TEMEL FOTOĞRAF 12
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRKİYE’DE
FOTOĞRAF
Dönemleştirmeler
Cumhuriyet dönemi Türkiye’de fotoğrafın tarihçesine odaklanan yazılarda farklı dönemleştirmelerle karşılaşırız:
Ahmet Öner Gezgin’in dönemleştirmesi:
1- 1923-1960 yılları arasında ya da 1960 öncesi romantik dönem.
2- 1960-1980 yıllarını kapsayan ara dönem
3- 1980-1995 Farklı düşünce kalıplarının tartışma ortamı bulduğu, soyut dışavurumcu dönemi simgeleyen son onbeş yıl. (Yazı 1995’te yazıldığı için dönemleştirme bu tarihte son buluyor) Güler Ertan’ın dönemleştirmesi
1- 1923-1950 yılları arası, ön planda düşünülen duygusallık “Romantik Dönem”, 2- 1950-1970 estetik ve teknik kuşkuların ön plana çıktığı “Geçiş Dönemi”,
3- 1970-1998’e kadar ise, kurgu, soyut ve teknolojinin “deneysel+dijital” ön planda uygulandığı dönem.
Tarihler değişse de dönemleştirme mantığı aynıdır.
Ahmet Öner Gezgin, “Cumhuriyet'ten Günümüze Fotoğrafi”,
http://www.fotografya.gen.tr/TR,765/cumhuriyetten-gunumuze-fotografi.html
1930’lu yıllar
Evraklara vesikalık fotoğraf kullanımı zorunluluğuyla birlikte portre fotoğrafçılığı yaygınlaşır.
Toplum tarafından fotoğraf, bir sanat dalı olarak benimsenir.
Halkevleri’nde fotoğraf kursları düzenlenir.
Stüdyo fotoğrafçılığından bağımsız, gazete ve çeşitli yayınlarda kullanılacak daha çok belge nitelikli üretimde bulunan fotoğrafçılar ortaya çıkar: Burhan Felek, Esat Tengizman ve Muhterem Gökmen vb.
Şinasi Barutçu: 1920’lerde Resne fotoğrafhanesinde fotoğrafa başlar 1932’de Almanya’daki öğrenimini tamamladıktan sonra Gazi
Terbiye Enstitüsü’ne yazı, grafik sanatlar ve fotoğraf öğretmeni olarak atanır.
Aynı yıllarda açılan Halkevleri’nin fotoğraf çalışmalarını yönlendirir.
İlk fotoğraf dergisi olan “Foto”yu çıkarttı.
Ertan
Selahattin Giz
“Beyoğlu 1930” adlı albümünde İstanbul’un günlük yaşamından kesitler sunar.
Bu albümdeki fotoğraflar daha önceki fotoğrafları ile karşılaştırıldığında, Osmanlı dönemi fotoğraflarında görülen “Şark durgunluğunun” kalktığını görebiliriz.
Ertan
Şinasi Barutçu
1920’lerde Resne fotoğrafhanesinde fotoğrafa başlar
1932’de Almanya’daki öğrenimini tamamladıktan sonra Gazi Terbiye Enstitüsü’ne yazı, grafik sanatlar ve fotoğraf öğretmeni olarak atanır.
Aynı yıllarda açılan Halkevleri’nin fotoğraf çalışmalarını yönlendirir.
İlk fotoğraf dergisi olan “Foto”yu çıkarttı.
Ertan
Othmar Pfershy
Avsturya asıllı fotoğrafçı Othmar Pfershy 1926 yılında Türkiye’ye yerleşir ve Jean Weinberg’in yanında 6 yıl çalışır.
1935 yılında sözleşmeli fotoğrafçı olarak Matbuat Umum Müdürlüğü’nde çalışmaya başlar.
Türkiye Cumhuriyeti’nin fotoğraflar yoluyla tanıtımının yapılması amacıyla görevlendirilir ve bu doğrultuda “Fotoğraflarla Türkiye” albümünü üretir.
Engin Özendes, Türkiye’de Fotoğraf, 2009, Tarih Vakfı. sf. 24.
1940’lı yıllar
Münif Fehim, Hüsnü Cantürk, Suat Ferik, İlhan Arakon, İhsan Erkılıç
Eminönü Halkevi’nde açtıkları fotoğraf sergisi – Bu sergi fotoğrafın da
sergilenebileceğinin ilk örneği olması açısında önemlidir.
Semiha Es, bütün dünyayı dolaşarak foto röportajın ülkemizde ilk
örneklerini verir.
Basın Foto Ajansı kurulur (Selahattin Giz, Faik Şenol, Faruk Ferik, Cemal Göral)
Ertan
Dönemin fotoğrafçılarından Baha Gelenbevi fotoğraf sanatını
Türkiye’de başlatmanın yollarını arar.
Özendes, sf. 25
Semiha Es
1950’li yıllar
1949 - Yeni İstanbul gazetesi: Ara Güler, Zeki Bükey, Mehmet Biber, Limasollu Naci’dir.
1952- Resimli Hayat ve daha sonra Hayat Mecmuası (1956) olarak devam eden dergi, Türkiye’de foto röportajın okulu olur: Ara Güler, Ozan Sağdıç, Yıldız Moran, Semiha Es, İnal Tengizhan.
1957 - İlk Türk Foto Muhabirleri Cemiyeti kurulur.
1959 - yılında ilk fotoğraf derneği İFSAK
Ara Güler
1950'de Yeni İstanbul gazetesinde gazeteciliğe başlar.
1954'de Hayat Dergisi'nde fotoğraf bölüm şefi olarak çalışmaya başlar.
1958'de Time-Life, Paris-Match ve Der Stern dergilerinin yakın doğu foto-muhabirliği görevlerini üstlenir.
1953'de Henri Cartier Bresson ile tanışarak Paris Magnum Ajansı'na katıldı ve
İngiltere'de yayımlanan "Photography Annual Antalojisi" onu dünyanın en iyi 7 fotoğrafçısından biri olarak tanımladı.
1962'de Almanya'da çok az fotoğrafcıya verilen "Master of Leica" ünvanını kazandı.
(http://www.araguler.com.tr/tr/aboutaragul er.html)
1980’li yıllar
“Türk fotoğraflarında 80’li yıllar Deneysel Eğilimlerin yoğun kabul gördüğü bir dönemdir.
Ahmet Öner Gezgin, Mustafa Kocabaşı, Nuri Bilge Ceylan, Merih Akoğul, Kamil Fırat ilginç
çalışmaları ile ön plana çıkan isimlerdir.” Güler Ertan
Bu dönemin diğer önemli ismi Şahin Kaygun’dur. Kaygun’un, 1980’li yıllarda polaroidle yaptığı deneysel çalışmalar öncü nitelikteydi. Çok çeşitli teknikleri bir araya getirerek kendine ait görsel bir dil oluşturmayı başarmış, Türkiye fotoğraf tarihinin en önemli isimlerinden biri olmuştur.
