THÖ AÇIK EĞİTİM MATERYALLERİ

(1)

THÖ AÇIK EĞİTİM MATERYALLERİ

KONU II İNSAN HAKLARINA İLİŞKİN FARKLI SINIFLANDIRMALAR -Klasik sınıflandırma (Jellinek) - Kuşaklara Göre Sınıflandırma

(2)

İNSAN HAKLARINA İLİŞKİN FARKLI SINIFLANDIRMALAR

 JELLINEK’İN

SINIFLANDIRMASI

 Negatif Statü Hakları

 Pozitif Statü Hakları

 Aktif Statü Hakları

 KUŞAKLARA GÖRE SINIFLANDIRMA

 Birinci Kuşak İnsan Hakları

 İkinci Kuşak İnsan Hakları

 Üçüncü Kuşak İnsan Hakları

 Dördüncü Kuşak İnsan Hakları

2

(3)

Negatif Statü Hakları

 Devletin, bireyin dünyasına girmemesini güvence altına alan haklar. (Koruyucu haklar)

 Devletin edimi: karışmama, gölge etmeme.

Böylece birey bu haklardan devletin müdahalesi olmaksızın rahatlıkla yararlanabilir.

 Ör: Din ve vicdan özgürlüğü, ifade özgürlüğü, kişi güvenliği hakları.

(4)

Pozitif Statü Hakları

 Kişinin, devletten birşeyler yapmasını istediği haklardır. Sosyal haklar bu gruba girer.

 İsteme hakları olarak da adlandırılır.

(vatandaşlık sıfatına bağlı olarak talep mümkün)

 Bireyin bu haklardan yararlanması, devletin olumlu edimlerine bağlıdır.

 Ör: Sağlık hakkı, sosyal güvenlik hakkı, konut

hakkı ⁴

(5)

Aktif Statü Hakları

 Siyasal haklar ve özgürlüklerdir.

 Siyasal iktidarı etkilemeye ve siyasal katılıma olanak veren haklardır.

 Vatandaşlığa bağlı olarak kullanılırlar (dilekçe istisna).

 Ör: Seçme-seçilme hakları, kamu hizmetlerine girme, askerlik gibi haklar.

(6)

Birinci Kuşak İnsan Hakları

 Negatif statü hakları ve aktif statü hakları ile örtüşür.

 Kişisel ve siyasal haklar birinci kuşak haklardır.

 Burjuvazinin yürütmüş olduğu hak ve özgürlük mücadelesi sonucunda ortaya çıkan haklardır.

 1789 Fransız

Bildirisi’nde bu haklara yer verilmiştir.



1789 Fransız Bildirisi uygulamasında bu hakların herkese tanınmadığı görülmüştür (Ör: Kölelere hiç hak tanınmamış, siyasal haklar zengin yurttaşlara tanınmıştır).

6

(7)

İkinci Kuşak İnsan Hakları

 Sanayi devriminin tetiklediği haklardır.

 Sanayi devrimi işçi sınıfını ortaya çıkarmış, bu sınıfın talepleri II. kuşak hak taleplerini ortaya çıkarmıştır.

 Sonuçta sosyal haklar tanınmıştır. İkinci kuşak haklar bunlardır.

 Pozitif statü hakları ile örtüşür. Somut eşitliği sağlamaya yönelik, devletin olumlu edimlerini gerektiren haklardır.

(8)

Karşılaştırma: I. ve II. Kuşak Haklar

I. KUŞAK -Negatif edim

-Soyut eşitlik anlayışı -Birey devletten

karışmamasını ister

II. KUŞAK -Pozitif edim

-Somut eşitlik anlayışı -Birey devletten

hakkın gereğini

yerine getirmesini ister

8

(9)

İnsan Haklarının Bölünmezliği

 İnsan hakları, ancak tüm kuşakları tam olarak güvence altına alındığı taktirde bireyler için tam bir özgürlük ve koruma sağlanmış olur.

 Birinci ve ikinci kuşak haklar bu

anlamda bir bütündür.

(10)

Üçüncü Kuşak İnsan Hakları

 Üçüncü kuşak haklar listesi:

 Çevre hakkı

 Barış hakkı

 Gelişme hakkı

 İnasnlığın ortak malvarlığından yararlanma hakkı

 Halkların kendi kaderini tayin hakkı

10

(11)

Üçüncü Kuşak İnsan Hakları

 “

Dayanışma hakları”, “yeni haklar” ya da “kalkınma hakları”

gibi adlarla da anılırlar. (Grup hakları, halkların hakları diğer adlarıdır)

 Bu haklar sadece devletin çabası ile gerçekleştirilemez. İnsan topluluklarının da

(12)

Dördüncü Kuşak İnsan Hakları

 Bilimsel-teknolojik gelişmelerin yol açacağı olumsuz gelişmelere yönelik olarak gündeme gelmişlerdir (İnsan klonlanması gibi).

 Günümüzde bu bağlamda ceninin hakkından söz edilmektedir.

 İnsanın genetik kopyalanmasının yasaklanması Avrupa Konseyi Şartları

12

(13)

1982 Anayasası’ndaki Durum

 Jellinek’in tasnifi benimsenmiştir.

 Kategorik olarak 3. ve 4. kuşak haklara yer verilmemiştir.