümülüsii ı Belleten, C. XIII. S. 52, sah, 801. 2 — Raci Temizer, aynı eser, sah. 804,
dipnot: 23.
3 — Raci Temizer. aynı eser, sah. 804. 4 — K. Bitte!, oDie Ausgrabungen in
Bo-ğazköy - Hattusa im sommer und Herbsi 1967»
Türk Arkeoloji Dergisi. XVI - II. 1967 sah. 62. Res. 28.
