COĞRAFYA
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
3.4.1. DOĞAL VE BEŞERÎ UNSURLARIN EKONOMİYE ETKİSİ
Ekonomi; üretim, dağıtım, tüketim, ticaret, ithalat ve ihracattan oluşan beşerî faaliyetlerdir.
İnsanların ihtiyaçlarına göre dünya üzerinde, birbirinden farklı ekonomik faaliyetler yürütülür. Ekonomik faaliyetler de insanların beslenme, barınma, korunma
gibi ihtiyaçlarından ortaya çıkmıştır.
Ekonomik faaliyetler üretime olan talep ile birlikte değişime uğrar. Tüketim için üretim, üretim için tüketim gerekir. Tüketim, üretim arasında dağıtım bulunur.
Üretim: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmetin sağlanmasıdır.
Tüketim: Mal ve hizmetlerin insanların ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmasıdır.
Dağıtım: Mal ve hizmetlerin son kullanıcı olan tüketiciye ulaştırılması işidir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Üretim, Dağıtım ve Tüketimi Etkileyen Doğal Faktörler
Üretim, dağıtım ve tüketim faaliyetleri birçok faktörden etkilenebilir. Bunlar;
Ham madde kaynakları, İklim koşulları, Yer şekilleri,
Su kaynakları, Bitki örtüsüdür.
Ham madde Kaynakları
Ulaşım maliyetlerinin azalması ve bozulabilecek gıda maddelerinin fabrikalarda hemen işlenerek tüketiciye ulaştırılması amaçlardandır.
İklim Koşulları
Sel, aşırı sıcak ve soğuklar buzlanma, don-dolu ve kar yağışları, sis gibi doğa olayları ekonomiyi olumsuz etkiler.
Yer Şekilleri
Ulaşım, engebeli arazilerde zor yapılır. Ayrıca, iklimsel özelliklere bağlı olarak ulaşımın bir şekilde engellenmesi de üretilen ürünlerin, malların dağıtımını olumsuz etkiler. Ham maddelerin fabrikalara ulaştırılmasında, üretilen ürünün de tüketiciye ulaştırılmasında ulaşım önemlidir. Engebenin olduğu yerlerde ulaşım maliyetinin artması üretilen
malların da fiyatını arttırmaktadır. Bu nedenlerden dolayı fabrikalar yerleşim merkezlerine yakın, yolların kavşak noktalarında kurulur.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Su Kaynakları
Bazı ham maddelerin işlenmesinde suya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle bazı tesislerin yer seçiminde su kaynaklarına yakın yerler seçilir. Örneğin demir - çelik sanayisinde, kağıt sanayinde termik ve nükleer santrallerde temiz suya olan ihtiyaç fazladır.
Bitki Örtüsü
Otlakların verimli olduğu alanlarda hayvanların et ve süt verimleri artar, kuraklığın yaşandığı dönemlerde de verim azalır. Bu durum maliyeti de etkiler.
Bilgiye Ulaşma
Teknocoğrafya, bilim ile coğrafyanın birbirine yaptığı etkiyi araştıran bilim dalına denir. Çevre koşullarına bağlı olarak imalat işlerinin uygun yapılmasını
sağlar. Bu nedenle aşırı sıcak ve aşırı soğuklarda (ekstrem iklim koşulları) metaller ve plastik ve malzemeler sorun yaşanmadan kullanılabilmektedir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Üretim, Dağıtım ve Tüketimi Etkileyen Beşerî Faktörler
İnsan faaliyetleri, ekonomik faaliyetler üzerinde de etkilidir. Beşerî faaliyetler doğal faktörlerle sıkı bir ilişki içindedir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
3.4.2. ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM SEKTÖRLERİNİN ETKİLEŞİMİ
Yeryüzünün değişik bölgelerinde, farklı ekonomik faaliyetler üretim, dağıtım, tüketim bakımından etkileşime neden olur. Örneğin Karadeniz Bölgesi’nin doğu bölümünde (Rize ve çevresi) yetiştirilen çay, toplanarak yöredeki çay fabrikalarında işlenir. İşlenen çay, ulaşım ağları ile taşınarak tüketiciye ulaştırılır ve sektörlerin
arasında iletişim gerçekleşir.
Tarım ve Hayvancılıkta, Üretim, Dağıtım ve Tüketim İlişkisi
Teknolojinin gelişmediği dönemlerde çiftçiler kendilerine yetecek kadar tarımsal üretim yapmaktaydılar. Modern tarım uygulamaları ile birlikte elde edilen ürünler, ihtiyaç fazlası olunca ulaşımın gelişmesi ile birlikte uzak
bölgelere taşınmış ve tüketiciye ulaştırılmıştır.Et ve süt ürünlerinin, çabuk bozulması nedeni ile nüfusu hızla artan kentlerin çevresinde besicilik faaliyetleri yapılmış ve hayvancılığın yapıldığı yerlerde et ürünlerini işleyen kuruluşlar faaliyete geçmiştir. Elde edilen hayvansal ürünler soğutuculu taşımacılık ile son kullanıcı olan tüketiciye
ulaştırılmaktadır.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Tüketimin Fazla Olması Üretimi Nasıl Etkiler?
Buğday, temel besin maddesi olması nedeni ile geçmişten günümüze kadar
önemini koruyan temel bir besin maddesidir. Buğdaydan ekmek, makarna, bisküvi, bulgur, pasta ve çeşitleri gibi besin maddeleri elde edilir. Bu nedenle buğdayın
geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır.
Dünya’da tüketimi fazla olan ürünlerden birisi de kahvedir. Kahveye olan talebin artması ile birlikte kahve, ana vatanı olan Etiyopya’nın dışında da Yemen,
Hindistan, Doğu Hint Adaları, Kolombiya, Meksika, Ekvador gibi ülkelerde de yetiştirilmeye başlanmıştır.
Üretim, Dağıtım ve Tüketimin Yeni Sektörlerin Ortaya Çıkmasındaki Etkisi
İnsanlar tarım ve hayvancılık ile elde ettikleri ürünleri kendileri için temin etmişlerdir.
Zaman içinde elde ettikleri fazla ürünleri de pazarlamışlardır. Böylece yeni
iş kolları ortaya çıkmıştır. Bazı ürünlerin çabuk bozulması (et, süt, balık gibi) ile konserve, ambalaj, soğutuculu (frigofrik) taşımacılık gibi yeni sanayi kolları ortaya çıkmıştır.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Tükenebilir Enerji Kaynaklarında Üretim, Dağıtm, Tüketim İlişkisi
Kömür, tükenebilen enerji kaynaklarındandır. Taşınması zor ve maliyetlidir. Bu
nedenle diğer sanayi kolları da bu enerji kaynağına yakın yerlerde kurulur (Zonguldak
- Karabük ve Karadeniz Ereğli Demir Çelik Fabrikaları gibi). Metal ürünlerde
de diğer ekonomik faaliyet kollarının gelişmesine yol açmıştır. Günümüzde liman
çevrelerinde metal sanayinin geliştiği gözlenir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
3.4.3. DOĞAL KAYNAKLAR VE EKONOMİ
Doğada, insan etkisi olmadan kendiliğinden oluşan zenginlik kaynaklarına doğal kaynak denir.
Doğal Kaynakların Sınıflandırılması
Çevremizde kullandığımız, yararlandığımız eşyaların büyük çoğunluğu doğal kaynaklardan elde edilmektedir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynakların Faydaları Daimi Kaynaklar
Rüzgâr: Süreklilik gösteren rüzgârlardan (Batı Rüzgârları) elektrik enerjisi elde edilir.
Dalga: Okyanus veya deniz kıyılarında oluşan dalgalardan elektrik enerjisi elde edilmektedir.
Özellikle Batı Avrupa
ülkelerinde gel-git dalgalarından elde edilir.
Güneş: Temel enerji kaynağıdır.
Gelişen teknoloji ile birlikte elektrik enerjisi elde etmede, su ısıtma sistemlerinde
kullanılmaktadır.
Su: Su, yer üstü ve yer altı kaynakları olarak kullanılmaktadır. Akarsular üzerinde
yapılan hidroelektrik santralleri ile elektrik enerjisi elde edilmektedir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Belirli Şartlar Dâhilinde Kendini Yenileyebilen Kaynaklar Orman: Yağış, nem ve sıcaklık koşullarına bağlı
olarak ormanların gelişme gösterdiği alanlarda
orman ürünlerini işleyen tesisler bulunur. Bunlar insanlar için önemli bir doğal kaynaktır.
Jeotermal Enerji: Fay hatlarının bulunduğu, kırıklı
yapının olduğu (fay hatları) bölgelerde yerin derinliklerinden gelen (magmaya yakın) sıcak su veya
buhar olarak yeryüzüne çıkan doğal enerji kaynağıdır.
Elektrik elde etmede, evlerin, seraların ısıtılmasında kullanılır.
Toprak: Uzun vadede kendini yenileyebilen doğal kaynak olan toprak insanların tüm ihtiyaçlarının temin edildiği doğal kaynaktır.
Hava: Madde ve enerji kaynaklarının bir kısmının kaynağı atmosferdir. Canlıların
ihtiyacı olan oksijen, azot ve karbondioksit gazları havada bulunur. Hava
ekonomik faaliyetler içinde önemlidir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Tükenebilen Doğal Kaynaklar
Doğal Gaz: Doğal gaz bir enerji kaynağıdır. Doğayı daha az kirletir. Elektrik
enerjisi elde etmede, evlerin ısıtılmasında ve ulaşım araçlarında yakıt enerjisi olarak
kullanılır.
Madenler: Ekonomik değere sahip olan doğal kaynaklardır.
Bu doğal kaynaklar ekonomik etkinliklerin
de itici gücüdür. Maden rezervleri, bulundukları ülkelerin kalkınmasında da önemlidir.
Petrol: Yer altında bulunan sıvı hâldeki enerji kaynağıdır.
Elektirik enerjisi elde etmede, ulaşımda,
petro - kimya sanayinde kullanılır. Yüzyılımızın en önemli enerji kaynaklarındandır.
Kömür: Yer altında bulunan bu organik kayaçtan,
elektrik üretiminde, sanayide (demir - çelik sanayisinde) evlerin ısıtılmasında yararlanılır.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynakların Faydaları
Yaşamımızda kullandığımız araç ve gereçlerin tamamına yakını, doğal kaynaklardan temin edilir.
Zamanla doğal kaynakların kullanım alanları değişmiş, gelişmiş ve çeşitli medeniyetler ortaya çıkmıştır. Sanayi Devrimi ile birlikte doğal kaynak kullanımı da
artmıştır. Doğal kaynakların kullanımı sayesinde, tarım, sanayi ve bilgi toplumu ortaya çıkmıştır.
Toplumların ekonomik gelişmelerinin belirlenmesinde, doğal kaynak kullanımı önemlidir.
Doğal kaynak kullanımına göre, tarım, sanayi ve hizmet sektörleri gelişme
göstermiştir. Doğal kaynaklardaki üretim artışı da sanayi ve ticaretin gelişmesine bağlıdır.
Doğal Kaynak ve Kalkınma
İnsan ve doğal kaynak zenginliği kalkınmada önemli rol oynar. Yetişmiş insan gücü olmadan tek başına doğal kaynaklara sahip olma ülkelerin kalkınması için yeterli değildir. Çünkü doğal kaynağı temin eden, şekillendiren, başka kaynaklarla birleştiren, üretim yapan ve ihtiyacı için kullanan canlı insandır.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi
