A
All››nndd››¤¤›› TTaarriihh:: 20.10.2003 KKaabbuull TTaarriihhii:: 19.01.2004 Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii:: Uzm.Dr. Yeflim Kaymak, Hofldere Cad. fiair Baki sok. 2/5 Y. Ayranc›- Ankara Tel: 312 4421216, E-mail: yesimkaymak@yahoo.com
Bindokuzyüzyetmifller öncesinde sadece gonore, sifiliz, flankroid, lenfogranüloma venereum ve granüloma inguinale’yi kap-sayan “veneryal hastal›klar” kavram›, günü-müzde “cinsel yolla bulaflan hastal›klar” olarak geniflletilmifl olup, cinsel birleflme ya da yak›nlaflma ile çiftlerin birbirine bu-laflt›rd›klar› tüm hastal›klar bu kavrama da-hil edilmifltir1.
CYBH’lerin yayg›nl›¤›, tüm dünyada çözüm bekleyen en önemli halk sa¤l›¤›
problemle-rinden biridir. Dünya Sa¤l›k Örgütü, AIDS ve di¤er viral enfeksiyonlar haricinde her y›l tedavi edilebilen 333 milyon yeni CYBH olgusu görüldü¤ünü bildirmektedir. Triko-monas enfeksiyonu (170 milyon), klamid-yal enfeksiyonlar (89 milyon), gonore (62 milyon) ve sifiliz (12 milyon) en s›k gözle-nen CYBH’lerdir1,2. CYBH’lerin oluflumu ve bulafl›m›nda çeflitli risk faktörleri ve risk-li davran›fllar söz konusudur. Cinsel irisk-liflkiye erken bafllama yafl›, s›k partner de¤ifltir-mek, cinsel tercih ve al›flkanl›klar, sigara,
Kondiloma Aküminatan›n Di¤er Cinsel Yolla
Bulaflan Hastal›klarla Birlikteli¤i
Yeflim Kaymak*, Nur Yüksel**, Meral Ekflio¤lu**
* Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi Mediko Sosyal Sa¤l›k Merkezi ** S.B. Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Dermatoloji Klini¤i Özet
Cinsel yolla bulaflan hastal›klar›n (CYBH) yayg›nl›¤› tüm dünyada çözüm bekleyen en önemli halk sa¤l›¤› problemlerinden biridir. HIV epidemisi, CYBH’ler›n üzerine yap›lan araflt›rmalar›n yo¤unlaflmas›na sebep ol-mufltur. Bu araflt›rmalar CYBH’lerin birinin varl›¤›nda di¤erine yakalanma olas›l›¤›n›n artt›¤›n› göstermifltir. Çal›flmam›z 50 kondiloma aküminata olgusu ile gerçeklefltirildi. Bu olgularda di¤er CYBH’ler ile birliktelik, risk faktörleri ve bu faktörlerin multipl enfeksiyon (ME) için risk oluflturup oluflturmad›¤› belirlendi. 50 olgu-dan 13’ünde (%26) kondiloma aküminata ile birlikte di¤er bir CYBH’nin varl›¤›n› belirledik. ME olan ve ol-mayan gruplar aras›nda cinsiyet, yafl, sigara, alkol, IV ilaç kullan›m›, korunma flekli ve hastal›k süreleri aç›s›n-dan istatistiksel olarak bir fark bulunmad›¤›n› gördük.
Anahtar Kelimeler: Kondiloma aküminata, cinsel yolla bulaflan hastal›klar
Kaymak Y, Yüksel N, Ekflio¤lu M. Kondiloma aküminatan›n di¤er cinsel yolla bulaflan hastal›klarla birlikteli¤i. TÜRKDERM 2004; 38: 48-53
Summary
Background and design: The widespread of sexually transmitted diseases (STD) is one of the most impor-tant public health problems to be solved. Epidemic of HIV caused an increase in researches on STD. Material and method: These studies showed that in presence of one of the STD, the coincidence of anot-her STD increased. 50 cases with condyloma accuminata were included in our study. The coincidence of another STD, risk factors and whether these factors increase the risk of multiple infections in subjects were determined in the study.
Result and Conclusion: We observed another STD with condyloma accuminata in 13 of 50 cases (%26). There were no statistically significant difference between groups with and without multiple infection with res-pect to age, sex, alcohol consumption, smoking, drug addiction, method of contraception and duration of di-seases.
Key Words: Condyloma accuminata, sexually transmitted diseases
Kaymak Y, Yüksel N, Ekflio¤lu M. Coincidence of condyloma accuminata with other sexually transmitted dis-eases. TÜRKDERM 2004; 38: 48-53
Araflt›rma
alkol, intravenöz (IV) ilaç kullan›m›, korunma flekli ve sünnetsiz olmak bu riskli faktörler aras›nda say›labi-lir3-9
. En büyük risk faktörlerinden birisi de baflka bir CYBH’nin varl›¤›d›r. Özellikle genital bölge yerleflim-li ülserlerin, CYBH’lerin bulafl›m›nda önemyerleflim-li etken olduklar› bildirilmektedir1,3. Bu nedenle CYBH’lerin
bir arada görülme olas›l›klar› yüksektir. CYBH ser-vislerine baflvuran kad›nlar üzerinde yap›lan pek çok çal›flmada gonore, klamidya, mikoplazma ve human papilloma virüs (HPV) enfeksiyonlar›n›n birlikte gö-rüldü¤ü ortaya ç›kar›lm›flt›r1.
Son y›llarda HPV’nin etken oldu¤u kondiloma akü-minatan›n görülme s›kl›¤› artm›flt›r. Çal›flmam›z›n amac›, kondiloma aküminata tan›s› konulan olgular-da di¤er CYBH’lerin ve risk faktörlerinin varl›¤›n› saptamakt›r.
Gereç ve Yöntem
Bu çal›flma poliklini¤imize baflvuran ve kondiloma aküminata tan›s› konulan, 18-71 yafllar› aras›nda 36’s› erkek, 14’ü kad›n toplam 50 olgu ile gerçek-lefltirildi.
Tüm olgular›n öyküleri al›narak, fizik ve dermatolojik muayeneleri yap›ld›. Öyküde cinsiyet, yafl, korunma flekli, sigara, alkol ve IV ilaç al›flkanl›klar›, flüpheli ilifl-ki ve hastal›k süreleri sorgulanarak sosyal risk faktör-leri belirlendi.
Hastalar›n dermatolojik muayenelerinde kondiloma aküminatan›n yerleflimi, yayg›nl›¤› ve baflka bir CYBH ile birlikteli¤i araflt›r›ld›. Laboratuvar de¤er-lendirilmesi için serumda VDRL, TPHA, HBs Antije-ni, Anti-HBs, Anti-HCV ve Anti-HIV I, II antikorlar› is-tendi. Ak›nt› ve dizüri yak›nmas› olan olgular, Üroloji, Kad›n hastal›klar› ve Do¤um bölümlerine konsülte ettirilerek, tam idrar tetkiki, idrar kültürü, ak›nt›dan di-rekt yayma ve ak›nt› kültürü incelemeleri yap›ld›. Bu olgularda di¤er CYBH ile birliktelik, kondiloma olu-flumunda risk faktörleri ve bu faktörlerin ME için risk oluflturup oluflturmad›¤› araflt›r›ld›.
Risk faktörleri aç›s›ndan, ME olan ve olmayan grup-lar aras›ndaki fark Mann-Whitney U testi ve Fisher kesin ki-kare testleri ile istatistiksel olarak de¤erlen-dirildi ve p<0.05 anlaml› olarak kabul edildi..
Bulgular
Çal›flmam›za kat›lan 50 olgudan 36’s› (%72) erkek, 14’ü (%28) kad›n hastalardan oluflmaktayd›. Olgula-r›n yafllar› 18-71 aras›nda de¤iflmekte olup, yafl or-talamas› 32.3’dü. Hastal›k süreleri bir hafta ile 48 ay aras›nda de¤iflmekte olup ortalama 10.9 ayd›. Sigara kullanan 31 (%62) hastadan 16’s› (%32) si-gara ile beraber alkol de kulland›¤›n› belirtirken, yal-n›z alkol kullanan olguya rastlanmad›. Olgular›m›z›n hiçbirinde IV ilaç kullan›m› öyküsü ve bulgular› yoktu. 16 hasta (%32) hiç korunmad›¤›n› belirtirken, olgu-lar›m›z›n 10’unun (%20) geri çekme (GÇ), dokuzu-nun (%18) prezervatif (P), dokuzudokuzu-nun (%18) rahim içi araç (R‹A) ve alt›s›n›n (%12) oral kontraseptif (OK) gibi korunma yöntemleri uygulad›¤› belirlendi. 27’si erkek, befli kad›n toplam 32 olgu (%64) flüp-heli iliflkisi oldu¤unu ve/veya birden fazla partner ile beraberli¤ini belirtirken, 18 olguda (%36) böyle bir öyküye rastlanmad›.
Elli olgunun 13’ünde (%26) ayn› anda ikinci bir CYBH oldu¤unu saptad›k (Tablo I). Kondiloma akü-minata beraberinde 13 olgunun ikisinde (%15.4) 2. devir sifiliz, birinde (%7.7) gonore, birinde (%7.7) skabiyes, birinde (%7.7) vajinal kandidiyazis, birinde (%7.7) genital herpes, ikisinde (%15.4) trikomonas vaginalis ve üç olguda (%23.1) tinea inguinalis mev-cuttu. ‹ki erkek hastaya (%15.4) enfektif ajan›n belir-lenmemifl oldu¤u üretrit tan›s› konulmufltu ve ampi-rik tedavi almaktayd›lar. Üç hastan›n (%23.1) anti-HBs antikorlar› (+) bulundu. Hepatit-B’nin cinsel yolla bulafl›m›n› kan›tlayamad›¤›m›z için bu olgular ME görülen gruba dahil edilmedi.
ME olan ve olmayan grupta cinsiyet, ortalama yafl ve hastal›k süreleri Tablo II’de gösterilmifltir. ME sapta-nan 13 olgudan sekizi (%61.5) erkek, befli (%38.5) kad›nd›. ME olan grupta yaklafl›k iki katl›k bir erkek insidans› olmas›na ra¤men, ME olmayan grupla kar-fl›laflt›r›ld›¤›nda cinsiyetin istatistiksel aç›dan bir risk oluflturmad›¤› belirlendi (p=0.26). 13 olgunun yaflla-r› 19-71 aras›nda de¤iflmekte olup, yafl ortalamalayaflla-r› 37.5 idi. Yafl ortalamalar›, ME olmayan 37 olgu ve çal›flma grubunun geneli ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ista-tistiksel olarak anlaml› bir fark bulunamad› (p=0.12). ME’li 13 olgunun, hastal›k süreleri 15 gün-48 ay aras›nda de¤iflmekte olup ortalama 13.8 ayd›. ME
olmayan grupla ve olgular›n tümüyle karfl›laflt›r›ld›-¤›nda süre aç›s›ndan anlaml› bir fark elde edilemedi (p=0.93).
ME olan ve olmayan gruplardaki olgular›n uygulad›k-lar› korunma yöntemleri Tablo III’de gösterilmifltir. ME olan grupta befl hasta (%38.5) korunma yönte-mi uygularken, sekiz hasta (%61.5) herhangi bir yöntem uygulam›yordu. Her iki grup istatistiksel ola-rak karfl›laflt›r›ld›¤›nda korunma yöntemi uygulama-mak, ME için bir risk faktörü olarak belirlenemedi (p=0.39). ME olan grupta prezervatif kullan›m› iki hasta ile (15.4) s›n›rl›yd›. Ancak ME olmayan grupla karfl›laflt›r›ld›¤›nda prezervatif kullan›m›n›n ME’den koruyucu bir faktör oldu¤u gösterilemedi (p=0.57). ME olan grupta sekizi erkek, biri kad›n toplam dokuz olgunun flüpheli iliflki ve veya birden fazla partner ile
cinsel iliflkisi oldu¤u saptand›. Bu tür riskli davran›fl-lar›n ME için istatistiksel olarak daha anlaml› oldu¤u saptanmad› (p=0.164).
ME olan ve olmayan gruplar› karfl›laflt›rd›¤›m›zda, cinsiyetin, yafl›n, hastal›k sürelerinin, sigara ve alkol kullan›m›n›n, korunma yöntemlerinin ve birden fazla partnerle cinsel iliflkinin ME oluflumunda istatistiksel olarak anlaml› bir risk oluflturmad›¤›n› gördük. Tart›flma
CYBH’lerin tüm dünyada ve ülkemizde önemli bir halk sa¤l›¤› sorunu oldu¤u bilinmektedir. Son y›llar-da HIV epidemisinin ortaya ç›kmas›, bu enfeksiyon-lara verilen önemi artt›rm›flt›r3,10. Belli bir co¤rafi
böl-ge ve toplulukta baz› enfeksiyon ajanlar› ön plana T
Taabblloo II:: MMEE ssaappttaannaann oollgguullaarr››nn ddaa¤¤››ll››mm››.. H
Haassttaa CCiinnssiiyyeett YYaaflfl SSiiggaarraa AAllkkooll ‹‹VV iillaaçç KKoorruunnmmaa fifiüüpphheellii HaHassttaall››kk DDii¤¤eerr CCYYBBHH N
Noo yyöönntteemmii iilliiflflkkii ssüürreessii ((aayy))
1 E 19 - - - P + 3 Gonore
2 E 28 + - - GÇ + 2 Sifiliz
3 K 58 - - - K + 48 Skabiyes
4 E 36 + + - R‹A + 12 Non-gonokoksik üretrit
5 E 34 + + - K + 1 Sifiliz 6 K 20 - - - OK - 2 V. kandidiyazis 7 K 40 - - - P - _ G. Herpes 8 K 45 - - - K - 24 T. Vajinalis 9 E 71 - - - K + 48 T.‹nguinalis 10 E 28 + - - K + 18 Non-gonokoksik üretrit 11 E 35 + + - R‹A + 3 T.‹nguinalis 12 E 36 + - - OK + 6 T.‹nguinalis 13 K 38 - - - R‹A - 12 T. Vajinalis T
Taabblloo IIII:: MMEE oollaann vvee oollmmaayyaann ggrruuppttaa cciinnssiiyyeett,, oorrttaallaammaa yyaaflfl vvee hhaassttaall››kk ssüürreelleerriinniinn ggöösstteerriillmmeessii.. M
Muullttiippll EEnnffeekkssiiyyoonn HaHassttaa SSaayy››ss›› YYaaflfl OOrrttaallaammaass›› HHaassttaall››kk SSüürreessii CCiinnssiiyyeett E Errkkeekk KKaadd››nn Var 13 37.5 13.8 8(%61.5) 5(%38.5) Yok 37 30.5 9.9 28(%75.7) 9(%24.3) Toplam 50 32.5 10.9 36(%72) 14(%28) T
Taabblloo IIIIII:: MMEE oollaann vvee oollmmaayyaann ggrruuppttaa kkoorruunnmmaa yyöönntteemmlleerriinniinn ggöösstteerriillmmeessii.. M
Muullttiippll eennffeekkssiiyyoonn KoKorruunnmmaayyaann PPrreezzeerrvvaattiiff GGeerrii ÇÇeekkmmee OOrraall KKoonnttrraasseeppttiiff RR‹‹AA Var 5 (%38.5) 2 (%15.4) 1 (% 7.7) 2 (%15.4) 3 (%23.1) Yok 11 (%29.7) 7 (%18.9) 9 (%24.3) 4 (%10.8) 6 (%16.3) Toplam 16 (%32) 9 (%18) 10 (%20) 6 (%12) 9 (%18)
ç›ksa da, CYBH’lerde s›kl›kla birden fazla mikroor-ganizma bir arada gözlenebilmektedir1.
Pek çok çal›flmada, CYBH’lerin oluflumu ve bulafl-mas›n› kolaylaflt›ran etkenler araflt›r›lm›fl, risk faktörle-ri ve faktörle-riskli davran›fllar belirlenmifltir. Cinsel aktiviteye bafllama yafl›, s›k partner de¤ifltirmek, sigara ve alkol kullan›m›, IV ilaç ba¤›ml›l›¤›, yetersiz prezervatif kulla-n›m› ve sünnetsiz olmak bu risk faktörleri aras›nda say›lmaktad›r. En büyük risk faktörlerinden birisi de baflka bir CYBH’nin varl›¤›d›r3,4,6-9
. Risk alt›ndaki en büyük grubu adölesan ça¤daki gençler oluflturmak-tad›r. Curtis ve ark.’lar›111998'de, 15-24 yafl
grubun-daki genç kad›nlar›n, 25-44 yafl grubuna göre 2.3 kez , siyah kad›nlar›n, beyaz kad›nlara göre de 3.6 kez daha s›k bu enfeksiyonlara yakaland›klar›n› bildir-mifllerdir. Johnson ve ark’lar›4
1997'de, cinsel aktivite-ye erken yaflta bafllamay›, son bir y›l içinde dörtten fazla partnerle beraberli¤i, uygunsuz ve yetersiz pre-zervatif kullan›m›n› risk faktörleri olarak belirlerken, ayda üç flifleden fazla alkol tüketimi ve sigara kullan›-m› ile CYBH'ler aras›nda pozitif bir iliflki oldu¤unu saptam›fllard›r. Cinsel yolla bulaflan çeflitli hastal›kla-ra yakalanan 512 erkekte, genelev kad›nlar› ile behastal›kla-ra- bera-ber olma s›kl›¤›n›n fazla oldu¤u, % 30'dan az bir k›s-m›n›n her iliflkide kondom kulland›¤› ve % 37'sinin daha önceden verilen tedavilere yeterince uymad›¤› belirlenmifltir7
. Alkol ve intravenöz ilaç kullan›m›n›n, korunmas›z seks uygulamalar›n› art›rarak CYBH riski-ni art›rd›¤›n› bildirilirken, benzer bir çal›flmada da int-ravenöz ilaç kullan›m›n›n hepatit B ve HIV bulafl›m›n-da riskli oldu¤u gösterilmifltir8,9
. Kavak ve ark.’lar›n›n12
CYBH’si olan 50 hasta üzerinde yapt›klar› bir çal›fl-mada hepatit B, hepatit C ve HIV birlikteli¤i araflt›r›l-m›fl, genital ülserle seyreden CYBH ya da geçirilmifl CYBH’nin hepatit B riskini art›rd›¤› gösterilemezken, antiHBc pozitifli¤i anlaml› bulunmufltur.
CYBH’ler epitel dokusuna hasar vermekte ve anoge-nital mukozada inflamatuvar reaksiyonlara sebep ol-maktad›rlar. Bu nedenle CYBH’lerin bir arada görül-me insidanslar› yüksektir. Buna verilecek en güzel ör-nek; üretritli hastalarda gonore ve klamidya birlikteli¤i-ne çok s›kça rastlanmas›d›r. ABD’de üretrit ile baflvu-ran kad›nlar›n %40’› ve erkeklerin %20’sinde gono-kok enfeksiyonunun yan› s›ra klamidyaya da rastlan-m›flt›r1. Alt›nok ve ark.’n›n13yapt›klar› bir çal›flmada,
ge-nital ak›nt›s› olan 270 kad›n hastada, ak›nt›dan yap›lan incelemelerde, klamidya, trikomonas vajinalis, kandida
albikans, gardneralla vajinalis ve gonore birlikteli¤ine rastlanm›flt›r. Ülkemizde yap›lan baflka bir çal›flmada da CYBH poliklini¤ine baflvuran ve sifiliz tan›s› konu-lan 70 hastada yumuflak fkonu-lankr, gonore, nongonokok-sik üretrit, trikomonas vajinalis, gardnerella vajinalis, hepatit B ve genital herpes birlikteli¤ine rastlanm›fl-t›r14
. Genital herpes erozyonlar›n›n da, di¤er CYBH’nin bulaflmas›n› da kolaylaflt›rd›¤› bildirilmifltir15.
Kondiloma aküminatas› olan hastalarda da s›kl›kla di¤er CYBH’lerin birlikteli¤i söz konusudur. Ülkemiz-de kondiloma aküminatan›n di¤er CYBH’ler ile birlik-teli¤inin araflt›r›ld›¤› çal›flmaya rastlanmam›flt›r. Tem-merman ve ark.’lar›16
, 513 genelev kad›n›n›n 87’sin-de kondiloma aküminata saptam›fl, HPV enfeksiyo-nunun görülmesinde partner say›s› ve HIV pozitifli¤i-nin yan›nda, inflamatuar bir CYBH’pozitifli¤i-nin varl›¤›n› risk faktörleri olarak belirlemifllerdir. Baflka bir çal›flmada da 660 gebe kad›n aras›nda %34 oran›nda HPV pozitifli¤i saptand›¤› bildirilmifltir. Ayn› çal›flmada HPV pozitifli¤i, düzensiz cinsel yaflam, prezervatif kullanmama gibi davran›flsal faktörler ve gonore bir-likteli¤i ile iliflkilendirilmifltir17. 1997’de yap›lan bir
araflt›rmada, genel popülasyondan seçilen 20-29 yafllar›nda 10838 kad›ndan 1820’sinin kondiloma aküminatas› bulundu¤u ve klamidyal enfeksiyonun HPV enfeksiyonu ile s›kl›kla beraber görüldü¤ü tes-pit edilmifltir5
. Pisani ve ark.’lar›19
CYBH servisine baflvuran 200 kad›n› kapsayan çal›flmalar›nda iki ve-ya üç enfeksiyon ajan›n›n birlikteli¤ine dikkat çek-mifller ve bu birlikteliklerde en s›k M. hominis’in et-ken oldu¤unu ve HPV’nin s›kl›kla mikoplazmaya efllik etti¤ini belirtmifllerdir. Aile planlamas› servislerine baflvuran kad›nlardan gelifligüzel seçilen 189 olgu-dan al›nan genital örneklerin % 26' s›nda ME oldu-¤u, ancak bunlar›n ço¤unun subklinik ve asempto-matik seyir gösterdi¤i bildirilmifltir19. Passey ve
ark.’lar›20, 1998’ de, randomize seçilen do¤urgan
ça¤daki 201 kad›n olgunun %59’unda en az bir ta-ne CYBH oldu¤unu, klamidyal enfeksiyon için bak-teriyel vajinozisin, trikomonal enfeksiyon için de kla-midyal enfeksiyonun birliktelik aç›s›ndan risk tafl›d›-¤›n› tespit etmifllerdir. HIV ile di¤er CYBH'ler aras›n-da kompleks bir iliflki mevcuttur. Ülseratif ve ülsera-tif olmayan CYBH'ler, HIV enfeksiyonunun bulafl›m› ve viremisini kolaylaflt›rarak, enfeksiyonun progres-yonunu h›zland›rmaktad›rlar16. Hayat kad›nlar›
üzerin-de yap›lan iki ayr› çal›flma ile genital ülser varl›¤›nda, HIV enfeksiyonuna yakalanma riskinin artt›¤›,
kondi-loma aküminatan›n da ayn› riski oluflturdu¤u saptan-m›flt›r21,22. HIV enfeksiyonu da yaratt›¤›
immünsup-resyon ile CYBH’lere yakalanma riskini artt›rmakta, hastal›¤›n do¤al seyrini de¤ifltirmekte ve tedaviye cevab› azaltmaktad›r. 1209 genelev kad›n› üzerinde yap›lan çal›flmada, HIV (+) olgularda HIV (-) olgulara k›yasla genital ülser, gonore, trikomonas vaginalis, sifiliz ve kondiloma aküminata görülme s›kl›¤›nda is-tatistiksel olarak anlaml› bir yükseklik rapor edilmifl-tir23. Baflka bir çal›flmada da klamidyal-gonokokal
servisit, bakteriyel vajinozis ve kondiloma aküminata-n›n, HIV (+) olgularda görülme s›kl›¤› istatistiksel olarak anlaml› bulunmufltur24. Kondiloma aküminata,
HIV bulafl›m› için risk olufltururken, HIV’in yaratt›¤› immünsupresyon da HPV enfeksiyonunun görülme s›kl›¤›n›, yayg›nl›¤›n› ve malinite potansiyelini artt›r-maktad›r25
. Benzer olarak HIV enfeksiyonu ve im-münsupresyonun sinerjistik olarak HPV bulafl›m›n› artt›rd›¤› ve HIV(+) bireylerde HPV 6-11 insidans›-n›n 5.6 kat daha yüksek oldu¤u tespit edilmifltir26.
Kondiloma aküminatas› olan 50 olguluk çal›flmam›z-da, hastalar›n %26’s›nda (13 olgu), ikinci bir CYBH bulundu¤unu, HPV enfeksiyonuna tinea inguinalis, trikomonas vajinalis, gonokoksik olmayan üretrit, sifi-liz, gonore, skabiyes, herpes genitalis ve vajinal kan-didiyazisin efllik etti¤ini saptad›k. Bu sonuçlar güncel literatürdeki benzer çal›flmalarla uyumlu bulunmufltur. Yafl, sigara, alkol tüketimi gibi al›flkanl›klar, korunma-s›z iliflki, yetersiz prezervatif kullan›m› ve s›k partner de¤ifltirme gibi cinsel yaflama ait davran›fl biçimleri, benzer çal›flmalarla uyumlu olarak kondiloma akümi-nata için de risk faktörleri olarak belirlenmifltir. S›kl›kla bir arada gözlenen ve birbirinin bulaflma ris-kini artt›ran bu enfeksiyonlar›n tan›, tedavi ve takiple-ri ancak disiplinler aras› iletiflim ile mümkün olmakta-d›r. Toplumumuzun her kesiminde çok daha genifl kapsaml› epidemiyolojik araflt›rmalar›n yap›lmas› ve istatistiksel verilerin oluflturulmas› gereklili¤i aç›kt›r. Kaynaklar
1. Sciarra JJ: Sexually transmitted diseases : global impor-tance. Int J Gynaecol Obstet 1997;58:107-19.
2. A¤açf›dan A, Kohl P: Sexually transmitted diseases (STDs) in the world. FEMS Immunol Med Microbiol 1999;24:431-5.
3. Lucas DJ, Buntin DM: Approach to the patient with se-xually transmitted disease. Dermatology in general
medi-cine. Ed. Freedberg IM, Eisen AZ, Wolff K, Austen KF, Goldsmith LA, Katz SI, Fitzpatrick TB. 5’inci bask›. New York, Mc Graw-Hill Inc, 1999;2547-2551.
4. Jonsson M, Karlsson R, Rylander E, Gustvsson A, Wa-dell G: The associations between risk behaviour and re-ported history of sexually transmitted diseases, among young women. Int J STD AIDS 1997;8:501-5.
5. Munk C, Svare EI, Poll P, Bock JE, Kjaer SK: History of genital warts in 10.838 women 20 to 29 years of age from the general population. Risk factors and associati-on with Papanicolaou smear history. Sex Trans Dis 1997;24:567-72.
6. Evans BA, Bond RA, MacRae KD: Sexual relationships, risk behaviour and condom use in the spread of sexually transmitted infections to heterosexual men. Genitourin Med 1997;73:368-72.
7. Wellington M, Ndowa F, Mbengeranwa L: Risk factors for sexually transmitted disease in Harare. Sex Transm Dis 1997;24:528-32.
8. Caceres CF, Marin BV, Hudes ES, Reingold AL, Rosas-co AM: Young people and the structure of sexual risks in Lima. AIDS 1997;11:67-77.
9. Romanowski B, Campbell PJ, Preiksaitis JK, Fonseca K: Human immundef›ciency virus seroprevalence and risk behaviors in patients attending sexually transmitted dise-ase clinics in Alberta.. Sex Transm Dis 1997; 24:487-94. 10. Memiflo¤lu HR: Cinsel yolla bulaflan hastal›klar ve art›fl
nedenleri. Dermatolojide geliflmeler. Ed. Tüzün Y, Savafl-kan H, Koto¤yan A, Aydemir EH, Mat MC, Serdaro¤lu S. 1’inci bask›. ‹stanbul, Teknografik Matbaac›l›k, 1991;173-9.
11. Curtis KM, Hillis SD, Kieke BA: Visits to emergency de-partments for gynecologic disorders in the United Sta-tes 1992-1994. Obstet Gynecol 1998;9:1007-12. 12. Kavak A, Parlak AH, Akman RY, Yeflildal N, Anul H,
Ay-do¤an ‹, Çiçekçi B, Kaya D: Cinsel Yolla Bulaflan Hasta-l›klarda hepatit B, C ve HIV enfeksiyonlar› aç›s›ndan bir de¤erlendirme. Türkderm 2002;36:272-275.
13. Alt›nok T, Özarma¤an G, Baransü O, Ye¤eno¤lu Y, Say-lan T: Cinsel ‹liflki ile BulafSay-lan Hastal›k Poliklini¤ine Bafl-vuran Kad›nlarda Ak›nt› Etkenleri. XII. Ulusal Dermatoloji Kongresi, Ed. Tüzün Y, Koto¤yan A, Serdaro¤lu S. ‹stan-bul, Teknografik Matbaac›l›k, 1988;241-247.
14. Ye¤eno¤lu Y, Özarma¤an G, Saylan T, Alt›nok T, Baransü O: Cinsel ‹liflki ile Bulaflan Hastal›k Poliklini¤inde Sapta-nan Sfiliz Olgular›n›n De¤erlendirilmesi. XII. Ulusal Derma-toloji Kongresi, Ed. Tüzün Y, Koto¤yan A, Serdaro¤lu S. ‹stanbul, Teknografik Matbaac›l›k, 1988;265-275. 15. Serdaro¤lu S, Dolar N: Genital Herpes Tedavisi.
Derma-tose. 2002;3:52-57.
16. Temmerman M, Tyndall MW, Kidula N, Claeys P, Muchi-ri L, Quint W: Risk factors for human papillomavirus and cervical precancerous lesions and the role of concurrent HIV-1 infection. Int J Gynaecol Obstet 1999;65:171-81. 17. Mayaud P, Gill DK, Weiss HA, Uledi E, Kopwe L, Todd J: The interrelation of HIV, cervical human papillomavi-rus, and neoplasia among antenatal clinic attenders in Tanzania. Sex Transm Infec. 2001;77(4):248-54. 18. Pisani S, Gallinelli C, Seganti L: Detection of viral and
bacterial infections in women with normal and abnormal colposcopy. Eur J Gynaecol Oncol 1999;20:69-73. 19. Wilkinson D, Ndovela N, Harrison A: Family planning
services in developing countries : an opportunity to treat asymptomatic and unrecognised genital tract infecti-ons? Genitourine Med 1997;73:558-60.
20. Passey M, Mgonc CS, Lupiwa S, Suve N, Tiwara S, Lu-piwa T: Community based study sexually transmitted di-seases in rural women in the highland of Papua New Guinea : prevalence and risk factors. Sex Transm Infect 1998;74:120-7.
21. Thuy NT, Nhung VT,. Thuc NV, Lien TX, Khiem HB: HIV infection and risk factors among female sex workers in Southern Wietnam. AIDS 1998;12:425-32.
22. Das S, Yemul V, Desmukh R: Incidence and association of HIV and other STDs in 200 persons belonging to a high risk group in central Mumbai: Venerology 1998;11(1):19-23.
23. Ghys PD, Diallo MO, Ettiegne-Traore V, Yeboue KM, Gnaore E, Zorougnon F: Genital ulcers associated with human immunodef›ciency virus-related immunosuppres-sion in female sex workers in Abidjan, Ivory Coast. J In-fect Dis 1995;172:1371-4.
24. Msuya SE, Mbizvo E, Stray-Pederson B, Sundby J, Sam NE, Hussain A: Reproductive tract infections and the risk of HIV among women in Moshi Tanzania. Acta Obs-tet Gynecol Scand 2002;81(9):886-93.
25. Lowy DR, Androphy EJ: Warts. Dermatology in general me-dicine. Ed. Freedberg IM, Eisen AZ, Wolff K, Austen KF, Goldsmith LA, Katz SI, Fitzpatrick TB. 5’inci bask›. New York, Mc Graw-Hill Book Company, 1999 ; 2484-95. 26. Silverberg MJ, Ahdieh L, Munoz A, Anastos K, Burk RD,
Cu-Uvin S: The impact of HIV infection and im-munodeficiency on humon papillomavirus type 6 or 11 infection and on genital warts. Sex Transm Dis 2002;29(8):427-35.
