Yazıma adresi:Hakan TÜZÜN. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı Anabilim Dalı, Beevler-ANKARA Tel: (0312) 202 46 38
e-mail:drtuzunh@yahoo.com
Alındıı tarih: 01. 07. 2005, kabul tarihi: 15. 07. 2005
BR TIP FAKÜLTES BRNC SINIF ÖRENCLERNN ALE PLANLAMASI VE CNSEL YOLLA BULAAN HASTALIKLAR KONUSUNDAK
BLG VE TUTUMLARI
Hakan TÜZÜN, Fatma LHAN, Mustafa Nuri CEYHAN, Iıl MARAL
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı Anabilim Dalı, Beevler, Ankara
ÖZET
Amaç: Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi I. sınıf örencilerinin aile planlaması ve cinsel yolla bulaan hastalıklar konusundaki bilgi ve tutumlarını saptamak amaçlanmıtır.
Yöntem: Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı Anabilim Dalı aratırma görevlileri tarafından, gözlem altında anket uygulama yöntemiyle, 167 örenciye uygulanmıtır.
Bulgular: Örenciler, aile planlaması yöntemleri hakkındaki bilgi düzeylerini % 39.8’i yeterli, % 52.4’ü az yeterli, % 7.8’i ise hiç yeterli deil olarak deerlendirmilerdir. Aile planlaması tanımlarının %47.9’u bakabilecei kadar çocuk sahibi olma, % 24.3’ü salıklı çocuk edinmedir. % 98,8 ile en çok var olduunu duydukları yöntem doum kontrol hapı iken bunu % 97.5 ile kondom, % 76.5 ile rahim içi araç takip etmektedir. Örencilerin % 92.7’si aile planlaması yöntemlerinin yaygınlatırılması desteklenmelidir; % 76.7’si liselerde cinsel konular-aile planlaması yöntemleri hakkında bilgi verilmelidir görüünü belirtmilerdir.
% 19.6’sı cinsel yolla bulaan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeylerini yeterli, % 63.5’i az yeterli, % 16.9’u hiç yeterli deil olarak deerlendirmilerdir.
Sonuçlar: Bu çalıma tıp fakültesi birinci sınıf örencilerinin aile planlaması yöntemleri ve cinsel yolla bulaan hastalıklar ile ilgili bilgi ihtiyacı içinde olduunu ortaya koymaktadır.
Anahtar kelimeler: aile planlaması, bilgi ve tutum, cinsel yolla bulaan hastalıklar, tıp örencileri
SUMMARY
Knowledge and Attitudes About Family Planning and Sexually Transmitted Diseases of First Year Medical Students
Objective : The aim of this study was to asses the knowledge and attitude about family planning and sexually transmitted diseases of first year students in Gazi University Medical Faculty.
Methods : This study was conducted by public health residents of Medical Faculty. A questionnaire form was applied under observation to 167 students of Gazi University Medical Faculty.
Results : Self reported level of knowledge about family planning were % 39.8 sufficient, % 52.4 little sufficient, % 7.8 unsifficient.
Student’s family planning definitions were % 47.9 “ to get childeren that can to take care of”, % 23.4 “ to get healthly childeren”.
Most common methods that had been heared by students were oral contraceptive ( % 98.8 ), condom ( % 97.5 ), intra uterin device ( % 76.5 ). Students % 92.7 of the reported that “family planning methods to became widespreead have to be supported”, “ family planning education have to be applied in high school” (% 76.7). Self reported knowledge level about sexually transmitted diseases
GR VE AMAÇ
Aile planlaması tanımını da içeren daha geni kapsamlı bir kavram olarak üreme salıı Dünya Salık Örgütü (DSÖ) tarafından, “Yalnızca üreme sistemi ilevleri ve süreci ile ilgili hastalık ve sakatlıın olmaması deil, üremenin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik içinde olmasıdır” eklinde tanımlanmıtır(1). Dünya nüfusunu ilgilendiren sorunların tartııldıı Nüfus ve Kalkınma Konferansı Eylem Programı’nda (1994) ve kadının toplumdaki konumunun tartııldıı Pekin Kadın Konfreransı sonuç bildirgelerinde (1995)
“ Ergenlerin cinsellik ve üreme salıı konusundaki bilgilenme ve hizmetlere ulama hakkının korunması ve desteklenmesi” kararlatırılmıtır(2).
2003 Türkiye Nüfus ve Salık Aratırması (TNSA) sonuçlarına göre isteyerek düük yapan kadınların toplam olarak % 57,7’sinin baka çocuk istememeleri ya da önceki gebeliin yeni sonuçlanmı olması nedeniyle bu yolu seçmeleri dier yandan toplam dourganlık hızı (2.2) ile istenen dourganlık hızı (1.6) arasındaki fark toplumun aile planlaması hizmetlerine olan talebinin göstergeleri olarak kabul edilebilir(3). Türkiye’deki ana çocuk salıı göstergelerinin düzeyi ve yüksek olan nüfus artı hızı, aile planlaması hizmetlerine, dier salık hizmetleri arasında öncelik vermeyi gerektirmektedir. Eer Türkiye’de riskli gruplara yönelik baarılı aile planlaması hizmetleri verilebilse, mevcut anne ve bebek ölümlerinin en az üçte biri bu yaklaımla önlenebilecektir(4).
Cinsel kimliin kazanılmasının çocukluktan yetikinlie geçi süreci olarak ergenlik döneminin temel deiimini oluturması, üreme salıını adolesan salıının önde gelen konusu haline getirmektedir. Bulunulan durum için uygun yöntemin seçilebilmesi ve kullanım devamlılıı, gebelii önleyici yöntemler ve olası yan etkileri hakkında yeterli bilgiye sahip olunması sayesinde mümkün olabilir. lk cinsel ilikiye girme yaının giderek dümesi, gebelikten korunma yöntemlerinin uygulama özellikleri hakkında bilgi eksiklii, birden fazla partnerle
iliki gibi nedenler ergenlerin istenmeyen gebelikler ve cinsel yolla bulaan hastalıklar açısından yüksek riskli grup haline gelmesine yol açmaktadır(5,6).
Kontraseptif davranıın sosyal, psikolojik etmenler ve kiisel davranı özellikleri gibi çok sayıda faktör tarafından belirlenmesi dier yandan ergenlik sürecinin kendine özgü koulları ve sorunları nedeniyle insan hayatının zor bir dönemecini oluturması sorunu daha karmaık hale getirmektedir.
Adolesan anne ve adolesan annelerden olan çocukların yüksek derecede hastalık ve ölüm riski taımaları nedeniyle, adolesan dourganlık önemli bir salık sorunu olarak görülmektedir(3). Adolesan gebelikleri;
kız ya da erkek adolesanları pek çok sosyal sorunla karı karıya bırakmakta, eitimleri yarım kalmakta, iyi bir i olanaı azalmaktadır. Bebek bakımını yeterince baaramadıklarından bebek morbidite ve mortalitesi de yükselmektedir. Bunun yanısıra pek çok genç, yasak olduu ülkelerde bile kürtaj seçeneine yönelerek hayatlarını tehlikeye atmaktadırlar(7).
Batılılama ve kentlileme gibi toplumsal deiim süreçleri kiilerin cinsellie bakı ve algılama biçimlerini de deitirmektedir. Üniversite örencileri özellikle de lise eitimlerini tamamlayarak üniversite eitimlerine yeni balayan örenciler aynı zamanda baka bir yaam biçimine de yeni baladıkları için, hayatlarının bu toplumsal deiim sürecinden en çok etkilenen dönemlerini geçirmektedirler.
Bu dönem, kiilerin salıını yüksek riskli bir salık davranıı olan korunmasız cinsel iliki ile etkileyebildii için, üniversiteye yeni balayan örencileri adolesan populasyonu içinde özgün bir konuma taımaktadır. Tıp fakültesi örencileri gebelikten korunma yöntemleri ve cinsel yolla bulaan hastalıklar konularındaki derslerini müfredatın bir sonucu olarak eitimlerinin üçüncü yılından itibaren almaya baladıkları için, bilgileri aynı ya
grubundaki dier üniversite örencisi adolesanlarla benzerdir.
Bu çalıma, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi I. sınıf örencilerinin aile planlaması ve cinsel yolla bulaan hastalıklar konusundaki bilgi ve tutumlarını saptamayı amaçlayan, tanımlayıcı bir aratırmadır.
of the students were, % 19.6 sufficient , % 63.5 little sufficient, % 16.9 insufficient.
Conclusions : This study points the need of knowledge about family planning methods and sexually transmitted diseases for first year medical students.
Key words : family planning, kowledge and attitude, medical students, sexually transmitted diseases
GEREÇ VE YÖNTEM
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi halen 752 öretim elemanı ve 1150 yatak kapasiteli aratırma ve uygulama hastanesi ile tıp eitimini sürdürmektedir. Fakültenin I. sınıfında eitim görmekte olan 182 örenci vardır.
4 Adet Temel Bilimler Ders Kurulu, I adet Hücre Biyolojisi Ders Kurulu olmak üzere toplam 5 adet ders kurulundan oluan dönem I eitim programı içerisinde aile planlaması ve cinsel yolla bulaan hastalıklar ile ilgili herhangi bir ders yer almamaktadır. Aratırma, Tıp Fakültesi Dekanlıı’ndan gerekli izin alındıktan sonra , Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı Anabilim Dalı aratırma görevlileri tarafından, gözlem altında anket uygulama yöntemiyle, 7 nisan 2003 tarihindeki Temel Bilimler Ders Kurulu IV sınavı bitiminde uygulanmıtır. Sınava katılan 172 örenciden 167’si ankete katılmayı kabul etmitir.
Anket 6’sı tanımlayıcı özellikler ile ilgili, 9’u aile planlaması yöntemleri ile ilgili, 3’ü cinsel yolla bulaan hastalıklar ve korunma yöntemleri ile ilgili olmak üzere toplam 18 sorudan olumaktadır.
Aratırmanın verileri, Epi nfo Versiyon 6.0 istatistik programına girilip, SPSS 10.0 istatistik programına aktarılarak analizler yapılmıtır.
BULGULAR
Aratırmaya katılan 167 örencinin yaları 17 ile 23 arasında olup, 19 yaındakiler % 43.1 ile çounluu oluturmaktadır. Aratırmaya katılanların % 51.5’ini erkek örenciler, % 48.5’ini kız örenciler oluturmak- tadır. Aratırmaya katılan örencilerin %38.6’sının annesi yüksekolul/üniversite mezunu; %65.1’inin babası yüksekokul /üniversite mezunudur. Örencilerin
%46.7’si Anadolu Lisesi mezunudur.
Tablo I’de örencilerin aile planlaması tanımlarının daılımı görülmektedir.
Aile planlamasının tanımı sorulurken önermeler yazılmı ve aile planlaması tanımına uyan önermenin iaretlenmesi istenmitir. Örenciler tarafından aile planlaması tanımına en yüksek oranda uyduu belirtilen önerme “bakabilecei kadar çocuk sahibi olma” iken bunu % 41.3 ile “salıklı çocuk edinme” izlemektedir.
Tablo I: Aile Planlaması Tanımları,Tıp Fakültesi 1. Sınıf Örencileri, Ankara, 2003
*: lgili soruya verilen toplam 284 yanıt üzerinden alınmı yüzdedir.
** : Soruyu yanıtlayan 167 kii üzerinden alınmı yüzdedir.
Tablo II’de örencilerin aile planlaması ve cinsel yolla bulaan hastalıklar ile ilgili bilgilerinin kendileri tarafından nasıl deerlendirildii görülmektedir.
Örencilere aile planlaması hakkındaki mevcut bilgilerinin en önemli kaynaını belirtmeleri istendiinde verilen yanıtların daılımı Tablo III’te görülmektedir.
Tablo II: Örencilerin Aile Planlaması ve Cinsel Yolla Bulaan
Hastalıklar le lgili Bilgilerinin Kendileri Tarafından Deerlendirilmeleri, Tıp Fakültesi 1. Sınıf Örencileri, Ankara,2003
* : Yüzdeler kolon yüzdesidir.
Tablo III: Örencilerin Aile Planlaması Hakkındaki Mevcut Bilgilerinin En Önemli Kaynaı, Tıp Fakültesi 1. Sınıf Örencileri, Ankara, 2003
* : Yüzdeler kolon yüzdesidir.
imdiye kadar herhangi bir kontraseptif yöntem kullananların oranı erkek örencilerde % 12.0 iken, kız örencilerde % 2.6’dır. Cinsiyetler arasında herhangi bir
Sayı %* % **
Az çocuk sahibi olma 31 10.9 18.6
Bakabilecei kadar çocuk sahibi olma 136 47.9 81.4
stedii zaman çocuk sahibi olma 34 12.0 20.4
Nüfus azaltma 13 4.6 7.8
Salıklı çocuk edinme 69 24.3 41.3
Dier 1 0.3 0.6
Cinsiyet (%)* P Aile Planlaması Konusundaki Erkek Kadın Bilgi Düzeyinin Yeterlilii (n= 84) (n=80)
Hiç yeterli deil 9.3 6.3
Az yeterli 45.4 60.0
Yeterli 45.3 33.7
P>0.05 Cinsel Yolla Bulaan Hastalıklar Erkek Kadın Konusunda Bilgi Düzeyinin Yeterlilii (n=78) (n=70)
Hiç yeterli deil 16.7 17.1
Az yeterli 57.7 70.0
Yeterli 25.6 12.9
p>0.05
Cinsiyet (%)* P Aile Planlaması Hakkındaki Erkek Kadın Mevcut Bilgilerin En Önemli Kaynaı (n=73) (n=69)
Gazete, dergi 35.5 26.2
Televizyon, radyo 24.7 39.2
Kitap 9.6 10.1
Arkada 9.6 1.4
Öretmen 1.4 2.9
Aile 11.0 18.8
Dier 8.2 1.4
P<0.05
kontraseptif yöntem kullanmı olma durumu bakımından istatistiksel olarak anlamlı fark vardır (P<0.05).
Örencilerin % 75.8’i aile planlaması yöntemleri hakkında bilgi yada danımanlık hizmeti almak amacıyla bavurabilecekleri kii yada kurumları bildiklerini ifade etmilerdir. Belirtilen yerler içinde % 28.5 ile ilk sırayı salık ocaı ve hastane paylamakta bunları % 21.4 ile Ana Çocuk Salıı ve Aile Planlaması Merkezleri (AÇSAP’lar) izlemektedir.
Cinsel yolla bulaan hastalıklardan varlıı en çok bilinen
% 81.1’i ile AIDS iken, bunu % 29 ile sifilis, %17.5 ile gonore, % 15.6 ile hepatit izlemektedir.
Tablo IV’teincelenenlerinaileplanlamasıyöntemlerinibilme/var olduklarını duyma durumlarının daılımı görülmektedir.
Tablo IV : Aile Planlaması Yöntemlerini Bilme/ Var Olduklarını Duyma Durumlarının Daılımı, Tıp Fakültesi 1. Sınıf Örencileri, Ankara, 2003
* : lgili n sayısı üzerinden alınmı satır yüzdesidir.
RA, enjeksiyon, diafram, tüp ligasyonu, vazektomi, norplant, geri çekme, köpük-jel ve takvim yöntemlerini aile planlaması yöntemleri hakkındaki bilgi düzeylerini yeterli bulanlar yeterli bulmayanlara göre daha çok bilmektedirler (p<0.05). Anneleri ortaokul ve daha üst düzeyde eitim almı olan örenciler RA, Diafram, vazektomi, ve takvim yöntemini anneleri daha az eitimli örencilere göre daha çok bilmektedirler (p<0.05).
Örencilerin en güvenilir buldukları aile planlaması yöntemi kondom iken (%26.0) bunu doum kontrol hapı (%22.9) ve tüp ligasyonu (% 21.9) takip etmektedir. En az güvenilir buldukları yöntem geri çekme iken (%34.1), bunu takvim yöntemi (%27.5) ve kondom (%11.0) takip etmektedir.
Tablo V’te örencilerin aile planlaması hakkındaki görülerinin daılımı görülmektedir.
Tablo VI’da örencilerin doum kontrol hapları hakkındaki görülerinin daılımı görülmektedir.
TARTIMA
Aile planlamasının tanımı sorusuna; en yüksek oranda verilen yanıtın bakabilecei sayıda çocuk sahibi olması en düük oranda verilen yanıtın ise nüfus azaltma olması konuya genel bakı açısının doru olduunu
Erkek Kadın
Aile planlaması yöntemleri n %* n %* p Doum kontrol hapı 82 100.0 78 100.0 -
Rahim içi araç 80 71.3 76 88.2 < 0.05
Enjeksiyon 73 60.3 60 55.0 > 0.05
Diafram 68 39.7 57 24.6 > 0.05
Köpük / Jel 66 47.0 56 21.4 < 0.05
Kondom 83 97.6 79 97.5 > 0.05
Tüp ligasyonu 76 72.4 73 83.6 > 0.05
Vazektomi 74 71.6 68 64.7 > 0.05
Norplant 68 32.4 61 29.5 > 0.05
Geri çekme 76 47.4 62 33.9 > 0.05
Takvim yöntemi 76 65.8 70 75.7 > 0.05
Erkek Kadın
n %* n %* p
Aile planlaması yöntemlerinin yaygınlatırılması desteklenmelidir. 77 85.7 74 100.0 <0.05 Bir kadın tüp ligasyonu istiyorsa ei karı olsa bile yaptırabilmelidir. 78 17.9 71 33.8 <0.05 Bir erkek vazektomi istiyorsa ei karı olsa bile yaptırabilmelidir. 77 15.6 72 33.3 <0.05 Bir kadın doum deneyimini yaamazsa, kadınlıını eksik hisseder. 77 44.2 72 38.9 >0.05
Çiftlerde yöntem kullanma sorumluluu kadınındır 75 14.7 72 9.7 >0.05
Bekar erkekler de aile planlaması yöntemlerine ulaabilmelidir. 77 39.0 74 37.8 >0.05 Bekar kadınlar da aile planlaması yöntemlerine ulaabilmelidir. 79 51.9 73 42.5 >0.05 Liselerde cinsel konular-aile planlaması yöntemleri hakkında bilgi verilmelidir 75 80.0 72 83.3 >0.05 Aile planlaması yöntemlerinin yaygınlatırılması desteklenmelidir. 76 77.6 73 84.9 >0.05 Bir kadın tüp ligasyonu istiyorsa ei karı olsa bile yaptırabilmelidir. 78 70.5 72 83.3 >0.05 Tablo V: Aile Planlaması Hakkındaki Görülerin Daılımı, Tıp Fakültesi 1. Sınıf Örencileri, Ankara, 2003
* : lgili n sayısı üzerinden alınmı satır yüzdesidir.
Doru Yanlı Fikrim Yok
Hap bırakıldıı an dourganlık geri döner.(n= 150) 47.3 10.0 42.7
Ba arısı ve ba dönmesine neden olabilir.(n=148) 40.5 5.4 54.1
Kilo almaya neden olabilir.(n= 148 ) 42.6 4.1 53.4
Adet kanamalarını daha düzenli hale getirir. (n=145) 20.0 30.3 49.7
Rahim kanseri riskini azaltır.(n=145) 13.8 22.1 64.1
Yumurtalık kanseri riskini azaltır.(n=145) 11.7 21.4 66.9
Sigara içen kadınlarda kalp damar hastalıı riskini arttırabilir.(n=148) 28.4 4.7 66.9 Tablo VI: Doum Kontrol Hapları Hakkındaki Görülerinin Daılımı (%*), Tıp Fakültesi 1. Sınıf Örencileri, Ankara, 2003
n=lgili soruya yanıt veren toplam kii sayısı. * Satır yüzdesi
düündürür. Dier yandan ise örencilerin aile planlaması yöntemleri hakkında bilgi düzeylerini kendi deerlendirmelerine göre yaklaık % 60 gibi yüksek bir oranda yetersiz veya az yeterli olarak deerlendir- meleri bu konuda bilgi ihtiyacının olduuna iaret etmesi bakımından anlamlıdır.
Örencilerin aile planlaması hakkındaki bilgi kaynaklarının %63’ünü televizyon, radyo, gazete, dergi gibi kitle iletiim araçlarının oluturduu saptanmıtır.
Konuyla ilgili lise ve fakülte son sınıf örencilerinde yapılan baka bir aratırmada fakülte örencilerinde bu oran %58.3 olarak bulunmutur(7). Bir aratırmanın sonuçlarına göre, Dokuz Eylül Üniversitesi örenci- lerinde ilk sırada yer alan bilgi kaynaı % 88,4 ile arkadalardır; televizyon, gazete ve dergiler için oran
% 45’ler civarındadır(6). Bu rakamlar, aile planlaması ve cinsel yolla bulaan hastalıklar ile ilgili salık eitiminde kitle iletiim araçlarından yararlanılmasının faydalı olacaını göstermekte; akran eitimini etkin bir baka yol olarak akla getirmektedir.
Toplumda daha sık kullanılmakta olan doum kontrol hapı, kondom, RA gibi modern yöntemler örenciler tarafından daha yüksek oranda biliniyor iken; norplant, köpük jel, diafram gibi görece daha az kullanılmakta olan modern yöntemler daha az oranda bilinmektedir.
Dier yandan geleneksel yöntemlerden takvim yöntemi
% 63.6 oranında biliniyor iken, geri çekme % 35.2 oranında bilinmektedir. Bu durumun örenciler arasında geri çekme yönteminin anlaılamamı olmasından kaynaklanması olasıdır. Fakülte son sınıf örencilerinde yapılan bir aratırmada prezervatifin %74.0, hapın % 89.3, RA’nın % 67.7, takvimin % 20.4, geri çekmenin
% 23.6 oranında bilindii saptanmıtır(7). Marmara Üniversitesi’nin çeitli fakültelerinde yapılan bir aratırmada kondom kullanımını bilme oranı % 92.5 olarak bulunmutur(8). Salık Yüksekokulu son sınıf örencilerinde yapılan bir aratırmada örencilerin % 91.1’i hap ve RA’yı % 82.1’i kondomu, % 51.8’i cerrahi sterilizasyonu , % 57.1’i geri çekmeyi ve % 37.5’i takvim yöntemini bildiini belirtmilerdir(9). Örencilerin en güvenilir yöntemler kondom (%26.0), doum kontrol hapı ( % 22.9) gibi modern yöntemler iken; en az güvenilir buldukları yöntemler geri çekme (%34.1), takvim yöntemi (27.5) gibi geleneksel yöntemlerdir. Baka bir aratırmada üniversite örencilerinde bildikleri en güvenilir yöntemler sterilizasyon (%22.7) ve kondom (%14.9) olarak bulunmutur.
ncelenenler içinde imdiye kadar herhangi bir aile planlaması yöntemi kullanmı olanların %83.3’ü kondomu kullanmıtır. Türkiye’de yapılan baka bir aratırmada aratırmaya katılan liseli erkek örencilerin bete biri ve üniversiteli erkek örencilerin dörtte biri kondom kullandıklarını ifade etmilerdir(7). Dokuz Eylül Üniversitesi örencilerini kapsayan aratırma sonuçlarında ilk sırada % 88,9 ile kondom yer almakta bunu geri çekme izlemektedir(6). Ukrayna’da 1. sınıf tıp fakültesi örencileri arasında yapılan bir aratırmada, erkek ve kız örencilerin ilk ve son dönemdeki cinsel deneyimlerinde en sık kullanılan kontraseptif metodu kondom ikinci en yaygın kullanılan yöntem ise geri çekme olarak bulunmutur(10). Singapur’da yapılan aratırmada cinsel yönden aktif tıp fakültesi örencilerine son ilikilerinde kondom kullananlar
%20’dir(11). Amerika’da Afrika kökenli yüksekokul örencisi kadınlar arasında yapılan bir aratırma sonucu kadınların %76’sının kondom kullanmı olduu fakat sürekli kondom kullananların oranının %24 olduu bulunmutur(12). Birleik Devletler’de yapılan bir aratırmada cinsel yönden aktif üniversite örencileri arasında sürekli olarak kondom kullananların oranı erkeklerde % 13,4 ve kadınlarda % 8.7 olarak bulunmutur. ncelenenlerin % 50,2’si hiç kondom kullanmamaktadır(13). Meksika’da tıp fakültesi birinci sınıf örencilerinde yapılan bir aratırmada; kızların
% 22’sinin bir dönem aktif cinsel yaam yaama sahip oldukları, bunların % 83’ünün aile planlaması yöntemi kullandıı, % 16’sının gebelik geçirdii, % 8.3’ünün ise yasadıı olmasına karın istemli düük yaptıı bulunmutur(14).
Cinsel yolla bulaan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeylerini yeterli olarak deerlendiren örencilerin oranının yalnızca % 20 oluu örencilerin konu hakkındaki bilgi ihtiyaçlarını ortaya koymaktadır.
AIDS’i duyan örencilerin oranı %81.1 iken dier cinsel yolla bulaan hastalıkların duyulma oranları sifilis için % 29, gonore için % 17.5 ve hepatit için
% 15.6 olmak üzere daha düüktür. Baka bir aratırmada üniversite örencilerinin % 89.8’inin AIDS’i ; % 63.8’inin gonoreyi, %74.8’inin sifilisi, % 3.9’unun hepatit B’yi cinsel yolla bulaan hastalık olarak belirttikleri bildirilmitir(7). Afyon Salık Yüksek okulu hemirelik programı örencilerinin AIDS konusundaki bilgilerinin yeterli olmadıı; Mula üniversitesinin çeitli fakültelerine okuyan örencilerin AIDS bilgilerinin yeterli olmadıı ve bilgi almak
istedikleri saptanmıtır(15,16). Ukrayna’da Tıp Fakültesi 1.sınıf örencileri arasında yapılan bir aratırmada örenciler tarafından AIDS’in % 100 oranında gonorenin % 53 oranında bilindii bulunmutur(10). Hindistan’da tıp fakültesi örencilerinde yapılan bir aratırmada örencilerin % 83,5’inin kontrasepsiyon,
% 92,6’sının cinsel yolla bulaan hastalıklar hakkında yeterli bilgi sahibi olduu, bununla birlikte % 85’inin okullarda cinsellikle ile ilgili eitimin gelitirilmesini destekledii bulunmutur(17)ngiltere’de yapılan bir aratırmada Tıp fakültesi örencilerinin kimi cinsel bilgilerinin yanlılara dayalı olduu saptanmıtır(18). En güvenilir yöntem olarak kondomun belirtilmesi, herhangi bir yöntem kullanmı olanlar içinde ilk sırayı kondomun alması, en çok bilinen cinsel yolla bulaan hastalıın AIDS oluu; AIDS’ın tüm dikkatleri üzerine çekmi olmasının sonucu olarak olumu bir tablo olabilir ve tek etkin mücadele etme yöntemi primer korunma olan AIDS ile olan savaımda avantaj oluturabilecek potansiyel dayanak noktaları olarak da görülebilir.
Örencilerin % 92.7’si aile planlaması yöntemlerinin yaygınlatırılması desteklenmelidir görüündedir.
Marmara Üniversitesi fakültelerinde yapılan aratırmada örencilerin % 79.5’inin aile planlaması uygulamalarına taraftar olduu bulunmutur(8). Örencilerin % 76.7’si liselerde cinsel konular-aile planlaması yöntemleri hakkında bilgi verilmelidir görüündedir.Yapılan bir aratırmada lise örencilerinin % 59’unun üniversite örencilerinin % 65’inin aile planlaması eitiminin orta ve lise tahsili döneminde okulda verilmesi gerektii görüünde olduu bulunmutur(7).
Annenin eitim düzeyinin örencilerin bilgi ve tutumuna etkisi dikkat çekicidir. Anneleri ortaokul ve daha üst düzeyde eitim almı olan örenciler RA, diafram, vazektomi, ve takvim yöntemini anneleri daha az eitimli örencilere göre daha çok bilmektedirler (p<0.05). “Bekar erkekler cinsel ilikide bulunmama- lıdır” ifadesini yanlı bulan örencilerin sayısı anneleri ortaokul ve daha üst düzeyde eitim almı örencilerde anneleri daha az eitimli örencilere göre daha yüksektir (p<0.05). Anneleri ortaokul ve daha üst düzeyde eitim almı örenciler prezervatifin cinsel yolla bulaan hastalıklardan koruduunu anneleri daha az eitimli örencilere göre daha fazla bilmektedirler (p<0.05).
SONUÇ
Tıp Fakültesi 1. sınıf örencileri henüz aile planlaması ve cinsel yolla bulaan hastalıklar ile ilgili bir ders almamı oldukları için, bu örencilerin konu hakkındaki bilgi düzeyleri dier fakültelerdeki örencilerin bilgi düzeyi hakkında fikir yürütülmesine yardımcı olabilir.
Örencilerin gerek aile planlaması gerekse cinsel yolla bulaan hastalıklar hakkındaki bilgi düzeylerini yüksek oranlarda yetersiz ve az yeterli olarak deerlendirmeleri bu konudaki bilgi ihtiyacını ortaya koymaktadır.
Örencilerin bir yandan liselerde aile planlaması bilgileri verilmesini isterken dier yandan da yüzde doksanı aan oranlarda aile planlaması yöntemlerinin yaygınlatırılmalarını desteklemeleri , örenciler için aile planlaması içerikli eitim programları gelitirilmesi gerekliliini pekitirmektedir. Örencilerin aile planlaması konusundaki bilgi kaynaklarının büyük kısmını kitle iletiim araçlarının oluturması halkın salık eitimi konusunda kitle iletiim araçlarının ne derece önemli olduunu ortaya koyar ve eitim programı gelitiricileri için yol gösterici olabilir.
Örencilerin bekar kadınların ve bekar erkeklerin de aile planlaması yöntemlerine ulaabilmelerini desteklemeleri , toplum yapısının deimekte olduunun iaretlerinden biri olabilecei için, aile planlaması hizmetlerinin geniletilerek ve daha bilinçli bir ekilde verilmesi gerektiini ortaya koymaktadır. Anneleri daha eitimli örencilerin aile planlaması yöntemleri hakkındaki bilgilerinin daha yetkin oluu salık eitiminin çıktılarının uzun vadeli faydalarını göstermekte ve kadınların eitiminin önemini vurgulamaktadır.
Özellikle adolesanlar için gelitirilecek olan salık eitim programları için akran eitimi öne çıkan bir model olmaktadır. Adolesanların ve genç erikinlerin aile planlaması ve cinsel yola bulaan hastalıklar ile ilgili akran eitimlerinde tıp fakültesi örencileri uygun özne olabilirler. Bunun için tıp fakültesi örencilerine konu ile ilgili klasik müfredat programlarını önceleyen eitim olanakları yaratılması gerekecektir.
KAYNAKLAR
1. T.C. Salık Bakanlıı Ana Çocuk Salıı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüü. Ulusal Aile Planlaması Hizmet Rehberi.
Ankara, 2000: 3
2. Cinsel Salık Bilgileri Eitimi. nsan Kaynaklarını Gelitirme Vakfı. stanbul, 2000:1
3. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye Nüfus ve Salık Aratırması. Ankara, 2003:87
4. Bertan M, Güler Ç. Halk Salıı Temel Bilgiler. Güne Kitabevi.
Ankara, 1997:145
5. Uner S, Turan S. Ankara'da Lise Son Sınıf Örencilerinin HIV/
AIDS Bilgi Düzeylerinin Deerlendirilmesi. Hacettepe Toplum Hekimlii Bülteni. 2000; 4. -http://www. thb.hacettepe.edu.tr/
2000/20004.shtml#2
6. Ars , Orçin E, Özan S, emin S. Dokuz Eylül Üniversitesi Örencilerinin Cinsel Bilgi, Tutum Ve Davranı Özellikleri.
2004;14(1):78-87.
7. Mandıracıolu A, Doan F. Gençlerin Kontrasepsiyona Yaklaımı.
3. Halk Salıı Günleri. Kayseri, 1993:178
8. Avarolu A, Hayran O, Harmancı H. G, Çalı . Üniversite Örencilerinin Cinsellik ve Aile Planlaması Bilgi Düzeyi. 4.
Ulusal Halk Salıı Günleri Didim, 1994:63-65.
9. Açık Y, Polat A.S. Fırat Üniversitesi Salık Yüksek Okulu Son Sınıf Örencilerinin Ana Çocuk Salıı ve Aile Planlaması Konusundaki Bilgi Düzeyleri. Cerrahpaa Tıp Dergisi 2002;
33:163-170
10. Mogilevkina I, Tyden T, Odlind V. Ukrainian Medical Students Experiences ,Attitudes and Knowledge About Reproductive Health. Journal of American College Health, 2001;49 (6):269- 272.
11. Singh K, Fong Y.F, Ratnam Ss. Attitudes to AIDS and sexual behaviour among a cohort of medical students in Singapore,
Singapore Medical Journal 1992;33(1):58-62.
12. Lewis Lm, Melton Rs, Succop Pa, Rosenthal Sl. Factors Influencing Condom Use and STD Acquisition Among African American College Women . Journal of American College Health 2000;49 (1):19-23.
13. Prince, Alice, Bernard, Any L. Sexual Behaviours And Safer Sex Practices Of College Students On A Commuter Campus.
Journal Of American College Health . 1998;47(1):11-22.
14. Ortiz-Ortega A, De La Torre GG, Galvan F, Cravioto P, Paz F, Diaz-Olavarrieta C et all. Abortion, contraceptive use, and adolescent pregnancy among first-year medical students at a major public university in Mexico City. Pan American Journal of Public Health. 2003;14(2):125-130
15. Demirel R, Ellidokuz H, Cengiz N, Cenik K, Kuru B, Bayram H ve arkadaları. Afyon Salık Yüksekokulu Örencilerinin AIDS Konusunda Bilgi Ve Tutumları. IX. Ulusal Halk Salıı Kongresi Bildiri Özet Kitabı. Ankara 2004:315
16. Eksen M,Tümer A, Uyar H, Bozyer I, Gezer N, Birgili F. Üniversite Örencilerinin AIDS’e likin Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi.
IX. Ulusal Halk Salıı Kongresi Bildiri Özet Kitabı. Ankara 2004:344
17. Aggarwal O,Sharma Ak,Chhabra P. Study n Sexuality Of Medical College Students n ndia. Journal Of Adolescent Health.
2000;26(3):226-229.
18. Fayers T, Crowley T, Jenkins JM, Cahill DJ. Medical student awareness of sexual health is poor. International Journal of STD & AIDS 2003;14 (6):386-389.
