PARA POLİTİKASI RAPORU

Tam metin

(1)TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI. PARA POLİTİKASI RAPORU. 2004-IV.

(2) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. İÇİNDEKİLER I. GİRİŞ. 1. II.. ENFLASYON GELİŞMELERİ. 3. III.. ARZ VE TALEP GELİŞMELERİ. 9. III.1. Arz-Talep Dengesi. IV.. III.2. Dış Talep. 15. III.3. Maliyetler. 16. MALİ PİYASALARDAKİ GELİŞMELER. 19. IV.1. TCMB Para Politikası. 19. IV.2. TCMB Kur Politikası ve Döviz Kuru Gelişmeleri. 23. IV.3. Bankacılık ve Kredi Gelişmeleri. 25. V.. KAMU MALİYESİ V.1. Borç Stokundaki Gelişmeler. VI.. 9. GÖRÜNÜM. 2004-IV. 29 29 35. VI.1. Talep ve Arz Unsurları. 35. VI.2. Maliyet Unsurları. 35. VI.3. Parasal ve Mali Disiplin. 36. VI.4. Diğer Riskler. 37. I.

(3) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. (Sayfa düzeni nedeni ile boş bırakılmıştır). II. 2004-IV.

(4) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. I. Giriş*

(5)

(6)

(7) . !"#

(8)

(9) $ %&' (

(10)

(11) )

(12)

(13)

(14) *

(15) + ,

(16) )

(17)

(18) &

(19) $ ( - &

(20) .

(21)

(22) $ /

(23)

(24)

(25) ( $

(26)

(27) ) ) )

(28) )

(29) $ ( 0 ) ) $ (

(30) &

(31) )$ )

(32) & ) $

(33)

(34) ( 0 &

(35)

(36) ) )$

(37) & )

(38)

(39) ( 1 & $ )

(40)

(41)

(42) ( 2

(43)

(44) ) (- &

(45) )

(46) . $

(47) ( 3 )

(48) 4 &

(49)

(50) & $

(51) ( 1 &

(52) ) .

(53)

(54) .

(55) $ ( 56 - - ) 1 7-18 $

(56)

(57) ( $

(58) & )

(59)

(60) ) ( 1

(61) &

(62)

(63)

(64)

(65) $ , $1

(66) $ $

(67)

(68) - 9 $ 5/9 55:.9 $ 569 ( ,

(69)

(70) $

(71) .

(72) $

(73) ;9 *. Bu rapor 4 Şubat 2005 tarihine kadar olan veriler ve 1994=100 bazlı Aralık ayına ait TEFE-TÜFE verileri kullanılarak hazırlanmıştır.. 2004-IV. 1.

(74) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB.

(75)

(76) 4

(77) $ ) ( . & 4

(78) $

(79) $

(80)

(81)

(82) ( . 2. 2004-IV.

(83) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. II. Enflasyon Gelişmeleri. P.

(84)

(85)

(86)

(87) ! " #$

(88) %

(89) $ !&

(90)

(91) $#$

(92) %

(93) #$ #'#

(94) $

(95) '

(96) #

(97) (

(98) ) # ' * #

(99) $$

(100)

(101) # $ #$ + )

(102) + # ' #

(103) # ,

(104) $$(#

(105)

(106) " #$

(107) %-'#

(108)

(109) #$

(110) . ( * #

(111) $ '

(112) # $

(113) $

(114)

(115)

(116) #()

(117) #

(118) ./

(119) 00%!1% Grafik II.1. Gıda Dışı TÜFE ve Tarım Dışı TEFE’de Mevsimsellikten Arındırılmış Fiyat Artışları (6 Aylık Hareketli Ortalama, yüzde) 1,8. Gıda Dışı. Tarım Dışı. 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0412. 0411. 0410. 0409. 0408. 0407. 0406. 0405. 0404. 0403. 0402. 0401. 0312. 0311. 0310. 0309. 0,0. Kaynak: DİE, TCMB. #2,

(120) )# )

(121)

(122) 3.1 ' #

(123) $

(124) #'#" # .1

(125)

(126) ,45

(127)

(128) $ # .1

(129)

(130) " # 6

(131)

(132)

(133) # $ # .'1 "#

(134) ( ' # # ' .'1 6 + #

(135)

(136) $#

(137) )

(138) % # ' * #

(139) ' #

(140) 6

(141) #'#

(142)

(143) #$

(144) $

(145) #$

(146) ./

(147) 00%1% 4

(148) # )#

(149)

(150) $$ (

(151) # #$

(152) % ,+ ( ' #

(153) 6

(154)

(155) $

(156)

(157) )# ) ()

(158) #

(159) ./

(160) 00%1% 2004-IV. 3. Ertelenmiş mevsimsel artışlara ve akaryakıt zamlarına bağlı olarak özellikle Ekim ve Kasım aylarında enflasyondaki düşüşte bir duraksama yaşanmış, ancak Aralık ayında enflasyondaki düşüş eğilimi tekrar hız kazanmıştır..

(161) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. Grafik II.2. Gıda ve Giyim Fiyatlarında Mevsimsellikten Arındırılmış Fiyat Artışları (6 Aylık Hareketli Ortalama, %) 1,2 TÜFE. 1,0. Gıda 0,8. Giyim ve Ayakkabı. 0,6 0,4 0,2 0,0. 0412. 0411. 0410. 0409. 0408. 0407. 0406. 0405. 0404. 0403. 0402. 0401. -0,2. Kaynak: DİE, TCMB. 7 #

(162) (

(163) # ( $

(164) #

(165) #

(166)

(167) $ )

(168) # ( )#

(169) ./

(170) 00%1% 8

(171)

(172) " # 6

(173)

(174) 9

(175) $ 6

(176)

(177) $

(178) #

(179)

(180)

(181)

(182) : ## 6

(183)

(184)

(185) #

(186) !

(187) #$

(188) ./

(189) 00%1% #

(190)

(191)

(192) " #6

(193)

(194)

(195) # $ # $ +#

(196) ' #

(197)

(198) # )# $#

(199) % Grafik II.3. TÜFE ve Ana Alt Kalemlerinin 2004 Yılı Artışları 14,4. 14,9. 14,6 13,0. 16. 12. 9,3. 8,5 7,2 6,5. 8. KÜLTÜR. EĞİTİM. LOKANTA. (2.8). (9.3). (3.0). (1.6). (3.1). TÜFE. ULAŞIM. (31.1) (9.7) (25.8) (9.4). -0,9. SAĞLIK. KONUT. GİYİM. GIDA. 0. EV EŞYASI. 0,2. DİĞER. 1,3 4. (4.4) (100.0). Kaynak: DİE, TCMB. 4. 2004-IV.

(200) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. ;

(201) (

(202) $ )# "#

(203) ( )# ' # #$ #

(204) % ,

(205)

(206) "#

(207)

(208)

(209) $ !< 9!

(210) #

(211)

(212) $ )# )

(213) #$

(214) %- '"#

(215) 6

(216)

(217) $

(218)

(219)

(220)

(221) 6+

(222)

(223) 6

(224)

(225) $

(226) (

(227) )#

(228) % 8 $

(229) #

(230) $

(231) ' "

(232) $ )

(233) 6 ' ( #

(234) 6

(235) # # "# )

(236) (

(237) (

(238) 6

(239)

(240) ./

(241) 00%1% Grafik II.4. Uluslararası Ham Petrol Fiyatları ve Akaryakıt Fiyat Artışları (Yıllık, %) yüzde 40 35. $/Varil 50. Uluslararası Ham P etrol Fiyatları (Brent), sağ eksen P etrol Ürünleri İmalatı, TEFE (Kamu İm. San). 45. Akaryakıt Fiyatları, TÜFE (Ulaştırma). 0412. 0411. 0 0410. -10 0409. 5. 0408. -5. 0407. 10. 0406. 15. 0. 0405. 5. 0404. 20. 0403. 25. 10. 0402. 15. 0401. 30. 0312. 20. 0311. 35. 0310. 40. 25. 0309. 30. Kaynak: DİE, TCMB. $$

(242) + $ (

(243) "# )

(244) #

(245)

(246) $

(247) ' #

(248)

(249) #

(250) "#

(251) ( (# ' "

(252) #$

(253) ./

(254) 00%<1% ,+ '

(255) (# $$ "

(256) )

(257) ' "#

(258) ( # ( "#

(259)

(260) $

(261)

(262) )+

(263) )

(264) " " $$ )

(265) ( ' " " ( )#

(266) % 4

(267) # "#

(268) ( ' $ ( $

(269) # #

(270) (

(271)

(272) #

(273) % 7 "#

(274)

(275) # $

(276)

(277)

(278) $ )+

(279) )

(280) " " $ ( )

(281) #

(282) % = ' "#

(283)

(284)

(285) $

(286) !9

(287)

(288)

(289)

(290) $ : !

(291) #$

(292) ./

(293) 00%<1% 2004-IV. 5. 2002 ve 2003 yıllarında enflasyon eğilimindeki düşüşe daha çok direnç gösteren lokanta ve otel hizmetleri, eğitim, sağlık gibi hizmet fiyatlarında yıllık artış oranlarının 2004 yılında önceki yıllara göre daha hızlı düşüş gösterdiği gözlenmektedir..

(294) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. Grafik II.5. Çeşitli Hizmet Gruplarında Yılsonu Fiyat Artışları ve Enflasyon Hedefi (%) 60. Kira. 54,5. Lokanta ve Otel hizm. 50. Eğitim hizm.. 40 29,0. 32,3. 30. Sağlık hizmetleri. 37,1 32,2 23,7. 30,1 22,2. 20. 19,0 14,6 13,5. 11,7. 10 0 2002. 2003. 2004. Kaynak: DİE, TCMB. >

(295)

(296) )+?

(297) ? @ 6

(298) " (#

(299) . $ #

(300) "# #

(301) ) )

(302) #:

(303)

(304) )

(305)

(306) $## ($ ##

(307) # '

(308)

(309) $

(310)

(311) # 6 + #

(312)

(313) $ ( )

(314) #

(315) % A # '

(316)

(317)

(318) 6 /B-> '

(319)

(320) )

(321)

(322) ) 6+ # + )#.

(323)

(324) # ' $ #$

(325) % #

(326)

(327) $

(328)

(329) ( )# # #

(330) $ C

(331) # "

(332) + #

(333) D

(334)

(335)

(336) ('$

(337) ()

(338) #

(339) % E 6 + #

(340)

(341) $# "#

(342)

(343) $

(344) #

(345) #

(346) !<<

(347)

(348)

(349) #

(350)

(351) # )# $#

(352) %/

(353)

(354)

(355)

(356) F#

(357) )'

(358)

(359) $ # #

(360) $

(361) $ # )'

(362) $#

(363) )

(364)

(365) # ( ,( 2# )#

(366) $ )

(367) " # #$ %;E 6+ #

(368)

(369) $# ## $

(370) (

(371) * # ' ,

(372)

(373)

(374) $

(375)

(376)

(377) ' $ # . $ # ) " #

(378)

(379)

(380) + (

(381) #

(382) '

(383) #

(384) % 1 Bakınız “Son Dönemde Mal-Hizmet Fiyat Farklılaşması”, KUTU II.1, TCMB Para Politası Raporu, 2004-III, sayfa 8-9. 2 Dalgalı kur rejiminde döviz kurundan fiyatlara geçiş etkisi KUTU II.1’de detaylı olarak incelenmektedir.. 6. 2004-IV.

(385) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. KUTU II.1. KUTU: TÜRKİYE’DE DÖVİZ KURUNDAN FİYATLARA GEÇİŞKENLİK:. . FİYAT YAPICILARIN DAVRANIŞ KALIPLARI DEĞİŞİYOR MU? 2001 Nisan ayında Merkez Bankası bağımsızlığının istikrar programının ana öncülü olarak belirlenmesi ve TCMB yasasında bağımsızlığı geliştiren değişikliklerin yapılması, tarihsel mirastan dikkate değer bir ayrılışı simgelemektedir. 2001 krizini izleyen dönemdeki bir diğer önemli değişiklik dalgalı döviz kuru rejimine geçilmesi ve fiyat istikrarının temel politika hedefi olarak benimsenmesidir. Bütün bu gelişmeler ile maliye politikasındaki disiplin ve sürdürülen yapısal reformların da katkısıyla, son üç yıldır enflasyon rakamları hedefle uyumlu biçimde düşen bir seyir izlemiştir. Bu süreç içerisinde enflasyon dinamikleri ve fiyatlama davranışlarındaki yapısal dönüşüme dair ortaya çıkan önemli bir soru, döviz kuru-enflasyon ilişkisi ile ilgili olmaktadır. Zira, dalgalı döviz kuru rejiminde döviz kurunun öngörülebilirliği son derece kısıtlı olmak durumundadır; dolayısıyla, sağlıklı enflasyon tahminlerinin gerçekleştirilebilmesi ancak döviz kuru dalgalanmalarının enflasyon üzerindeki etkisinin sınırlı kalması ile mümkün olacaktır. Ekonometrik Bulgular Kurdan fiyatlara geçiş etkisi “zaman içinde değişen parametre” modelleri ile incelendiğinde, 2001 sonrası dönemde kurdan fiyatlara geçiş etkisinin zayıfladığı ve endeksleme davranışının düştüğü görülmektedir. Grafik 1’in (a) panelinde TÜFE ve TEFE için kurdan fiyatlara geçişme katsayılarının zaman içindeki seyrine bakıldığında, katsayıların TEFE için ortalama 0.50 seviyesinden 2004 yılı itibarıyla ortalama 0.30 seviyesine, TÜFE için ise ortalama 0.30 seviyesinden 2004 yılı itibarıyla 0.15 seviyesine düştüğü görülmektedir. (b) paneline bakıldığında ise TÜFE altında dış ticarete konu olmayan mallarda kurdan fiyatlara geçiş etkisinin 2001 Mayıs ayından başlayarak tarihsel patikasındaki değerinin üçte biri seviyesine indiği görülebilir. Daha da önemlisi, söz konusu katsayı -tarihsel olarak- dış ticarete konu olan mallar için tahmin edilen kurdan fiyatlara geçiş katsayısından yüksek iken (yüksek endeksleme), bu düşüşün sonunda dış ticarete konu olan mallar için tahmin edilen geçişkenlik katsayısının altında bir seyir izler hale gelmektedir. Buradan hareketle endeksleme davranışında bir azalma olduğu söylenebilir. Grafik 1. Döviz Kurundan Yurtiçi Fiyatlara Geçiş Etkisi* a. Tüketici Fiyatları ve Toptan Eşya Fiyatları. b. Dış Ticarete Konu Olan/Olmayan Mallar (TÜFE). 0,6. 0,7 TEFE. 0,5. TÜFE. Dış Ticarete Konu Olan. 0,6. Dış Ticarete Konu Olmayan. 0,5. 0,4. 0,4. 0,3. 0,3. 0,2. 0,2 0,1. Oca.04. Oca.03. Tem.03. Oca.02. Tem.02. Oca.01. Tem.01. Oca.00. Tem.00. Oca.99. Tem.99. Oca.98. Oca.04. Oca.03. Tem.03. Oca.02. Tem.02. Oca.01. Tem.01. Oca.00. Tem.00. Oca.99. Tem.99. Oca.98. Tem.98. 0. Tem.98. 0,1. 0. * Sonuçları sunulan “zaman içinde değişen parametre” modelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış aylık enflasyon oranı kendi gecikmeli değeri ve TL/USD döviz kurundaki aylık değer kaybı ile açıklanmaktadır. Model örneklemindeki her bir gözlemde, her açıklayıcı değişken için bir katsayı tahmin edilmektedir. Bu katsayıların durum-uzayı “rassal yürüyüş” varsayımı ile oluşturulmuştur. Grafikte enflasyonun özgecikmeli katsayıları ve sabit terim tahminleri gösterilmemiştir. Kaynak: Kara, H., Küçük-Tuğer, H., Özlale, Ü., Tuğer, B., Yavuz, D. ve Yücel, E.M. (2005) “Exchange Rate Pass-Through in Turkey: Has it Changed and to What Extent?”, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Çalışma Tebliği. Bu bulguların ışığında, 2001 sonrasında ortaya konulan para politikası stratejisinin kurdan fiyatlara geçiş ilişkisini zayıflatmakta başarılı olduğu söylenebilir. Daha çarpıcı olan nokta, dış ticarete konu olmayan mallarda tarihsel olarak yüksek seyreden kurdan fiyatlara geçişin zayıflamış olmasıdır. Endeksleme davranışındaki bu azalış, bir anlamda, kullanılmakta olan para politikası çerçevesinin enflasyon bekleyişlerini yönetmekteki yetkinliğini ortaya koymaktadır. Yukarıda tanıtılan ekonometrik çerçevede TÜFE ve TEFE alt kalemleri incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmaktadır. (1) Geçişkenlik hem TÜFE, hem de TEFE için tarihsel olarak düşük seviyelere düşmüş olup, azalış TEFE için daha yüksektir. (2) TÜFE veya TEFE içinde değerlendirilmesinden bağımsız olarak, enerji fiyatlarında kurun geçişme etkileri diğer tüm kalemlerden daha yüksektir. (3) Kamu imalat sanayi (TEFE), geçişmenin en yüksek olduğu ikinci kalemdir.. 2004-IV. 7.

(386) PARA POLİTİKASI RAPORU. /. TCMB. Geçişkenliğin Belirleyicileri Tablo 1, döviz kurundan fiyatlara geçişkenliğin hangi şartlar altında daha fazla olduğunu incelemektedir. Tablodaki bulgulara, Kara ve diğerleri (2005) çalışmasında tahmin edilen kurdan fiyatlara geçişme katsayılarının dört farklı durumu yansıtan alt örneklem dönemlerinde ortalamalarının hesaplanmasıyla ulaşılmıştır. Bu durumlar, kurun değer kazandığı/kaybettiği iki durum ile üretim açığının pozitif/negatif olduğu iki durumun kombine edilmesiyle tanımlanmıştır.. Tablo 1. Kurdan Fiyatlara Geçişkenlik (alt örneklem dönemi ortalamaları)* TÜFE. TEFE. Kurda değerlenme Kurda değer kaybı. Kurda değerlenme. Üretim açığı>0 0,21 0,30 0,29 (a). Üretim açığı<0 0,13 0,23 0,20 (a). Üretim açığı>0 0,31. Üretim açığı<0 0,23. 0,24 (b). 0,48 0,46 (a). 0,37 0,32 (a). 0,42 (b) 0,38 (c). Kurda değer kaybı. 0,14 (b) 0,26 (b) 0,24 (c). *Örneklemde, kurun değerlendiği ve üretim açığının pozitif olduğu 4; kurun değerlendiği ve üretim açığının negatif olduğu 20, kurun değer kaybettiği ve üretim açığının pozitif olduğu 41; kurun değer kaybettiği ve üretim açığının negatif olduğu 42; ve toplam 107 dönem bulunmaktadır. (a), (b) ve (c) sırasıyla, sütun, satır ve tablo (ağırlıklı) ortalamalarını göstermektedir.. Tabloya göre, Türk lirasının değerlendiği dönemlerde ―üretim açığına bakılmaksızın― kurdan fiyatlara geçişme, liranın değer kaybettiği dönemlere kıyasla daha düşüktür. Benzer biçimde geçişme katsayısı, üretim açığının negatif olduğu dönemlerde ―kurdaki değişime bakılmaksızın― üretim açığının pozitif olduğu dönemlere göre düşüktür. Diğer bir deyişle, üretim açığının hem pozitif (negatif) olduğu, hem de Türk lirasının değer kaybettiği (kazandığı) dönemlerde kurdan fiyatlara geçişkenlik en yüksek (düşük) ortalama seviyesine ulaşmaktadır. Sezgisel olarak, kurdan fiyatlara geçişkenliğin her zaman pozitif olması beklenir; diğer bir deyişle kurun değer kaybetmesi durumunda fiyatlar artacak, değer kazanması durumunda ise fiyatlar düşecektir. Ancak, fiyatlama davranışı kurun değer kaybettiği dönemlerde, kurun değer kazandığı dönemlere göre kura daha hassas olacaktır –ki bu yargı fiyatların artış yönünde daha esnek olduğu yönündeki öngörüyle tutarlılık içindedir. Üretim açığının etkisi ise, fiyat yapıcıların ekonominin üretim potansiyelinin üzerinde bir taleple karşılaşmaları halinde, maliyet unsurlarına daha hassas olmaları ile açıklanabilir. Böyle durumlarda, fiyatlardaki artışların talebi daraltıcı etkileri göreli olarak kısıtlı ya da eşdeyişle fiyatlar artış yönünde esnek olacaktır. Başarının Bedeli –veya- Yeni Dönem için Ev Ödevleri Sunulan bulguların ışığında, dalgalı döviz kuru rejiminin ve son istikrar programının döviz kuru-enflasyon ilişkisini zayıflatmakta başarılı bir performansa sahip olduğu sonucuna varılabilir. Bu bulgular aynı zamanda son dönemde enflasyon dinamikleri açısından diğer maliyet faktörlerinin ön plana çıktığına da işaret etmektedir. Bu bağlamda, enflasyondaki düşüş sürecinin devamı açısından gerek kamu gerekse özel sektörde verimliliğin artırılmasına yönelik politikaların üretilmesi ‘olmazsa olmaz’ niteliktedir. Yeni Endekslerde Geçişkenlik Farklılaştı mı? Yukarıdaki analiz, 2001 öncesi ve sonrasında (1994 temel yıllı endekslere göre) döviz kuru-enflasyon ilişkisinde yapısal bir kırılma olduğunu göstermektedir. Geçtiğimiz aydan itibaren 2003 temel yıllı yeni bir fiyat endeksi yayımlanmaya başlanmıştır. Henüz çok erken olmasına rağmen, endeks ve kur-enflasyon ilişkisi konusunda aşağıdaki yargısal saptamaları şimdiden yapmak mümkündür: ● Yeni TÜFE’de, kiranın ağırlığının azalması (bu grubun döviz kuruna duyarlılığı düşüktür) ve dış ticarete konu olan malların ağırlığının artması sonucunda ortalama geçişkenlik düzeyinin az da olsa yükselmesi söz konusu olabilir. ● ÜFE’de ise 2003 baz yıllı endeksle beraber fiyatlar vergiden arındırılmaya başlanmıştır. Üretici fiyatlarının vergiden arındırılması endeksin döviz kuruna olan duyarlılığını belirgin olarak artırmıştır. ● Yukarıdaki bütün geçişkenlik değerlendirmeleri sadece döviz kuru için değil, aynı zamanda ithal ham madde fiyatları için de geçerlidir. Sonuç olarak, yeni ÜFE endeksi döviz kuruna karşı TEFE’ye oranla daha duyarlı bir görünüm sergilemektedir. TÜFE’de ise duyarlılıktaki artışın sınırlı olduğu düşünülmektedir.. 8. 2004-IV.

(387) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. III. Arz ve Talep Gelişmeleri III.1. Arz-Talep Dengesi

(388)

(389)

(390) . ! "#$%& &' . &

(391) ( &

(392) ) & & .

(393) &

(394)

(395) !! *

(396) & &

(397) &

(398) ! !

(399) ! . !

(400) ! ! & ) "#$%

(401) * . + . ! , ) & &

(402) ! & ( ) & - !

(403) , ! ! !,

(404) !"#$%

(405) .. ,/ & ) & &

(406) 0"-111223. Yüzde. Grafik III.1.1. TCMB Beklenti Anketine göre Yıllık GSMH Büyüme Beklentisi 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0. Yıl Sonu GSMH Büyüme Beklentisi Program Öngörüsü. I. II. Oca. I. II. Şub. I. II. Mar. I. II. Nis. I. II. May. I. II. Haz. I. II. Tem. 2004. I. II. Ağu. I. II. Eyl. I. II. Eki. I. II. Kas. I. II. Ara. I. II. Oca 2005. Kaynak: TCMB. .

(407) &

(408)

(409)

(410) & 4 5

(411)

(412) (

(413)

(414) 045(3 * # 6 (

(415)

(416) ! & )

(417)

(418) . .78

(419) & &

(420)

(421) 2 222 &

(422) ! )

(423) )

(424) ! 2004-IV. 9.


(426)

(427) ! !! 45( - & )

(428)

(429) )

(430) ! +2,&

(431) & Tablo III.1.1. Harcamalar Yoluyla GSYİH Gelişmeleri (Yıllık Yüzde Değişim) 2003 I 1-Tüketim Harcamaları Kamu Özel Dayanıklı Tüketim Mal. Hizmetler Gıda Yarı Day. Ve Day.sız 2-Sabit Sermaye Yatırımları Kamu Özel 3- Stok Değişimi* 4-Mal ve Hizmet İhracatı 5-Mal ve Hizmet İthalatı 6-Toplam Yurtiçi Talep 7-Toplam Nihai Yurtiçi Talep 8-GSYİH (Harcama Yoluyla). 6,9 -2,3 7,8 24,7 9,6 4,4 4,7 11,7 -34,8 22,5 3,6 14,5 22,0 10,9 7,7 8,1. II 2,3 -2,0 2,9 10,6 5,1 4,1 -4,5 6,4 -14,6 14,2 5,5 12,3 24,7 8,5 3,2 3,9. III 5,2 -0,7 5,8 11,4 7,6 5,7 3,7 3,0 -22,7 16,4 2,2 19,4 28,3 7,0 4,7 5,5. 2004 IV 8,0 -4,2 10,3 49,5 7,9 1,0 3,8 19,2 5,0 30,1 1,2 16,9 33,0 11,3 10,6 6,1. Yıllık 5,6 -2,4 6,6 24,0 7,5 4,1 2,1 10,0 -11,5 20,3 3,0 16,0 27,1 9,3 6,5 5,8. I. II 9,9 2,4 10,6 49,7 10,1 0,9 4,9 52,6 -11,3 60,6 3,1 10,3 31,2 19,1 17,5 10,1. III 13,6 -7,9 16,4 61,7 14,3 0,3 31,2 51,7 -9,1 68,7 1,4 15,7 32,7 21,1 22,5 13,4. 5,4 -7,1 6,7 29,3 5,5 -1,2 18,3 23,5 -11,8 35,8 -1,1 7,8 16,0 7,3 9,0 4,5. Dokuz Aylık 9,3 -4,8 10,8 46,1 9,4 -0,2 16,8 41,1 -10,7 54,6 0,9 11,0 26,5 15,3 15,7 8,7. *GSYİH büyümesine katkı, yüzde Kaynak: DİE. Grafik III.1.2 Yıllıklandırılmış GSYİH, Toplam Nihai Yurtiçi Talep ve Özel Tüketim (1987 fiyatlarıyla) (Milyar TL) 140000 130000. Özel Tüketim Harcamaları GSYİH Toplam Nihai Yurtiçi Talep. 120000 110000 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000. 87-IV 88-II 88-IV 89-II 89-IV 90-II 90-IV 91-II 91-IV 92-II 92-IV 93-II 93-IV 94-II 94-IV 95-II 95-IV 96-II 96-IV 97-II 97-IV 98-II 98-IV 99-II 99-IV 00-II 00-IV 01-II 01-IV 02-II 02-IV 03-II 03-IV 04-II. 30000. Kaynak:DİE. .

(432) )

(433) & ! ) !.

(434)

(435) ) & 9 ! &

(436) - !! 0 111223 * : .

(437) "#;5%

(438) & ) ! )

(439) . !

(440) ! !! ) !. -

(441)

(442) & !! ) * ) ! 10. 2004-IV.

(443) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. )

(444)

(445) "#;5%< !!

(446) ) .

(447) 0"-11123 ;

(448)

(449) !

(450) )

(451) !&!

(452) ! & "#;5%

(453)

(454) ) ) &!) 7

(455) 7 .

(456) &!) !! & 0 111223 ! & . & & &

(457) = ! ! >. !!

(458) ) . &!) & &

(459) : ? @$ 5

(460) ; * 05;*3 & )

(461)

(462) !! !!

(463) ) .

(464)

(465) &

(466) 0"-1112:3 Grafik III.1.3 Özel Tüketim Harcamaları ve Beklenen Satışlar 140. 20. Gelecek Üç Aylık İç Piyasaya Satılan Mal Hacmi Beklenti Endeksi Özel Tüketim Harcaması, Yıllık Yüzde değişim (sağ eksen). 15. 120. 10. 100. 5 80 0 60. -5. 04-III. 04-I. 03-I. 03-III. 02-III. 02-I. 01-I. 01-III. 00-III. 00-I. 99-III. 99-I. 98-III. 98-I. 97-III. 97-I. 96-I. -15 96-III. 20 95-III. -10. 95-I. 40. Kaynak:DİE, TCMB İYA. .

(467)

(468) . )

(469) &

(470) ! & -.

(471) * - .

(472) &

(473) !

(474) & .

(475) .

(476) !! ! .

(477) !! * ! .

(478) &

(479) 8 8! 4

(480) A ! 0884A3 !

(481) & 1 Zorunlu tüketim harcamaları, dayanıklı tüketim mallarının dışında kalan mal gruplarına yönelik özel tüketim harcamalarını içermektedir.. 2004-IV. 11.


(483)

(484) !!

(485)

(486) )

(487)

(488) ) -. &

(489) !

(490) ! ! .

(491) !! ! - 8

(492) ? B&

(493) 0?B3 .

(494) & !

(495)

(496)

(497) & .

(498) &

(499) 0"-11123 Grafik III.1.4. Yurt İçine Yapılan Taşıt Araç Satışları (Yıllık Yüzde Değişim) 500 Otomobil 400. Hafif Ticari Araç Ağır Ticari Araç. 300 200 100 0. Aralık. Kasım. Ekim. Eylül. Ağustos. Temmuz. Haziran. Mayıs. Nisan. Mart. Ocak. Şubat. -100. Kaynak: OSD. Grafik III.1.5. Gelecek Üç Aylık Döneme ilişkin Üretim Eğilimi Endeksi* 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 0407. 0401. 0307. 0301. 0207. 0201. 0107. 0101. 0007. 0001. 9907. 9901. 9807. 9801. 30. * TCMB İYA göstergelerinden gelecek üç aylık döneme ilişkin hammadde stok hacmi, üretim hacmi ve toplam istihdam miktarının toplulaştırılmasıyla oluşturulmuştur. Kaynak: TCMB. 5 ) & )

(500) & !

(501) 12. 2004-IV.

(502) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. &

(503) '/ . ! !

(504)

(505) ( 8

(506)

(507) & &

(508)

(509) 2,C/ & * @$ 5;* &

(510) & &

(511) ! !

(512) &

(513) 8

(514) .

(515)

(516) & *

(517) &

(518) 0"- 1112,3 : .

(519) .

(520)

(521)

(522)

(523)

(524) ? . 7 & :,+&

(525) .

(526)

(527) ) ) !

(528) $ 7 .

(529)

(530)

(531)

(532)

(533) & ! ! !! =& > &

(534) &

(535) Grafik III.1.6. TCMB İYA Kredi Faiz Oranı Beklentisi ve Yatırım Harcaması Eğilimi 80 60 40 20 0 -20 -40 Gelecek 12 Aylık Dönemde Yatırım Harcaması Eğilimi, Yukarı-Aşağı. -60. Gelecek 12 Aylık Dönemde Kısa Vadeli Türk Lirası Kredi Faiz Oranı Beklentisi (yüzde, uygun ortalama). 0411. 0408. 0405. 0402. 0311. 0308. 0305. 0302. 0211. 0208. 0205. 0202. 0111. 0108. 0105. 0102. 0011. 0008. 0005. -80. Kaynak: TCMB İYA. . ( &

(536) 7

(537) & 8

(538)

(539) &

(540) * ( 8

(541) 2004-IV. 13.

(542) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. 0

(543)

(544) 3!

(545) & & * ! --

(546) . &

(547) & 0"- 11123 * *

(548) & 7

(549) &

(550) )

(551) !

(552) &

(553) ? @$ 5;*< -

(554)

(555) -

(556) ! !

(557) &

(558) & 0"- 1112/3 ! &

(559) &

(560)

(561)

(562) ! !!

(563) ! !

(564)

(565) ;

(566)

(567)

(568) .

(569)

(570)

(571)

(572)

(573) !

(574) -

(575)

(576) ! ! )

(577) ! ! )

(578) )

(579)

(580)

(581) &

(582)

(583) - )

(584) * ,

(585) -

(586)

(587) &

(588) 0"- 1112'3 * ! ) !

(589) ) & &

(590) -

(591) !

(592) !! !! Grafik III.1.7. Çıktı Açığı / Potansiyel GSYİH* (Yüzde) 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8. 05-III. 05-IV. 05-I. 05-II. 04-III. 04-IV. 04-I. 04-II. 03-III. 03-IV. 03-I. 03-II. 02-IV. 02-II. 02-III. 02-I. 01-IV. 01-II. 01-III. 01-I. 00-IV. 00-II. 00-III. 00-I. -10. Kaynak: TCMB. 14. 2004-IV.

(593) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. ! -

(594)

(595)

(596) , 7-

(597)

(598) *!) < &

(599) & = -

(600)

(601)

(602) >

(603) !

(604) ! .

(605) )

(606) &

(607) (

(608)

(609) !!

(610)

(611) -

(612) . !

(613) ! . III.2. Dış Talep &

(614) 2,/ * 4 0"-11123 ! & ! &

(615) !!

(616)

(617)

(618) &

(619)

(620) !! Grafik III.2.1. Cari İşlemler Dengesi / GSMH* (Yüzde) 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 04-III. 03-IV. 03-I. 02-II. 01-III. 00-IV. 00-I. 99-II. 98-III. 97-IV. 97-I. 96-II. 95-III. 94-IV. 94-I. -6. * Yıllıklandırılmış veriler ile. Kaynak: TCMB. 45( - & :+ &

(621) B .

(622)

(623) !! &

(624) - ) & !

(625)

(626)

(627) !!. 2004-IV. 15.

(628) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. &

(629) )-

(630) )

(631)

(632) !

(633) ) 2 . & 5 ) &

(634)

(635)

(636)

(637) & ! .

(638) . .

(639) & $! .

(640) ! "#;5%< ,< ,

(641) :'<

(642) &

(643) @ 7 -

(644)

(645) !!

(646) -

(647) &

(648) !! ! -

(649) !

(650) * & !&! ) &

(651) ! &

(652) *!)

(653)

(654)

(655)

(656) -

(657) !

(658)

(659) * D!

(660)

(661) E A ! 01$A3 ) & )

(662) -

(663) -

(664)

(665) &

(666)

(667) ! ! &

(668) !! . -

(669) & 5 & )

(670) * )

(671) )

(672)

(673)

(674) 9

(675)

(676) !

(677) # ! . -

(678) -

(679) !!

(680) . III.3. Maliyetler .

(681)

(682) & & 2+ . *

(683)

(684) & & : .

(685) !

(686)

(687) ,C . &

(688) 0 111:23 16. 2004-IV.