Orta Çocukluk Dönemi

Orta Çocukluk Dönemi

Prof. Dr. Figen GÜRSOY

1.FİZİKSEL GELİŞİM

Bedensel Büyüme ve Değişim

✘ Orta çocukluk dönemi gelişimin yavaş olduğu bir dönemdir.

✘ Büyüme atağını olduğu ergenlik dönemi öncesi yaşanan gelişim açısından sakin bir dönemdir.

✘ 11 yaşına gelene kadar bu dönemde çocuk 5-8 cm uzar, 2-3 kilo alır.

✘ Bu dönemde iskelet sistemi de gelişmeye devam eder. Kemikler daha da uzar.

✘ Kas kütlesi ve gücü kademeli olarak artar.

2.MOTOR GELİŞİM

Motor Gelişim

✘ Erken çocukluk dönemi ile kıyaslandığında daha yumuşak ve koordineli harekeler görülmektedir.

✘ Koşma, tırmanma, ipten kayma, yüzme, bisiklet sürme ve kaykay kayma gibi birçok motor beceriyi

gerçekleştirebilmektedir.

✘ İnce motor becerilerde de ilerleme olmaktadır. Yazma gibi becerilerde ustalaşarak ellerini daha usta bir şekilde

kullanabilirler

✘ Okul dönemindeki çocukların kaba motor becerilerinde dört önemli alan vardır.

✗ Esneklik

✗ Denge

✗ Çeviklik

✗ Kuvvet

✘ Bu dönemde kurallı grup oyunları tercih edilmeye başlanmaktadır.

✘ Futbol, basketbol, voleybol gibi grup oyunları tercih edilmektedir.

✘ İnce kas motor gelişiminde de çocuklar büyük ilerleme göstermektedir.

✗ Yazmada ustalaşma başlarlar.

✗ Büyük harfleri küçük harflere göre daha kolay yazabilirler.

✗ Resimlerde derinlik çizmeye başlarlar.

Sporla İlgili Hareketler Dönemi

✘ Hareket sadece öğrenmedeki bir amaç olmaktan ziyade artık yarışmalar, işbirliğine dayalı oyunlar ve dans gibi etkinliklerde araç olarak kullanılmaktadır.

3.BİLİŞSEL GELİŞİM

✘ 6-7 yaşlarında ortaya çıkan yeni becerilerin çoğunluğu daha önceki dönemde yani okul öncesi dönemde

gerçekleşmiş bütün değişimlerin üzerinde şekillenen ve kurulan becerilerdir.

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı

✘ Okul öncesi dönem çocuğunun düşüncesi işlem öncesidir.

✘ Bir sonraki dönem ise somut işlemler dönemidir.

Somut İşlemler Dönemi

✘ 7-11 yaşları arasını kapsamaktadır.

✘ Çocuklar bu dönemde somut işlemler gerçekleştirebilirler.

✘ Belirli veya somut örneklerle uygulanabildiği sürece mantıklı muhakeme yapabilirler.

✘ Bu noktada işlemler; geri dönüştürülebilir zihinsel eylemlerdir.

Somut İşlemler Dönemi

✘ Mantıksal ilişkileri yakalamaya başlarlar ve düşünceleri daha çoğunlukla mantıksal kurallara dayanmaktadır.

✘ Nesneler hakkında kurulan nedensel mantık, Piaget

tarafından somut işlemler dönemi olarak adlandırılmıştır.

✘ Çocuklar bu dönemde düşüncelerinde daha esnek ve düşünce süreçlerinde daha mantıklıdırlar.

Somut İşlemler Dönemi

✘ Somut işlemler dönemindeki çocuklar çarpmanın bölmeyle ilgili, çıkarmanın toplamanın tersi olduğunu

kavrayabilmektedirler.

✘ Somut işlemler dönemindeki çocuklar tek bir özellikten daha çoğuna odaklanabilmektedir.

✘ Geriye dönüştürülebilir özelliği de bu dönemde kazanılmıştır.

✘ Örnek: 2+3=5 ise 5-2=3’tür.

Somut İşlemler Dönemi

✘ Nesneleri farklı gruplara ve alt gruplara ayırma ve bu grupların kendi aralarındaki bağlantılarını göz önünde bulundurabilme becerisine sahiptir.

✘ Serileme: Niceliksel bir boyuta göre (Örneğin; uzunluk) uyarıcıyı sırlamayı içeren somut işlemdir.

✘ Geçişlilik: Belirli bir yargıyı anlamak için ilişkileri mantıklı biçimde birleştirme becerisidir.

Korunum

✘ Herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biçimi ya da konumu değişse bile nesnenin

miktarının, sayısının, uzunluğunun ve hacminin değişmeyeceğine olan inançtır.

KORUNUM

19

Sayı Korunumu 6-7 yaş

Uzunluk Korunumu 6-7 yaş

Sıvı korunumu 6-7 yaş

Şekil korunumu 6-7 yaş

Alan Korunumu 9-10 yaş

Ağırlık Korunumu 9-10 yaş

Hacim Korunumu 11 yaş

✘ Sayı Korunumu:

✘ Birbirine eşit iki sıra nesnenin eşit sayıda olduğu çocuğa gösterilmektedir.

✘ Top sıralarından bir tanesi genişletilir ve çocuğa o sırada daha fazla nesne olup olmadığı sorulur.

20

✘ Uzunluk Korunumu:

✘ Aynı uzunluktaki iki çubuk çocuğun önüne koyulur. Aynı uzunlukta olup olmadığı

sorulur ve çocuktan iki çubuğun eşit olduğunun teyidi alınır.

✘ Çubuklardan biri sağa doğru itilir ve çocuğa aynı uzunlukta olup olmadığı sorulur.

✘ Çocuk sağa doğru itilmiş çubuğun daha uzun olduğunu söyler.

21

✘ Piaget’nin kuramına göre işlem öncesi dönemde olan çocuklar sıvı korunumu görevinde başarısız olmaktadırlar.

✘ Başarısızlık sadece odaklanma ile ilgili değil aynı zamanda eylemin zihinde geri çevrilemezliği ile ilgilidir.

22

✘ Sıvı Korunumu:

✘ İçi aynı miktarda su ile dolu iki bardak gösterilmiştir.

Çocuklara bu bardaklardaki su miktarının aynı olup olmadığı sorulmuştur. Çocuklar «evet» olarak

yanıtlamışlardır.

✘ Daha sonra bardaklardan biri daha önceki iki bardaktan daha dar, ince ve uzun bardağa dökülmüştür.

✘ Çocuklara içinde su kalan ilk bardak ve dar-uzun

bardaki su miktarının eşit olup olmadığı sorulmuştur.

✘ 7-8 yaşlarından küçük çocuklar «hayır» olarak cevap vermişlerdir. Dar ve uzun bardaktaki suyun daha fazla olduğunu düşünmüşlerdir.

23

✘ Şekil korunumu:

✘ İki eşit oyun hamuruyla yapılmış top çocuğa gösterilir ve çocuğa eşit miktarda olduğu

gösterilir.

✘ Daha sonra hamurlardan birisinin şekli değiştirilerek daha uzun hale getirilir.

✘ Çocuğa hamurların miktarının eşit olup

olmadığı sorulduğunda çocuklar «uzun olanın daha çok» olduğunu söylemektedir.

24

✘ Alan Korunumu:

✘ Yan yana duran kareler bütünü bir

dikdörtgen oluşturduğunda ve ayrı ayrı durduğunda çocuk ayrı ayrı duranın daha fazla alan kapsadığını düşünür.

25

✘ Ağırlık Korunumu:

✘ Aynı büyüklükte ve ağırlıktaki iki hamur top çocuğun önünde terazide tartılır.

✘ İki topun aynı ağırlıkta olduğu teyit edilir.

✘ Toplar teraziden indirilip biri uzun hale getirilir. Çocuğa ağırlıklarının eşit olup olmadığı sorulur.

✘ Çocuk uzun şekilde olan hamurun daha uzun olduğunu söyler.₂₆

✘ Hacim Korunumu:

✘ Aynı özelliğe sahip iki hamur top, aynı

miktarda su olan iki bardağa atılır. Toplar suya atıldığında su seviyeleri eşit bir

şekilde mi yükseldi diye sorulur.

✘ Bir bardaktaki top çıkarılır şekli değiştirilip aynı sıvının içine atılır.

✘ Çocuk şekli değişen topun su seviyesinin fazla olduğunu söyler.

27

Alan Korunumu:

✘ Yan yana duran kareler bütünü bir dikdörtgen

oluşturduğunda ve ayrı ayrı durduğunda çocuk ayrı ayrı duranın daha fazla alan kapsadığını düşünür.

Ağırlık Korunumu:

✘ Aynı büyüklükte ve ağırlıktaki iki hamur top çocuğun önünde terazide tartılır.

✘ İki topun aynı ağırlıkta olduğu teyit edilir.

✘ Toplar teraziden indirilip biri uzun hale getirilir. Çocuğa ağırlıklarının eşit olup olmadığı sorulur.

✘ Çocuk uzun şekilde olan hamurun daha uzun olduğunu söyler.

Hacim Korunumu:

✘ Aynı özelliğe sahip iki hamur top, aynı miktarda su olan iki

bardağa atılır. Toplar suya atıldığında su seviyeleri eşit bir şekilde mi yükseldi diye sorulur.

✘ Bir bardaktaki top çıkarılır şekli değiştirilip aynı sıvının içine atılır.

✘ Çocuk şekli değişen topun su seviyesinin fazla olduğunu söyler.

BİLGİ İŞLEME

✘ Çocuk dikkatini sürdürme ve kontrol etme becerilerinde ilerleme göstermiştir.

✘ Bellek, düşünce ve üst bilişte gelişmeler görülmektedir.

BELLEK

✘ Erken çocukluk döneminde kısa süreli bellekte ilerleme görülmektedir ancak 7 yaşından sonra bu ilerleme daha azdır.

✘ Uzun süreli belleğin ise bu dönemde kapasitesi, kalıcılığı ve sınırsızlığı artmaktadır.

✘ Bellekteki ilerleme çocuğun bilgi ve strateji kullanımını yansıtmaktadır.

DÜŞÜNME

✘ Eleştirel düşünme; yansıtıcı ve üretken düşünme ile kanıtı değerlendirmeyi içermektedir.

✘ Yaratıcı düşünme; yeni ve alışılmadık yollar düşünme ve sorunlara benzersiz çözümler üretme becerisidir.

✘ Bilimsel düşünme; nedensel ilişkileri saptamayı içermektedir.

ÜST BİLİŞ

✘ Biliş hakkında biliş veya bilme hakkında bilmedir.

✘ Çocukların gelecek haftaki sınav için yeterince çalışıp

çalışmadığını izleme becerisi gibi bireyin kendi belleğiyle ilgili bilgisini içermektedir.

✘ 6 yaşından itibaren tanıdıkları nesneleri tanımadıklarına göre kolay öğrenirler. Kısa listeleri uzun listelere göre

hatırlamaları daha kolaydır. Bu becerileri ile ilgili kendileri hakkında farkındalıkları vardır.

4. DİL GELİŞİMİ

✘ Orta ve geç çocukluk döneminde, çocuğun zihinsel sözcük bilgisini düzenleyecek şekilde gelişim olmaktadır.

✘ Duydukları bir sözcükten sonra akıllarına gelen bir sözcüğü söylemesi istendiğinde, erken çocukluk dönemindeki

çocuklar sıklıkla, duydukları sözcüğün yer aldığı bir cümle içinde onu takip eden bir başka sözcüğü söyleyebilirler.

✘ Örneğin; «köpek» denildiğinde «havlar» diyebilirler.

✘ 7 yaş civarında ise uyaran sözcükle aynı sözcük türünden olan başka bir sözcükle yanıt verebilirler.

✘ Örneğin; «köpek» denildiğinde «kedi» diyebilirler.

✘ Sözcükleri sınıflama becerisi çocuğun sözcük dağarcığı arttıkça kolaylaşmaktadır.

✘ Dil bilgisi açısından da benzer bir şekilde gelişme gösterirler.

✘ İlkokul döneminde çocuğun mantıksal muhakeme ve analitik becerisindeki artış; karşılaştırma yapma ve kişisel fikir

belirtme açısından yardımcı olmaktadır.

✘ İlkokul yıllarındaki sözcük bilgisi ve dil bilgisindeki ilerlemeler;

dil bilgisi kurallarını içeren edat, bağlaç veya dilin seslerini ele alma becerisi gibi dil ötesi farkındalığın gelişimine olanak

sağlamaktadır.

✘ Dil ötesi farkındalık; çocukların dilleri üzerindeki

düşünmelerini, sözcükleri anlamalarını ve tanımlamalarını sağlamaktadır.

✘ Çocuklar dili kültüre uygun biçimde nasıl kullanacaklarıyla ilgili anlayışlarında «edimbilgisi» açısından ilerleme

kaydetmektedirler.

✘ Ergenlik dönemine geldiklerinde ise gündelik bağlamlarda dilin kullanımıyla yani ne demenin uygun olacağı ve ne demenin

uygun olamayacağıyla ilgili kuralları bilmektedirler.

OKUMA

✘ Okuma öncesinde çocuklar fiziksel olarak var olmayan şeyler üzerinden konuşabilmek için;

✗ Dili kullanmayı,

✗ Sözcüğün ne olduğunu,

✗ Sesleri fark edip üzerinde konuşmayı öğrenmektedirler.

YAZMA

✘ Çocuklar yazmaya çalışırken genellikle heceleri çıkarmaya çalışırlar.

✘ Yazmada zaman içinde ustalaşmak için pratik yapmak gerekmektedir.

✘ Dil ve bilişsel beceriler geliştikçe, yazma becerileri de gelişmektedir.

✘ Söz dizimi ve dil bilgisiyle ilgili daha üst düzey bir kavrayış daha iyi yazmayı sağlayacaktır.

5. SOSYAL GELİŞİM

BENLİK

✘ Kendini anlamanın gelişmesi: 8-1 1 yaşlar arasında çocuklar, erken çocuklukta olan somut

tanımlamaların aksine, kendilerini gittikçe daha

karakteristik ve psikolojik özellikleri ile tanımlamaya başlarlar.

✘ Örneğin; popüler, yardımsever, cimri, akıllı vb. gibi

BENLİK

✘ Bu dönemde çocuklar benliklerinin sosyal özelliklerini tanımaya daha yatkındırlar.

✘ Benliklerini tanımlarken sosyal gruplarını referans alabilirler.

✘ Ayrıca bu dönemde kendilerine dair anlayışlarında sosyal kıyaslamalar yapmaktadırlar.

BENLİK

✘ Bu dönemde çocuklar artık ne yapıp ne

yapamadıklarından çok başkalarının ne yapabildikleri üzerine düşünme eğilimindedirler.

✘ Orta çocukluk döneminde benlik tanımlamaya sosyal

kıyaslama dahil olmak üzere giderek daha fazla psikolojik ve sosyal karakteristikler girmeye başlar.

Başkalarını Anlama

✘ Bu dönemde çocukların perspektif kazanmalarında artış görülmektedir.

✘ Perspektif kazanma, başkalarının bakış açısını kavrama ve onların duygu ve düşüncelerini anlama kabiliyetidir.

✘ 6-8 yaşlarındaki çocuklar, başkalarının bir perspektife sahip olduğunu çünkü bilgiye daha fazla erişim imkanlarının

olduğunu anlama başlarlar.

Başkalarını Anlama

✘ İlerleyen yıllarda çocuklar, her bireyin başkalarının bakış açısının farkında olduğunun ve kendini başkalarının yerine koymanın da kişilerin niyet, amaç ve davranışlarını

yargılamanın bir yolu olduğunun bilincine varırlar.

✘ Perspektif kazanma, çocukların pro-sosyal veya anti-sosyal tutum ve davranışlar geliştirmeleri açısından önemlidir.

Başkalarını Anlama

✘ Pro-sosyal davranışlar açısından başkalarının perspektifini kazanma, çocukların başkalarını anlama olanağı sağlar.

✘ Anti-sosyal davranışlar açısından ise perspektif kazanma kabiliyeti zayıf çocuklar, bu kabiliyeti iyi olan çocuklara göre daha fazla anti-sosyal davranışlar sergilemektedirler.

Benlik Saygısı ve Benlik Kavramı

✘ Yüksek öz saygı ve olumlu benlik algısı, çocukların iyi olma halini belirlemektedir.

✘ Benlik saygısı; benliğin genel değerlendirmesidir. Örneğin; bir

kişinin sadece bir insan olması değil, iyi bir insan olmasının farkında olunmasıdır.

✘ Benlik kavramı; benliğin alana özgü değerlendirmesidir. Çocukların kendilerini akademik, sportif, dış görünüş olarak öz değerlendirme yapmasıdır.

✘ Benlik saygısı, genel değerlendirme; benlik kavramı ise belirli alanlardaki değerlendirmedir.

Benlik Saygısı ve Benlik Kavramı

✘ Benlik saygısı, bazen gerçeklik ile örtüşmeyen algıları yansıtabilmektedir.

✘ Bu nedenle yüksek benlik saygısı, bireyin kendisinin başarısı ve kazanımları hakkındaki algılarını yansıttığı gibi; başkalarına karşı kendini beğenmiş, abartılı ve dengesiz bir üstünlük hissinden de kaynaklanıyor olabilir.

✘ Aynı şekilde zayıf benlik saygısı kişinin yetersizliğine dair yerinde bir algı olabileceği gibi, aşağılık ve güvensizlik duygusundan da kaynaklanıyor olabilir.

Öz Yeterlilik

✘ Bireyin bir durumun üstesinden gelebileceği ve iyi sonuçlar yaratabileceği hakkındaki inancıdır.

✘ Ben yapabilirime olan inançtır.

Öz Düzenleme (Kendini düzenleme)

✘ Orta çocukluk döneminde benliğin en önemli boyutlarından birisi, kendisini düzenleme

kapasitesidir.

✘ Bu beceri, kişinin kendi duygu ve düşüncelerini yönetmesini sağladığı için sosyal yetkinlik

sağlamaktadır.

Erikson’nun Psikososyal Gelişim Kuramı

Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu

✘ Erikson’un sekiz aşamalı gelişim kuramın dördüncü aşamasıdır.

✘ Çocuklar bu dönemde bir şeylerin bir şeylerin nasıl yapılacağını ve nasıl çalıştığını merak eder.

✘ Çocuklar bir şeyler üzerinde çalışmaya, üretmeye ve yapmaya teşvik edildiğinde başarma hisleri gelişir.

✘ Eğer çocuğun bir şeyler yapma çabaları «yaramazlık» olarak görülürse çocukların aşağılık duygusu gelişmektedir.

Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu

✘ Çocukların ailelerinin dışında sosyal dünyaları da başarı hissine katkıda bulunmaktadır.

✘ Özellikle okul bu başarı hissinin gelişmesine ya da başarısızlık hissinin olmasına neden olabilmektedir.

Freud’nun Psikoseksüel Gelişim Kuramı

Latans (Gizil) dönem

✘ Libido vücudun belirli bir bölgesinde değildir.

✘ Çocuk okula başlaması ile birlikte öğrenme ve yeni şeyler

araştırma, yeni insanlar ile iletişim içinde olma eğilimindedir.

✘ Kızlar kız arkadaşlarına, erkekler de erkek arkadaşlarına yakındırlar.

✘ Bu dönemde çocuklar kendi cinsiyetlerinden arkadaşları ile olarak kendi cinsiyetlerini tanımaktadırlar.

Kaynakça

✘ Aral, N. (2011). Bilişsel Gelişimi. Çocuk Gelişimi (Aral, N. & Baran, G. Ed..). İstanbul: Yapa.

✘ Baran, G. (2011). Sosyal Gelişim. Çocuk Gelişimi (Aral, N. & Baran, G. Ed..). İstanbul: Yapa.

✘ Aytekin, Ç. (2016). Fiziksel Büyüme ve Motor Gelişimi. Doğumdan Ergenliğe Çocuk Gelişimi (Metin, N. Ed.). Ankara:

Pegem Akademi.

✘ Bayhan, P. ve Artan, İ. (2012). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. İstanbul: Morpa yayınevi.

✘ Ceylan, R. (2017). Fiziksel Gelişim. Eğitim Psikolojisi. (Aral, N. & Duman, T. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.

✘ Demircioğlu, H. (2016). Sosyal Duygusal Gelişimi. Doğumdan Ergenliğe Çocuk Gelişimi (Metin, N. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.

✘ Bee H, Boyd D (2009). Çocuk Gelişim Psikolojisi. İstanbul: Kaknüs Yayınları.

✘ Fazlıoğlu, Y. (2017). Sosyal Gelişimi. Eğitim Psikolojisi. (Aral, N. & Duman, T. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.

✘ Erdoğan, S. (2011Fiziksel Gelişim. Çocuk Gelişimi (Aral, N. & Baran, G. Ed..). İstanbul: Yapa.

✘ Özer, D. (2017). Motor Gelişimi. Eğitim Psikolojisi. (Aral, N. & Duman, T. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.

✘ Santrock, J. W. (2011). Yaşam boyu gelişim. (G. Yüksel, Çev. Ed.) Ankara: Nobel yayıncılık.

✘ Şahin, S. (2016). Bilişsel Gelişimi. Doğumdan Ergenliğe Çocuk Gelişimi (Metin, N. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.

✘ Senemoğlu, N. (2018). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Anı Yayıncılık.

✘ Turan, F. & Topçu, G. (2016). İletişim ve Dil Gelişimi. Doğumdan Ergenliğe Çocuk Gelişimi (Metin, N. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.