il ıı

m

f « f '

] il ı ı

llıi

1

f;Hî îji'i

•si»-*-F

İSTANBULUN İMARI

Yazaıı: ErtuŞrul MENTEŞE

İstanbul Belediyesi Plânlama Bürosu Şefi ve İmar Md. vekili

İstanbul'u modern bir şehre benzetmek çok nazik bir cerrahî ameliyata benzer: zira mesele burada boş bir arazide muasır şehir-cilik kaidelerine uyan bir şehir yaratmaktan daha güçtür (An-kara).

Makine devri zaruretlerine gitgide ayak uydurma mecburiyet-leri ve belki de imecburiyet-leride Amerika'da olduğu gibi halk tabaka fark-larının bir hizaya gelmesi İstanbul şehri imarı ile uğraşanları daha şümullü meselelerle karşı karşıya bırakıyor.

Eski tarihlerdenberi tedricen kurulagelmiş bu Antik Başkent, sanat eserleri, manzaraları, silueti, yeşillikleri ve an'aneleri ile eşsiz bir bütün teşkil eder.

İşte mesele, bu bütüne halel getirmeden yeni bir şehir kura-bilmektir.

Boğaziçi ve Haliç ile Beyoğlu, İstanbul ve Kadıköy semtle-rine ayrılan beldemiz, tabiatın bize bahşettiği bir nimettir. Bu iki su kolu sıhhate yarar olduğu kadar deniz münakalesine de yar-dım ettiğinden 3 semti kısmen birleştiriyor demektir.

İstanbul semti ile İstanbul şehrini birbirine karıştırmamak için 3 semti beraber mütalâa ederken bütün İstanbul için «BÜYÜK İSTANBUL» tabirini kullanacağım.

A — B e y o ğ l u s e m t i : Doğusunda Boğaziçi, güney ve batısında Haliç ile çevrili bir yarımadadır.

B — İ s t a n b u l : da keza kuzeyinde Haliç, doğusunda ve güneyinde Marmara denizi ile çevrili 2. ci bir yarımadadır.

Bu iki yanmada Galata ve Atatürk köprüleri ile birbiriyle irtibatlıdır. Dik yamaçların Haliç sahiline kadar gelerek burada teşkil ettiği şerit üzerine, iki köprünün başlarında ve aralarında şehrin ticaret merkezi (City) si teşekkül etmiştir.

Galata'nın kuzeyinde yükselen yamaçların meyili % 20 yi bulur. Beyoğlu - Taksim - Nişantaşı ve Kurtuluş'da yarım milyon insan oturmaktadır. Arazinin dik ve arızalı olması sebebiyle ilk teşekkülde yollar son derece dar tutulmuş ve kenarlarında sağlam binalar yapıldığından burada yeni yol genişlemeleri veya yarma-lar düşünmek hemen hemen imkânsız hale gelmiştir.

İstanbul cihetinde topoğrafik vaziyet biraz daha yatık olmak-la beraber Beyoğlununkine benzer. Üstelik, şehre müstesna bir ka-rakter veren sayısız âbideler, eski eserler trafik problemlerini hayli güçleştirmektedir.

Halicin her iki sahilinde büyük küçük sanayi tesisleri yerleş-miş, mevcut yollar gelişigüzel dar düşünülmüştür. Kendisine inki-şaf sahası bulamıyan bu sanayi, şehrin havasını da bozmaktadır.

İstanbulda Haliç sırtlarından Marmara sahillerine kadar uza-nan ve surların içinde kalan üçgen tamamen iskân bölgesidir.

rüzgârları-Bu sahiller İmparatorluk zamanından kalma korular ve sefarethane parkları henüz parsellenmediğinden yeşilliğini muhafaza edebiliyor.

C — Ü s k ü d a r - K a d ı k ö y s e m t i :

1 — Ü s k ü d a r : İstanbul ve Marmara sahillerinden gayet dik olarak yükselen ve bir taraftan Haydarpaşa diğer taraftan Çamlıca eteklerine doğru uzanan sırtlar üzerinde kurulmuştur.

Yalnız «İskân Şehridir» İş yerleri bir çarşısından ibarettir. na maruz bulunması dolayısile iki kısım arasında bariz bir iklim

farkı mevcuttur. Eskiden iklimi daha müsait olan İstanbul daha kalabalıkken vaktile Beyoğlu tarafında Cenevizlere ve Venedik-lilere verilen ticarî imtiyazlar ve sahalar bilâhare ticaretin o tarafa yerleşmesine yardım etmiştir. Onun için bugün Beyoğlu tarafı daha çok kalabalık olmuştur.

Bakırköy ve Yeşilköy hâlâ «Bahçeli Şehir» karakterini taşır. Bu şirin kasabaların hemen yakınlarıaa sanayi bölgeleri teessüs etmiş bulunduğundan karakterinin böylece muhafazası kuvvetli bir plân otoritesine dayanır. (Kazlıçeşme gecekondu emrivakisi ileride tekerrür etmemek sartiyle)

Beyoğlu semtinin şimalinde 27 kilometre uznulukta Boğaziçi boyunca 13 sayfiye köyü birbirinden yeşilliklerle ayrılmıştır.

Rumelikavağına kadar birer inci gibi sıralanan bu köyler büyük İstanbul'a ziynet katan ve O'ndan ayrılması güç yerlerdir.

2 — K a d ı k ö y de Marmara denizine doğru sert düşüşler

yapan üc tarafı denizle çevrili bir ı>lâto üzerinde kurulmuştur. Umumiyetle «Bahçeli evler» den müteşekkildir. Geniş bir çarşısı vardır. Buna rağmen nüfusun büyük bir kısmı hergün vapurla Rumeli sahiline seçer.

Daha bundan 30 sene evvelisine kadar küçük birer sayfiye yeri olan Kalamış, Kızıltoprak, Erenköy, Bostancı son zamanlarda sür'atle inkişaf etmiş ve «bahçeli çite» karakterini almıştır. Ru-meli sahiline karşılık ufak koy ve çıkıntılariyle Üsküdarın şima-linde Karadeniz Boğazına doğru uzanan sahillerde; Paşabahçe ve Beykozdaki cam ve deri sanayii mıntakası hariç, kâh yamaçlar-da kâh düzlüklerde ve iç vadilere doğru şirin köyler ve kasaba-lar (Kuzguncuk, Beylerbeyi, Çengelköyü, Kandilli, Anadoluhisarı, Kanlıca ve Anadolukavağı) ayrı ayrı hususiyetleri ve muhitleri olan kendilerine has bariz karakterli köylerdir. Bu yerlerle birlikte

Dokunulmaz Sarayburnu

Yenikapı - Samatya yerlerine ve hattâ Halicin nihayetinde bulunan fabrikalara halk sabahları akın etmekte, akşamları yine aynı yoldan evlerine dön-mektedir. Bu daimî hareket «City» deki dar sahada trafik düğüm-lenmesini doyurmaktadır.

Şehirde 75 kisive bir vasıta düştüğünden buna sebep vesait merkezden (Galata) 10 mil mesafede bulunan Adalar dahi

Bü-yük İstanbul'un birer cüz'ünü teşkil ederler.

Bu uzak mesafelerdeki halkın Beyoğlu ve İstanbul'daki iş merkezleri ile sıkı bir irtibatı vardır.

Tepebaşında 2500 otoluk garaj, 150 odalık otel ve ticarethane maketi çokluğundan ziyade (20.000) yolların dar ve mahdut oluşu ve iş

merkezlerinin aynı mevkide toplanmış bulunmasındandır. Eski yolların genişletilmesi istimlâk zorlusu ve mevzuat nok-sanlığına dayandığından hâd bir noktaya varan bu trafik durumu-nun çözülebilmesi daha sür'atle tatbik edilebilecek çarelere bağlı-dır.

Bu hal suretlerinin nelerden ibaret olduğunu gelecek yazımda açıklamaya uğraşırım.

O bahsi geçmeden evvel şehirde izalesi şart olan iki hâdiseyi zikretmeden geçemiyeceğim: Birincisi Galata Köprüsünün vaziyeti-dir. 14 saatte üzerinden 25.000 vasıta geçen bu köprü şehrin hakikî bir m e r k e z î g a r ı d ı r . Tramvay, otobüs, taksi ve

Edirnekapı çıkışı

İstanbul semti. Mahallelerin nüfusu.

dan başka köprü. diŞer sahillerden gelen şehir hatları vapurları-nın ve motörlerin iskelesi vazifesini rörür.

Ürbanizm meselelerinde tek misal teşkil eden bu köprünün yükü hafifletilmelidir.

İkinci can alıcı nokta LİMANDIR. Bir liman şehri olan İs-tanbul'da haddi zatında liman yoktur. Liman bir şehrin midesidîr. Bugün tahmil tahliye ve antrepolama işleri eldeki 480 mavna ile yapılmaktadır. Yelkenli gemiler devrinde tabiî bir liman olan Ha-liç artık bu vasfı tamamen kaybetmiş olduğundan İstanbulun li-manı denizin ortasında yüzer bir limandır.

Tahmil tahliye işlerinde sür'at, geniş antrepolama sahası, de-miryolu ve sanayie yakın bir liman teşekkül edemediğinden ya-bancı gemiler yüksek navlunlar istemekte ve yavaş yavaş İstanbula uğramamayı tercih etmektedirler. İstanbul şimdiden transit liman vaziyetini hemen hemen kaybetmiş gibidir. Tehlikeyi sezen hü-kümet Haydarpaşa ve Salıpazarında iki liman inşaatına başlat-mıştır. Fakat Haydarpaşa ancak Andolunun bir mahreç limanı-dır. Salıpazarına gelince, şehir topografyası mevcut yol şebekesi ve kurulu bulunan sanayi ve ı'ş merkezleri bakımından tamamen aykırı yerdedir. Salıpazarı ileride ancak çok faydalı bir yolcu limanı olabilir.

Taksimde Opera önünde dekoratif havuz 1935 senesi hükümet kararma uyularak Avrupa demiryolu

nihayetinde olan Sirkecide bir liman yapılması ileride düzeltilmesi imkânsız olan bir hata olarak kalır. Avrupa demiryolu esas garı Atatürk Bulvarı müntehasında bulunan Yenikapıdır. Yarın Sirkeci garı ortadan kaldırılsa şehre hiçbir ziyan verilmez.

Dünyaca bilinen İstanbulun bediî siluetini yapan Topkapı Sarayı manzumesi ile eteklerindeki yeşillikler liman tesislerile kirletilirse şehir menfaatine aykırı bir tatbikat yapılmış olur.

İstanbulun ticaret ve sanayiine elverişli bir liman ne Haydar-paşa ne Salı^azarı ne de Sirkecidir. Liman yeri Yedikule ile Bakırköy arasında bir mevkidedir.

Daha yukarıda İstanbul'un bu günkü kuruluş tarzını göz-den geçirmiştik. (*)

Şimdi günün ihtiyaçlarına ayak uyduramıyan bu eski şehir-de ne gibi islâhlar düşünüldüğünü görelim.

Şehirler canlı mahlûklar gibi doğarlar, büyürler hastalanır-lar hatta ölürler de.

Şehirlerin yolları tıpkı canlı vücutların kan damarlarına benzer. Damarlar eskirse vücut yıpranır, bazı kısımlar felce uğ-rar. Bir şehrin damarları yollarıdır.

3 semtten müteşekkil büyük İstanbul'u islâh edilmiş yolları ile görelim:

A — İSTANBUL SEMTİ İLE BEYOĞLU SEMTİNİ KAY-NAŞTIRACAK OLAN İRTİBATLAR.

1 — Atatürk bulvarı-Şishane-Tarlabaşı -Taksim-Harbiye-Şişli-Mecidiyeköy güzergâhı Rumeli cihetinde şehrin değişmez belkemiğini teşkil eder.

İstanbul semtin'de bu bel kemiğini kateden yollar Marmara-dan itibaren:

a — Flofya, Yeşilköy, Bakırköy'den gelen ve Yedikule'den itibaren sahili takip eden (Nice'de olduğu gibi) bir sahil korneşi bütün Marmara sahiline müvazi olarak Adaları seyrettirerekten Topkapı Sarayı surlarını delip arkeolojik park bahçeleri içinden Sirkeci'ye ulaştıracaktır. Arkeolojik park'tan kast Küçük

Aya-sofya'dan itibaren Sultanahmet meydanı dahil S. Ahmet etekle-riyle, yanan eski Adliye Sarayı sahasında yer altında kıymetli tarihi ve bilinmeyen eserlerle dolu sahalardır. Bilginler tarafın-dan yapılacak kazılar neticesinde bu kısımlar tanzim edilerek Müze-Park haline getirilecektir.

Yedikule Altınkapıdan Marmara sahilini ve tarihi deniz surlarını takiben 10 Km. uzunlukta ve 30 m. eninde olacak sa-hil kornişi bu civar sakinlerinin tam bir dinlenme ve istirahat promenadı olacaktır. Ahşap ve viran binalarla dolmuş şehrin bu Avrupa giriş kısmı yeni korniş sayesinde yakın zamanda amphiteatre şeklinde dizilmiş lüks meskenlerle dolacaktır.

Yenikapıda, Atatürk Bulvarı müntehasında lüks gazinolar, turistik oteller, parklar, beynelmilel sergilere göre tanzim edil-miş müsait sahil düzlükler, 80.000 kişilik bir stadyom, Avrupa'-nın Demiryolu esas garı ile birer yolcu ve araba vapuru

1 U N K A P A N I - A K S A R A Y - B E Y A Z İ T . S U L T A N A H M E T - S İ R K E C İ - E M İ N Ö N Ü 2 S İ R K E C İ . A R K E O L O J İ K P A R K . K S c - A Y A S O F Y A . P İ Y E R L . O T İ C A D . 3 ORDU C A D . D İ VANYOLU - Ç E M B C B L İ T ^ T - » i Y £ R L O T İ C A O - A T a T Ü R K B U L . 4 Y E M İ K A P I E T Y £ A \ E Z _ Ç A P A » A K S A R A Y 5 E T Y E M E Z . Y E D İ K U L E - S İ L İ V R İ K A P I . H E K İ M O & L U A L İ P A Ş A ( 1 - O P K A P l - S İ L İ V R İ K A P I . H E K İ M O Â L U A L İ P . A J A - Ç A P A * . O R D U C A O . T Ç A P A . F A T İ H - E D İ R N E K A P I . T O P K A P İ

• Cİ B ALİ - AY V ANSA RAY _ EDİRNE KAPI . F A T İ H

• C İ S A L İ . U N K A P A N I . Ş E H Z A D E B A Ş I . F A T İ H K> E Y Ü P _ Y E D İ K U L E S U R D I Ş I Ç E V R E Y O L U I , Y E D İ K U L E E D F R N E K F K P I S U R İ Ç İ Ç E V R E Y O L U M S İ R K E C İ - Y E D İ K U L E - F L O R Y A Y O L U • J D E V I . E T Y O L U

ı S o o o

yçA^KA 1 d C v l C t y o l u 2 ÜSKÜDAR . M S T A M C l ) Ü A K Ü D A R . a o â A Z İ Ç I S A M İ L Y O L U 4 Ü S K Ü D A R . Ç A M L I C A - Ü M R A N İ Y E % J & K Ü O A R . D O Ğ A N C I L A R 4 H A H İ M İ V f T İ * » U W B C A D -T Ü S K Ü D A R _ S a l a c a k . H A R E M S A H İ L Y O L U • Ü S K Ü D A » _ J E M S İ P A Ş A t OUVARTSİBİ _ B A & L A R B A Ş I - B E Y L E R B E Y İ >• K A D I K Ö Y İ S K E L E M E Y D A N İ

II KADIKÖY. MÜHÜRDAS. MODA. SAHİL VOLU IJ KADIKÖY - MODA CAD. YO&URTCU II ALTIYOL - BAHARİYE

I* K A D I K Ö Y . G A Z H A N E

l> ALTIYOL - KIIILİOPRAK

M AL Tl VOL - l'CEREMKÖY (KAYıŞDAĞ VOLU.) IF «ODA. »İ»A - KURBAĞLİDERE

!• KIZILTOPRAK . FENERBAHÇE

19 KUR BAGALIDERE .KALAMIŞ SAHİL VOLU

K A D I K Ö Y . ACIBADEM 21 İ B 8 A M İ M A Î A - K O Ş U V O L U — ALTUNİ2ADE U HALAMI} . ÇİrTEHAVUZLAR.CAODEBOJTAN 21 B O S T A N C I . C A M L I C A . BEYLERBEYİ _ B .ÇAMLICA İ t BOSTANCI-İCEttEMKÖV fAAHMUT M Dİ \ »

1

/

leri, ticarethaneler ve büyük ikâmetgâh blokları. İstanbul'un bu köşesini en canlı ve hareketli ve aynı zamanda turistler için en aranan bir nokta haline getirecektir.

Floryaya 20 dakikada ulaştıracak olan elektrikli tren ilerde yapılacak olan İstanbul metrosu ile Yenikapıda irtibatlandırılabil-diğ takdirde bizlere gelecekte Boğaziçi sahillerinin güzelliğini unut-turabilecek derecede bu sahilleri değerlendirecektir.

Bugün Sirkeci'de manevra yapacak yer bulamıyan Trakya ve Anadolu Otokarlarına mahsus bir otogare ile şehir otobüs ve taksi duraklarına mahsus vasi bir saha Yenikapı İstasyonu kar-şısında ve Bulvarın batısında tertiplenecektir. Bu vaziyette, Un-kapanı meydanında intizamsız ve çirkin biı şekilde durak ya-pan hal kamyonları bu taraftaki garajlarda bekliyeceklerdir.

b — Marmara'dan Şimale doğru ilerledikçe Atatürk Bul-varı üzerinde Aksaray meydanında Divanyolu'nun devamı olan Topkapı caddesine rastlarız. Dar kısımları genişletilmekte olan Topkapı caddesi 30 metre enindedir. Sur dışında 50 metre ge-nişlikte Devlet yolunun şehir içinde devamını teşkil eden bu cadde ehemmiyetli bir damardır. Yolun surlardan dışarı çıkışı şimale kıvrılarak bu günkü dar kapıdan yapılmayıp düz bir is-tikamette surları delip geçmek suretiyle hasıl olacaktır.

c — Beyazıt'tan Edirnekapı'ya götüren 30 metrelik Fevzi-paşa caddesi Edirnekapı'yı solunda bırakarak geniş bir kavisle surlardan dışarı 50 metre genişlikte surlara muvazi bir kuşak yoluna birleşecektir, (takriben bu günkü sur dışı asfalt güzer-gâhı).

d — Saraçhanebaşı'nda tramvay caddesinin altında vesaite bir alt geçit ayrılarak Unkapanı Aksaray istikametindeki seyri-sefer tanzim edilecektir. Unkapanından 60 metre kutrunda bir dairevi röfüj Taksim meydanında olduğu gibi seyriseferi tanzim edecektir. Eminönü-Hal istikametinden gelen 30 metrelik bir yol bu genişlikte Eyüb'e kadar devam edecektir.

e — Gene İstanbul cihetinde Cibali iskelesinin hemen ba-tısından Fatih camii önünden ve Çukur Bostandan geçerek ikin-ci bir Şimal-Cenup Bulvarı Marmara sahilinde Etyemez mev-kiine götürecektir. 40 metre eninde ve 4 kilometre uzunlukta olacak bu bulvar, viran kalan mahalleleri mamur hale girmele-rine yardım edecek ve Eminönündeki izdihamı hafifletecektir. Bu 2 ci bulvar aynı zamanda üçüncü bir köprü vasıtasiyle Do-lapdere caddesile birleştikten sonra Pangaltıdan itibaren Tak-sime akan trafik yükünün yarısını bu taraf çekmeye yarayacak-tır.

f — Bu ikinci bulvara paralel, daha batıdan surların kena-rından geçecek sur dışı çevre yolu; Trakya istikametinden ge-lecek bütün vesaiti icabında şehir içine sokmadan Haliç kıyı-sında Defterdar ile Ayvansaray arakıyı-sından Beyoğlu sahiline 4. cü bir köprü vasıtasiyle Halıcıoğlu iskelesinden Okmeydanı Darülaceze ve Hürriyeti Ebediye tepesi ile Mecidiyeköy ve Zin-cirlikuyu istikametinden Boğaziçi sırtları üzerinden Ortaköye inecektir. Ortaköy-Beylerbeyi arasında Asma köprü yapılabildiği takdirde Rumeli cihetindeki vesait Anadolu cihetinde Frenk te-pesini yalıyarak doğru Bağlarbaşı-Nurkuyusu caddesi ve Kavak caddesi tarikiyle Ankara yoluna birleştirecektir.

Anadolu yakası ile Rumeli yakasının tabii birleşim nokta-ları şehrin topoğrafik bünyesi, kuruluşu ve inkişafı bakımnokta-ların- bakımların-dan Beylerbeyi ve Ortaköydür.

Köprüyü Boğazın en dar yeri olan Rumeli Hisarı ile Ana-dolu Hisarı arasında yapılması şehrin kalabalık merkezlerinden çok fazla uzağında olur. 27 Km. uzunlukta Boğazın iki yakasını

bir tek köprü tam manasile kaynaştıramıyacağı için en ucuz ve faydalı çare olarak her iki sahilde daha sık ferryboat iskelelerinin ihdası meseleyi halleder.

g — Gene İstanbul cihetinde Balıkpazarı istimlâkinden he-men sonra ele alınması lâzımgelen bir şehircilik tatbikatı şüp-hesiz ki Beyazıt meydanının Eminönü meydanım kestirme ola-rak birleştirecek olan ameliyedir. Mısır çarşısına müvazi Tah' mis sokağının 22 m. genişlikte bir yeni yolun Mercan'a vardı-rılmasiyle Sultanahmet'ten dolaşmadan 1400 metre kazanılarak az zamanda Beyazıt meydanına ulaşmağı temin edecektir. Mey-dan estetik mülâhazalarla beraber seyrüsefere elverişli bir duru-ma sokulacaktır.

h — Beyoğlu cihetinde açık hava tiyatrosunun bulunduğu ve Kadırgalar yokuşunun her iki tarafındaki 2 numaralı park tabir edilen yeşil sahalara benzer bir saha da İstanbul cihetinde ayrılmıştır.

Bu semtin akciğer vazifesini görecek, bu saha, Valide Sul-tan hastahanesinin etekleri ile Edirnekapı tramvay caddesinin cenubundaki mahallelerinin arasında çıkurda kalan 127 hektar-lık Yeni Bahçe bostan yerleridir.

Batıda surların ve doğuda Vatan caddesindeki Yavuz Sul-tan Selim medresesinin hudutlandırdığı bu müsellesi saha içer-sinde ilerde Botanik Park, Hayvanat bahçesi, Spor sahaları, Lu-na Park yerleri tanzim edilerek halk için modern bir mesire yeri halini alarak 1 numaralı Park ismini taşıyacaktır.

B. BEYOĞLU SEMTİ ANA YOL ŞEBEKESİ :

Haliç'te, Eyüb'e doğru 2 yeni köprü ilâvesiyle Beyoğlu-İs-tanbul cihetlerinin irtibatının daha iyi sağlanacağını söylemiş-tim. Beyoğlu sahilindeki köprü başlarından itibaren Beyoğlu ana yol şebekesini tetkik edelim.

A — Galata Köprüsü:

Köprü başında; Karaköy'de düşünülen genişlemeler mahdut-tur. Zira burasının arsa fiyatları had bir mertebeye yükseldiğinden (M2 = 7000 T.L.) istimlâk külfetinden kaçınmak mecburiyeti hasıl

olmuştur. Bu yüzden dapdaracık Domuz sokağı yerinde kalıp, Ka-raköy Palas karşısındaki ada kaldırılamıyacaktır.

1 — Karaköy - Azapkapı ana trafik yolu (30 metre) or-tasındaki dar dükkânların istimlâki ile tahakkuk edebilir. Azapkapı-dan itibaren tersanenin istinad duvarlarına paralel olarak bu yol Kasımpaşa, Hasköy ve Halıcıoğlu'na ulaştıracaktır. Yükselen du-varlar yıkılacaktır.

2 — Karaköy'den Boğaziçi'ne doğru sahil boyunca ve yolcu salonunun şimalinden geçen yol Tophane yakınlarında ıslah edi-lecektir.

3 — Yüksek kaldırımın dibine gelecek ve Necatibey cadde-sine müvazi olarak yeni açılacak 25 metrelik Tophane-Karaköy bağlantısı, Necatibey Caddesinin genişletilmesinden daha ucuz olacaktır.

4 — Tophane'den itibaren mevcut yol devamla Kabataş-Be-şiktaş-Ortaköy-Kuruçeşme-Arnavutköy, Bebek Rumeli sahili kor-nişi olarak Sarıyer'e kadar uzayacaktır. Bu güzergâh üzerinde seyrüsefere mani teşkil ..eden daralmaların hepsi zamanla geniş-letilecektir. Şimdiden Mirgün'de denize doğru yol genişletilmek-tedir; Kabataş'ta çeşme önündeki yeşil tarhlar daha geriden ke-silecektir. Ortaköy'deki darlık halledilecektir. Beşiktaş meydanı disiplinli bir mimari meydan haline getirilecektir.

B — Atatürk Köprüsü başı - Azapkapı:

Azapkapı'daki tarihî Sokullu camii etrafı temizlenerek cami meydana çıkarılacak ve köprü ayakları 200.000 lira sarfı ile 15 metre daha batıya alınacaktır. Azapkapı'ya Karaköy'den gelen 30 metre geniş cadde burada münasip bir meydanda birleşecek, Şişhane'ye çıkan sert meyil köprü başlangıç ayakları yükseltile-rek sert meyil % 8 kadar azaltılabilecek, köprünün altı, Tersane-nin depoları olarak kullanılabilecektir.

Şişhane'den inerken karşılaştığımız yüksek istinat duvarı indirilip üzerinden Kasımpaşa'ya ulaştırılan ve Fermeneci'lerden gelen yolun devamını teşkil edecek 15 metrelik bir yeni yol ya-pılacaktır. Bu suretle Karaköy-Azapkapı bağlantısı Halic'e mü-vazi olarak Kasımpaşa'dan Sütlüce'ye doğru devam ettirilebile-cektir.

Kasımpaşa iskele meydanı Marmara sahilinden Etyemez'den ve Fatih Camii batısından gelen ikinci büyük bulvarı Dolapdere caddesini üçüncü bir köprü ile birleştirecektir. Buradan itibaren batıya doğru Deniz Hastahanesinin önünden Kadı Mehmet Efen-di mahallesi Kaptan mahallesi ve Hasköy tepeleri üzerinden Ok meydanına vasıl olan yeni bir ana yol Şişli meydanına ulaştıra-caktır.

Azapkapı, Şişhane, Refik Saydam Caddesi, ingiliz Sefaret-hane bahçesi arkasından bu gün olduğu gibi zig zağlı bir vazi-yette dönmeyip, Refik Saydam Caddesi daha cenuptan geniş bir kavisle kıvrılarak zamanla genişletilecek olan Tarlabaşı yolu tarikile ana artere olarak Taksim Meydanına ve oradan Şişli'ye doğru gidecektir.

Sürpagop'ta Koç otelinin karşı tarafında, Elmadağ yolu-na muvazi yol, Dolapdere Caddesine inmeyip Dolapdere Cad-desinin üstünden bir köprü ile Kurtuluş CadCad-desinin ucuna bir-leşmekle, Pangaltı'dan lüzumsuz dolaşmayı kısaltacaktır.

3 Km. lik Dolapdere Caddesi Pangaltı'dan itibaren Ka-sımpaşa'ya kadar 22 m. genişlikte ve etrafında muntazam par-sellasyonlu bitişik blok binalarla süslenmiş esaslı bir şehir arteri halini alacaktır. Bu arter etrafındaki bina zemin katlarında ya-yalara mahsus 5 m. genişlikte portikler bulunacaktır.

2 ci derece yollar — Birinci derece yollara yardımcı veya çevre yolu olarak düşünülen bu yollar şunlardır:

a — Çevre yolu olarak:

Halıcıoğlu, Sütlüce, Fil Köprüsü, Kâğıthane deresi, Abidei Hürriyet üzerinden birinci dereceden yola bir bağlantı.

b — Yardımcı yol olarak:

1 — Kasımpaşa iskele meydanından Kadı Mehmet efendi mahallesi, Kaptan mahallesi ve Hasköy tepeleri üzerinden Ok meydanına vasıl olan yol:

2 — Kasımpaşa - Feriköy yolundan Sururi Mehmet mahal-lesinde ayrılarak Kurtuluşa ve Kurtuluş caddesini takiben Şişli'-ye kadar uzanan yol:

3 — Kasımpaşa - Şişhane caddesi: 4 — Şişhane yokuşu ve Bankalar caddesi: 5 — Necatibey caddesi:

6 — Şişhane - Tünelmeydanı - İstiklâl caddesi (Taksime ka-dar).

8 — Taksim'den Mete caddesi - Açıkhava Titayrosu üzerin-den Emlâk caddesi;

9 — Taksim'den Kocatepe (Altın tepe) üzerinden, Viyadükle Kurtuluş bağlantısı;

10 — Altıntepe - Surp Agop - Kadırgalar caddesi - Bayıldım yokuşu - Maçka Teşvikiye - Vali Konağı caddesi;

11 — Harbiye Vali Konağı caddesi nihayetinden ve İhlamur Parkının batısından Beşiktaş bağlantısı;

12 — Beşiktaş - Ihlamur Parkı doğusundan ve Fulya Deresi boyunca Şişli bağlantısı;

13 — Ihlamur Parkı - Yıldız bağlantısı;

14 — Beşiktaş - Yıldız Balmumcu - Zincirlikuyu bağlantısı; 15 — Balmumcu - Ortaköy bağlantısı;

16 — Ortaköy - Kuruçeşme sırtlarını takiben kuzeye uzanan ve Nisbetiye caddesi üzerinden Büyükdere asfaltına kavuşan yol; 17 — Aynı yoldan Kuruçeşme'nin batısında ayrılarak Ame-rikan Kız Koleji doğusundan Rumelihisarı sırtlarına kadar uza-nan orta korniş yolu.

Beyoğlu cihetinde belediyenin tatbik etmek düşüncesinde olduğu acil işler arasında; seyrüsefer bakımından Şişhane mey-danında bir alt geçit (maketi fotoğrafı ilişiktir) Refik Saydam Caddesinin cenup yamaçlarından 2000 arabalık bir garaj. Taksim meydanında süsleyici bir havuz ve bu meydanda mevcut su de-posunun nakli vardır. Ayrıca otel adedi kifayetsiz olan şehri-mizde imar plânında 2000 otoluk garajın bir ucunda 150 odalık bir otel yeri düşünüldüğü gibi - Çırağan Sarayı yerinde turistik bir otel projesi de ele alınmış bulunmaktadır.

C. KADIKÖY YOL ŞEBEKESİ 1 — Devlet yolu:

Haydarpaşa Limanını Anadolu'ya bağlayan Devlet yolu 65 metrelik istimlâk sahasını içine almaktadır. Şimdilik 35 metrelik kısmı ortada 10 m. refüj, gidiş ve geliş için 12.50 m, lik bant halinde sirkülâsyona açılacaktır.

2 — Üsküdar - Bostancı:

Üsküdar'ı Bastancı'ya bağlayan süratli trafik yoludur. Mah-mut dedeye kadar 30 m. MahMah-mut dede Kızıltoprak 20 m. Bos-tancı'ya kadar uzanan mütebaki kısmı gene 30 m. dir.

3 — Üsküdar - Boğaziçi sahil yolu:

Üsküdar'dan sahili takiben Boğaziçi'ne giden 20 m. geniş-liğindedir.

4 — Üsküdar - Çamlıca - Ümraniye:

İstanbul'un en hâkim ve en güzel manzarasına sahip olan Çamlıca tepesini Üsküdar'a bağlayan bu yol 30 m. olarak Üm-raniye'ye kadar uzanacaktır.

5 — Üsküdar - Doğancılar:

Bu yol Üsküdar'ı Kadıköy'üne bağlayan ikinci bir yoldur. Tıbbiye caddesine kadar 14.50 m. oradan Selimiye'ye kadar olan kısmı da 20 m. olarak yapılacaktır.

6 — Hâkimiyeti Milliye Caddesi:

Üsküdar Kadıköy esas trafik yoludur. Selimiye'ye kadar 20 m. mütebaki kısmı ise 30 m. dir.

7 — Üsküdar - Salacak - Harem sahil yolu:

Gezi yolu mahiyetindedir. Üsküdar'dan Salacak'a kadar sa-hili takiben gider. Salacak'tan plajı içine alır, denizin üzerinden sahile bağlanarak Harem iskelesine varır. 14.50 m. genişliğin-dedir.

Maket.

Şişhane meydanı.

8 — Üsküdar - Şemsipaşa:

Turistik bir yoldur. 14.50 m. genişliğindedir. 9 — Duvardibi - Bağlarbaşı - Beylerbeyi:

Kadıköy'ü içinden Boğaz'a bağlayan yoldur. Dııvardibi'ne kadar olan kısmı 30 m. Duvardibi - Beylerbeyi 20 m. dir.

10 — Kadıköy iskele meydanı:

İskele meydanı dört mühim yolun başlangıcıdır. Antreyi Moda'ya bağlayan Mühürdar sahil yolu. Moda caddesini iskele meydanına bağlayan Kaymakamlığın yanından açılan yeni yol. Bağdad caddesini antreye bağlayan altı yol arkatlı yolu, Üsküdar Hâkimiyeti Milliye caddesini antre ile birleştiren rıhtım sahil yolu. Bu dört ana yolu birleştiren antre meydanı ortada 10 m. lik refüjii ihtiva etmek üzere 28 m. dir. Meydanda dolmuş ve oto-büs yerleri ayrıca tesbit edilmiştir.

11 — Kadıköy - Mühürdar Moda sahil yolu:

Marmara'ya nazır, sahili takiben giden, bu yol Kadıköy'ü Moda'ya bağlayan bir trafik yoludur. Sahil tarafındaki tratuva-rın genişliği aynı zamanda bu yola bir gezi yolu mahiyetini de vermektedir. Tratuvarları hariç yol 17 m. genişlikte devam et-mektedir.

Bu gün için kapalı olan Mühürdar Devriye Şevli kısmı ko-lonlar üstünde askıya alınarak âdeta köprü manzarası arzcdecck; Devriye sokağında tekrar zeminle bir olarak Moda'ya kadar de-vam edecck.

12 — Kadıköy - Moda Caddesi Yoğurtçu:

Antreden Moda caddesine kadar yeni açılacak kısmı 20 m. dir. 15 m. lik Moda caddesi kısmı Yoğurtçu Park yokuşuna ka-dar devam eder. oradan Bahariye'yc çıkan ve Yoğurtçu'ya inen kısmı 12 m. liktir.

13 — Altıyol - Bahariye:

15 m. lik, karşılıklı blokları ihtiva ederek alt yolu Moda'ya bağlar.

14 — Kadıköy - Gazhane:

Antreden altıyola kadar arkadlı olarak 25.50 metre müte-baki kısmı arkadsız 20 m. dir.

15 — Altıyol - Kızıltoprak:

Altıyoldan Kurbağlıdere köprüsüne kadar 17.00 m. köprü-den Kızıltoprak'a kadar da 20 m. olarak yapılacaktır.

16 — Altıyol - İçerenköy (Kayışdağı yolu): 20 m. olarak yapılacaktır.

17 — Moda - Şifa - Kurbağalıdere:

Moda ile Fenerbahçe'yi bağlaması bakımından ehemmiyeti haiz bir yoldur. 14.50 m. genişliğinde olup etrafında bahçeli ev-leri ihtiva eder.

18 — Kıziltoprak - Fenerbahçe:

20 m. genişlikte Fenerbahçe'ye kadar devam edecektir. 19 — Kurbağalıdere - Kalamış sahil yolu:

Trafikten ziyade bir gezi yolu mahiyetindedir. 30 metre ge-nişliğindedir.

20 — Kadıköy - Acıbadem:

Küçük Çamlıca'yı Kadıköy'e bağlayan bıı yol 20 m. geniş-liğindedir.

21 — İbralıiınağa - Koşuyolu - Aitunizade:

Büyükçamlıca'yı Kadıköy'e bağlayan ikinci bir yoldur. 20 m. genişliğindedir.

22 — Kalamış - Çiftehavuzlar - Caddebostan:

Her iki tarafı da ağaçlıklı bir gezi yoludur. 20 m. genişli-ğindedir.

N E T İ C E :

Doğudan batıya, Vincennes Ormanından Boıılogne ormanına kadar 10 Km. saha kaplayan Paris şehrinin Kadıköy - Bostancı semti arasında sığdırılabileceği gözönünde tutulursa» 1741 Km. uzunlukta yollarile, 100 Km. sahillerile ve 28.000 hektar saha-sile yaygın İstanbul beldesinin ana yol probleminin ancak bu ka-dar uzun bir vazı ile anlatabildiği anlaşılır.

Vatanın dört köşesinden gelen hastalar İstanbulda tedavi edilir, Türk münevver gençliği İstanbul'da yetişir, Anadolu'dan her yaz binlerce seyyah İstanbul'a dinlenmeğe gelir. Baş lima-nımız İstanbul'dur, turistik şehrimiz gene İstanbul'dur. 80 mil-yon liralık Beiedive büteesile İstanbul'un imar edilemiyeceğini kabul eden büyüklerimiz İstanbul'un içinde bulunduğu şartlar ve yüklendiği külfetleri düşünerek İstanbul için hususî bir imar ka-nunu hazırlatmışlardır.

Bu kanun sayesinde sağlanacak imar fonu ile 5 - 1 0 sene zar-fında İstanbul'un çehresini değişmiş göreceğimizi şimdiden İstan-bul sevdalılarına müjdeleyebiliriz.