Ş e h i r c i l i k :
OOÇ x W M A f l t . K.ÖM1JRCOOÎI_U Hiikûmet Meydanı
« N E V Ş E H İ R » İ M A R P L A N I Tanzim eden: Y. Mimar, Doçent
Eyiib Kömürcüoğlu N e v ş e h i r kasabasının i m a r plânı genç m i m a r -larımızdan E y ü p K ö m ü r c ü o ğ l u t a r a f ı n d a n t a n z i m edilmiştir. N e v ş e h i r e ait 1/2000 1/5000 m i k y a s l ı n a z i m v e u m u m i plânlarla, ö r n e k m a h a l l e p l â n ı nı ve H ü k ü m e t alanına ait p r o j e l e r i y a y ı n l a m a k -tayız.
Bir çok k o n k u r l a r d a m ü t e a d d i t dereceler k a -z a n m ı ş e l a n E. K ö m ü r c ü o ğ l u n u n b u ş e h i r c ü i k ese-r i n d e de m u v a f f a k o l d u ğ u n u u m u t e t m e k t e y i z .
1250 r a k ı m ı n d a olan N e v ş e h i r , o r t a y a y l a d a Kızılım''ağın diş k a v s i ile Toroslar a r a s ı n d a k â i n b i r dağşehridir. Göre b o ğ a z ı n d a n d o ğ a n ve ş i m a l d e Kizilirmağa k a r ı ş a n N e v ş e h i r çayı, şehrin ş a r k m
Nevşehiriıı 1/5000 mikyasa imar plânı
95 h e k t a r d a n ibaret olan kasaba hali hazır m e s k û n sahası n ü f u s u 15000 olduğuna göre n ü f u s başına 63.3 m2 saha isabet etmektedir. Ziraatle meşgul kasaba halkının istatistiklere göre n ü f u s d u r u m u :
1927 de 13445 1933 » 14135
1940 » 14112 dir.
Belediye komisyonu r a p o r u n a göre hastalık-lardan Malarya ve v e r e m fazla n ü f u s kaybına se-bep olmaktadır. 50 sene sonraki takribi n ü f u s ar-tişi24000 dir.
İ m a r plânı projesine göre bölgeler şu şekilde tanzim edilmiştir:
95 h e k t a r Eski şehir m e s k û n sahası
12 » İ m a r plânında imar h u d u d u dışın-da kalan saha
83 » M u h a f a z a edilen iskân sahası 41 » Yeni ilâve edilen iskân sahası
(Bahçeli evler)
20 » Yeşil sahalar, Kale etrafı, çay ke-narı, parklar, çocuk bahçeleri ve
iskâna elverişli olmiyan arazi: 3.7 » Spor sahası ve y ü z m e h a v u z u NEVŞEHİR : 1/SOOO İŞARETLE*? •»OLL-Aa. MUMAFA2Z.E0 VOL - — - CNiC'.Ati^ • • YEN1AC. VOLLAC. BÖUİEL-R..
MUMA* ££>. mevcut eötoc i— \ <'NKt$AF SArfASı
. . 3 Ve*İLSAMALA*.<PA«».,<; A.tAA-^ ^ I OKUU.AB.
t I HASTANE
— AkLü.0.40 l N£VŞ . Ç.AVı )
NEVŞEHİR
N U M U N E MAHALLESİ l / I O O O
Nevşehir'in 1/2000 mikyaslı plânı
NEVŞEHİR
6. 1 / 2000 1 3 3 3.8 2.5 Hastahane Okullar Fidanlık Pazar yerleri Ticarethaneler (Ana üstleri ev caddelerle) 2 » K ü ç ü k ve el sanatları, demirciler, bakırcılar vesair t a m i r ve imalât-haneler.156.— » İ m a r sahası yekûnu.
Yeni inkişaf sahası olarak kasabanın kuzey, Kuzey-batı ve kuzey-doğu düzlükleri intihap olun-muştur. Esasen kasabanın yegâne inkişaf sahası da budur. Buna karşılık şehrin cenup kısmında dar bir şerit halinde uzanan ve bugün % 90 ı boşalarak harabe haline girmiş mahalleler, pl'ânda gösterilen yerden itibaren imar hududu dışında bırakılmıştır. Esasen şehrin belediye işlerini güçleştirmesi, uzak-lığı vesair sebepler dolayisiyie dik bir yamaçtan ibaret olan bu şehir kısmı son 20-25 seneden beri kendi kendine boşalmış gibidir.
Bölgelerin tayininde gözetilen noktai nazar-lar: Eski şehrin ortasındaki kalenin etrafı yeşil-lenerek muhafazası gerek kalenin tarihî kıymeti gerekse şehre ve vadiye hakim fevkalâde bir man-zaraya malik olması dolayisiyie lâzımdır. Bu kısma kadar kurulmuş bulunan eski-şehrin manzarasının güzelliği kadar transit yollarından bakıldığı za-man da mimarisi ve mavi sema ile olan silüeti gü-zel ve karakteristiktir.
Şehrin hususiyeti dolayisiyie kale yakınlarına kadar dik meyilli sahada teşekkül eden eski ika-met mahallelerinin muhafazası gerektir. İleride burası zengin villâlar muhiti olabilir. İmarında ta-kip edilecek yol şudur: Bu kısımda yollar sık ve dardır. Meylin fazlalığı dolayisiyie dar yolların genişlemesi çok pahalı, binaenaleyh Belediyece imkânsız olduğundan buralarda 5.5 metreden
faz-la genişliğe gidilmiyecek, seyrüsefer tek istikamet-te tanzim edilecektir. Dik çıkan yollar vesaiti nak-liyeye kapatılacak, onlar yalnız yayalar için ağaç-lanarak gölgeli - ve geregtiği yerde - merdivenli bağlantı yolları olacaktır. Sık açılmış, dolayisiyie gayri sıhhî ikametgâhlar doğuran paralel yollar-dan, aradakiler zamanla kalkacak, bu suretle ev-ler arasına biraz yeşillik, hava, ve hayat girecektir. Böylece projede görüldüğü gibi, Kale etrafında y e -şil vadiye karşı teraslar teşkil eden birbiriyle ir-tibatlı paralel halkavî yollar ve onların idare ve ticaret merkeziyle olan bağlantıları berrak bir şe-kil alacak, üst üste binmiş sokaklar düzenlenecek-tir.
Ticaret bölgesi olduğu yerde bırakılmıştır. Şehir büyüdüğü zaman dahi burası merkezî ola-rak kalacaktır. Bu bölgeden yalnız dağınık bulu-nan demirciler, nalbantlar, bakir ve kalaycılarla imalâthaneler gibi gürültülü ve sağlığa muzır gaz-lar yayan dükkângaz-lar kaldırıgaz-larak kuzey-batı kıs-mına, en fazla köylerin kesif bulunduğu Aksaray yolu cihetine alınarak guruplandirilmiştir. Hay-van hububat ve buğday, saman, odun, kömür ve-sair pazarlar da burada, şehrin Kuzey-batı cihe-tinde toplanmıştır.
kenarındaki dükkânlar daha ziyade tuhafiye, fo-toğrafhane, terzihane, berber ve moda gibi ma-ğazalara ayrılmış, bu tertip, ta belediye yanma kadar devam ettirilmiştir. Çarşının belediye hiza-sındaki bloklar için (Nümune mahallesi ve ev tip-leri plânlarında görüleceği gibi) altları kemerler gerisinde dükkânlar, üstleri apartıman olan bir tip verilmiştir.
Nevşehirin büyük sanayii yoktur. Ondan do-layı plânda sanayi bölgesi ayrılmamıştır. Demir-ciler, bakırcılar, nalbantlar gibi küçük el sanatla-rı için Aksaray - Kayseri transit yolu üzerinde bir saha ayrılmıştır. Burası pazar yerleriyle birlikte biı ticaret merkezi haline getirilmiştir. Tekel ida-resinin veni kurduğu şarap fabrikası şehrin dışın-da (Narköy yolu üzerinde) dir. Nevşehirde bağcı-lık ve şarapçıbağcı-lık süratle inkişaf etmek istidadmda-dir.
İbrahim Paşa heyeti kuzeyindeki harap çarşı ve eski hanlar için îmar plânında 1/500 detay pl'â-nmda tafsilen, kül halinde inşası mümkün olan, altları dükkân üstleri apartıman ve içinde bir de sineması bulunan modern bir çarşı gösterilmiştir. Buradaki yıkık hanlar kalkmalı, yeni hanların inşa-sına transit yollarının şehre girdiği noktalarda müsaade edilmelidir.
Belediye karşısındaki açılmış bulunan meydan İbrahim Paşa alanı olarak muhafaza edil-miştir. Karşısına, vadiye bakan bir belediye oteli, lokanta ve gazinosu yerleştirilmekle ayrıca bir kıymet almıştır. İbrahim Paşa anıtı için yer bura-sıdır .
Şehirdeki esas yolların umumiyetle muhafa-zası cihetine gidilerek plân tanzim olunmuş, lü-zumsuzları kaldırılmıştır. Muhafaza edilen eski yolların tanzim ve genişlemeleri zamanla olacak-tır. Şehir dışında bir çevre yolu tanzim olunmuş, iki mühim transit yolu (Niğde-Ankara ve Kayse-ri-Aksaray transitleri) en uygun şekilde eski yol-ların düzenlenmesiyle geçirilmiştir. Yalnız bir noktada (Niğde-Ankara transitinin şehrin en
mu-tena kısmından ve çarşı içinden geçmemesi için) Belediye arkasından Aksaray yolu ile birleştiği
noktaya kadaı bir doğru yol tesis edilmekle iktifa olunmuştur.
Tarihî ve dinî binalar, bu arada İbrahim Paşa camii ve müştemilâtı sonradan inşa edilen bina ve dükkânlardan temizlenmek, tamir edilmek ve et-rafı yeşillendirilmek suretiyle muhafaza edilmesi uygun görülmüştür.
Bu kısımda üç teras halinde yeni bir park tanzim edilecektir. Bu parkta yazlık bir kahve te-sisiyle İbrahim Paşa camii avlusu altında, Niğde yolu üzerindeki sette mutad olan yazlık kahveye lüzum kalmiyacaktir. Böylece bugün bir toprak setten ibaret olan bu yer, bir meyille yola doğru İnecek ve yeşil saha haline getirilecektir.
Dinî ve resmî binalar umumiyetle yerlerinde bırakılmış, halkevi binasının yanma yeni bir blok ilâvesiyle o kısımda resmî daireler gruplandirlı-mıştir. Hükümet binasmin önündeki meydan Cum-huriyet alanı olacak., anıt buraya konacaktır.
Bu kısımda meydan, yol seviyesine indirilmiş, halkevi önü yüksek bir bahçe halinde ve mukabi-lindeki parkta geriye doğru yükselen teraslar şek-linde tanzim olunmuştur.
Gerek hükümet alanı ve gerekse İbrahim Pa-şa alanı büyük taş plâklarla kaplanacaktir.
Hükümet önünden geçen yol, bugün 20.5 met-re genişliğinde ve iki taraflı seyrüsefer yolu olan bulvar şeklindedir. Bu yol, profilleri levhasında gösterildiği şekilde fakat ilerde bir taraflı seyrise-fer yolu haline inküâp edecek, yaya yolu ağaç-lanarak geniş bir gezinti yolu olacaktır. Esasen bu yol., iki tarafından da transit yollarına bağlanma-sına rağmen seyrüsefer bakımından hafifletilmiş-tir.
