11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

2.3.1. NÜFUS VE NÜFUS POLİTİKALARI

Nüfus, sınırları belli bir alanda yaşayan toplam insan sayısıdır. Ülkeler için nüfus ve nüfusun özellikleri önemlidir.

Nüfusun sayısal fazlalığı, 20. yüzyılın ortalarına kadar bir güç faktörü olarak görülmüştür. Günümüzde ise, nüfusun nitelikleri ön plana çıkmıştır.

Hızlı nüfus artışları ülkelerde çeşitli sorunların ortaya çıkmasına yol açarken, nüfus artış hızının çok az olması veya azalması da ülkelerin geleceklerini tehdit etmektedir. Buna bağlı olarak çeşitli nüfus politikaları uygulanır.

Devletlerin, ülkelerin nüfus artış hızını ve niteliğini değiştirmeye yönelik her türlü uygulamalarına nüfus politikası adı verilir.

X Nüfusun niteliği (eğitim),

X Nüfusun niceliği (sağlık ve doğurganlık),

X Nüfusun dağılımı (kır ve şehir gibi) kontrol altına alınır.

X Devletlerin, ülkelerinin nüfus artış hızını ve niteliğini değiştirmeye yönelik her türlü uygulamalarına nüfus politikası adı verilir.

Ülkelerin Farklı Nüfus Politikaları

1. Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik nüfus politikası (Çin ve Hindistan gibi ülkeler)

2. Nüfus artış hızını yükseltmeye yönelik nüfus politikası (Fransa, Belçika gibi)

3. Nüfusun nitelik ve niceliğini iyileştirmeye yönelik nüfus politikası (Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin uyguladığı politikalardır.

Ülkelerin uyguladıkları nüfus politikaları aynı değildir. Zamanla ülkelerin nüfus artış politikaları da değişebilir.

Japonya

Japonya gelişme yıllarında nüfusu arttırıcı politikaları

uygularken, 1947 yılında ülkenin nüfus artış

oranı yükselmiş ve artışın beklenenden fazla olması nedeni ile nüfus artış oranını düşürücü politika

uygulamaya geçilmiştir. 1980’lerde bu politikalar sayesinde nüfus artış hızı düşürülmüştür.

1990’larda nüfus artış hızının iyice azalması, ülke nüfusunun hızla yaşlanmasına yol açmış ve Japonya’da çok çocuk sahibi olmaya yönelik politikalar uygulanmıştır. Bu alanda da

istenilen başarı sağlanamamıştır.

Çin

Dünyanın en kalabalık nüfusuna sahip olan Çin, 1950 yılına kadar, nüfus oranını arttırıcı politikalar uygulanmıştır. 1953 yılında yapılan nüfus sayımında nüfusun

583 milyon çıkması ile birlikte, nüfus oranını düşürmeye yönelik politikaları, uygulamaya başlamıştır. Nüfus artış oranını düşürücü politikada ailelerin tek çocuk

sahibi olmaları planlanmış fakat kırsal alanda bazı problemlerin yaşanması ile birlikte, ilk çocuk sahibi olmalarından itibaren 4 yıl sonra ikinci

bir çocuk daha edinme hakkı tanınmıştır. 2018 ilk yarısında Çin’in nüfusu 1.415 milyon olarak belirlenmiştir.

Fransa

Nüfus artış oranı, Avrupa ülkelerinde çok düşüktür. İngiltere, Fransa, Belçika bu ülkelere örnek verilebilir. Nüfusun hızla yaşlandığı

bu ülkeler, nüfus arttırıcı politikalar uygulamaya başlamışlardır.

Fransa bu ülkelerden biridir. Fransa’da nüfus artış hızı belirli dönemlerde azalma gösterirken (I. ve II. Dünya Savaşları), 1950 - 1975 yılları arasındaki nüfus patlaması Fransa’nın nüfusunda da hızlı artış göstermiştir. 1975 yılından itibaren nüfus artış hızı hızla düşmeye başlamıştır.

Nüfus Politikalarının Olumlu ve Olumsuz Yönleri

Ülkeler nüfus politikaları uygulamaları ile nüfus artış hızı ve ülke kalkınmasını dengede tutmaya çalışırlar.

Uygulanan bu politikaların olumlu yönleri olduğu gibi olumsuz yönleri de bulunmaktadır.

Bunlar

A.1. Nüfus artış hızının düşmesinin olumlu sonuçları:

X Kişi başına düşen milli gelir seviyesi yükselir.

X Doğal kaynakların tüketimi azalır.

X İşsizlik oranları azalır.

X Demografik yatırımlara bütçeden ayrılan payda azalma görülür.

X Anne ve bebek sağlık seviyeleri yükselir.

X Kişilere sunulan hizmet kalitesi artar.

X Eğitim ve sağlık hizmetleri iyileşir.

A.2. Nüfus artış hızının düşmesinin olumsuz sonuçları:

X Nüfusun hızla yaşlanmaya başlaması ile nüfusun dinamizmi azalır.

X İş gücüne duyulan ihtiyaç artar.

X Üretim miktarlarının azalması, vergi gelirlerini azaltır.

X Mal ve hizmete olan talep azalır.

X Nüfus miktarı azalır.

X Erkek ve kadın nüfus arasında oran dengesizliği oluşur.

B.1. Nüfus artış hızının yükselmesinin olumlu sonuçları:

X Mal ve hizmete olan talep artar.

X Üretim ve vergi gelirleri artar.

X İş gücü ucuzlar, üretim maliyeti düşer.

X Yeni iş yerleri açılır. İş sahaları genişler.

X Genç ve dinamik nüfus artar.

X Kişi başına düşen millî gelir miktarı azalır.

X Doğal kaynak tüketimi artar.

X Demografik yatırımlar artar.

X Bağımlı ve tüketici nüfus artar.

X Kalkınma hızı yavaşlar.

X İşsizlik oranlarında artış yaşanır.

X İç ve dış göçler gözlenir.

X Konut yetersizliği oluşur.

X Çarpık kentleşme yaşanır.

X İhracat azalır.

2.3.2. Türkiye’de Nüfus Politikaları ve Bu Politikaların Etkileri

Türkiye Cumhuriyeti ilk kurulduğu yıllardan günümüze kadar geçen sürede nüfus ile ilgili farklı politikalar uygulanmıştır.

Birinci Dönemi

X Cumhuriyetin ilk kurulduğu yıllardan, 1963 yılına kadar geçen süreyi kapsar.

X Nüfusu artırıcı politikalar benimsenmiştir.

X Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşından sonra yeni çıkılması nedeni ile iş gücüne ihtiyaç duyulması

X 1926 yılından itibaren isteyerek çocuk düşürmek ve çocuk düşürmeyi teşvik etmek suç sayılmış,

X 1929 yılında beş çocuk ve fazlası olan ailelerin yol vergisinden muaf tutulması

X 1930 yılında altı çocuk ve fazlasına sahip olan ailelere madalya verilmesi

X 1936 yılında kanunda değişiklik yapılarak kısırlaştırma ve gebeliği önleyici bilgilerin yayılması yasaklanmış,

X Anne sağlığına yönelik doğum evlerinin kurulması

X Bebek sağlığı, hastalıklarla mücadele, insan ömrünü uzatmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır.

X Evlenme yaşı erkeklerde 17, kadınlarda 15 yaş benimsenmiştir.

Sonuç;

X Nüfus artış hızı artmış,

X Ölüm oranları azalmış, insan ömrü uzamış,

X Nüfus artışı ile göç olaylarında artış olmuş,

X Göç yönleri büyük kentlere doğru gerçekleşmiş,

X Plansız kentleşme, alt yapı sorunları oluşmuş,

X İşsizlik oranı artış göstermiş,

X Doğal kaynaklar aşırı derecede kullanılmış,

X Kalkınma hızı azalmış,

X İthalat artmış, ihracat azalmıştır.

Yukarıdaki verilere göre ikinci dönem Türkiye nüfus politikalarının yönünü belirlemiştir.

İkinci Dönem:

X Yasal düzenlemeler ile nüfus politikaları belirlenmiştir.

X 1965 yılında Nüfus Planlaması Genel Müdürlüğü faaliyete geçmiş ve 557 sayılı Nüfus Planlaması Kanunu ile nüfus politikası netleşmiştir.

X Nüfus politikaları, Beş Yıllık Kalkınma planlarında belirlenmiştir.

X Birinci dönemde belirlenen, nüfusu artırıcı politikaların yerine, bireylerin istediği sayıda ve istediği zaman çocuk sahibi olmaları görüşü benimsenmiştir.

X 1963 – 1967 yıllarında yapılan Birinci Beş Yıllık Kalkınma planında, nüfusun hızla artmasının kişi başına düşen milli gelirin azalması düşüncesi ile nüfus artış hızının azaltılması benimsenmiştir.

Bu doğrultuda;

– Sağlık personelinin, nüfus planlaması konusunda bilgilendirilmesi – Gebeliği önleyici araçların, ilaçların ithalatının serbest olması

– Sağlık personelinin gebeliği önleyici araçların ve ilaçların parasız dağıtımını yapması

– Nüfus planlaması eğitiminin verilmesinde resmi, özel ve gönüllü kuruluşlarca sağlanması

– Nüfus planlaması yerine, aile planlaması kavramının kullanılması görüşleri benimsenmiştir.

benimsenmiştir.

X III. Beş Yıllık Kalkınma Planında nüfusun nitelik-nicelik değiştirmesine, sosyal- ekonomik kalkınma arasında karşılıklı etkileşime değinilmiştir.

X IV. Beş Yıllık Kalkınma Planında, anne-çocuk sağlığı üzerinde durulmuştur.

X V. Beş Yıllık Kalkınma Planında, nüfusun sağlıklı, eğitim, beslenme ve barınma olanakları ve bebek ölümleri hızının azaltılması konuları üzerinde durulmuştur.

X 1990 - 1994 yılları arasında hızlı nüfus artışının çevre üzerindeki etkilerinin önlenmesi, kadının statüsünün yükseltilmesi, kadının kalkınmaya katılımı politikalarının geliştirilmesi,

X 1996 - 2000 yılları arasında sanayileşme-şehirleşmenin getirdiği değişimlere karşı ailelerin çağdaş kurum ve hizmetlerince desteklenmesi,

X 2002 - 2005 yılları arasında nüfus artış hızının azalacağı tahmin edilmiş, aile planlaması hizmetlerinin sağlık hizmetleri ile bütünleşerek sunulacağı ilkesi benimsenmiş,

X 2007 - 2013 yılları arasında Türkiye’nin değişen nüfus yapısı özellikle eğitim - istihdam ve sosyal güvenlik alanındaki politikaların ele alınması

kararlaştırılmıştır.

X 2014 - 2018 yılları arasında uygulamaya konulan 10. Beş Yıllık Kalkınma Planında,

nüfus politikalarında günün koşullarına göre yeniden belirlenmiştir.

X Bu dönemde;

X Nüfus artış hızını artırmaya yönelik,

X Nüfusun niteliğinin iyileştirilmesine yönelik politikalar benimsenmiş,

X Kadınların eğitim durumlarının iyileştirilmesi,

X Kadınlarda okur - yazarlık oranlarının artırılması,

X Sosyal yardım kuruluşlarının yaygınlaşması, iyileştirilmesine yönelik çalışmalar

yapılmıştır.

Ayrıca bu dönemde herkese birer vatandaşlık numarası verilmiş ve nüfus sayımlarında

bilgisayar ortamına geçilmiştir. Buna bağlı olarak istenildği anda nüfus

ile ilgili politikalarda üretilebilecektir.

Türkiye’nin Nüfus Projeksiyonları

Nüfus ile ilgili yapılan tahminler, kısa ve uzun tahminler olmak üzere iki gruba ayrılır. Türkiye’de Nüfus projeksiyonlarına planlı ekonomiye geçişle başlamıştır.

Nüfus Projeksiyonları ile;

X Ülkelerin gelişmişlik seviyesi

X Nüfusun miktarı

X Doğum ve ölüm oranları gibi istatiksel bilgilere ulaşılır.

Buna göre Türkiye’de;

– 1927 yılında nüfus 13,6 milyon,

– İkinci Dünya Savaşı nedeni ile nüfus artış hızı azalmış, – 1960 yılında nüfus 27,7 milyona ulaşmıştır.

– 1927 ile 1960 yılları arasında nüfus iki katına ulaşmıştır.

– 1960 ile 1985 yılları arasında nüfus 50,6 milyona ulaşmış.

– 1985 ile 2007 yılları arasında nüfus yaklaşık ‰40 oranında artarak 70,5 milyona ulaşmıştır.

– Doğum oranları 1960 yılında ‰45 civarında iken günümüze doğru

‰30’lara kadar düşmüştür.

– Doğum ve ölüm oranları düşünüldüğünde Türkiye nüfus piramidi sürekli değişime uğramıştır.

Bir ülkede doğal nüfus artışı oranı doğumlarla - ölümler arasındaki farka göre

belirlenmektedir. Türkiye’de 1960 yılında doğal nüfus artış oranı ‰28,53 gibi bir

değerle üst seviyelere ulaşırken 2010 yılında bu oran

‰16 lara kadar düşmüştür.

X Gelişen bir ülke konumunda,

X Nüfus artışı devam edecek

X Nüfus artış hızı ‰10 - ‰20 arasında,

X Doğum oranı azalacak,

X Yaşlı nüfus oranı artacak,

X Okur - yazar oranı artacak,

X Kentsel nüfus oranı artacak ülke konumundadır.

Bu verilere göre, Devlet Planlama Teşkilatı’nın değerlendirmelerine göre;

X Türkiye nüfusu 2025 yılında yaklaşık 85 milyon olacaktır.

X Toplam nüfus içinde erkek nüfusu, kadın nüfus oranına göre daha fazla,

X Çocuk ve genç nüfus oranının azalacağı,

X Yaşlı kadın oranının, yaşlı nüfus içinde artacağı tahmininde bulunmuştur.