THÖ
KONU X
İNSAN HAKLARININ ULUSLARARASI ALANDA KORUNMASI
(Sözleşme İçi – Sözleşme Dışı – Bölgesel Koruma)
Diğer Sözleşmeler ve Denetim Organları
Uluslararası Irk
Ayrımcılığının Tüm Biçimlerinin
Kaldırılması Sözleşmesi
Kadınlar Arasında Tüm Ayrımcılık
Biçimlerinin Kaldırılması Sözleşmesi
Irk Ayrımcılığının Kaldırılması
Komitesi
Kadınlar Hakkında Ayrımcılığın
Kaldırılması Komitesi
2
Diğer Sözleşmeler ve Denetim Organları
İşkenceye ve Başka Zalimce, İnsanlıkdışı ya da Onur Kırıcı
Ceza ya da
Davranışlara Karşı Sözleşme
Çocuk Hakları Sözleşmesi
İşkenceye Karşı Komite
Çocuk Hakları Komitesi
Diğer Sözleşmeler ve Denetim Organları
Uluslararası Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Üyelerinin
Korunması Sözleşmesi
Bütün Kişilerin Zorla Kayıp Edilmesinden Korunması
Uluslararası
Sözleşmesi (2010)
Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi
Göçmen İşçiler Komitesi
Zorla Kayıp Edilme Komitesi
Engelli Hakları
Komitesi 4
Sözleşmeler Çerçevesinde Kurulan Sistem
Ortak Özellik:
Tüm sözleşmelerde denetim organı olarak birer KOMİTE kurulmuştur. Bu komiteler denetim organı olarak görev yaparlar.-Bireysel başvuru;
-Devlet başvurusu;
-Raporlara dayalı denetim.
Sözleşme Dışı Denetim Sistemleri
Yukarıda sayılı sözleşmelere dayanmayan BM çerçevesindeki değişik denetim biçimleri.
Konulara göre denetim (tematik)
Ülkelere göre denetim
Ekonomik ve Sosyal Konsey’e bağlı İnsan Hakları Komisyonunun gerçekleştirdiği ESK’nin kabul
ettiği denetim usulleri 1235 usulü ve 1503 usulü denetim
6
Konulara Göre Denetim
Örnekler: Keyfi tutuklamalar, yargısız infazlar, keyfi infazlar, ifade özgürlüğü gibi.
Türkiye geçmişte konulara göre denetim kapsamında zaman zaman denetlenmiş, bağımsız uzman ya da raportörlerce denetlenmiş ve ciddi insan hakları sorunları tespit edildiği durumlar olmuştur.
Ülkelere Göre Denetim
Bazen de bir ülkedeki çeşitli durumları incelemek üzere denetim çalışmaları yapılmıştır.
Ör: Filistin, Irak, İran, Pakistan, Afganistan, Küba, El Salvador, Haiti, Myanmar, Güney Afrika Cumhuriyeti, Sudan, Nijerya vb...
8
1235 ve 1503 usulleri
İnsan Hakları Komisyonu 1235 Usulü aracılığıyla “insan hakları ve temel özgürlüklerin ağır ihlâllerine ilişkin bilgileri” inceledikten sonra, bu ihlallerin süreklilik kazanmış olduğunu gösteren örnekleri etraflıca araştırıp, bu konudaki bulgularını kendi tavsiyeleri ile birlikte Ekonomik ve Sosyal Konsey’e sunacaktır. Bu usul çerçevesinde Komisyon’a tanınan yetki bir “soruşturma”
yetkisi niteliğinde değildir. İnceleme sürecinde alenilik esastır.
(Şili darbesi 1973 sırasında gerçekleşen hak ihlalleri için bu yöntem işletilmiştir.)
İnsan Hakları Komisyonu, varsa, ‘büyük insan hakları ihlallerinin süreklilik gösterdiği durumları teşhir etmek üzere’, hükümetlerin cevaplarıyla birlikte insan hakları şikâyetlerini inceleme yetkisinin olması gerektiğine dair bir öneride bulunmuştur. Komisyon’un bu önerisi doğrultusunda, Ekonomik ve Sosyal Konsey, 1970 tarihli ve 1503 sayılı kararıyla İnsan Hakları Komisyonu’nu bu işlevi yerine getirmek üzere yetkilendirmiştir.
1235 ve 1503 usulleri ve İnsan Hakları Konseyi
Her iki usulde de amaç konuyu uluslararasılaştırarak ilgili devlet üzerinde manevi etki yaratmak suretiyle büyük çaplı, sistematik insan hakları ihlallerine dikkat çekmek, kamuoyu yaratmak ve bu ihlallerin son bulmasını sağlama yoluna gitmektir. Bağlayıcı bir yargısal karar söz konusu değilir.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 15 Mart 2006da İnsan Hakları Konseyi’ni kurmuştur. İnsan Hakları Komisyonu’nun yerini alan Konsey, aynı zamanda yeni bir denetim mekanizması yaratmıştır.
Evrensel Dönemsel Değerlendirme (Universal Periodic Review) adlı bu sisteme göre, Birleşmiş Milletler üyesi devletler, ülkelerindeki insan haklarına ilişkin durumların iyileştirilmesi ve insan haklarına ilişkin yükümlülüklerinin yerine getirilmesine dair neler yaptıklarını, her dört yılda bir sunacakları raporlarında anlatacaklardır. Raporlar, İnsan Hakları Konseyi tarafından değerlendirilecektir.
Söz konusu yeni kurumların halefi oldukları kurumlarla aynı işlevleri üstlendikleri söylenebilecektir; nitekim, İnsan Hakları Konseyi, Haziran 2007′de aldığı bir kararla, 1503 ve 1235 usullerini sürdürme kararı almıştır.
10
BÖLGESEL KORUMA SİSTEMİ:
AVRUPA KONSEYİ
5 Mayıs 1949’da kurulmuştur.
Türkiye 9 Ağustos 1949’da Konsey’e üye olmuştur.
Avrupa Konseyi'nin statüsü gereği, hukukun üstünlüğü, temel insan hakları ve özgürlüklerine saygı ilkelerine bağlı tüm Avrupa ülkeleri Avrupa Konseyi'ne üye
Avrupa Konseyi
Amaçları:
- İnsan hakları, çoğulcu demokrasi ve hukukun üstünlüğü ilkelerini korumak ve güçlendirmek,
- Irkçılık ve yabancı düşmanlığı, uyuşturucu madde, çevre sorunlarına çözüm aramak,
- Avrupa kültürel benliğinin oluşmasına ve gelişmesine katkıda bulunmak,
- Üye ülkeler vatandaşlarının daha iyi yaşam koşullarına kavuşmalarını sağlamak...
12
Avrupa Konseyi
İnsan haklarıyla ilgili temel organ: İNSAN HAKLARI KOMİSERİ OFİSİ (1999)
Görevleri:
1) Üye ülkelerde insan hakları eğitimi ve insan hakları bilincini artırmak;
2) AİHM’nin, Konsey’in ve Bakanlar Komitesi’nin kararlarına üye ülkelerce uyulmasını sağlamak
Avrupa Konseyi:
Temel İnsan Hakları Belgeleri
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)
Avrupa Sosyal Şartı (ASŞ)
İşkencenin ya da İnsanlıkdışı ya da Aşağılayıcı Davranış ya da Cezanın Önlenmesi Avrupa
Sözleşmesi
Ulusal Azınlıkları Koruma Çerçeve Sözleşmesi (Çerçeve sözleşme)
14