ÇOCUK HAKLARI
Prof. Dr. Yasemin Karaman Kepenekci
Çocuğun hangi soydan geldiği, hısımlarının kimler
olduğu gibi sorular soybağı kavramı ile açıklanır.
Soybağı dar ve geniş anlamda olmak üzere ikiye ayrılır.
Geniş anlamda soybağı birbirlerine kan bağı ile bağlı olanlar arasındaki bağlantıyı ifade eder. Bir kimsenin yan soyu (kardeşleri), alt soyu (ana babası, büyük ana babaları) ve evlatlığı arasındaki bağlantı geniş anlamda soy bağı kavramı içine girer.
Dar anlamda soybağı ise, çocukla ana babası
arasındaki hukuksal bağlantıyı ifade eder. Dar anlamda soybağı ikiye ayrılır.
Doğal soybağı: Çocukla ana baba arasında doğumla oluşan soy bağıdır.
Yapay soybağı: Doğumla yani kan bağına değil
hukuksal bir işleme dayanır. Örneğin; evlatlık edinme.
Yeni Medeni Kanun’a göre, soybağının kaynakları ana
ile evlilik, tanıma ve babalık davasıdır. Bu yollardan her
hangi biriyle kurulan soybağı, çocuk için ne bir
ayrıcalık ne de bir sakınca meydana getirir.
1.Kan bağına dayanan soybağı: Doğum olayı, çocuğun ile ana arasında soybağı ilişkisi kurması için yeterlidir. Baba ile çocuk arasında soybağının kurulabilmesi için babanın ana ile evli olması, eğer çocuk evlilik dışında doğmuşsa, babanın çocuğu kanunun öngördüğü usullerden biri ile tanıması ya da onun babalığı hakkında bir mahkeme kararının bulunması gerekir.
Çocuk ile Ana Arasında Soybağının Kurulması:
Doğum olayı çocuğun ana ile hısımlık bağını açıkça belirtir. Bu nedenle çocuğun anaya karşı soy bağı
doğum olayı ile kanundan dolayı kendiliğinden kurulur.
Çocuk ile Baba Arasında Soybağının Kurulması:
Medeni Kanun’a göre, çocuk ile baba arasında soybağı
ana ile evlilik, tanımına, hâkim kararı ve evlat edinme
yollarından biriyle kurulur.
2) Yapay Soybağı: Evlat edinme ile kurulan soybağı, kan bağına değil, evlat edinme ilişkisini kuran
mahkeme kararına dayanır. Bu nedenle de evlat
edinme ile meydana gelen soybağını, ayrı bir soy bağı
türü olarak (yapay soybağı) kabul etmek gerekir. Evlat
edinmenin pozitif hukuk sistemleri bakımından iki türe
ayrıldığı görülmektedir.
Birinci tür evlat edinmeye ‘tam evlat edinme’
denilmektedir. Tam evlat edinme, evlatlık ile evlat edinen ve onun ailesi arasında kan bağına dayanan soybağı ile
tamamen aynı hısımlık bağı meydana getirir. Bu tür evlat edinmede çocuk evlat edinen kişilerden doğmuş çocukların hukuki statüsünü kazanır.
Böyle bir düzenlemenin amacı çocuğun asil ailesinden tamamen kopararak evlat edinilen aileyi benimsemesini sağlamaktır.
‘Sınırlı evlat edinme’ adı verilen evlat edinme ise, bir
yandan evlatlık ve ailesi arasındaki ilişkileri kısmen devam
ettirirken, diğer yandan da evlatlık ile evlat edinen ve evlat
edinenin ailesi arasında sınırlı hısımlık ilişkisi kurar.
Çocukların korunmasına yönelik ve çocuğun ‘yüksek yararı’
ilkesini esas alan evlat edinmeler bakımından tam evlat edinme türü tercih edilmektedir. Çünkü korunması bakımından çocuk, bir aileye mensup sağlayacağı bütün yararları ancak bu tür bir evlat edinme yolu ile elde eder.
