İlaçlara Bağımlılık
T.C.
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ
FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI
İlaca Bağımlılık
• Başlangıçtaki etkiyi oluşturmak için ilacın artan miktarda verilmesi hastanın ilaca bağımlılık
göstermesi ile yakın ilişkilidir.
• Genellikle MSS ilaçlarında görülen bağımlılık şekilleri aşağıdaki gibi sınıflandırılır:
• Psişik bağımlılık
• Alışma (İtiyat, Habituasyon)
• Fiziki bağımlılık
• İptila (Addiksiyon, Toksikomani)
Psişik bağımlılık
• Bir maddenin sürekli kullanılması halinde hastanın o maddenin etkilerine karşı ileri derecede arzu hissetmesi halidir.
• İlacın kullanımının kesilmesi yoksunluk
belirtilerine yol açmaz ama huzursuzluk doğurur.
• Hasta ilacı sürekli almak istemektedir.
• İlacı kullanma konusunda kişinin iradesi kaybolur, adeta ilaç o kişiyi idare eder.
• Morfin, opioidler, kokain ve sigara güçlü psişik bağımlılık oluşturan maddelerdir.
Alışma (İtiyat, Habituasyon)
• Bir maddeye psişik bağımlılıkla alışma halidir.
• Kullanılan maddenin kesilmesi yoksunluk belirtilerine yol açmaz.
• Ancak huzursuzluk ve sinirlilik doğurur.
• Psikolojik bakımdan oyuncağı elinden alınmış bir çocuğun göstereceği hırçınlığa benzer.
Fiziki Bağımlılık
• Bir maddenin uzun süre kullanımına bağlı
olarak vücutta etkilediği reseptör veya reseptör içi yapılarda meydana getirdiği değişiklikler
sonucu ortaya çıkan bağımlılık şeklidir.
• Fiziki bağımlı bireylerde nöron veya nöron
toplulukları arasında nöro-hormonal bir denge
oluşumu söz konusudur. Oluşan bu denge ilacın etkisini tamponlayacak niteliktedir.
• Bu tamponlama ilacın etkisine zıt yönde hücre faaliyetlerinin etkinlik kazanmasıyla gelişir.
Fiziki Bağımlılık
• Oluşan bu yalancı denge ilacın birden kesilmesi sonucu yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkmasına sebep olur.
• Bu belirtiler söz konusu bağımlılık yapan maddenin kullanımı ile baskılanan ve onun
etkisine ters yönde gelişen görev değişikliklerinin bir yansımasıdır.
İptila (Addiksiyon, Toksikomani)
• Kullanılan ilacın kesilmesi halinde bireyin ciddi ve dayanılmaz tepkiler göstermesi; maddenin verilmesi ile sakinleşme şekillenmesidir.
• Kendini iyi hissetme (öfori) olarak bilinen bu duruma morfin, heroin ve kokain vb yol açar.
• İlaç iptilası kişinin irade dışı ilaç kullanımıdır.
• Bu durumda ilaç suiistimali de söz konusudur.
• İlacın normal durumdan çok fazla miktarda kullanılması gerektiği için kronik zehirlenme (toksikomani) de gerçekleşir.
Kötüye Kullanılan Maddeler
• LİSTE I (C-I): Bu maddeler sağaltım amacı ile hiç kullanılmazlar. Başlıcaları;
• Heroin
• LSD (D-liserjik asit dietilamid)
• Meskalin
• Dihidromorfin
• Metilsülfonat ve
• Morfindir.
Kötüye Kullanılan Maddeler
• LİSTE II (C-II): İnsan ve hayvanlarda şiddetli psişik ve fiziksel bağımlılığa yol açarlar. Sınıf A narkotikler, bazı uyarıcı ve uyku doğurucu
maddeler bu gruba girerler. Başlıcaları:
• Afyon
• Hidromorfon
• Kodein
• Meperidin
• Metadondur.
• Morfin
• Kokain
• Fenmetrazin
• Metilfenidat
• Metakualon
• Amobarbital
• Pentobarbital
• Sekobarbital
Kötüye Kullanılan Maddeler
• LİSTE III (C-III): Kötüye kullanımları I. ve II.
listeye göre daha azdır. Hafif-orta derecede fiziksel ancak yüksek derecede psişik
bağımlılığa sebep olurlar. Başlıcaları:
• Sınıf B narkotik maddeler
• Glutemid gibi narkotik olmayan ilaçlar ve
• Bazı anabolikler:
• Boldenon,
• Milberon,
• Stanozolol ve testosterondur.
Kötüye Kullanılan Maddeler
• Liste IV (C-IV): İnsanlarda zayıf derecede psişik ve fiziksel bağımlılığa yol açan maddelerdir.
Başlıcaları:
• Barbital
• Fenobarbital
• Metil-fenobarbital
• Kloralhidrat
• Meprobamat
• Diazepamdır.
