________________________________________________________
هلاقم لیلحت و یسررب
یولوم یاه
لاس زاهیکرت رد یهوژپ
1930
لاس ات
2000
ناموداراک میرک هیرخف
a&
یدابق یلعنیسح
bنیسحملاغ نیسحملاغ
هداز
c&
یراقفلاوذ نسح
dهدیکچ
:
هلاقم رد لمأت
یولوم یاه
نابیدا یهوژپ
ناشن ،هیکرت نارکفتم و
ۀدنهد
تسا تقیقح نیا
دیاقع و راثآ هک
انلاوم
و هدوب هجوت دروم کرت هعماج رد
ریثأت کرت تایبدا و گنهرف رب
هتشاذگ
هقلاع اب کرت ناققحم .تسا
،باتک و هلاقم شراگن اب ،دنراد یولوم هب هک یا
یفرعم
هتفرگ هدهع رب کرت هعماج هب ار یولوم
؛دنا
نیا رد
و یولوم هاگیاج تخانش فده اب شهوژپ
یولوم تافیلأت و راثآ لماک ًاتبسن ییاسانش
رد ناهوژپ
،هیکرت
شهوژپ
بلاق رد هدش رشتنم یاه
هلاقم
-یکرت نابز هب
زا
لاس
1930
لاس ات
2000
،
یعوضوم و ینامز ریس هب هجوت اب
هدش یسررب
،دنا
یم ناشن یسررب هجیتن
دودح :دهد
445
،هلاقم
نیا رد
70
هدش هتشون لاس
هلاقم شراگن تیفیک ،تسا
یخیرات ظاحل هب اه
هقلاع رگنایب هک تسا هتشاد یدوعص ریس
هلاقم لوصا ظاحل هب ،تسانلاوم هب کرت ناققحم
ههدرد ،یسیون
هب تلااقم نیزاغآ یاه
ههد رد اما دنراد فیعض یراتخاس بلغا و دندشن هتشون یملع تروص
تیفیک ریخا یاه
اس
هلاقم یراتخ
ههد رد ،عوضوم ظاحل هب ،تسا هتفای دوبهب اه
عوضوم ،نیزاغآ یاه
اه
ههد رد اما تسا یدیلقت و یرارکت
هزات هاگن ریخا یاه
هب
راکفا جیورت و یولوم دیاقع و راثآ
هشیدنا و یولوم هک تسا نیا رگنایب قیقحت لصاح لک روط هب .تسا هتفرگ تروص وا
وا یاه
د هیکرت رد
هاگن و هدوب دشر هب ور یلااو هاگیاج یارا
ناهوژپ یولوم
تمس هب کرت
شیازفا
رد تیمک و تیفیک
ههد
یاه
.تسا هدرک تکرح ریخا
هژاو دیلک
:اه
یولوم
ناققحم ،یهوژپ
یکرت
هلاقم ،
لوحت ریس ،یکرت یاه
،
انلاوم
.
a یوجشناد یرتکد هرود هاگشناد سردم تیبرت نارهت یسراف تایبدا و نابز هتشر ،یناسنا مولع هدکشناد ، fahriyekerim75@gmail.com b یسراف تایبدا و نابز هتشر ،یناسنا مولع هدکشناد ،نارهت سردم تیبرت هاگشناد یملع تئیه وضع c وضع هی تئ ملع ی هاگشناد سردم تیبرت نارهت ولع هدکشناد ، یسراف تایبدا و نابز هتشر ،یناسنا م d وضع ه ی تئ ملع ی هاگشناد سردم تیبرت نارهت یسراف تایبدا و نابز هتشر ،یناسنا مولع هدکشناد ،
__________________________________________________________
Analysis of Rumi Studies in Turkey from 1930 to
2000
FAHRİYE KERİM KARADUMAN & HOSSEIN ALI GHOBADI
GHOLAMHOSSEIN GHOLAMHOSSEINZADEH & HASAN ZOLFAGARI
Abstract: The work of Turkish researchers on Mevlana reflects the fact that Mevlana's works and ideas are the focus of atten-tion in Turkey and have an impact on Turkish culture and lit-erature. In our article, which is a compilation of our doctoral studies, researches on Mevlana in Turkey between 1930 and 2000 have been investigated more broadly considering chrono-logical order and topics. Although the articles written at the beginning were weak from the scientific point of view, over time these have been removed and the quality of the articles in the recent period has increased considerably. Although the subjects of the first articles were repeated and imitated, the next works gave a new perspective to Mevlana's works and ide-as. It is observed that Mevlana's ideas have an increasingly im-portant place in Turkey, and that the work of Turkish re-searchers has improved both in terms of contentment and in terms of belief.
Keywords: Maulawi researches, Turkish scholars, Turkish arti-cles, historical development, Maulana.
همدقم
ریثأت
رب انلاوم
گنهرف
تایبدا و
هیکرت
میدق
و
دیدج
لاماک
ً
دوهشم
تسا
.
ولوم
هب ی
یاز گنهرف ۀمشچرس کی ناونع
هیکرت
،یملاسا ندمت لیکشت رد
هتشاد شقن یلوطانآ رد لاح هب ات یدلایم مهدزیس نرق زا نآ راشتنا و هعسوت
تسا
ماهلا ،یونعم تیصخش کی ناونع هب زین هزورما ،
ۀمشچرس و شخب
یم هدید مدرم نایم رد یملاسا قلاخا و تفرعم ،تمکح
یارب هیکرت مدرم و دوش
ب
هشیدنا زا ینید تفرعم حطس ندربلاا
یم هرهب وا یاه
تیصخش یفرعم ،دنریگ
هرهب و انلاوم
تفرعم تهج رد مه تیصخش نیا زا یرادرب
ناملسم مدرم ییازفا
تیوه مه و هیکرت
هیکرت رد یتسیروت و یداصتقا هنیمز رد مه و یملاسا یزاس
.دراد نایرج
یولوم و یولوم هب هژیو هجوت
یهوژپ
ا دعب
هیکرت رد تیروهمج سیسأت ز
،لمیش(دش زاغآ
1386
:
245
نابز هب وا راثآ همجرت و انلاوم تخانش یاتسار رد )
دبع نوچ یناققحم یکرت
داهن یلع ،شتآ دمحا ،تعفر ملعم ،یلرانیپلوگ یقابلا
تایبدا تاعلاطم هب نارگید و ناج قیفش ،ردنؤا تمحم ،لاغل یتاجن ،نلارات
یولوم و یسراف
رد یهوژپ
یقاب دوخ زا یدنمشزرا یاهراک و دنتخادرپ هیکرت
یلو .دنتشاذگ
رد هیکرت ناققحم تاقیقحت هدمع ،یلرانیپلوگ شهوژپ یانثتسا هب
ههد نیلوا
هدوب یدیلقت رتشیب و غورف مک راکتبا رظن زا طخ رییغت زا سپ یاه
شیارگ ییافوکش و دشر زا سپ اما ،تسا
مه لیلد هب هیکرت رد یملاسا یاه
س
هلأسم جیردت هب تاقیقحت ،اهنآ اب یسراف هنایفوص بدا یاوتحم یخن
و رادم
هدش یراکتبا
.تسا
ِناققحم درکیور عاونا و هیکرت رد یولوم هاگیاج نییبت یارب شهوژپ نیا رد
هلاقم ،یولوم هب هیکرت
سنارفنک و اهرانیمس ،تلاجم رد هدش هیارا یاه
رد اه
هلصاف
لاس ی
یاه
(
1930
-2000
)
،
و خیرات ساسا رب سپس و یروآ عمج
هقبط عوضوم
.تسا هدیدرگ لیلحت و یسررب فلتخم تاهج زا و دش یدنب
یخیرات ریس هچ یهوژپانلاوم :تسا ریز تلااؤس هب نداد خساپ ددص رد هدنراگن
طوبرم تاعوضوم نایم زا هیکرت ناداتسا و ناققحم ؟تسا هدنارذگ هیکرت رد ار
ثحابم مادک هب ،یولوم هب
هنیمز هچ و
هدرک هجوت رتشیب ییاه
هلاقم ؟ دنا
یاه
یولوم
هلاقم یملع لوصا رظن زا هیکرت رد یهوژپ
هدرک یط ار یریس هچ یسیون
؟تسا
هلاقم لوحت ریس تخانش اب هک تسا نیا زین شهوژپ زا یلصا فده
یاه
یولوم دنمشور یبایزرا و دقن یارب هنیمز ،یهوژپانلاوم
دیایب مهارف یهوژپ
و
قیقد شزادرپ هنیمز نینچمه
هلاقم رت
رد یماگ تیاهن رد و دوش مهارف یتآ یاه
یولوم تفرشیپ
.دوش هتشادرب رصاعم ناهج و هیکرت رد یسانش
1
قیقحت ۀنیشیپ ـ
باتک ریخا نرق لوط رد یولوم ۀرابرد
هلاسر ،اه
هلاقم هژیو هب و اه
و اه
مج و یسانشزاب ترورض هک هدش ماجنا یتاقیقحت
ع
و یسررب تیاهن رد و یروآ
هلاقم لیلحت و دقن و یسررب ۀرابرد زین نونکات .تسا ریزگان یرما نآ لیلحت
یاه
یولوم عوضوم اب یکرت
ماجنا یراک عماج و مجسنم ،هچراپکی تروص هب یهوژپ
نیوانع و یسانشباتک دح رد اهنت هتفرگ ماجنا هنیمز نیا رد هک یراثآ .تسا هدشن
هلاقم
ا هدوب اه
.تس
لاس رد هک انلاوم یفارگویلبیب لثم
2007
تسایر یوس زا
هارمه هب ردنوا دمحم هلمج زا رگشهوژپ دنچ نینچمه .دش رشتنم یلم ۀناخباتک
،کرانیب تمصع
لاس رد ولغوا یچتبس یتاجن یفطصم
1994
انلاوم یفارگویلبیب
لاس رد ولغوا لیعامسا اراک ناندع .دندرک پاچ
1996
اخباتک گولوتاک
انلاوم هن
رد ناشیا نینچمه ،درک پاچ ار
2006
،درک پاچ انلاوم یفارگویلبیب کی
لاس رد نیکت یفطصم
2005
و لیلحت اما .درک رشتنم انلاوم یفارگویلبیب کی
هلاقم یسررب
یشهوژپ نینچ نادقف لیلد هب اذل تسا هتفرگن تروص راثآ نیا رد اه
شناد یفاک تخانش مدع و انهپ نیا اب
ناهوژپ
هنیمز رد اهنآ هاگدید و هیکرت
یولوم
یولوم تاقیقحت هب یدرکیور نینچ ،یهوژپ
ریذپان بانتجا و مزلا یهوژپ
.تسا
2
عمج و ییاسانش ـ
هلاقم یروآ
اه
عمج و ییاسانش یارب
هلاقم یروآ
:یکینورتکلا یفارگویلبیب ود زا ،اه
هلاقم یفارگویلبیب
هلاقم یفارگویلبیب و هیکرت یاه
د یاه
زا هک ـ تیروهمج ۀرو
یفارگویلبیب ود نیا .تسا هدش هدافتسا ـ هدش هیهت هیکرت یلم هناخباتک فرط
یواح روکذم
766000
هلجم رد هک دوب هلاقم
اه
همانزور و
هدش پاچ هیکرت یاه
هلاقم .تسا
هلاقم نیا نایم زا ام یسررب دروم یاه
اهنآ نیوانع یور زا و اه
.دش ییاسانش
هلاقم عومجم
ابیرقت ،اه
500
هلاقم فذح اب هک دوب ناونع
یاه
هب یرارکت
445
.دیسر هلاقم
هلاقم یملع یبایزرا یارب
،عوضوم ،هژاودیلک ،اه
هلاقم سپس ،دش صخشم هحفص دادعت و عبانم دادعت ،یلصا مایپ و نومضم
زا اه
هلاقم راتخاس و لوصا اب هسیاقم رد راتخاس و اوتحم رظن
.دش هدیجنس یسیون
یم ناشن یسررب لصاح
هلاقم شراگن ،زاغآ رد :دهد
یملع لوصا ۀیاپ رب اه
،تسین
105
و فرص یفیصوت هلاقم
340
ینعی .تسا یلیلحت ـ یفیصوت هلاقم
77
هلاقم دصرد
و تسا یلیلحت ـ یفیصوت اه
23
،تسا فرص یفیصوت دصرد
هلاقم اما
هبنج رتشیب زین تسا یلیلحت ـ یفیصوت رهاظ رد هک ییاه
.دراد یفیصوت
هلاقم رتشیب رد
هدرکن دانتسا ذخأم و عبنم هب ناققحم ،اه
لک روط هب دنا
285
هلاقم
هلاقم و تسا هدش فیلأت ذخآم و عبانم هب دانتسا نودب
عبانم ،دنراد عبنم هک ییاه
یمن یولوم اب طبترم
للادتسا نتم لخاد رد نینچمه دشاب
ای تادنتسم هلیسو هب اه
نابیتشپ تاعاجرا
هلاقم عبانم لک عمج .تسا هدشن ی
اه
30
تسا دروم
نیا زا
زا ناققحم دادعت
5
سمش تلااقم ،)هماندلو (دلو ناطلس همانادتبا :یلصا عبنم
للاج انلاوم و یکلافا نیفراعلا بقانم ،رلااسهپس نودیرف هلاسر ،یزیربت
نیدلا
عیدب زا انلاوم هب روهشم دمحم
هدرک هدافتسا رفنازورف نامزلا
،مجح رظن زا .دنا
هلاقم نیرتشیب
اه
1
ات
6
هحفص
بیترت هب هک دنتسه یا
30
،هلاقم
1
هحفص
،یا
99
هلاقم
2
هحفص
،یا
75
هلاقم
3
هحفص
،یا
49
هلاقم
4
هحفص
،یا
41
هلاقم
5
هحفص
،یا
29
هلاقم
6
هحفص
.تسا یا
هلاقم یاکتا
عوضوم .تسین لوا تسد تاعلاطا رب اه
و یرارکت بلغا اه
قت
یمن هدید اهنآ رد ون هاگن و تسا یدیل
،دوش
اما
ههد رد
راتخاس ریخا یاه
هلاقم
هلأسم تمس هب اه
.تسا هدرک تکرح یلیلحت و روحم
و اوتحم رظن زا
عوضوم هب ناققحم و هتفای ار یشهوژپ ـ یملع یگژیو ،راتخاس
هتخادرپ عیدب یاه
-یگژیو اما .دنا
هلاقم مامت کرتشم یاه
هک تسا نیا اه
تیصخش یفرعم فده اب
و هشیدنا جیورت نینچمه و یونثم هژیو هب یو راثآ لیلحت و یسررب ،یولوم
هدش هتشون هیکرت هعماج رد یولوم هدیقع
.دنا
مهم
هلجم نیرت
هلاقم هک ییاه
اه
هلجم ،دندش پاچ
یاه
«
کرت نیمزرس
»
،
«
کرت تایبدا
»
،
«
توعد
»
،
«
هینوق
»
،
«
یلم گنهرف
»
هرگنک و
لوم یاه
تسا یو
هلجم .
«
کرت نیمزرس
»
اب
54
رد ،هلاقم
هلجم مامت سأر
هلجم .تسا هتفرگ رارق اه
اب بیترت هب رگید یاه
44
،
27
،
18
،
15
هبتر رد ،هلاقم
یم رارق یدعب یاه
ناگدنسیون دادعت .دنریگ
247
.تسا
هلاقم نیرتشیب
:تسا ریز ناققحم هب طوبرم تیمک ظاحل هب اه
ردنوا تمحم
2(
6
192
2004
اب )
34
،هلاقم
ناحاراق رداقلادبع داتسا
3(
1913
–
2000
)
13
،هلاقم
روبنوج ناگژم
4(
2013
-1926
)
13
هلاقم
،
ناج قیفش
5(
1909
-2005
)
10
،هلاقم
یجیلاح یضیف
6،
(
1924
-)...
9
،هلاقم
یدعس
کامریا
7(
1904
-1990
)
8
،هلاقم
نیدیآ تمحم داتسا
8(
1943
)...
8
،هلاقم
شتآ دمحا
9(،
1917
-1966
)
7
،هلاقم
کولزوا نیدلا باهش
10(
1909
-1989
)
7
،هلاقم
نلارات داهین یلع
111898
-1978
)
6
،هلاقم
کولزوا ذفان نودیرف
12(
1902
-1974
)
6
،هلاقم
یلکاباک دمحا
13(
1924
-2001
)
6
،هلاقم
یقابلادبع
یلرانیپلوگ
14(
1900
-1981
)
5
،هلاقم
جریمد تمحم
ی
15(
1942
)....
5
هلاقم
و
تیکای لیعامسا
16(
1950
)....
5
مامت تسرهف نینچمه .تسا هتشون هلاقم
هلاقم
هدش هئارا تسویپ و میامض تمسق رد هدش یسررب قیقحت نیا رد هک یاه
.تسا
3
هلاقم یخیرات لوحت ریس یسررب ـ
اه
هلاقم یخیرات لوحت ریس یسررب یارب
لاس ۀلصاف ،اه
ساسارب اه
ههد
هقبط
-هلاقم دادعت و دندش یدنب
هب هجوت اب .دش شرامش ههد ره رد هدش پاچ یاه
ههد رد هلاقم دادعت
هلاقم یتساک و ینوزفا لیلاد ،اه
اهنآ یلوزن و یدوعص ریس ،اه
ناشن ریز رادومن ،دش یسررب
هلاقم دماسب ۀدنهد
یط رد اه
70
.تسا لاس
2 Mehmet Önder 3 Abdülkadir Karahan 4 Müjgan Cunbur 5 Şefik Can 6 Feyzi Halıcı 7 Sedi Irmak 8 Mehmet Aydın 9 Ahmet Ateş 10 Şahabeddin Uzluk 11 Nihad Tarlan 12
Feridun Nafez Uzluk
13
Ahmet Kabaklı
14
رادومن
1
هلاقم دادعت
هب طوبرم یاه
یولوم
لاس رد یهوژپ
یاه
1930
-2000
یم هدهاشم رادومن هب هجوت اب
یولوم تلااقم لوحت ریس هک دوش
رد یهوژپ
( لاس داتفه لوط رد هیکرت
1930
–
2000
ریس رخآ ههد زجب ،عطقم ره رد )
ههد رد ،تسا هتشاد یدوعص
1930
ـ
1940
اهنت
9
رد اما تسا هدش پاچ هلاقم
ههد
1941
ـ
1950
ا اب
هلاقم دادعت یهجوت لباق شیازف
هب اه
30
هدیسر دروم
ههد رد نآ نیرتشیب و هتشاد همادا نانچمه یدوعص ریس نیا ،تسا
1981
ـ
1990
اب
139
ناشن یدوعص شیازفا نیا ،تسا هلاقم
هیکرت ناققحم هقلاع ۀدنهد
هب
یولوم دیاقع و هشیدنا ،نافرع ،تیونعم
هقلاع شیازفا هچنانچ ،تسا
هب یدنم
ههد نیا رد هیکرت ناققحم هدش ثعاب انلاوم
6
رازگرب انلاوم دروم رد هرگنک
هرگنک .دننک
لاس هلصاف رد اه
یاه
1984
،
1985
،
1986
،
1987
،
1988
،
1989
ههد رد اما .دوب هدش رازگرب
1991
ـ
2000
رازگرب انلاوم هرگنک هکنیا لیلد هب
هلاقم دادعت دشن
اما ،تفای یلوزن ریس اه
71
وم
دماسب نیمه .تسا هدش پاچ در
ناشن و تسا یهجوت لباق دماسب ،هیکرت ناققحم یتسودانلاوم یارب زین
یم
دهد
موادت لاح رد انلاوم هب نارگشهوژپ هجوت اما تسا هدشن رازگرب هرگنک هکنیا اب
.تسا
4
هلاقم یعوضوم یسررب و یدنب هقبط ـ
اه
هقبط یارب
هلاقم ،یعوضوم یدنب
قیقد روط هب اه
یسررب اوتحم ظاحل هب
،یلصا نومضم و یعوضوم تهابش هب هجوت اب یسررب زا دعب ،دندش
11
هورگ
هقبط یارب یعوضوم
عوضوم باختنا .دش باختنا یدنب
و تسا یبیرقت ،اه
رد ناگدنسیون نوچ .تسا هدش هتفرگ رظن رد هلاقم ره صخاش نومضم ساسارب
هتخادرپ هدنکارپ یاه عوضوم هب هلاقم کی
دنا
ریز رد نتفرگ اج تیلباق هلاقم کی و
هلاقم صخاش عوضوم لیلد نیمه هب ،تشاد ار عوضوم دنچ
اوتحم و ناونع اب هک
یرامآ دماسب ،صخاش عوضوم ییاسانش زا دعب .دش هتفرگ رظن رد ،دوب گنهامه
عوضوم
دادعت تیاهن رد و دش شرامش ههد ره رد اه
لوط رد عوضوم ره لک
70
دیدرگ نایب لاس
هلاقم دادعت ریز لودج رد
عوضوم رد اه
هدمآ فلتخم یاه
.تسا
هلاقم دادعت
اه
تلااقم عوضوم
فیدر
75
یولوم راثآ
1
66
یولوم راکفا
2
64
فوصت و هفسلف ،نافرع،نید
3
55
یولوم یگدنز
4
40
یولوم تیصخش
5
38
یا
هسیاقم و یقیبطت
6
31
کرت گنهرف و تایبدا رب یولوم ریثأت
7
27
یهوژپ
یولوم تاعلاطم
8
24
یولوم راثآ یاه
هخسن و همجرت ،دقن ،حرش
9
16
یولوم هب تبسن فلتخم للم و فلتخم یاه
تیصخش هاگدید
10
9
هیولوم تقیرط
11
لودج
1
لاس رد اهنآ دادعت و تاعوضوم عاونا :
یاه
1930
-2000
هلاقم تفگ دیاب لودج هب هجوت اب
عوضوم هب طوبرم یاه
و ثحب یاه
هلأسم رد یولوم راثآ نیماضم و اوتحم یسررب
دماسب اب فلتخم یاه
75
دروم
هنیمز رد یولوم راکفا و هشیدنا ،دراد ار دادعت نیرتشیب
هزومآ ،فلتخم یاه
یاه
یولوم یدعُب دنچ تیصخش و یولوم یگدنز ،یولوم ینافرع و یفسلف ،یفوصت
دادعت اب زین
66
،
64
،
55
،
40
ک تسا دروم
ناشن ه
یم
تیصخش و راکفا ،دهد
عوضوم نینچمه .تسا هدوب کرت ناققحم هجوت دروم رایسب انلاوم
یولوم ریثأت
اب کرت گنهرف و تایبدا رب
31
ناشن دروم
ۀعماج رب انلاوم یگنهرف تیمها ۀدنهد
.تسا کرت
هلاقم دادعت نیرتمک
عوضوم هب طوبرم اه
دادعت اب هیولوم تقیرط
9
ذ رد .تسا دروم
هلاقم لوصا و تیفیک و تیمک هب هجوت اب عوضوم ره لی
-یم یسررب یسیون
.دوش
4
ـ
1
هلاقم يسررب
یولوم راثآ هب طوبرم یاه
عوضوم نیا رد
75
ای ساکعنا هب و یولوم راثآ یفرعم هب هک دش تفای هلاقم
هتخادرپ یونثم هژیو هب یولوم راثآ نیماضم و میهافم ،اوتحم یسررب و دقن
.دنا
رتشیب
اب هلاقم دادعت نی
37
( ههد هب طوبرم دروم
1981
-1990
نآ رد هک دوب )
هرگنک رد ههد
تلااقم یشراگن لوصا ظاحل هب .تسا هدش هئارا یهوژپانلاوم یاه
یملع
–
هلاقم رتشیب رد ،یشهوژپ
ناگدنسیون و هدشن هدید یروآون هورگ نیا یاه
هدرکن هدافتسا یرظن ینابم زا
هلاقم رثن .دنا
اه
هنومن یخرب رد و هداس
و یبدا ،اه
.تسا هنارعاش
36
.درادن ذخأم و عبنم هلاقم
39
فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
یبسن روط هب هک هدش هتشاگن
2
ات
5
هلاقم دنچ رد .تسا هدمآ عبنم
10
ات
14
یم هدید عبنم
.دوش
22
راثآ لیلحت و یسررب هب اتدمع و تسا هزات هتکن دقاف هلاقم
قشع ،عامس ،یقیسوم نوچ یونثم نیماضم و میهافم لیلحت هژیو هب یولوم
تدحو ،لقع ،یهلا
ناسنا ،لماک ناسنا ،ییارگ
هجوت انلاوم ینیبشوخ و یتسود
هلاقم رد هک دندرک
هلاقم نیا نایم .تسا هدش حرطم رارکت هب مه رگید یاه
اه
12
هلاقم هب تبسن هک دش تفای رترب هلاقم
أسم رگید یاه
هل
یملع لوصا ،دوب دنم
هلاقم
یخیرات ظاحل هب ،دوب هزات تاکن یاراد و دوب هدش تیاعر اهنآ رد یسیون
هلاقم نیا
ۀلصاف زا اه
1960
ات
2000
هلاقم .تسا
زا لبق یاه
1960
رایعم دقاف
لاس نآ رد هتبلا هک دنتسه یملع
هویش زونه اه
تاقیقحت رد نیون شراگن یاه
یمن تیاعر یملع
.دش
ههد رد اما
هلاقم لوصا هب ریخا یاه
رتشیب هجوت یسیون
ۀلاقم هنومن ناونع هب .دش
«
رشق
یراک هنیمز و یعامتجا تیعقوم ،یعامتجا یدنب
یولوم راثآ رد
»
زا
نیکت یفطصم
یگژیو نیا
لاس رد هلاقم نیا .دراد ار اه
2000
هیرشن رد
ح .تسا هدش پاچ قوچلس هاگشناد یعامتجا مولع هدکشناد
هلاقم مج
16
و تسا هحفص
12
یمن هدهاشم فعض طاقن هلاقم رد .دراد عبنم
زا مه ،دوش
زا یدهاوش هئارا اب هدنسیون .تسا تیمها زئاح اوتحم رظن زا مه راتخاس رظن
هدش صخشم یعامتجا راشقا و یعامتجا تاقبط لیلحت و یسررب هب یولوم راثآ
تقا ،نید دننام ینوگانوگ یاهرایعم هب تبسن
.تسا هتخادرپ تلایصحت و داص
یعامتجا یراک هنیمز و یعامتجا تیعقوم هدننک صخشم یاهرتماراپ نینچمه
هب هک هدرک نایب هجیتن رد و تسا هدرک یسررب ار یولوم راثآ رد جردنم هعماج
یم ییادخ هدارا هجیتن ،هعماج رد دوجوم یراک هنیمز ببس یولوم رظن
.دشاب
هفیظو یصخش ره هب دنوادخ
ا
و تسا هدومن ءاطعا دراد ار نآ ماجنا ییاناوت هک ی
یم دنوادخ هعماج هچ و ایند هچ مظان
،نیکت(دشاب
2000
.)
4
ـ2
يسررب
هلاقم
راكفا هب طوبرم یاه
یولوم
عوضوم نیا رد
66
راکفا لیلحت و یسررب هب اهنآ رد هک دش تفای هلاقم
هتخادرپ وا راثآ رد نآ ساکعنا و یولوم
ب .تسا هدش
طوبرم هلاقم دادعت نیرتشی
( ههد هب
1981
-1990
دادعت اب )
18
هرگنک رد هک تسا هلاقم
هئارا یولوم یاه
تلااقم لک زا .تسا هدش
48
رد یتح دروم نیا ،درادن ذخأم و عبنم هلاقم
رخآ ههد رد هک مه یتلااقم
1990
هدش پاچ
یم هدید ،دنا
،دوش
18
اب هلاقم
ن فلتخم عبانم هب دانتسا
زا اهنآ شراگن خیرات .تسا هدش هتشاگ
1964
ات
1990
هلاقم رد بان و هزات عوضوم .تسا
یمن هدید اه
هب ناگدنسیون لک رد ،دوش
هنیمز رد انلاوم ینافرع راکفا و روعش ،برشم
،گرم ،نز ،ناسنا ،قشع نوچ یاه
تیبرت ،هنایفوص عامس ،یناور تملاس ،ییابیز ،لقع ،رفاک و نمؤم ،یگدنز
متجا
عوضوم نیا نایم زا ،دنتخادرپ ...و یزیربت سمش ،یرعاش و رعش ،یعا
اب اه
یولوم خیرات هب هجوت
یگزات انلاوم یعامتجا راکفا یسررب ،هیکرت رد یشهوژپ
هک دراد
شهوژپ رد
ههد یاه
.تسا هدشن حرطم لبق یاه
ۀلاقم رد نآ هنومن
«
یعامتجا تیبرت ۀرابرد یولوم تارظن
»
زا
اکتروک ناریمآ
یگلیب ن
یم هدید ،نوئس
رد هلاقم نیا .دوش
یولوم یللملا نیب هرگنک
1989
هلاقم .تسا هدش هئارا
16
زا هدنسیون و دراد هحفص
6
مهف لباق و هداس نآ رثن ،تسا هدرک هدافتسا عبنم
لوق لقن تاصخشم .تسا
بترم و مظنم هلاقم ثحابم .تسا هدش رکذ قیقد اه
دید هدنسیون .تسا هتفای نییبت
هدرک یسررب یعامتجا تیبرت ۀرابرد ار یولوم هاگ
و هدرک نایب یتیبرت میهافم و ندش یعامتجا ۀرابرد یرصتخم حرش ادتبا ،تسا
هدرک نایب زین هجیتن رد و تسا هتخادرپ یولوم یملاسا تیبرت موهفم نایب هب سپس
،نوئس(تسا یدیحوت هفسلف و نآرق ،ملاسا اب تیبرت ققحت عفادم یولوم
1989
.)
4
ـ3
هلاقم یسررب
فوصت و هفسلف ،نافرع ،نید هب طوبرم یاه
عوضوم نیا رد
64
هلاقم یلک نومضم ،دش تفای هلاقم
لیلحت و یسررب اه
نینچمه و یولوم راکفا و هشیدنا رب اهنآ ریثأت و ینافرع و یفسلف ،ینید ثحابم
هلاقم دادعت نیرتشیب .تسوا راثآ رد میهافم نیا ساکعنا
هب طوبرم اه
( ههد
1981
-1990
هک هدوب )
31
تلااقم لک زا .تسا هدش هتشون هرود نیا رد هلاقم
34
اما درادن ذخأم و عبنم هلاقم
30
هدش هتشاگن فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
هلاقم رد یروآون مدع و رارکت و دیلقت .تسا
زا لبق اه
1950
نیرتهب ،دراد دوجو
هلاقم
هشیدنا و هدیقع ۀزوح رد اه
.تسا هتفای نییبت یولوم یفوصت و یفسلف ،ینید
17
زا اهنآ شراگن ۀلصاف هک دراد یرتشیب رابتعا و شزرا عوضوم نیا رد هلاقم
لاس
1960
ات
2000
ۀلاقم هنومن ناونع هب .تسا
«
ترضح فوصت متسیس
یولوم
»
زا ینیچلگ هلجم رد هک تسا رترب تلااقم زا ،نارج فرش دمحا
بار رد ناگدنسیون
یولوم اب هط
1997
نیا هلاقم یروآون ۀبنج .تسا هدش پاچ ،
رد نآ ریثأت و یولوم یگدنز ۀرود رد خلب یگنهرف راتخاس هب هدنسیون هک تسا
لکش و دشر
هبنج زا یو دیاقع و هشیدنا یریگ
و یگنهرف ،یعامتجا ،یبدا یاه
.تسا هتخادرپ یفوصت
8
و هحفص
16
لقن .دراد عبنم
لوق
گن لوصا اب اه
یشرا
یگنهرف راتخاس نییبت و حیرشت هب مجسنم و اویش رثن اب هدنسیون .تسا هدش نایب
تیبرت رد ار گنهرف نیا ریثأت و هتخادرپ راگزور نآ رد خلب ینعی یولوم هاگداز
هبنج رد یولوم
یم تیمها زئاح یفوصت و یگنهرف ،یعامتجا ،یبدا یاه
.دناد
یم نایب
قیرط زا یولوم یفوصت متسیس دنک
ءاهب وا ردپ
ترضح هب دلو نیدلا
یم دمحم
،نارج( دسر
1997
.)
4
ـ4
هلاقم یسررب
یولوم یگدنز هب طوبرم یاه
عوضوم نیا رد
55
ههد هب طوبرم دادعت نیرتشیب ،دش تفای هلاقم دروم
یاه
(
1941
-1950
/
1951
-1960
/
1981
-1990
بیترت هب هک دوب )
13
،
12
،
13
هلاقم
سا هدش هتشون هرود نیا رد
هلاقم لک زا .ت
،اه
30
اما درادن ذخأم و عبنم هلاقم
25
هلاقم یلک نومضم .تسا هدش هتشاگن فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
اه
هدمع لیلحت و یسررب
رد .تسا یولوم نایفارطا و نادناخ ،یگدنز حناوس نیرت
ات نومضم و ،تسا رایسب یرارکت ثحابم ،اهنآ یسررب
ز
یم هدید رتمک ه
د ،دوش
ر
ههد
هلاقم ریخا یاه
یم ناشن نیا و دشن تفای عوضوم نیا رد یا
زا ناققحم ،دهد
هشیلک عوضوم
هتفر رتارف انلاوم یگدنز یا
زا .دندروآ یور دیدج ثحابم هب و دنا
هلاقم نایم
هلاقم نیرتهب ،اه
«
یم نآ رد یولوم هک یرصع یعامتجا راتخاس
تسیز
»
لاس رد نیدیآ تمحم زا
1987
هک تسا
هدش هئارا یولوم هرگنک رد
رد هلاقم .تسا
8
و تسا هدش هتشون هحفص
15
اب طبترم و ربتعم عبانم ،دراد عبنم
،یولوم راگزور رد هداتفا قافتا عیاقو تاریثات زا هدنسیون .تسا هلاقم عوضوم
و هداد وا هب دلو نیدلاءاهب یولوم ردپ هک یشزومآ ،هینوق هب خلب زا اهنآ ترجاهم
فوص راکفا
هنایارگ ی
هتفگ نخس ،هدرک ءاقلا وا دوجو رد هک یا
،نیدیآ(.تسا
1987
تسین یدیدج هلأسم ،یولوم یرکف متسیس عوضوم هچرگ )
هتکن هرود نآ رد یعامتجا راتخاس هب دانتسا اب یولوم هدیقع و هشیدنا یسررب یلو
.تسا عیدب و هزات
4
ـ5
هلاقم لیلحت و یسررب
یولوم تیصخش هب طوبرم یاه
رد
عوضوم نیا
40
هلاقم دادعت نیرتشیب ،دش تفای هلاقم
ههد هب طوبرم اه
-( یاه
1961
-1970
هک هدوب )
21
لک زا .تسا هدش هتشون هرود نیا رد هلاقم
تلااقم
37
طقف درادن عبنم هلاقم
3
هدش هتشاگن فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
هلاقم رتشیب .تسا
دوب هزات تاکن دقاف هورگ نیا یاه
رد اهنت و ه
6
یروآون هلاقم
یم هدید
ظاحل هب یولوم تیصخش لیلحت و یسررب هب اتدمع ناگدنسیون .دوش
ریثأت ،وا ینافرع و یرنه تیصخش ،یو تیصخش رب سمش ریثأت لثم نوگانوگ
یداشرا تیصخش ،وا تیصخش یراگزومآ دعُب ،یملاسا کلامم رب وا تیصخش
هتخادرپ وا ندوب کرت و
ا یکی .دنا
ۀتکن و هدش هتشون یملع لوصا اب هک یتلااقم ز
هلاقم ،دراد هزات
«
لوغم نامکاح اب یولوم طابترا
»
ولغوا ایاک تمصع زا
هک تسا
لاس رد یولوم یلم هرگنک رد
1987
هلاقم .تسا هدش هئارا
6
و تسا هحفص
12
تسا لوغم نامکاح اب یولوم طابترا عوضوم نییبت ،هلاقم ۀزات هتکن .دراد عبنم
هک
یلایتسا عوضوم ود یسررب هب یولوم هاگدید و بناوج حیرشت اب هدنسیون
ینید تسایس و یلوطانآ رب نلاوغم
دندرک بیقعت دوخ طلست هعسوت زا سپ هک یا
طابترا حیضوت رد وا .تسا هتخادرپ نلاوغم هرادا هوحن لباقم رد یولوم عضوم و
یم نایب و هدمآرب لوغم اب یولوم هناتسود
وجو دنک
هب هدش هتشون همان نیدنچ د
همان هعومجم رد هک لوغم نامکاح
وا تساوخرد دیوم ،تسا دوجوم یولوم یاه
دروم لوغم نامکاح طسوت وا تساوخرد هک یتیصخش و مدرم عیفش ناونع هب
یولوم یارب دیابن نلاوغم اب بوخ طباور نتشاد .دشاب یم ،دش یم عقاو شریذپ
و دوش یقلت ناصقن کی ناونع هب
یبایزرا نارود نآ طیارش تحت ار عیاقو دیاب
زا هتفرگ تأشن هکلب یو تسایس زا هن نلاوغم اب یولوم بوخ هطبار .دومن
هک یناسک هب کمک هکلب اهنآ تیمکاح تیوقت هن زین وا فده .تسا وا تیصخش
ناونع هب هن یولوم فصو نیا اب .تسا هدوب ،دندوب هدنامرد و تخس طیارش رد
کلب لوغم تسود
یم رامش هب تیناسنا تسود ه
،ولغوا(دور
1987
.)
4
ـ6
هلاقم یسررب
هسیاقم و یقیبطت تاعلاطم هب طوبرم یاه
یا
عوضوم نیا رد
38
هنیمز رد هک دش تفای هلاقم
انلاوم هسیاقم و قیبطت یاه
تیصخش اب وا راثآ و
هب طوبرم هلاقم دادعت نیرتشیب .تسا هدش هتشون رگید یاه
ههد
( یاه
1961
-1970
دادعت اب )
13
تلااقم لک زا .تسا هلاقم
23
عبنم هلاقم
اما درادن
15
یولوم ناگدنسیون .تسا هدش هتشاگن فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
ناربج ،نووهتب ،هتوگ ،هرما سنوی ،لابقا ،نوطلافا ،یدادغب یلوضف ،یماج اب ار
اهنآ یرکف توافت و تهابش و هدرک هسیاقم ناربج لیلخ
و ثحب دروم ار
هداد رارق یسررب
اب یولوم هسیاقم .تسا هدش ماجنا هتوگ اب ،هسیاقم نیرتشیب .دنا
تیصخش
هزات عوضوم رگید یاه
زا دعب هک تسا یا
1950
هجوت دروم
زا لبق ،تسا هتفرگ رارق نارگشهوژپ
1950
اهنت
1
دش تفای عوضوم نیا رد هلاقم
ههد هب طوبرم هک
1930
-1940
تسا
هولاع ،
عوضوم نیا رد یروآون هکنیا رب
یم هدید
هلاقم لوصا ،دوش
هلاقم ،تسا هدش تیاعر اهنآ رد زین یسیون
رد ریز یاه
.دراد یرتشیب رابتعا و شزرا عوضوم نیا
«
یدادغب یلوضف و یولوم رد قشع
»
(ناحاراق رداقلادبع زا
1958
،)
«
انلاوم
–
نووهتب .و .ل
-رزتیاوش تربلآ رتکد
»
امیلس زا
( ،یوس یرآ ن
1960
،)
«
لابقا و یمور
»
(ینافرع دیمح هجاوخزا
1964
« )
نوطلافا و یولوم
»
قیفش زا
(،ناج
1965
« )
هرما سنوی و یولوم
»
(کولزوا ذفان نودیرف زا
1966
«)
و یولوم
زیمآرحس تولف یارپا
»
نرا قراف زا
(لوگ
1979
« )
و یولوم رد هفسلف و تمکح
هتوگ
»
(تیکای لیعامسا زا
1995
).
4
ـ7
هلاقم یسررب
کرت گنهرف و تایبدا رب یولوم ریثأت هب طوبرم یاه
عوضوم نیا رد
32
هلاقم یلک نومضم ،دش تفای هلاقم
ریثأت هنیمز رد ،اه
یولوم یراتشون نابز و یولوم تیموق ،کرت گنهرف و کرت تایبدا رب یولوم
ههد هب طوبرم هلاقم دادعت نیرتشیب .تسا
( یاه
1981
-1990
ت اب )
دادع
10
دروم
تلااقم لک زا .تسا
21
اما درادن عبنم هلاقم
11
فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
هزات هاگن .تسا هدش هتشاگن
هلاقم نیا رد هک یا
یم هدید اه
رب یولوم ریثأت ،دوش
ۀلاقم هنومن ناونع هب .تسا کرت تایبدا
«
ام ناسیون نامر و یولوم
»
یجنیا زا
هرگنک رد هک نونوگنا
یولوم
1987
هیکرت نامر رب ار انلاوم ریثأت ،تسا هدش هئارا
.تسا هدرک یسررب
رد هلاقم
10
و تسا هدش هتشون هحفص
6
ربتعم هک دراد عبنم
گنهرف و تقیرط جرد نییبت ،هلاقم یروآون .تسا هلاقم عوضوم اب طبترم و
ب رتشیب هکنیا اب هدنسیون .تسا کرت ناگدنسیون راثآ رد هیولوم تقیرط
یفرعم ه
نامر
گنهرف و تقیرط نییبت و حیرشت هب یدراوم رد اما .تسا هدش هجوت اه
نامر زا یخرب رد یولوم تقیرط
یگزات هک تسا هتخادرپ یکرت یاه
،نونوگنا(دراد
1987
.)
4
.8
هلاقم یسررب
یولوم تاعلاطم هب طوبرم یاه
یهوژپ
عوضوم نیا رد
27
هلاقم دادعت نیرتشیب ،دش تفای هلاقم
اه
ههد هب طوبرم
-( یاه
1961
-1970
هک هدوب )
6
.تسا هدش هتشون هرود نیا رد هلاقم
20
هلاقم
اما درادن ذخأم و عبنم
7
.تسا هدش هتشاگن فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
هدمع
هلاقم ثحابم نیرت
شهوژپ یفرعم هورگ نیا یاه
و هیکرت رد هک تسا ییاه
روشک
یولوم هزوح رد فلتخم یاه
وژپ
،ناققحم .تسا هدش ماجنا یه
شلات یولوم راثآ رشن یاتسار رد هک ار یتلاجم و تاسسؤم ،نارگشهوژپ
هدرک یفرعم ،دندرک
ۀلاقم رد هنومن ناونع هب ،دنا
«
باتکرد یولوم
اه
»
زا
هدنسیون ،رلوگ توگروت
باتک یفرعم هب
هک نآ نیماضم و یولوم ۀرابرد هک ییاه
دیدرگ رشتنم و پاچ هیکرت رد
باتک و تسا هتخادرپ ،ه
یولوم باتک لثم ییاه
للاج
نیدلا
–
یولوم ،رانیپلوگ یقابلادبع
–
یولوم تایعابر ،یلکاباک دمحا
-شناکیدزن و یولوم ترضح ، یبلچ تلاح فصآ
توعد ،ولغوا یمرل نیتیآ
–
یولوم ،لوجوگ یرصب
–
یولوم ،کووس بیبح لیعامسا
،رونوا تمحم
یولوم یاه هتسدلگ
–
ع
هرامش ،کرت نیمزرس هلجم نینچمه و ،ایسآ تاهنی فرا
،رلوگ(تسا هدرک یفرعم ار یولوم هژیو
1972
.)
4
ـ
9
هلاقم یسررب
هخسن و همجرت ،دقن ،حورش هب طوبرم یاه
راثآ یاه
یولوم
عوضوم نیا رد
24
هلاقم دادعت نیرتشیب .دش تفای هلاقم
ههد هب طوبرم اه
-( یاه
1981
-1990
هک هدوب )
7
اقم
لک زا .تسا هدش هتشون هرود نیا رد هل
تلااقم
18
طقف درادن ذخأم و عبنم هلاقم
6
فلتخم عبانم هب دانتسا اب هلاقم
هلاقم نومضم .تسا هدش هتشاگن
هخسن و همجرت ،دقن ،حورش ،اه
یولوم راثآ یاه
هب تسا هدیسر پاچ هب ای دراد دوجو فلتخم یاهروشک و هیکرت رد هک تسا
هنومن ناونع
ۀلاقم رد
«
هخسن
هناخباتک رد یونثم یمیدق یاه
هینوق یاه
»
زا
.م داهین
لاس رد تایقرش هعومجم رد هک نیتچ
1961
هدنسیون ،هدش پاچ
و حیرشت هب
هخسن ددع تسیب نییبت
هناخباتک رد هک یونثم یمیدق یاه
،دراد رارق هینوق یاه
هلاقم ،تسا هتخادرپ
22
تسا هحفص
و
13
،دراد عبنم
هدنسیون
هخسن
دوجوم یاه
هخسن هدرک نایب و هدرک یسررب ار هینوق رد
لاس زا لبق هب روکذم یاه
860
یگژیو و هتخادرپ اهنآ هسیاقم هب سپس دنراد قلعت یرجه
روط هب ار مادک ره یاه
یگژیو نیا حیضوت یارب و هداد حیضوت قیقد
تاعلاطا تشون یپ رد زین اه
،نیتچ( .تسا هدرک هئارا یرتشیب
1961
هزوح رد هک تهج نیا زا هلاقم نیا )
شور
هک یرگید یکرت تلااقم هدودحم رد ،هدرک ادیپ دورو یشهوژپ و یسانش
هتشون هیکرت ناققحم
.تسا رادروخرب یروآون تیزم زا دنا
4
ـ
10
هلاقم یسررب
هاگدید هب طوبرم یاه
تیصخش
للم و فلتخم یاه
یولوم هب تبسن فلتخم
عوضوم نیا رد
16
هلاقم
ههد هب طوبرم دادعت نیرتشیب ،دش تفای
یاه
(
1981
-1990
هک هدوب )
7
تلااقم لک زا .تسا هدش هتشون هرود نیا رد هلاقم
12
طقف ،درادن عبنم ،هلاقم
4
.تسا هدش هتشاگن ذخأم و عبانم هب دانتسا اب هلاقم
هلاقم نومضم
تیصخش هجوت یسررب اه
ای انلاوم هب کرتاتآ لثم هیکرت گرزب یاه
تشادگرزب
هاگدید نینچمه و هینوق رد انلاوم یاه
تیصخش یاه
نارگشهوژپ و اه
ۀلاقم رد هنومن ناونع هب .تسا یولوم هب تبسن فلتخم للم
«
یولوم و کرتاتآ
»
(یرا نات نیدیآ زا
1982
یسررب یولوم هب ار کرتاتآ یگتفیش و هجوت هدنسیون ،)
کرتاتآ تساوخرد هب هک هدرک نایب و تسا هدرک
هینوق رد یولوم هاگترایز تیلاعف
یکرت نابز هب یونثم همجرت انلاوم هب وا هجوت اب و دش زاغآ هزوم کی تروص هب
و بادآ هب طوبرم روطس دوجو هب هلاقم نایاپ رد هدنسیون نینچمه .دش رتشیب
،یرا نات( تسا هدرک هراشا یولوم راثآ رد کرت تاداع و موسر
1982
)
ۀلاقم ای
«
رظن زا یولوم
هم هرتیو ود اوِا
چیوُرِی
»
( نش مرحم زا
1988
هدنسیون ،)
و تاعلاطم
تیلاعف
یوسنارف دنمشناد یاه
هم هرتیو ود اوِا
چیوُرِی
یسررب انلاوم اب هطبار رد
.تسا هدرک
4
ـ
11
هلاقم لیلحت و یسررب
هیولوم تقیرط هب طوبرم یاه
عوضوم نیا رد
9
طوبرم هلاقم دادعت نیرتشیب ،دش تفای هلاقم
ههد هب
یاه
(
1981
-1990
هک هدوب )
3
،تلااقم لک زا .تسا هدش هتشون هرود نیا رد هلاقم
5
طقف درادن ذخأم و عبنم هلاقم
4
.تسا هدش هتشاگن عبانم هب دانتسا اب هلاقم
هلاقم نومضم
.تسا اهنآ موسر و بادآ و هیولوم تقیرط سیسأت هنیمز رد اه
هتسجرب
ب نیگزس لاعم زا هلاقم نیرت
ناونع ا
«
سابل ندش نردم
و یولوم یاه
هیولوم تقیرط نادیرم
»
(
1986
.تسا )
هلاقم لوصا اب هلاقم
یفیصوت یاه
-
رد یلیلحت
21
و تسا هدش هتشون هحفص
8
.دراد عبنم
هلاقم نیا رد هدنسیون
هب
کینکت ،لدم ،یگژیو ،ملاقا یسررب
سابل تنیز ءاشنم و بلاق ،تخود یاه
یاه
تقیرط و انلاوم
یگژیو نایم تهابش هب نینچمه .تسا هتخادرپ هیولوم
سابل
یاه
سابل اب یقوجلس نارود
سابل یگژیو و هدرک هراشا رضاح رصع یاه
انلاوم یاه
هداد رارق یسررب دروم نیچقرع و یدمن هلاک ،نهاریپ ،هبج ،هقرخ هلمج زا
،نیگزس(تسا
1986
.)
هجیتن
یریگ
هلاقم لیلحت و یسررب دنیآرب
یاه
لاس یط هیکرت رد یشهوژپ یولوم
یاه
1930
ـ
2000
.تسا ریز رارق هب
ـ
هلاقم داد ناشن شهوژپ جیاتن ،یخیرات ریس یسررب ظاحل هب
یولوم یاه
ههد هب طوبرم نآ جوا و تسا هتشاد یدوعص ریس هیکرت رد یشهوژپ
1981
ـ
1990
اب
139
،تسا هلاقم
ههد نآ رد هکنیا لیلد هب
6
ب یولوم ۀرگنک
.دش رازگر
هلاقم یسررب ثیح زا
رد هک داد ناشن شهوژپ جیاتن ،عوضوم ساسارب اه
ههد
هلاقم رد هیکرت ناققحم لوا یاه
،یولوم یگدنز لاح حرش فیصوت هب اه
روشک رد هدش ماجنا تاعلاطم یفرعم ،یولوم تیصخش
زا قرش و برغ یاه
هخسن و همجرت ،حرش هلمج
هتخادرپ یولوم راثآ یاه
لو .دنا
ههد رد ی
ریخا یاه
رد هژیو هب
20
لاس( ریخا لاس
یاه
1980
-2000
دیاقع و هشیدنا هولاع هب )
هشیدنا ،یولوم یفوصت و یفسلف
هلاقم رد ار وا ینید یاه
هدرک حرطم اه
.دنا
هدمع
یولوم راثآ نیماضم یبدا لیلحت هنیمز نیا رد و هرود نیا رد تلاوحت نیرت
و ینافرع نیماضم هژیو هب
.دوب یونثم ینید
هلاقم لوصا ساسارب هلاقم یسررب ثیح زا
:داد ناشن شهوژپ جیاتن ،یسیون
ههد رد
ابیرقت لوا یاه
50
لاس زا( لوا لاس
1930
ات
1980
)
هلاقم راتخاس
،اه
میسقت رد
،قیقحت شور ،هلاسم نایب ،یرظن ینابم ،هژاودیلک ،هدیکچ ،بلاطم یدنب
هجیتن
یپ ،یریگ
عبانم ،تشون
رایعم اب ذخأم و
رثن .دراد هلصاف یملع تلااقم یاه
هلاقم
عوضوم .تسا هنارعاش و یبدا رتشیب اه
ناققحم ،تسا یدیلقت و یرارکت اه
هلاقم رد
دتم زا اه
ثحبم و یبدا تایرظن هیاپ رب یبدا لیلحت دیدج یاه
نیب یاه
هتشر
ناونع رتشیب .دندرکن هدافتسا یا
نچ درادن یگنهامه نتم اب اه
رد یققحم هچنا
عوضوم هب هلاقم کی
هلاقم بلاطم .تسا هتخادرپ هدنکارپ و فلتخم یاه
دقاف اه
عاجرا .تسا یقطنم طابترا و ماجسنا و تدحو
نییبت یشراگن لوصا هب یهد
هلاقم یضعب رد و هتفاین
.تسا هدش نایب یهافش ،ذخأم و عبنم اه
هدمع
لیلاد نیرت
هلاقم ندوب یدیلقت و یرارکت
ا اه
هلاقم ناگدنسیون رتشیب هک دوب نی
هب هدش دای یاه
لوا تسد و یفاک عبانم هب یسرتسد نینچمه و دندوبن طلسم یسراف نابز
لاس زا دعب اما .دنتشادن
1980
و هدرک ادیپ شرتسگ هیکرت و ناریا یگنهرف طباور
دای هب هقلاع هجیتن رد
هاگشناد رد یسراف نابز یریگ
تاناکما و هدش رتشیب اه
باتک هعلاطم
یولوم هزوح رد
مهارف یسراف نابز هب یولوم دوخ راثآ و یهوژپ
یسررب نوگانوگ یایاوز زا ار یولوم ،هیکرت ناققحم هک دش بجوم رما نیا .دش
.دنسیونب هلاقم بلاق رد دنمشزرا تاقیقحت و دننک لیلحت و
ههد رد نیاربانب
یاه
لااقم دیلوت رد یبسانم یفیک و یمک لوحت ریخا
یملع ت
هزوح رد یشهوژپ
یولوم
شور اب ناققحم و هداد خر یهوژپ
هشیدنا و راکفا ،یملع دیدج یاه
.دندرک لیلحت و یسررب یونثم هب هژیو هب وا دوخ راثآ هب دانتسا اب ار یولوم
عبانم
،نارج فرش دمحا
«
یولوم ترضح فوصت متسیس
»،
یولوم اب هطبار رد ناگدنسیون زا ینیچلگ
1997
ص ،
ص
83
–
90
،نونوگنا یجنیا
«
ام ناسیون نامر و یولوم
»
هرگنک نیمود( یولوم یلم هرگنک
3
-5
هم
1986
)
1987
صص ،
27
-36
یگلیب ناکتروک ناریمآ
،نوئس
«
ندش یعامتجا تیبرت هرابرد ،یولوم تارظن
»
،
1989
نیب هرگنک
( یولوم یللملا
3
،هینوق
12
-
14
هم
1988
صص )
173
-
188
ام هنآ
،لمیش ،یر
«
برغ و قرش رد انلاوم تاریثات
»
،
1386
ش ،نارهت ،یسراپدنق هلجم
38
،یرا نات نیدیآ
«
یولوم و کرتاتآ
»
یلم گنهرف ،
1982
.ش ،
9
صص ،
22
–
23
هلاقم یفارگویلبیب
،هیکرت یلم هناخباتک رشن ،هیکرت یاه
1995
هلاقم یفارگویلبیب
،هیکرت یلم هناخباتک رشن ،تیروهمج ۀرود یاه
2002
، رلوگ توگروت
«
اه باتک رد یولوم
»
کرت تایبدا ،
1972
.ش ،
12
صص ،
42
–
45
ولغوا ایاک تمصع
«
لوغم نامکاح اب یولوم طابترا
»
هرگنک نیمود( یولوم یلم هرگنک
3
-5
هم
1986
)
1987
صص ،
159
-164
نیدیآ تمحم
«
تسیز یم نآ رد یولوم هک یرصع یعامتجا راتخاس
»
د( یولوم یلم هرگنک
نیمو
هرگنک
3
-5
هم
1986
)
1987
صص ،
281
-286
نیکت یفطصم
«
رشق
یولوم راثآ رد یراک هنیمز و یعامتجا تیعقوم ،یعامتجا یدنب
»،
2000
قوچلس هاگشناد یعامتجا مولع هدکشناد
2000
.ش ،
6
صص ،
243
-
258
نیگزس لاعم
«
سابل ندش نردم
یولوم یلم هرگنک یولوم تقیرط نادیرم و یولوم یاه
»
1986
هرگنک نیلوا(
3
-5
هم
1985
صص ، )
427
-447
،نیتچ .م داهین
«
هخسن
هناخباتک رد یونثم یمیدق یاه
هینوق یاه
»
تایقرش هعومجم
1961
.ش ،
4
،
صص
97
–
118
تسویپ و میامض
هلاقم تسرهف ههد یاه 1930 -1940 هلاقمناونع هدنسیون یسانشباتک تاصخشم 1 رعاش و رکفتم یانلاوم بع تدوج للهاد داهتجا 1930 ش ، 309 صص ، 5513 - 5515 / ش 310 صص ، 5525 - 5526 2 تایعابر انلاوم تدوج للهادبع داهتجا 1932 ش ، 339 صص ، 5661 - 5662 3 هملک یاه یکرت و راعشا یکرت رد راثآ انلاوم نیدلافرش .م یسانش کرت هعومجم 1934 ش ، 4 ، صص 111 - 168 4 مور نیدلا للاج انلاوم ی نلارت داهن یلع گنهرف هتفه 1936 ش ، 7 صص ، 130 - 131 5 یمور نیدلا للاج ،هتوگ گناگفلو ناهوی نیدلا للاج :همجرت هنیزیا تکرح 1940 ش ، 5 صص ، 2 - 3 6 دوهش هفسلف و یمور نیدلا للاج انلاوم رصاعم رِنُک نسحم.م هینوق 1940 ش ، 32 صص ، 1757 -1761 7 هراب رد یسایق و هاگدید انلاوم هینوق 1940 ش ، 31 صص ، 1680 - 1682 8 جوم روعش رد انلاوم پاروک اضر یلع تکرح 1940 ش ، 5 صص ، 7 - 8 9 ریثات انلاوم رب گنهرف کرت یلرانیپلوگ یقابلادبع هینوق 1940 ش ، 32 صص ، 1735 - 1742 هلاقم تسرهف ههد یاه 1941 -1950 هلاقمناونع هدنسیون یسانشباتک تاصخشم 1 یمور نیدلا للاج ردام هراب رد یتاعلاطا )هدنرلا رد نوفدم( یلغاد ناحروت تمکح یلغوا هینوق 1941 ش ، 35 صص ، 2090 - 2092 2 نیدلا للاج انلاوم نابلااب یمحار دنویپ 1941 ش ، 1 صص ، 4 - 5 3 للاج انلاوم شنایفارطا و یمور نیدلا رتیر تومله یسانش کرت هعومجم 1942 ش ، 7 - 8 ، صص 268 - 281 4 رصاعم هفسلف و یمور نیدللاج انلاوم – دوهش ینعی سدح رنک سیلحوم .م هینوق 1942 ش ، 40 صص ، 15 - 16 5 للاج یرکف لماکت نارود یلامجا یسررب یمور نیدلا یشحاب یفطل رمحم هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 106 - 1096 انلاوم ترضحزا هدش یشاقنریواصت هرابرد ونوا لیهس.آ ر هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 77 - 80 7 یونثم همجرت مجن نانوا لیلخ نیدلا خیرات و نابز هلجم ،اراکنآ هاگشناد - یفارغج 1943 ش، 2 صص ، 106 -108 8 حرش یونثم یاه نوغلوا میهاربا بایسآ 1943 ش ، 8 صص ، 36 - 37 9 یونثم نیگزس لامج تمیزع 1943 ش ، 61 صص ، 15 -16 10 للاج انلاوم نیدلا هّلوگاراک.ح هینوث 1943 صص ،هژیو ش ، 83 -91 11 انلاوم هراب رد ناتلآ ریکاش تاتیم هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 113 - 115 12 انلاوم زا رعش کی ؟تسیک انلاوم یراهاب تحدم هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 21 - 25 13 انلاوم هبذاج تانوا یماس قفوم هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 140 -142 14 انلاوم نارگریوصت 1 و 2 کولزوا نیدلا باهش هینوق 1943 ش ، 58 -59 صص ، 13 - 24 هینوق / 1943 ش ، 61 -62 ، صص 23 – 36 15 یاه فوسلیفاب وا هسیاقم و انلاوم فوصت اپورا تسیلائدیا رنک سیلحم.م هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 69 – 75 16 ؟تخانش ار انلاوم دیاب هنوگچ ب .ح .یا یلغوا یجاتلا هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 27 - 28 17 کرتیقیسوموراعشاربانلاومریثات تهزن نیدلا دعس هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 110 - 112 18 انلاوم ندوب کرت عوضوم یرحاف نیدلاءایض یلغوا کیدنف هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 29 -31 19 انلاوم – یقیسوم غادولوا یرکش نامثع هینوق 1943 صص ،هژیو ش ، 44 - 36 20 للاج انلاوم نیدلا ناغامرآ دحاو تمیزع 1944 ش ، 77 صص ، 6 - 8 21 انلاوم یاه یشاقن باهش کولزوا نیدلا هینوق 1944 هرامش ، 65 - 64 صص ، 35 - 38 22 انلاوم هرهچ نارگریوصت باهش کولزوا نیدلا هینوق 1944 ش ، 63 صص ، 25 - 33 23 نثم همجرت اب هطبار رد یو لسنوا بیدا لامک کرت نابز فرعم 1946 ش ، 6 - 7 ، صص 637 - 646 24 انلاوم هب عجار جنقب دهاج وگلا 1947 ش ، 12 صص ، 24 - 25 25 للاج انلاوم یمور نیدلا هپتکآ رینم هینوق 1948 ش ، 119 - 118 صص ، 14 - 17 26 داتفه و دصشش تبسانم هب یشیامه هناخرد انلاوم تافود رگلاس نیمجنپو تلم رنوک نسحم.م هینوق 1948 ش ، 122 صص ، 1 - 3
27 انلاوم ترضح هب تمهت صوصخ رد نوغلوا رهاط داشرلا لیبس 1949 ش ، 27 ص ، 30 28 توف درگلاس نیمششو داتفه و دصشش یمورن یدلا للاج انلاوم نیگلِا یتاجن هینوق 1949 ش ، 134 - 133 صص ، 11 - 16 29 للاج انلاوم یمور نیدلا دوعسم یلغوا یلسلاات دوبدای 1949 ش ، 11 صص ، 3 – 5 ، 23 30 انلاوم یئایموم یلناماراق شیورد یلغوا خیرات هنیزخ 1950 ش ، 1 صص ، 38 – 41 ، 50 هلاقم تسرهف ههد یاه 1951 -1960 هلاقم ناونع هدنسیون یسانشباتک تاصخشم 1 للاج انلاوم یمور نیدلا شتآ دمحا یکرت نابز 1951 ش ، 3 صص ، 152 - 158 2 انلاوم ترضح یناگدنز رعش نلارت داهن یلع ملاسا رون 1953 تاحفص ، 20 - 18 ش، 23 صص ، 28 - 98 ش ، 24 ، صص 26 - 27 3 انلاوم یشاقن ردنوا تمحم روصم خیرات هعومجم 1953 ش ، 45 ، صص 2586 - 2587 4 انلاوم دروم رد برغ هاگدید لیمشیا یرام هننآ اگشناد تایهلا هدکشناد هلجم اراکنآ ه 1954 ش ، 4 - 3 صص ، 27 - 29 5 نیدلا للاج انلاوم یکرت تارابع و تایبا یمور ولغوا روصنم تودجم یکرت نابز یاهشهوژپ همانلاس 1954 ، صص 207 - 220 6 شردپ و انلاوم - 1 شتآ دمحا کرت رکفت 1954 ش ، 4 صص ، 267 - 269 7 شردپ و انلاوم – 2 شتآ دمحا کرت رکفت 1954 ش ، 5 صص ، 365 - 368 8 شردپ و انلاوم شتآ دمحا کرت رکفت 1954 ش ، 7 صص ، 19 - 21 9 انلاوم رد تاعلاطا لضعم نیکوت ورسخ لیعامسا کرت رکفت 1954 ش ، 5 صص ، 369 - 373 10 انلاوم زا دعب یولوم تقیرط شتآ دمحا یکرت نابز 1954 ش ، 33 صص ، 533 - 534 11 یولوم ندوب کرت هلئسم رخف نیدلا ءایض ی ولغوا قیدنف کرت رنه 1954 ش ، 30 صص ، 4 - 5 12 یونثم یسیلگنا همجرت رب یا همدقم نوسلکین .آ.ر ترخفم :مجرتم نیسرا کرت رکفت 1955 ش ، 14 صص ، 122 - 124
