PARA POLİTİKASI RAPORU

Tam metin

(1)TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI. PARA POLİTİKASI RAPORU. 2004-I.

(2) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. İÇİNDEKİLER I. GİRİŞ. 1 III.1. Genel Değerlendirme. 1. III.2. Son ekonomik Gelişmeler. 2. II.. ENFLASYON GELİŞMELERİ. III.. ARZ VE TALEP GELİŞMELERİ. IV.. V.. 2004-I. 13. III.1. İç Talep. 13. III.2. Dış Talep. 15. III.3. Arz Gelişmeleri. 17. III.4. Maliyet Baskısı. 20. MALİ PİYASALARDAKİ GELİŞMELER. 25. IV.1. TCMB Para ve Kur Politikası Gelişmeleri. 25. IV.2. Bankacılık ve Kredi Gelişmeleri. 32. KAMU MALİYESİ V.1. Borç Stokundaki Gelişmeler. VI.. 5. GÖRÜNÜM. 37 38 45. VI.1. Talep ve Arz Unsurları. 45. VI.2. Maliyet Unsurları. 47. VI.3. Parasal ve Mali Disiplin. 49. VI.4. Enflasyon Bekleyişleri ve Diğer Riskler. 50. I.

(3) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. (Sayfa düzeni nedeniyle boş bırakılmıştır). II. 2004-I.

(4) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. I. Giriş* I.1. Genel Değerlendirme/. z.

(5)

(6)

(7)

(8) ! .

(9)

(10) " ! #

(11) $

(12)

(13) $ # %

(14) &$

(15) ! !

(16) $ ! %

(17)

(18) ' !

(19) ! $$

(20)

(21) # "

(22) $ #

(23) # "

(24)

(25)

(26) # ( $ !

(27) ) # $ $ #

(28)

(29) # #

(30) #

(31) $ # ( . $ ! ! * + " ! (

(32) # ,- ( !

(33) . *. Bu raporda 15 Nisan 2004 tarihine kadar olan veriler kullanılmıştır.. 2004-I. 1.

(34) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB.

(35)

(36) $ # .

(37)

(38) . * # ! ! $

(39) ' ! ! $ . $

(40)

(41) # ! $ . !! #$ $ ! # ! . # # !

(42) !

(43) !. # $ . I.2. Son Ekonomik Gelişmeler/ ) # / . 0 1 23(14 & 5 ! ( + / . 6 ! !

(44) $

(45) + 7 8 9 0 %

(46) # %

(47) !

(48) ! 7 ! $ ' # (

(49) ! 7

(50) ! # ! : 5( $ % #,)9 ;#-- <# ) #

(51) %=( 7 >$ ) 27>)4

(52) $

(53) # # ! . 2. 2004-I.

(54) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. ( # $

(55)

(56) $ . .

(57) # #* % $! # ! ?

(58) . . # $ ! $

(59) . # ( $ ' . # $ $ ! ! .

(60) $ @

(61) # #

(62) & $ ! >

(63) !( ,,#A %=( ) + $

(64) $ # ,,#B

(65) # $ $

(66) $ , .

(67) $ " * $ # 3 ! ! ! !

(68) # # $ " $

(69) "

(70)

(71) # * #

(72)

(73) + . $ $

(74) $ #

(75) # $ #

(76) ! # !

(77) $ # $ ' ! #

(78) $

(79) $ $ ! 7>)

(80) $

(81)

(82) $ 2004-I. 3.

(83) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. 7

(84) .

(85) # ! > 7>)

(86) $

(87)

(88) $ # $ > $ ) # $ $ 5

(89) ! " ! #

(90) $ ! ! ! $

(91) $ C $

(92) $ # ! !

(93) !

(94) $ . 4. 2004-I.

(95) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. II.Enflasyon Gelişmeleri. l. .

(96)

(97)

(98)

(99) .

(100)

(101) ! "

(102) #

(103) # "

(104) $

(105)

(106) $

(107) $ #

(108) . # $

(109) %

(110)

(111) # .

(112)

(113) $

(114) %

(115)

(116)

(117)

(118) $

(119)

(120)

(121)

(122)

(123)

(124)

(125)

(126) %&'& #

(127)

(128) Grafik II.1. TÜFE, Yıllık Enflasyon (1994=100) 80 70 60 50 40. 2004 Mart %11,8. Hedef % 35. 30. Hedef % 20. 20. Hedef % 12. 10 0 2002:01. 2003:01. 2004:01. (

(129) ! "

(130) # $

(131) )

(132) .

(133) $ **+

(134) , #

(135)

(136)

(137)

(138)

(139) . # "

(140)

(141)

(142) $

(143) -$.

(144)

(145)

(146) ! "

(147) # .

(148)

(149) $

(150)

(151) -

(152) . . )

(153) #

(154)

(155)

(156)

(157) #

(158)

(159) .

(160) . .

(161)

(162)

(163)

(164)

(165)

(166) -

(167) $ "

(168) #

(169)

(170)

(171)

(172) . # "

(173)

(174)

(175) /0)

(176) 1

(177)

(178) 2 $ $ *+

(179)

(180)

(181)

(182) 2004-I. 5. Yılın ilk çeyreğindeki mevsimsellikten arındırılmış fiyat artışları enflasyon hedefine ulaşılacağına olan inancı güçlendirir niteliktedir..

(183) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. 3

(184) "

(185)

(186) . # #

(187)

(188)

(189)

(190) . .

(191) "

(192) 3

(193) 44

(194) #

(195) "

(196) # %5'& .

(197)

(198) # $ %5'&6 $

(199) Grafik II.2. Mevsimsellikten Arındırılmış TÜFE ve Gıda Dışı TÜFE Enflasyonu (6 Aylık Hareketli Ortalama) 4.5 4.0 3.5. 2002. 2003. 2004. 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 0201 TÜFE. 0301 Gıda dışı TÜFE. 0401 Hedefle Uyumlu Aylık Ortalama Enflasyon. 3

(200) %5'&

(201)

(202)

(203) ! " # $

(204)

(205)

(206)

(207) 7$

(208)

(209)

(210)

(211)

(212)

(213) $

(214) $ $ $ 0

(215)

(216)

(217) $

(218)

(219)

(220) "

(221)

(222)

(223)

(224)

(225)

(226)

(227)

(228) 13

(229) 44 2 Grafik II.3. Mevsimsellikten Arındırılmış TÜFE ve Gıda Dışı TÜFE Enflasyonu (6 Aylık Hareketli Ortalama) 4.0 Tarım*. Gıda*. 3.0 2.0 1.0. 0401. 0310. 0307. 0304. 0301. 0.0. *Mevsimsellikten Arındırılmış Oranların Son Altı Ay Ortalaması. Tramo/SEATS kullanılarak mevsimsellikten arındırılmıştır.. 6. 2004-I.

(230) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. 3

(231)

(232)

(233) #

(234)

(235)

(236)

(237) #

(238) ! /0)

(239) " " "

(240) -

(241) 8. 2004 yılı Ocak-Mart dönemi enflasyonu açısından üç temel nokta ön plana çıkmaktadır.. . $

(242)

(243)

(244)

(245)

(246)

(247) $

(248)

(249) '

(250) . .

(251)

(252) "

(253) " . $

(254)

(255) & # )

(256) $ . "#

(257) $

(258)

(259)

(260)

(261)

(262)

(263)

(264) 9

(265)

(266)

(267)

(268) %

(269)

(270) "

(271)

(272) . #

(273)

(274)

(275) $

(276) ! / 0 )

(277) %

(278)

(279)

(280) ,-.

(281)

(282) $ :; $

(283)

(284) $ < #

(285) $

(286)

(287)

(288) "

(289)

(290) #

(291)

(292) $

(293) ".

(294)

(295)

(296)

(297) =$

(298)

(299)

(300) #

(301)

(302)

(303) $ > $

(304) - $

(305)

(306) $

(307) #

(308)

(309) "

(310) : .

(311) 9

(312)

(313)

(314)

(315)

(316)

(317) 7"

(318)

(319)

(320)

(321) %

(322)

(323) " $

(324)

(325)

(326) %

(327) #

(328)

(329)

(330) .

(331)

(332)

(333)

(334) #

(335) 1? 44 *2 &

(336)

(337)

(338)

(339)

(340)

(341)

(342)

(343) $ $

(344)

(345)

(346)

(347) $

(348) 13

(349) 44 !2 3 " # $. $

(350)

(351)

(352) $

(353)

(354) ! "

(355) #

(356) $ * .

(357)

(358) #

(359)

(360) ) $

(361)

(362)

(363)

(364) $

(365) -

(366) $ .

(367) " #

(368)

(369) . .

(370)

(371)

(372)

(373)

(374) .

(375)

(376)

(377) , %

(378) $

(379) 1. Döviz kuru yanında yapılan KDV indirimi de fiyatlardaki düşüşte etkili olmuştur.. 2004-I. 7. Hem toptan eşya hem de tüketici fiyatları için fiyat artışlarının en düşük kaldığı alt grupların döviz kurundan en çok etkilenen alt gruplar oldukları görülmektedir..

(380) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB.

(381) .

(382)

(383) # 8 $ $

(384)

(385)

(386)

(387)

(388)

(389) $

(390) #

(391)

(392) 13

(393) 44 !2 ,

(394)

(395)

(396) .

(397)

(398) #

(399) - .

(400)

(401)

(402)

(403)

(404)

(405) $

(406) $

(407)

(408)

(409) 7

(410)

(411)

(412)

(413)

(414)

(415)

(416)

(417)

(418) #

(419) $ #

(420)

(421) Grafik II.4. Mal ve Hizmet Grubu Mevsimsellikten Arındırılmış Fiyat Artışları (6 Aylık Hareketli Ortalama) 5.0. 4.0. 3.0. 2.0. 1.0 Mallar. Hizmetler. 0.0 0201. 0301. 0401. @

(422) $

(423)

(424) "

(425)

(426) "

(427)

(428)

(429) @

(430) $

(431)

(432)

(433)

(434) "

(435)

(436) $

(437)

(438)

(439)

(440)

(441)

(442) -

(443)

(444)

(445) #

(446)

(447)

(448) $ "

(449)

(450) A

(451) $

(452)

(453)

(454)

(455)

(456)

(457) $

(458)

(459)

(460)

(461)

(462) &

(463) $

(464) $

(465).

(466)

(467)

(468)

(469)

(470) $

(471)

(472)

(473)

(474)

(475)

(476)

(477)

(478)

(479)

(480) B

(481)

(482)

(483) .

(484)

(485) $ # . #

(486)

(487) ,

(488)

(489) $ . : $

(490)

(491) "

(492) ! "

(493) . 8. 2004-I.

(494) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU.

(495) $

(496).

(497)

(498)

(499) $ * . $

(500)

(501) 13

(502) 44 >2 . Grafik II.5. Kira Artışları ve Enflasyon Hedefi (Yıllık Yüzde Değişim) 40. 30. 20. 0411. 0409. 0407. 0405. 0403. 0401. 0311. 0309. 0307. 0305. 0303. 0301. 0211. 0209. 0207. 0205. 0203. 0201. 10. / 0)

(503) "

(504)

(505)

(506)

(507) #

(508) " .

(509)

(510)

(511) . "

(512)

(513)

(514) .

(515)

(516) $ " $

(517)

(518)

(519)

(520)

(521) # " $ ,. . " $

(522)

(523) # # $

(524) C

(525) ".

(526) "

(527) "

(528) "

(529) ".

(530)

(531)

(532)

(533) )

(534) $

(535)

(536)

(537) ( "#

(538) $

(539)

(540) .

(541)

(542) #

(543) ,

(544)

(545)

(546)

(547)

(548)

(549) $

(550) 0 #$ .

(551) 9

(552) #

(553)

(554)

(555) " %&?&D

(556)

(557)

(558) "

(559)

(560)

(561) $

(562)

(563)

(564)

(565) -

(566) $

(567) 9

(568)

(569)

(570)

(571) # "

(572) &

(573) 9

(574)

(575) # 1 %5'& " # 2 . " " #

(576) "

(577) ?

(578)

(579) $

(580)

(581)

(582) $ #

(583)

(584)

(585)

(586) $ #

(587)

(588)

(589)

(590) 2004-I. 9.

(591) PARA POLİTİKASI RAPORU. Enerji fiyatlarının son bir kaç yıldaki seyri incelendiğinde enflasyondaki düşüş eğilimine yaptıkları katkı açık olarak görülmektedir.. TCMB. &

(592) 9

(593)

(594) "

(595) # #

(596) "

(597)

(598)

(599) ?

(600) $ # * " $

(601)

(602)

(603)

(604) 9

(605)

(606)

(607) $ $

(608) .

(609)

(610)

(611) ,

(612)

(613) 9

(614)

(615)

(616)

(617) . #

(618) 3

(619) 44 <

(620) # $

(621)

(622)

(623) 9

(624)

(625) . < $

(626)

(627) "

(628) -

(629)

(630)

(631) . . .

(632)

(633)

(634) 9

(635)

(636) . ;

(637) - .

(638) 9

(639) ! $ #

(640) . "

(641)

(642) Grafik II.6. Enerji ve Enerji Dışı Kamu Fiyatları Yıl Sonu Artışları 120 110.4. 80. Kamu. Enerji. Enerji Dışı Kamu. 92.0. 73.8. Hedef: % 35 40. Hedef: % 20 32.0. 31.3 25.8. 17.6. 26.3 10.7. 0 2001. 2002. 2003. ? " .

(643) . " # . # $ $

(644)

(645)

(646)

(647) A

(648) E

(649)

(650) "

(651)

(652) $ $

(653) 1? F *2 G

(654)

(655) "

(656) "

(657)

(658) $ $

(659) %

(660) &

(661)

(662) #

(663) -

(664)

(665)

(666) " # # $ $ $

(667)

(668)

(669) #

(670) . 10. 2004-I.

(671) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU KUTU II.1. ENFLASYON DİNAMİKLERİNDEKİ DEĞİŞİM. . Türkiye ekonomisi 2001 yılının ortalarından başlayarak, farklı bir süreç içerisine girmiştir. Yaşanan büyük ekonomik kriz ve sonrasında uygulanan ekonomik programın ortaya koyduğu koşullar, Türkiye’de yirmi yılı aşkın bir süredir yüksek enflasyona yol açan makroekonomik yapının değişmeye başlamasını da beraberinde getirmiştir. Ekonomik krizin büyüklüğü nedeniyle, hem reel hem de mali sektör yeniden yapılanmak zorunda kalmış, bu zorunlu yeniden yapılanma süreci ekonomik programın içerdiği köklü değişikliklerle de desteklenmiştir. Bütün bu gelişmeler, 2001 yılında dalgalı kur rejimine geçiş, Merkez Bankası bağımsızlığı ve parasal ve mali disiplin ile birleştiğinde enflasyon dinamiklerindeki tarihsel kırılma ortaya çıkmıştır. Türkiye’de enflasyonist süreç, tek bir nedenden ziyade, birbirinden bağımsız olarak düşünülemeyecek bir çok faktörün oluşturduğu bir makroekonomik yapının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu yapının temel unsurları döviz kuru, kamu kesiminin rolü ve genel fiyatlama davranışı olarak sıralanabilir. Bu üç ana unsurun enflasyon dinamiklerinde oynadıkları rol, yüksek enflasyondan düşük enflasyona geçiş süreci içinde değişim göstermiş ve sonuç olarak enflasyonda son 30 yıldır görülmeyen bir kırılma gerçekleşmiştir: Döviz Kuru 1980’li yıllardan başlayarak, hızlı ve kontrolsüz bir liberalleşme dönemi sonrası döviz kurunun enflasyon üzerinde oldukça etkili duruma geldiği gözlenmektedir. Gerek ithal ve ithal ikamesi malların enflasyon sepeti içindeki ağırlıklarının yüksek olması, gerekse toplam ithalatın çok büyük bir kısmının ara malları ve sermaye mallarından oluşması, döviz kurunun fiyatlar üzerinde hem doğrudan hem de maliyetler yoluyla dolaylı olarak belirleyici bir rol oynamasına neden olmuştur. Ayrıca, uzun süre enflasyonla yaşayan ekonomik birimler, geleceğe yönelik karar alırlarken bazı endeksleme mekanizmaları geliştirmektedirler. Enflasyon belirsizliği altında, döviz kurunun gelecekteki enflasyon açısından iyi bir gösterge olduğuna inanılırsa fiyat yapıcıları da kendilerini enflasyondan korumak amacıyla fiyatlarını döviz kuruna endekslemeyi tercih edebilmektedirler. Mali liberalleşmeden sonra benimsenen yönetilen kur rejimi, “merkez bankası garantisinde”, “öngörülebilir” bir döviz kuru ortaya koymuş ve para ikamesi ve mali dolarizasyonu teşvik ederek döviz kuru-enflasyon ilişkisinin güçlenmesine neden olmuştur. 2001 yılında meydana gelen kriz sonrası uygulamaya konulan ekonomik program kur rejimi olarak dalgalı kur sistemini benimsemiştir. Döviz kurunun ithal malların fiyatları ve üretim maliyetleri kanalıyla fiyatlar üzerindeki etkisinin kriz sonrası dönemde de gücünü koruduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte, döviz kurunun suni yollarla öngörülebilir hale getirilmesi politikasından vazgeçilmiş olması ve kısa dönemde kurda hem yukarı hem aşağı yönlü hareket gözlenmesi, dövizi eskiden olduğu gibi garantili bir yatırım aracı olmaktan çıkarmış, mevcut endeksleme davranışının değişmesi yönünde önemli bir adım atılmıştır. Bu anlamda dalgalı kur politikasının döviz kuru – enflasyon ilişkisinde yapısal bir değişime yol açtığı düşünülmektedir. Kamu Kesimi Enflasyonist süreci besleyen ekonomik yapıda dikkat çeken bir diğer unsur da kamu kesiminin ağırlıklı rolüdür. Borçlanma dinamikleri, on yılı aşkın bir süredir enflasyon ve diğer makroekonomik değişkenlerle ilgili bekleyişleri şekillendiren en önemli faktör olmuştur. Bununla birlikte kamu kesiminin mali yapısıyla doğrudan ilgili olan kamu fiyatları ve dolaylı vergiler de enflasyon üzerinde etkili olmaktadır. Burada temel olarak iki kanaldan söz edilebilir. Birincisi, kamu kesiminin mali yapısının bozuk olması, gelir elde etmeye yönelik olarak kamu fiyatları ve dolaylı vergilerde artışlara neden olmakta ve bu artışlar enflasyonu doğrudan olarak olumsuz etkilemektedir. İkinci kanal ise, bu fiyat ve vergi artışlarının, kamu tekelinde olan enerji sektörü gibi girdi maliyetleri ile yakın ilişkili alanlarda gerçekleşmesiyle ortaya çıkmakta ve etkileri çok daha yüksek olmaktadır. Diğer yandan, enflasyondaki düşüş süreci içinde, özellikle borç dinamiklerinin iyileşmesi nedeniyle risk primi düşmüş ve kamu kesiminin enflasyonist bekleyişler üzerindeki baskısı önemli ölçüde azalmıştır. Kamu fiyatları ve dolaylı vergi artışlarının da ekonomik program boyunca enflasyon hedefleri ile uyumlu düzeylerde kalması sağlanmıştır. Ancak, mevcut kamu borçlarının mali sistem içinde ağırlığının hala çok yüksek olduğu düşünülürse, borç dinamikleri enflasyon bekleyişlerinin en önemli belirleyicilerinden biri olmaya devam etmektedir. Dolaylı vergiler ve kamu fiyat artışları da enflasyon dinamikleri açısından önemini korumaktadır. Bu nedenle, son dönemde kamu kesiminin enflasyon üzerindeki etkisinin azalması, bu aşamada henüz yapısal bir değişim olarak yorumlanmamaktadır. Söz konusu değişim, ancak daha verimli üretim sürecinin sağlanması, sosyal güvenlik ve vergi reformları ve kamu kesiminin ekonomideki ağırlığının azaltılması ile; bir diğer deyişle yapısal reformlarla elde edilecektir. Genel Fiyatlama Davranışı Türkiye ekonomisinin yirmi yılı aşkın bir süredir yüksek enflasyonun etkisinde olduğu düşünüldüğünde, endeksleme mekanizmalarının yerleşmiş olması doğaldır. Yukarıda bahsedilen döviz kuruna endeksleme örneği bunların en belirgin olanlarından biridir. Tüm yüksek enflasyon deneyimlerinde olduğu gibi bu tür mekanizmaların fiyatlarda yarattığı katılık, Türkiye’de de enflasyonist süreci beslemekte ve enflasyonu düşürmenin önündeki en önemli engellerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla, ekonomik programın en önemli amaçlarından biri de bu katılığı kırarak bekleyişlerin ileriye yönelik olarak belirlenen enflasyon hedefine göre şekillenmesini sağlamaktır. Bu durum, ancak ekonomi politikalarının güvenilir olmasıyla ve fiyatların serbest rekabet ortamında oluşmasıyla mümkün olabilecektir.. 2004-I. 11.

(672) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. Enflasyon bekleyişlerinin doğru yönlendirilmesi enflasyonla mücadelede vazgeçilmez unsurlardan. biri olarak görülmektedir. Merkez Bankası’nın enflasyonu kontrol edebilme gücü bir ölçüde bekleyişleri kontrol edebilme gücüne bağlıdır. Bu nedenle şeffaf, güvenilir ve enflasyon odaklı bir para politikası bekleyişlerin en önemli belirleyicisi olmaktadır. Böyle bir para politikasını uygulayabilmek için, Merkez Bankasının kurumsal yapısı, politika uygulamalarında daha etkin olmayı sağlayacak olan araç bağımsızlığına dayanmalıdır. Nitekim, kriz sonrası dönemde yapısal anlamda gerçekleştirilen en önemli yeniliklerden biri de yeni Merkez Bankası Kanunu olmuştur. Yasayla Merkez bankasının hedefi açıkça fiyat istikrarı olarak belirlenmiş, banka araç bağımsızlığına kavuşturulmuştur. Bu reform, bekleyişlerin ileriye yönelik şekillendirilmesi amacına ulaşmakta atılmış çok önemli bir adımdır. Bu adımın en önemli meyvesi, şüphesiz, son iki yılda belirlenen enflasyon hedeflerine ulaşılması olmuştur. Bu yılın Mart ayı itibariyle de enflasyon bekleyişleri yıl sonu hedefi ile uyumlu görünmektedir. Yapılan ampirik çalışmalar enflasyon bekleyişlerinin belirlenmesinde geçmiş enflasyonun hala anlamlı bir parametre olduğuna, ancak enflasyon hedefinin bekleyişler üzerindeki etkisinin de son dönemde önemli ölçüde güçlendiğine işaret etmektedir.1. Genel fiyatlama davranışı konusunda dikkat çeken bir diğer unsur, fiyat yapıcıların geleceğe yönelik karar verme sürecinde daha rasyonel davranmaya zorlandığı bir ortamda “çıktı açığı” ya da “talep açığı” nın enflasyon dinamiklerindeki rolünün belirginleşmeye başlamasıdır. Türkiye’deki ekonomi politikaları 2001 krizi öncesinde enflasyona odaklı bir biçimde toplam talebi kontrol etmeyi amaçlamamıştır. Bir başka deyişle, dönem dönem “gevşek” ya da “talebe eşlik edici” bir maliye ve para politikası uygulaması hakim olmuştur. Bu nedenle, enflasyonda endeksleme ve kur hareketleri baskın olmuş, iç talebin fiyat artışlarına olan esnekliği çok düşük olmuştur. Sonuç olarak, fiyat yapıcılar maliyet artışlarını anında fiyatlarına yansıtabilecekleri talep koşullarıyla karşılaşmıştır. Ancak ekonomik krizin uzun yıllardır hiç görülmemiş ölçüde bir talep daralmasına yol açması ve hemen ardından uygulanan dalgalı kur rejimi ve sıkı para politikası, arz-talep dengesi ve enflasyon ilişkisinin belirginleşmesine neden olmuştur. Bunun yanında, enflasyonun düşmesi göreli fiyat değişimlerinin tüketicilerce daha kolay farkedilmesine ve dolayısıyla talebin fiyat esnekliğinin artmasına yol açmıştır. Bu da firmaların fiyatları belirlerken gelecek dönemdeki maliyet ve arz-talep koşullarını daha fazla göz önüne almalarını beraberinde getirmektedir. Özellikle, geçmişe endeksleme davranışları ve kamu kesiminin enflasyon üzerindeki baskısı azaldıkça ve döviz kuru-enflasyon ilişkisi zayıfladıkça, arz talep dengesinin enflasyonla ilişkisinin istatistiksel olarak gelecekte daha da belirginleşebileceği öngörülmektedir. Sonuç Sonuç olarak, Türkiye ekonomisinin yaşadığı süreç içerisinde enflasyon dinamiklerinde meydana gelen değişimi özetlemek gerekirse; Döviz kuru rejiminin değişimiyle, kura endeksleme davranışının gücünü kaybettiği ancak döviz kurunun maliyetler ve ithal fiyatlar yoluyla enflasyon üzerinde etkili olmaya devam ettiği, Borçlanmanın sürdürülebilirliğine dair kaygıların azalması ve kamu fiyatlarının enflasyon hedefleri ile uyumlu oranda artırılması sonucu, kamu kesiminin enflasyon üzerindeki baskısının zayıfladığı, ancak bu durumun devamını sağlayacak yapısal düzenlemelerin henüz tam anlamıyla gerçekleştirilemediği, Enflasyonla mücadelede tarihsel anlamda önemli bir başarı sağlanması nedeniyle, geçmiş enflasyona göre karar alma davranışının değişmeye başladığı ve hedeflenen enflasyonun bekleyişlerin oluşmasında etkili olduğu, Fiyatlama davranışlarının daha rasyonel hale geldiği ve özellikle iç talebin geçmişe kıyasla enflasyonu belirlemekteki etkisinin artmaya başladığı görülmüştür.. Burada unutulmaması gereken, ekonomik birimlerin enflasyon hafızasının hala çok güçlü olduğu ve herhangi bir olumsuzluk algıladıklarında tekrar eski davranış biçimine dönme eğiliminde olabilecekleridir. Dolayısıyla, enflasyon dinamiklerindeki olumlu değişimin kalıcı olabilmesi sağlanan istikrarın orta ve uzun döneme taşınabilmesi ile mümkün olacaktır. Bunun yolu da, her zaman vurgulandığı gibi kalıcı yapısal reformlardan geçmektedir.2. 1. Bkz. TCMB Para Politikası Raporu, Ekim 2003, Kutu II.1 Enflasyon Hedefi ve Bekleyişler. 2. Bkz. Kutu III.1 ve Kutu VI.1.. 12. 2004-I.

(673) TCMB. PARA POLİTİKASI RAPORU. III. Arz ve Talep Gelişmeleri III.1. İç Talep. ;.

(674)

(675)

(676)

(677)

(678)

(679) !"!"#!$

(680) % %

(681) &

(682) '()*+

(683)

(684) ! ,

(685) %

(686) % $$

(687) $

(688) -

(689) %

(690) & '()*+. &&

(691) ! $ &&

(692)

(693) %

(694)

(695) % -

(696) &

(697)

(698) & -&

(699)

(700) &&! /&

(701) $ &

(702)

(703) ' !"!"#!. Grafik III.1.1 Yıllıklandırılmış GSYİH, Toplam Nihai Yurtiçi Talep ve Özel Tüketim (1987 fiyatlarıyla) 130000 Özel Tüketim Harcamaları GSYİH Toplam Nihai Yurtiçi Talep. 120000 110000 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000. 87-IV 88-II 88-IV 89-II 89-IV 90-II 90-IV 91-II 91-IV 92-II 92-IV 93-II 93-IV 94-II 94-IV 95-II 95-IV 96-II 96-IV 97-II 97-IV 98-II 98-IV 99-II 99-IV 00-II 00-IV 01-II 01-IV 02-II 02-IV 03-II 03-IV. 30000. Kaynak:DİE.

(704) & &&

(705)

(706) & - %

(707)

(708)

(709)

(710) $ $0 1%2 -

(711) !"!"#! 3

(712)

(713)

(714)

(715)

(716)

(717) && & &

(718) %

(719) % &

(720)

(721)

(722)

(723) //

(724)

(725)

(726) //

(727) &&! ,

(728) % 2004-I. 13. Yıllıklandırılmış veriler, iç talep canlanmasının 2003 yılının son üç aylık döneminde hızlandığını göstermektedir. Toplam nihai yurt içi talep seviyesinin hala GSYİH‘nin altında bulunması, 2003 yılında tüketici fiyatları üzerinde talep yönlü bir baskı oluşmasını engellemiştir..

(729) PARA POLİTİKASI RAPORU. TCMB. &

(730) $

(731) !4 % 56/ 5,/57. ' 8 &

(732) -

(733) ! 4 % 56/ * )

(734) 4 9

(735)

(736)

(737) -

(738) $

(739) &

(740) &

(741) .

(742) &

(743) & &-&&

(744) ! $09

(745)

(746) -

(747)

(748)