• Sonuç bulunamadı

Dev, Huzursuz Uyumaya Bafllad› Tsunami Fabrikas›n›nMimarisi Ortaya Ç›k›yor Jeoloji

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dev, Huzursuz Uyumaya Bafllad› Tsunami Fabrikas›n›nMimarisi Ortaya Ç›k›yor Jeoloji"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

15

Aral›k 2007 B‹L‹MveTEKN‹K

Dev, Huzursuz

Uyumaya Bafllad›

“200 kiloluk bir gorille ayn› odada uyumak gibi. En ufak bir k›p›rt›s›, en ufak bir homurtusuyla aya¤a z›play›ve-riyorsunuz.” ‹flte jeologlar›n, ABD’nin Yellowstone Ulusal Park›’ndaki dev kaldera (çöküntü) için hissettikleri de böyle birfley. Çöküntü, burada 640.000 y›l önce gerçekleflen büyük bir volka-nik patlama sonucu oluflmufl. Ancak al-t›nda süregelen magmatik etkinlikler öylesine yo¤un ki, yeni bir patlama ola-s›l›¤› biliminsanlar› ve yetkilileri uzun süredir tetikte olmaya zorluyor. Ülke-nin bat›s›nda yer alan Yellowstone’un bu derecede ilgi oda¤› olmas›n›n hakl› gerekçeleri var. K›yaslamak gerekirse, Büyük Okyanus k›y›lar›na yak›n St. Helens yanarda¤›nda 1980 y›l›nda ger-çekleflen patlamayla havada 0,3

km3’lük hacim kaplayan parçac›klar,

çevre bölgelerin büyük bölümünü ört-meye yetmiflti. 640.000 y›l önceki Yel-lowstone patlamas›ndaysa havaya

püs-küren malzemenin hacmi 250 km3;

ül-kenin bat› yar›s› 20 metre yüksekli¤in-de külle kaplan›yor ve flimdi

Yellowsto-ne Gölü’nü bar›nd›ran, 2400 km2’lik

bir krater ortaya ç›k›yor! Sonuçta bili-minsanlar›, gözlerini bölgeden ay›rma-makta hakl›lar.

Son veriler, yürekleri biraz daha h›zl› çarpt›racak türden. Utah Üniversitesi ve ABD Jeolojik ‹ncelemeler Birimi araflt›rmac›lar›, Yellowstone Vadisi’nin normalden 3 kat h›zla yükseldi¤ini söy-lüyorlar. Uydu radar incelemeleri ve Küresel Konumland›rma Sistem istas-yonlar›ndan ald›klar› veriler, 1923-2004 y›llar› aras›nda y›lda ortalama 2 cm yükselen vadide, bu de¤erin son üç y›l boyunca y›lda 7 cm’ye ç›kt›¤›n› gösteri-yor. Ancak araflt›rmac›lara göre bu yükselme, mutlaka yak›n bir patlama-n›n habercisi olmak zorunda de¤il. Hat-ta bu süre içindeki depremsel etkinlik-lerin daha düflük düzeyde oldu¤unu

söylüyorlar. Sonuçta, 80 km derinde, bölgedeki ilginç jeotermal etkinliklerin kayna¤› magmada, h›zlanan yükselmey-le azalan depremyükselmey-lerin iliflkiyükselmey-lendiriyükselmey-lebiyükselmey-le- iliflkilendirilebile-ce¤i birfleyler olup bitiyor. Araflt›rmac›-larsa bu iliflkinin kurulabilmesi için, benzer etkinliklerin karfl›laflt›r›ld›¤› ça-l›flmalar›n yap›lmas› gerekti¤i görüflün-deler. ABD Jeolojik ‹ncelemeler Biri-mi’nde görev yapmakta olan, ancak ça-l›flma grubunda yer almayan David Hill de Yellowstone’daki ani yükselmenin, yak›n bir patlama anlam›na gelmeyebi-lece¤ini düflünenlerden. Kendisinin y›l-lard›r incelemekte oldu¤u, Californi-a’daki Long Valley kalderas›n›n da 1997 y›l›nda 6 ay içinde 10 cm kadar yükseldi¤ini ve bu yükselmeye bir dizi depremin efllik etti¤ini, ancak hemen ard›ndan etkinliklerin duruldu¤unu ve bölgenin sessizli¤ini hâlâ da korumak-ta oldu¤unu anlat›yor.

Ancak bu yönde de kesin birfley söyle-mek flimdilik mümkün de¤il. Dev uyku-dan s›k›lmaya bafllad› da art›k kalkma-ya m› haz›rlan›yor; yoksa kalkma-yaln›zca uy-kusunda flöyle bir döndü mü? fiu s›ra-larda uzmanlar, bu sorunun yan›t›n› bulmak için ayr›nt›l› incelemelere de-vam ediyorlar.

ScienceNow Daily News, 8 Kas›m 2007 1944 y›l›nda gerçekleflen korkunç

To-nankai tsunamisi 1200’den fazla kifli-nin ölümüne neden olmufltu. Japon-ya’n›n özellikle de güneybat› k›y›s› yak›n-lar›ndaki denizdibi bölgesi, büyük ve y›k›-c› tsunamiler üretmede oldukça baflar›l›. Amerikal› ve Japon biliminsanlar›n›n yap-t›klar› ortak bir çal›flman›n sonuçlar›ysa bu baflar›n›n s›rr›n› aç›klayabilir. Araflt›rmac›lar›n toplad›klar› üç boyutlu sismik veriler, Büyük Okyanus taban›n›n Nankai Çukuru olarak bilinen bölgesinin derinlerindeki yerkabu¤unun yap›s› hak-k›nda ayr›nt›l› bilgi veriyor. Sonuç görün-tüler, insan vücudunun ultrason tekni¤iy-le al›nan görüntütekni¤iy-lerine benzer nitelikte.

Bunlar araflt›rmac›lara, kaya ve tortul ta-bakalar›n›n zaman içinde geçirdi¤i çatla-ma ve yer de¤ifltirme süreçlerini yeniden kurgulama olana¤› tan›m›fl durumda. Ça-l›flma sonucunda, büyük tsunamilerin oluflumuna katk›da bulunan önemli bir etkenin varl›¤› do¤rulanm›fl bulunuyor. Bu, depremi denizdibinin 10 kilometre derinlerinden dip yüzeyine ‘tafl›yan’ bir ana fay. Fay, gerçekleflen bir depremin yukar› kadar uzanarak denizdibini yukar› ya da afla¤› yönde hareket ettirmesine olanak tan›yor. Bu arada bölgedeki su

sü-tunu da ayn› do¤rultuda harekete geçe-rek bir dizi tsunami dalgas›n›n oluflumu-nu tetikliyor. Araflt›rmac›lar› as›l flafl›rtan bulguysa, büyük olas›l›kla 1944 depre-mine de neden olan fay etkinli¤inin, fa-y›n karaya yönelen dallar›na do¤ru kay-m›fl olmas›. Bu, yerkabu¤unun dikey do¤rultuda daha fazla yer de¤ifltirmesi-ne, ve tabii daha büyük tsunamilere ola-nak tan›nmas› anlam›na geliyor. Çal›flmada elde edilen görüntüler, bu alanda yürütülen uluslararas› bir projeye de hizmet edecek. As›l amaç, mekanizma-y› farkl› yönleriyle anlamaya çal›flmak. “2004 y›l›nda Endonezya’da gerçekleflen tsunami büyük bir sürprizdi ve hepimizi flafl›rtt›” diyor araflt›rmac›lardan Nathan Bangs. “Ve o depremin neden böylesine büyük bir tsunamiye neden oldu¤unu hâlâ bilmiyoruz. Amac›m›z, daha fazla bilgi ve daha do¤ru bir yaklafl›m kazana-rak, ileride bu flaflk›nl›¤› yaflamamak.” University of Texas at Austin Bas›n Duyurusu, 15 Kas›m 2007

Jeoloji

Tsunami Fabrikas›n›n

Mimarisi Ortaya Ç›k›yor

Filipinler Denizi Levhas› Üst Manto

Referanslar

Benzer Belgeler

olduğunu sezen Tapdık Emre kötü ağızları susturmak için kızını Yunus Emre’ye vermek istedi.. Lütuf reddedilir

Yine oyun, çocukların sosyal uyum, zeka ve becerisini geliştiren, belirli bir yer ve zaman içerisinde, kendine özgü kurallarla yapılan, sadece1. eğlenme yolu ile

Demek ki, do ˘gal sayılar kümesi biliniyorken, tam sayılar kümesini N × N üzerindeki ( 1 .9) denklik ba ˘gıntısının denklik sınıfları olarak kurabiliyoruz... Do˘gal

[r]

SAHNE IŞIKLARI ve DİĞER ŞEYLER Yazan ve Çizen: Jean-Jacques Sempé Türkçeleştiren: Damla Kellecioğlu Karikatür / Her Yaş / Nisan 2019 Baskı Detayları: 170x220 mm, 64 sayfa,

Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar, hem geleceğin hekimi hem de SCORA savunucusu olarak benim için büyük bir önem taşımaktadır... Önlenebilir olan

Yazan: John Wyndham Çeviri: Niran Elçi Roman / Sert kapak 200 sayfa / Nisan 2018. Triffidlerin Günü, uygarlık, insanlığın doğa karşısındaki kibirli tutumu, cinsiyet, sınıf

Öğrencinin hem çalışma hem de yatmasına yarayan yatak odalarına ve- rilecek ölçüler her memlekete bir araşdırma konusu olmuş sonunda ortaya belir'i stan-