THÖ
KONU VI
HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN GELİŞİM SÜRECİ- MODERN İNSAN HAKLARI DÜŞÜNCESİNİN
ORTAYA ÇIKIŞI
Yeniçağda İnsan Hakları Anlayışı
Destekleyen Öğeler:
-Aydınlanma, Rönesans ve Reform hareketleri -Klasik liberal öğreti
-Toplum sözleşmesi kuramı (Hobbes, Locke, Rousseau)
-Kuvvetler ayrılığı ilkesi (Montesquieu)
-Sanayi devrimi ve değişen üretim ilişkileri
Klasik Liberal Öğret
Rönesans ve Reforma dayanan Aydınlanma felsefesinden beslenmiştir.
“İrade sahibi, akılcı ve çıkarlarını bilen birey anlayışı” Aydınlanma felsefesinin klasik liberalizme önemli bir katkısıdır. Hak ve özgürlüklere sahip özgür birey anlayışı, liberalizmin temelidir.
Bu gelişmelerle önceden ilahi/tanrısal kaynaklara göndermeyle meşrulaştırılan siyasal iktidar da dünyevileşmiş, laikleşmiştir.
Toplum Sözleşmesi Kuramı
Toplum Sözleşmesi Kuramı
Temel varsayım: Devlet, bireylerin bir araya gelerek kendi aralarında yaptıkları bir sözleşmeyle kurulmuştur.
(Bununla devletin kaynağı laikleştirilmiş olmaktadır. Siyasi iktidarın meşruluğu da bu sözleşmeden gelmektedir.)
Thomas Hobbes & John Locke
Thomas Hobbes & John Locke
Ortak noktaları:
1) Devletin kaynağı bireylerin kendi aralarında yapmış oldukları sözleşmeden (Toplum
Sözleşmesi) başkası değildir.
2) Toplum sözleşmesinden önce bireyler doğa durumu (tabiat hali) denen bir durumda, özgürce yaşıyorlardı.
Doğa Durumu (Tabiat hali): Devletsiz ve toplumsuz yaşamın sürdürüldüğü devlet- öncesi –varsayımsal- dönem.
Thomas Hobbes & John Locke: Doğa Durumu Varsayımlarının Karşılaştırması
Doğa durumu (tabiat hali) tam bir vahşet halidir, savaş
durumudur.
Bu dönemde insan insanın kurdudur,
tam bir anarşi ve kaos hakimdir, kimse
güvende değildir.
Doğa durumu son derece mutlu bir dönemdir.
Bu dönemde önemli bir güvenlik sorunu yoktur; sadece bazı elverişsizlikler vardır.
Cezalandırma
yetkisinin kullanımı uygulamada sıkıntılar doğurmaktadır.
Thomas Hobbes & John Locke: Doğa Durumu Varsayımlarının Karşılaştırması
Bu kötü durumdan kurtulmak isteyen insanlar bir araya gelerek devleti
kurmuşlardır.
Cezalandırma yetkisinin
kullanımından doğan sıkıntıları gidermek ve doğa durumundaki
mutluluk halini
sürdürmek isteyen insanlar bir araya gelerek devleti
Thomas Hobbes & John Locke: Doğa Durumu Varsayımlarının Karşılaştırması
Hobbes’a göre toplum sözleşmesiyle bu kaosu dindirmesi için son derece güçlü, bireylerin tüm yetkilerine sahip, adeta bir canavara (ejderhaya) benzetilen Leviathan, yani Devlet doğmuştur. (bir elinde asa bir elinde kılıç olan yeryüzü tanrısı)
Locke’a göre toplum sözleşmesiyle devlete yalnızca
cezalandırma yetkisi verilmiş, insanların
doğa durumunda sahip oldukları diğer tüm
haklar ve yetkiler
kendilerinde kalmaya devam etmiştir.
Thomas Hobbes & John Locke: Doğa
Durumu Varsayımlarının Karşılaştırması
Bu devletin tek sınırı, insanların doğa durumunda da sahip oldukları yaşam hakkıdır.
Bu devletin sınırı, insanların doğa halinde de sahip olduğu yaşam, hürriyet ve
mülkiyet hakkıdır.
Bu hakları devletin ihlal etmesi halinde bireylerin
DİRENME HAKKI
Leviathan
J.J. Rousseau
Bir başka doğal hukukçudur ve toplum sözleşmesini savunur.
Rousseau, doğal hukukun kaynağını akılda/
insan iradesinde arayan düşünürlerdendir.
Getirdiği önemli bir yenilik, HALK EGEMENLİĞİ KURAMIdır. (10.000 yurttaşın her biri
egemenliğin 1/10.000’ine sahip, doğrudan, çoğunlukçu demokrasi)
1789 Fransız Devrimi ve sonrasındaki süreci, özellikle halk egemenliği konusundaki
görüşleriyle derinden etkilemiştir.
