Yay n No : 3345 E itim Dizisi : 164

(1)

P

Prro off.. D Drr.. Y Yu un nu us s K K‹‹S SH HA AL LII

T

Teekkddüüzzeenn HHeessaapp PPllaann››nnaa UUyygguunn HHaazz››rrllaannmm››ﬂﬂ v

vee Y

Yeennii TTüürrkk TTiiccaarreett KKaannuunnuu’’nnaa GGöörree YYeenniiddeenn DDüüzzeennlleennmmiiﬂﬂ

ﬁﬁ‹‹RRKKEETTLLEERR MMUUHHAASSEEBBEESS‹‹

Onalt›nc› Bask›

II

B

Be etta a

(2)

Yay›n No : 3345 E¤itim Dizisi : 164

12. Bask› - A¤ustos 2010 - ‹STANBUL 13. Bask› - Ekim 2011 - ‹STANBUL 14. Bask› - Ekim 2012 - ‹STANBUL

15. Bask› - (14. Bask›dan T›pk›) Eylül 2014 - ‹STANBUL 16. Bask› - Kas›m 2015 - ‹STANBUL

IISSBBNN 997788 -- 660055 -- 333333 -- 550033 -- 00

Dizgi : Beta Bas›m A.ﬁ.

Bask› - Cilt : Yaz›n Bas›n Yay›n Matbaac›l›k Trz.Tic.Ltd.ﬁti. (Sertifika No: 12028)

‹kitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Baﬂakﬂehir/‹STANBUL

0212 565 01 22 - 0212 565 02 55 Kapak Tasar›m : Beta Yay›nlar›

Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.ﬁ. (Sertifika No. 16136) Narl›bahçe Sokak Damga Binas› No: 11

Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL

Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50

www.betayayincilik.com

Copyright^©Bu kitab›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, fak- simile, scanner (taray›c›) ile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.

IIII

(3)

Annemin, Babam›n, Necati abimin ve Sebahat ablam›n Aziz Hat›ralar›na ...

IIIIII

(4)

IIVV

(5)

O

Onnaalltt››nncc›› BBaasskk››nn››nn ÖÖnnssöözzüü

Bu bask›da da çeflitli hata ve eksiklikler düzeltilmeye çal›fl›lm›flt›r. Di¤er bask›larda olmayan bir yenilik olarak; her bölümün sonuna test fleklinde soru- lar konulmufltur. Kitapta yer alan örnek problemler gözden geçirilmifl, tarihleri güncellenmifltir. Kurulan flirket say›lar›na iliflkin güncel istatistiki bilgi TOBB - TÜ‹K kaynaklar›ndan derlenerek tablo fleklinde haz›rlanm›flt›r. Yeniden düzenle- nen TTK’ya göre kurulmufl flirketlere ait yeni sözleflme örneklerine kitab›n so- nundaki ekler k›sm›nda yer verilmifltir.

Kapsam›nda yer alan bilgiler nedeniyle onuncu ve onüçüncü bask›lar›n ön- sözleri bu bask›da da yer alacakt›r. Bu önsözlerde yer alan email adreslerinin güncel olanlar› aﬂa¤›da s›ralanm›ﬂt›r.

Ö¤retim üyesi ve görevlisi meslektafllar›ma haz›rlad›¤›m sunumlar da gün- cellenmifltir. Bunlar›n Yahoo ve Google Grup üzerinden gönderilmesi art›k yap›- lamamaktad›r. Dropbox uygulamas› da verimli olmam›flt›r. Buna karfl›l›k son za- manlarda sunumlar› s›k›flt›r›lm›fl flekliyle talep eden meslektafllar›ma bizzat gön- derme uygulamas›n› tercih ediyorum. ‹leriki y›llarda nas›l bir teknik geliflir bile- miyorum. Sunumlar çok yer kaplad›¤› için kullan›lacak en yo¤un ve pratik ola- n›n› tercih edebilirim.

Onalt›nc› bask›n›n yay›mlanmas›nda eme¤i geçen tüm Beta personeline baﬂta Say›n Seyhan Satar olmak üzere teﬂekkür ederim.

Tüm kullan›c›lara yararl› olmas› dileklerimle…

Prof. Dr. Yunus K‹SHALI

e

emmaaiill :: ykishali@gmail.com e

emmaaiill :: yunuskishali@yahoo.com w

weebb :: www.yunuskishali.com.tr ttwwiitttteerr :: @YunusKis

V V

(6)

O

Onnüüççüünnccüü BBaasskk››nn››nn ÖÖnnssöözzüü

Elinizde bulunan bu onüçüncü bask›da, eski bask›larda kullan›lan Türk Ti- caret Kanunu maddelerinin tümü gözden geçirilmifl, tamam›na yak›n› de¤ifltiri- lerek yeni halleriyle ve yeni yasa madde numaralar› belirtilerek yer verilmifltir.

Yürürlü¤e giriﬂ tarihi 1.7.2012 olarak belirlendi¤i için bu dersi alan ö¤rencileri- miz mezun olduklar›nda yeni kanun maddeleri yürürlükte olacakt›r. Dolay›s›yla yeni düzenlemeleri ö¤renmek de ö¤rencinin yarar›nad›r.

Dersin anlat›m›nda kullan›lmak üzere haz›rlam›fl oldu¤um sunumlar› da gözden geçirip yeni TTK maddelerine yer verece¤im. Bu sunumlara Google Grup üzerinden eriflilmekte idi. Google ve yan hizmetlerine yap›lan baz› k›s›tlamalar nedeniyle bu sunumlara eriflmekte zorluklar olufltu¤u için ek olarak “Yahoo Su- num Grubu” da kurulmufltur. Birçok ö¤retim üyesi ve görevlisi meslektafl›m bu hizmetlerden yararlanmaktad›r.

Kiflisel duyurular›m› www.yunuskishali.com adresli kiflisel web sayfamdan yapmaktay›m. Ö¤renci ve ö¤retim eleman› okurlar›m›n afla¤›da belirtti¤im e-mail adresleri üzerinden bana ulaflmalar› her zaman mümkündür.

Bu bask› önsözünde sadece yukar›da anlatmaya çal›flt›¤›m de¤iflikliklere de¤inilmifltir. Onuncu bask›n›n önsözünde yer alan ifadeler güncelli¤ini korudu-

¤u için bu bask›da da yer almaktad›r.

Tüm kullan›c›lara yararl› olmas› dile¤iyle

‹stanbul, 1 Ekim 2011

www.yunuskishali.com <http://www.yunuskishali.com>

ykishali@kocaeli.edu.tr yunuskishali@yahoo.com ykishali@gmail.com V

VII

(7)

O

Onnuunnccuu BBaasskk››nn››nn ÖÖnnssöözzüü

Kitab›n sekizinci bask›s› 30 y›l› aﬂk›n bir süreden beri toplumu etkileyen enflasyonun h›z kesmesi üzerine Türk paras›ndan alt› s›f›r at›lmas› uygulamas›- n›n hemen arkas›ndan haz›rlanm›ﬂt›. Muhasebecilerin belki daha fazla etkilen- di¤i paradaki s›f›r fazlal›¤›, ders kitaplar›nda ve ders anlat›mlar›nda da s›k›nt›l›

olmaya devam ediyordu. 2005 y›l› bafl›nda yeni TL’nin tedavüle ç›kmas› üzerine kitaptaki tüm rakamlar, alt› s›f›r at›lm›fl olarak yeni TL’ye göre düzenlenmiflti.

Yüksek enflasyonlu y›llardan önce muhasebe kay›tlar› yap›l›rken tutarlar kurufl- lu olarak kullan›l›rd›, kurufl bulunmazsa tutar “,,––” iflareti ile sonland›r›l›rd›. An- cak günümüzde kay›tlar bilgisayarla yap›ld›¤›ndan “,,––” iflareti ifle yaramaz hale gelmifltir. Dokuzuncu bask›da kullan›lan bu iflaretten, onuncu bask›da tamamen vazgeçilmifl, kurufl hanesinde bir de¤er yoksa tutar “,00” ile sonland›r›lm›fl- t›r.

Türkiye’de s›k s›k yaflanan vergi düzenlemeleri bu kitab›n dokuzuncu bas- k›s›nda da yine karfl›m›za ç›km›flt›r. 21.6.2006 tarihinde Resmi Gazete’de yay›m- lanan Kurumlar Vergisi Kanunu ile vergi oran› % 20’ye düflürülmüfltür. Doku- zuncu bask› bu uygulamadan önce haz›rland›¤› için, özellikle sermaye flirketlerinin kâr da¤›t›m› konular› güncelli¤ini kaybetmiflti. Bu onuncu bask›da kurumlar vergisi oranlar› güncellefltirilmifl, özellikle geçici vergi uygulamalar› sermaye flirketlerinin tüm kâr da¤›t›m› örneklerinde kullan›lm›flt›r.

Onuncu bask›, yeni Türk Ticaret Kanunu tasar›s›n›n yasalaflmas› öncesin- de bas›ma haz›rlanm›flt›r. Bu tasar›da ticaret flirketleri ile ilgili önemli de¤ifliklik- ler beklenmektedir. Kitap yay›nland›¤›nda güncel bilgilerin ö¤rencilere ulaflmas›

için 2007-2008 ö¤retim y›l›n›n ikinci yar›s›nda uygulad›¤›m yöntem devam etti- rilecektir. Buna göre; bu dersi iflleyen ö¤retim elemanlar›m›z afla¤›daki mail ad- reslerime baflvurduklar› taktirde, onlara tüm kitap için haz›rlanm›fl ders sunumlar› internet üzerinden ulaflt›r›lacakt›r.

Bugüne kadar bu kitab›n haz›rlanmas›nda eme¤i geçen herkese ve varl›k- lar›yla bana destek olan eflim Hülya, çocuklar›m Emre ve Gözde’ye, ayr›ca bafl- ta Say›n Seyhan Satar olmak üzere Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi. yöneticileri ve çal›flanlar›na teflekkür ederim.

V VIIII Ö

Önnssöözz

(8)

Kitapla ilgili görüfl ve öneriler ile ö¤retim elemanlar›m›z›n sunu isteklerinin en h›zl› biçimde bana ulaflabilmesi için afla¤›ya e-mail ve web sayfas› adresleri de konulmufltur.

Yararl› olmas› dile¤iyle...

‹STANBUL 1.A¤ustos.2008

www.yunuskishali.com ykishali@kou.edu.tr yunuskishali@yahoo.com yunus.kishali@isbank.net.tr V

VIIIIII OOnnuunnccuu BBaasskk››nn››nn ÖÖnnssöözzüü

(9)

‹‹ÇÇ‹‹NNDDEEKK‹‹LLEERR

O

ONNAALLTTIINNCCII BBAASSKKIIYYAA ÖÖNNSSÖÖZZ ...V O

ONNÜÜÇÇÜÜNNCCÜÜ BBAASSKKIIYYAA ÖÖNNSSÖÖZZ ...VI O

ONNUUNNCCUU BBAASSKKIIYYAA ÖÖNNSSÖÖZZ ...VII K

KIISSAALLTTMMAALLAARR ...XV

1

1.. ﬁﬁ‹‹RRKKEETTLLEERR HHAAKKKKIINNDDAA GGEENNEELL AAÇÇIIKKLLAAMMAALLAARR ...1

1.1 ﬁirketlerin S›n›fland›r›lmas›...1

1.1.1 Adi ﬁirket ...2

1.2 Ticaret ﬁirketleri ...2

1.2.1 ﬁah›s ﬁirketlerinin Özellikleri...3

1.2.2 Sermaye ﬁirketlerinin Özellikleri ...3

1.3 ﬁirketler Muhasebesi...3

Birinci Bölüm Soru Örnekleri ...4

2 2.. KKOOLLLLEEKKTT‹‹FF ﬁﬁ‹‹RRKKEETTLLEERR ...7

2.1 Kollektif ﬁirketler Hakk›nda Genel Aç›klamalar ...7

2.2 Kollektif fiirketin Kurulufl ‹fllemleri ...8

2.2.1 Kurulufl ‹fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi ...10

2.2.1.1 Sermaye Olarak Para Konulmas›...11

2.2.1.2 Sermaye Olarak Para ve Paradan Baﬂka Varl›klar›n Konulmas›...13

2.2.1.3 Sermaye Taahhüdünün K›smen Yerine Getirilmesi ...16

2.2.1.4 Sermaye Olarak ‹ﬂletme Konulmas›...19

2.3 Kollektif fiirketlerde Sermaye De¤iflikliklerinin Muhasebelefltirilmesi ...22

2.3.1 Sermaye Art›r›lmas› ...22

2.3.1.1 Mevcut Ortaklar›n Sermayelerini Art›rmalar›...23

2.3.1.2 Ortaklar›n ﬁirketteki Kâr Paylar›n› Çekmeyip Sermayeye Eklemeleri ...24

2.3.1.3 ﬁirkete Yeni Ortak Al›nmas› ...26 IIXX

‹‹ççiinnddeekkiilleerr

(10)

2.3.1.4 Di¤er Bir ﬁirketle Birleﬂme ...28

2.3.2 Sermaye Azalt›lmas›...28

2.3.2.1 ﬁirket Ortaklar›n›n Sermaye Paylar›n›n Azalt›lmas› ...29

2.3.2.2 Zarar›n Tasfiyesi ‹çin Sermaye Pay›n›n Azalt›lmas› ...30

2.3.2.3 Ç›kan, Ç›kar›lan veya Ölen Orta¤›n Pay› Kadar Sermaye Azalt›lmas› ...30

2.4 Kollektif ﬁirketlerde Kâr ve Zarar Da¤›t›m› ...34

2.4.1 Kâr Da¤›t›m› ve Muhasebeleﬂtirilmesi ...34

2.4.2 Kâr›n Ortaklara Sermaye Paylar›yla Orant›l› Olarak Da¤›t›lmas› ...35

2.4.3 Kâr›n Ortaklara Eﬂit Da¤›t›m› ...36

2.4.4 Ortaklar›n Sermaye Paylar›na Faiz Ayr›larak Kâr›n Da¤›t›m› ....36

2.4.5 Ortaklardan Birine veya Birkaç›na Prim Hesapland›ktan Sonra Kâr›n Sermaye Paylar›na Göre Da¤›t›m› ...38

2.4.6 Sadece Eme¤ini Sermaye Olarak Koyan Orta¤a Kâr Pay› Ayr›ld›ktan Sonra Da¤›t›m...40

2.4.7 Kâr›n Sermaye Paylar›na Eklenmesi ...41

2.4.8 Zarar Da¤›t›m› ve Muhasebeleﬂtirilmesi ...44

2.4.9 Ortaklar›n Zarar Paylar›n› ﬁirkete Ödemeleri ...44

2.4.10 Sermaye Paylar›n›n Azalt›lmas› ...45

2.5 Kollektif fiirketlerde Tasfiye ‹fllemleri ve Muhasebelefltirilmesi ...47

‹kinci Bölüm Soru Örnekleri ...63

3 3.. KKOOMMAANNDD‹‹TT ﬁﬁ‹‹RRKKEETTLLEERR ...69

3.1 Komandit ﬁirketler Hakk›nda Genel Bilgiler ...69

3.2 Komandit ﬁirketlerin Kuruluﬂu ...70

3.2.2 Komandit fiirketlerde Sermaye De¤iflikliklerinin Muhasebelefltirilmesi ...77

3.2.2.1 Sermaye Art›r›lmas› ...77

3.2.2.2 Sermaye Azalt›lmas› ...79

3.3 Komandit fiirketlerde Kâr Zarar Da¤›t›m› ve Tasfiye ‹fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi ...79

3.3.1 Genel Aç›klamalar ...79

3.3.3 Zarar Da¤›t›m› ve Muhasebeleﬂtirilmesi...82 X

X ‹‹ççiinnddeekkiilleerr

(11)

3.3.4 Komandit ﬁirketlerde Tasfiye ‹ﬂlemleri ve

Muhasebeleﬂtirilmesi ...85

Üçüncü Bölüm Soru Örnekleri ...96

4 4.. AANNOONN‹‹MM ﬁﬁ‹‹RRKKEETTLLEERR ...101

4.1 Anonim ﬁirketler Hakk›nda Genel Aç›klamalar ...101

4.1.1 Anonim fiirketlerin Kuruluflu ‹le ‹lgili ‹fllemler ...102

4.1.1.1 Ana Sözleﬂmenin Haz›rlanmas› ...103

4.1.1.2 Gümrük ve Ticaret Bakanl›¤›’ndan ‹zin Al›nmas›...103

4.1.1.3 ﬁirketin Tescil ve ‹lân› ...104

4.1.2 Kuruluﬂu Tamamlayan ‹ﬂlemler ...105

4.1.3 Anonim ﬁirketin Organlar› ...106

4.1.3.1 Anonim ﬁirketlerde Yönetim Kurulu ...106

4.1.3.2 Anonim ﬁirketlerde Denetleme ...107

4.1.3.3 Anonim ﬁirketlerde Genel Kurul ...107

4.2 Anonim ﬁirketin Kuruluﬂ Kay›tlar› ...108

4.2.1 Sermayenin Tamam›n› fiarts›z Taahhüt Etme fieklinde Kurulufl ..109

4.2.2 Paylar›n Halka Arz Yoluyla Kuruluﬂ ...112

4.3 Sermaye Art›r›lmas›...117

4.3.1 Yeni Hisse Senetleri Ç›kararak Sermaye Art›r›lmas› ...118

4.3.2 De¤er Art›ﬂ Fonunun Sermayeye Eklenmesi...123

4.3.3. Hisse Senedi ‹hraç Primleri ...124

4.4 Sermaye Azalt›lmas› ...124

4.4.1 Sermaye Azaltma Nedenleri ...125

4.4.2 Sermaye Azaltma ‹ﬂlemleri ...125

4.4.3 Sermaye Azalt›lmas› ile ‹lgili Muhasebe Kay›tlar› ...126

4.5 Anonim ﬁirketlerde Tahvil (Borçlanma Senetleri) Ç›kar›lmas› ...127

4.5.1 Tahvillerin Özellikleri ...128

4.5.2 Tahvilde ﬁekil ﬁartlar› ...128

4.5.3 Tahvil Türleri ...129

4.5.4 Tahvil Ç›karma Esaslar›...129

4.5.5 Tahvil Ç›karma ‹ﬂlemlerinin Muhasebeleﬂtirilmesi ...130

4.5.6 Tahvil Faizlerinin Ödenmesiyle ‹lgili Muhasebe Kay›tlar› ...132

4.5.7 Tahvillerin ‹tfas›...134

4.6 Anonim ﬁirketlerde Kâr Da¤›t›m› ve Muhasebeleﬂtirilmesi ...135

4.7 Anonim ﬁirketlerde Zarar ...159 X XII

(12)

4.8 Anonim ﬁirketlerin Tasfiyesi ...160

4.8.1 Tasfiye ‹ﬂlemlerinin Muhasebeleﬂtirilmesi ...162

4.8.2 Tasfiyenin ‹flasla Sonuçlanmas› ...175

Dördüncü Bölüm Soru Örnekleri ...175

5 5.. LL‹‹MM‹‹TTEEDD ﬁﬁ‹‹RRKKEETTLLEERR ...181

5.1 Limited ﬁirketler Hakk›nda Genel Aç›klamalar ...181

5.2 Limited ﬁirketlerin Kuruluﬂu ...182

5.2.1 Limited fiirketlerde Kurulufl ‹fllemlerinin Muhasebelefltirilmesi...184

5.3 Limited fiirketlerde Sermaye De¤iflikli¤i ve Muhasebelefltirilmesi ...186

5.3.1 Limited ﬁirketlerde Sermaye Art›r›lmas› ...186

5.3.2 Limited ﬁirketlerde Sermaye Azalt›lmas› ...188

5.4 Limited ﬁirketlerde Kâr Da¤›t›m› ...188

5.4.1 Limited ﬁirketlerde Kâr Da¤›t›m›n›n Muhasebeleﬂtirilmesi ...188

5.5 Limited ﬁirketlerde Zarar Durumu ...194

5.6 Limited fiirketlerde Tasfiye ‹fllemleri ve Muhasebelefltirilmesi ...195

Beﬂinci Bölüm Soru Örnekleri...203

6 6.. SSEERRMMAAYYEESS‹‹ PPAAYYLLAARRAA BBÖÖLLÜÜNNMMÜÜfifi KKOOMMAANNDD‹‹TT fifi‹‹RRKKEETTLLEERR...209

6.1 Genel Aç›klamalar ...209

6.2 Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit fiirketlerin Kuruluflu ...209

6.3 Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit fiirketlerde Sermaye De¤ifliklikleri ve Muhasebelefltirilmesi ...216

6.3.1 Sermaye Art›r›lmas› ...216

6.3.2 Sermaye Azalt›lmas›. ...219

6.4 Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit fiirketlerde Kâr Zarar Da¤›t›m› ve Muhasebelefltirilmesi...219

6.4.2 Zarar Da¤›t›m› ve Muhasebeleﬂtirilmesi ...226

6.5 Tasfiye ‹ﬂlemleri ve Muhasebeleﬂtirilmesi...227

Alt›nc› Bölüm Soru Örnekleri ...230

7 7.. fifi‹‹RRKKEETT BB‹‹RRLLEEfifiMMEELLEERR‹‹ ...235

7.1 Birleﬂme ﬁekilleri ...235

7.2 Birleﬂmenin ﬁartlar› ...235 X

XIIII ‹‹ççiinnddeekkiilleerr

(13)

7.3 fiah›s fiirketlerinde Birleflme ...237

7.4 Sermaye ﬁirketlerinde Birleﬂme ...241

7.5 ﬁirketlerde Bölünme ...243

7.6 ﬁirketlerde Tür De¤iﬂtirme ...244

7.7 Sermaye ﬁirketlerinde ‹nternet Sitesi Açma Zorunlulu¤u ...245

Yedinci Bölüm Soru Örnekleri...247

E EKKLLEERR Kâr Da¤›t›m Tablolar› ...251

Kollektif ﬁirket Ana Sözleﬂme Örnekleri ...257

Komandit ﬁirket Ana Sözleﬂme Örnekleri ...259

Anonim ﬁirket Ana Sözleﬂme Örnekleri ...262

Limited ﬁirket Ana Sözleﬂme Örnekleri ...268

ﬁirket Kuruluﬂ Bildirim Formu ve Taahhütname ...275

Tekdüzen Hesap Çerçevesi ...277

Tekdüzen Hesap Plan›...280

ARAﬁTIRMA KONULARI ...297

D‹Z‹N ...299

YARARLANILAN KAYNAKLAR ...301 X XIIIIII

(14)

X XIIVV

(15)

K

KIISSAALLTTMMAALLAARR

Aﬁ : Anonim ﬁirket BK : Borçlar Kanunu bkz : bak›n›z

D‹E : Devlet ‹statistik Enstitüsü DPT : Devlet Planlama Teﬂkilat›

GVK : Gelir Vergisi Kanunu KDV : Katma De¤er Vergisi

KK : Kamu Kesimi

KHK : Kanun Hükmünde Kararname K.te : Komandite

K.ter : Komanditer

krﬂ : kuruﬂ

KVK : Kurumlar Vergisi Kanunu

m. : madde

MDV : Maddi Duran Varl›klar

s : sayfa

SPK : Sermaye Piyasas› Kanunu TC : Türkiye Cumhuriyeti TL : Türk Liras›

TOBB : Türkiye Odalar Borsalar Birli¤i TTK : Türk Ticaret Kanunu

TÜ‹K : Türkiye ‹statistik Kurumu vb : ve benzerleri

VUK : Vergi Usul Kanunu

X XVV

(16)

X XVVII