İLKÖGRETİM 4. VE 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ ÖGRETMEN KILAVUZ KİTABININ ÖGRETMEN GÖRÜSLERİ DOGRULTUSUNDA DEGERLENDİRİLMESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İLKÖĞRETİM BÖLÜMÜ

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

İLKÖĞRETİM 4. VE 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ

ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABININ ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

DOĞRULTUSUNDA DEĞERLENDİRİLMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan

Nuray TEKELİ YILDIZHAN

Ankara Ağustos, 2010

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İLKÖĞRETİM BÖLÜMÜ

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

İLKÖĞRETİM 4. VE 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ

ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABININ ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

DOĞRULTUSUNDA DEĞERLENDİRİLMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Nuray TEKELİ YILDIZHAN

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ŞAMA

Ankara Ağustos, 2010

Nuray TEKELİ YILDIZHAN’nın İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmen Kılavuz Kitabının Öğretmen Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi başlıklı tezi ... tarihinde, jürimiz tarafından Sınıf Öğretmenliği Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.

Adı Soyadı İmza

Başkan :. Doç. Dr. Necati CEMALOĞLU ………. Üye (Tez Danışmanı) : Yrd. Doç. Dr. Erdoğan ŞAMA ……….. Üye : Doç. Dr. Bekir BULUÇ ………..

ÖN SÖZ

Eğitim kurumlarının en önemli işlevlerinden biri çocuğu iyi bir vatandaş olarak yetiştirmektir. Eğitim kurumları bu işlevi, çocuğun toplumsallaşmasını, içinde yaşadığı toplumun kültürünü, tarihini, kurumlarını tanımasını sağlayarak toplumdaki rollerin gerektirdiği davranışları, bilgi ve becerileri toplumun kendisine sağladığı olanakları ve bunlardan yararlanma yollarını kazandırarak yerine getirir. Türkiye'de tüm bu bilgi ve becerilerin önemli bir bölümü Sosyal Bilgiler dersi yoluyla kazandırılmaya çalışılır.

Ülkemizde diğer tüm alanlarda olduğu gibi Sosyal Bilgiler ders konularında zaman zaman bir takım değişiklikler, yenilikler söz konusu olmaktadır. Çağın gereklerine uygun olarak yapılan bu yeniliklerin eğitim-öğretime katkısı olumlu yöndedir. Bunun için hazırlanan eğitim programlarının ve hazırlanan öğretmen kılavuz ve öğrenci ders kitaplarının bireyin ilgi ve kabiliyetlerine, bilimde ve teknolojideki ilerlemelere, eğitim ve öğretimdeki gelişmelere uygun olduğu değerlendirilmeli ve geliştirilmelidir.

Bu araştırmada “İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmen Kılavuz Kitabının Öğretmen Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi” konusu ele alınmıştır. Bu araştırmanın öğretmenlere rehberlik eden kılavuz kitapların geliştirilmesinde katkı sağlayacağı, bu sayede öğrencilerin bu derse ilişkin akademik başarılarını artırmaları ve kalıcı öğrenmeler gerçekleştirmeleri umulmaktadır.

Araştırma boyunca bana destek olan danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Erdoğan Şama’ya, görüşlerinden yararlandığım hocalarım Doç. Dr. Bekir BULUÇ’a ve Yrd. Doç. Dr. Necati CEMALOĞLU’na teşekkürü borç bilirim. Ayrıca araştırmamda kullanılan anket ile tezin oluşumunda bana yol gösteren Ahi Evran Üniversitesi’nde görev yapan Yrd. Doç. Dr. Bayram Tay’a , Dr. Türker Kurt’a ve çalışmam boyunca sabır, özveri, maddi ve manevi destekleri ile daima yanımda olan sevgili annem, babam ve kardeşlerim olmak üzere emeği geçen herkese sonsuz teşekkür ederim.

Nuray TEKELİ YILDIZHAN Ankara, Ağustos-2010

ÖZET

İLKÖĞRETİM 4. VE 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABININ ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ DOĞRULTUSUNDA

DEĞERLENDİRİLMESİ YILDIZHAN TEKELİ, Nuray

Yüksek Lisans, İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yard. Doç. Dr. Erdoğan ŞAMA

Ağustos – 2010

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim 4. ve 5.sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabına ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Tarama modelinin kullanıldığı betimsel yapıdaki bu araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen 39 maddelik “Sosyal Bilgiler 4.ve 5. Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı Değerlendirme Anketi” adlı bir veri toplama aracı kullanılmıştır. Uygulanan anket, öğretmen kılavuz kitabı ile ilgili soruların bulunduğu dört bölümden oluşmaktadır.

Araştırma evrenini, 2008–2009 eğitim öğretim yılı içersinde, Kahramanmaraş ili Afşin ilçesindeki ilköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır. Örneklem olarak Kahramanmaraş ili Afşin ilçesinde görev yapan 347 sınıf öğretmeninden amaçlı örneklem tekniği ile seçilen 4. ve 5. sınıflarda görev yapan 104 sınıf öğretmeninden anketlere cevap veren 96 sınıf öğretmeni çalışmaya katılmıştır. Araştırmada toplanan verilerin istatistiksel çözümleri için SPSS 15 paket programından (Statistical Packet for Social Sciences) yararlanılmıştır. Verilerin analizinde İki Değişken için Kay-Kare Testi (Chi Square Test-x2_{) kullanılmıştır. Çapraz}

tablolara dayalı yorumlarda frekans ve yüzde değerlerinden yararlanılmıştır.

Araştırma sonucunda Sosyal Bilgiler 4.- 5. sınıf öğretmen kılavuz kitabında 1) Etkinliklerin tasarlanması ve kullanılışlığı 2) Yöntem ve tekniklerin kullanımı 3) İfadelerin anlaşılırlığı ve görsel-fiziksel düzeni ile ilgili olarak eksiklerin bulunduğu belirlenmiştir. Ayrıca öğretmen görüşlerinin cinsiyet, mesleki kıdem, mezun olunan alan ve eğitim durumuna göre değişmediği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar kelimeler: Sosyal Bilgiler, Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuz Kitabı,

Kılavuz Kitap, Sosyal Bilgiler öğretimi.

ABSTRACT

THE EVALUATION OF TEACHERS’ GUIDE BOOK OF PRIMARY SCHOOL 4TH AND 5TH GRADES SOCIAL STUDIES IN THE DIRECTION OF TEACHER

OPINIONS

YILDIZHAN TEKELİ, Nuray

Post Graduate, Branch of Primary School, Department of Classroom Teaching Thesis advisor: Assistant Professor Dr. Erdoğan ŞAMA

August – 2010

The aim of this research is to reveal the opinions of primary school 4th and 5th grades social studies teachers about social studies guidebook. In this research, which is in a descriptive structure and in which scanning model was applied, “the survey of evaluation of Social Studies 4th and 5th grades Teachers’ guidebook,” which includes 39 articles and which is developed by the researcher was used as a data gathering tool. The survey consists of four sections containing questions about teachers’ guidebook.

The population of the research is comprised by the classroom teachers who were in charge in the province of Kahramanmaraş, Afşin district in the academic year of 2008-2009. 96 classroom teachers among 104 of them, in charge of 4th and 5th grades, who answered the questions in the survey and who were chosen, using purposeful sampling technic, among the 347 teachers in charge in Kahramanmaraş, Afşin, participated in the study.

SPSS 15 (Statistical Packet for Social studies) was availed for the statistical analysis of the data gathered in the research. Chi Square Test-x2 _{was used for two}

variables in the analysis of the data. The interpretations were made on the crosstabs as frequency and percent.

In the consequence of the research, the following deficiencies were determined in 4th and 5th grades Social Studies Teachers’ guidebook: 1) The planning and practicability of the activities. 2) Using of methods and technics. 3) Comprehensibility of statements and their visual and physical conditions. Moreover; such results as teacher opinions do not differ according to their genders, seniorities, fields and educational status were found in the research.

Key words: Social Studies, Social Studies Teachers’ Guide Book, Social

Studies Teaching.

İÇİNDEKİLER JÜRİ ONAY SAYFASI ... i ÖN SÖZ... ii ÖZET... iii ABSTRACT ... iv TABLOLAR LİSTESİ ... ix BÖLÜM I GİRİŞ 1.1. Problem Durumu ... 1 1.2. Araştırmanın Amacı ... 5 1.3. Problem Cümlesi ... 5 1.4. Alt Problemler ... 5 1.5. Araştırmanın Önemi ... 6 1.6. Sayıltılar... 7 1.7. Sınırlılıklar ... 7 1.8. Tanımlar... 8 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE 2.1. Sosyal Bilgiler ... 9

2.2. Sosyal Bilgilerin Tarihi Gelişimi ... 11

2.3. Sosyal Bilgiler Eğitimini Gerekliliği... 14

2.4. Program Değişikliğini Gerekli Kılan Sebepler ... 16

2.5. Sosyal Bilgiler Programının Amaçları... 19

2.6. Sosyal Bilgiler Programının İlkeleri... 22

2.7. Sosyal Bilgiler Programının Vizyonu... 23

2.8. Sosyal Bilgiler Programının Yaklaşımı ... 24

2.9. 2005 Sosyal Bilgiler Programı ve Yapılandırmacı Yaklaşım... 24

2.10. Yenilenen Sosyal Bilgiler Programının Farklılıkları... 26

2.11. Sosyal Bilgiler Ders Kitabı ve Öğretmen Kılavuz Kitabı... 27

2.11.1. Ders Kitabı ... 28 v

2.11.2. Ders Kitaplarının Faydaları ... 29

2.11.3. İdeal Bir Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Özellikleri ... 30

2.11.4. Öğretmen Kılavuz Kitabı... 31

2.11.5. İdeal Bir Öğretmen Kılavuz Kitabının Özellikleri... 33

2.12. İlgili Araştırmalar ... 38

2.12.1. Yurt Dışında Yapılmış Araştırmalar ... 38

2.12.2. Yurt İçi Yapılmış Araştırmalar ... 38

BÖLÜM III YÖNTEM 3.1. Araştırma Modeli... 44

3.2. Araştırmanın Evreni ... 44

3.3. Araştırmanın Örneklemi ... 45

3.4. Veri Toplama Aracı ve Geliştirilmesi... 46

3.4.1. Geçerlik Güvenirlilik Çalışması ... 47

3.5. Verilerin Toplanması ... 49

3.6. Verilerin Çözümlenmesi ... 49

BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM 4.1. Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Cinsiyete Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ... 51

4.1.1. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında Yer Alan Etkinliklerin Tasarımı ve Kullanışlılığı” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Cinsiyete Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 51

4.1.2. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında Yer Alan Yöntem Ve Tekniklerin Kullanımı” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Cinsiyete Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 66

4.1.3. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında İfadelerin Anlaşılırlığı Ve Görsel-Fiziksel Düzeni” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Cinsiyete Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 82

4.2. Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Kıdeme Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ... 91

4.2.1. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında Yer Alan Etkinliklerin Tasarımı ve Kullanışlılığı” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Kıdeme Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 91

4.2.2. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında Yer Alan Yöntem Ve Tekniklerin Kullanımı” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Kıdeme Göre

Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 107 4.2.3. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında İfadelerin Anlaşılırlığı ve Görsel-Fiziksel Düzeni” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Kıdeme Göre

Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 124 4.3. Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Mezun Olunan Alana Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 135

4.3.1. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında Yer Alan Etkinliklerin Tasarımı Ve Kullanışlılığı” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Mezun Olunan Alana Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ... 135 4.3.2. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında Yer Alan Yöntem ve Tekniklerin Kullanımı” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Mezun Olunan Alana Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ... 147 4.3.3. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında İfadelerin Anlaşılırlığı Ve Görsel-Fiziksel Düzeni” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Mezun Olunan Alana Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ... 161 4.4. Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Eğitim Durumuna Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 170

4.4.1. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında Yer Alan Etkinliklerin Tasarımı ve Kullanışlılığı” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Eğitim Durumuna Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ... 170 4.4.2. Öğretmenlerin, “öğretmen kılavuz kitabında yer alan yöntem ve tekniklerin kullanımı” boyutuna ilişkin görüşlerinin eğitim durumuna göre karşılaştırılmasına ilişkin bulgular... 183 4.4.3. Öğretmenlerin, “Öğretmen Kılavuz Kitabında İfadelerin Anlaşılırlığı Ve Görsel-Fiziksel Düzeni” Boyutuna İlişkin Görüşlerinin Eğitim Durumuna Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular... 199

BÖLÜM V

SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Sonuçlar... 209 5.1. Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Cinsiyete Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Sonuçlar ... 209 5.2.Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Kıdeme Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Sonuçlar ... 211 5.3.Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Mezun Olunan Alana Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Sonuçlar ... 213 5.4.Öğretmenlerin, Öğretmen Kılavuz Kitabına İlişkin Görüşlerinin Eğitim Durumuna Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Sonuçlar... 215

Öneriler... 218 KAYNAKÇA ... 220

EK 1: ARAŞTIRMA ANKETİ EK 2: ARAŞTIRMA ONAY ÖRNEĞİ

EK 3: ÖZGEÇMİŞ

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 2008-2009 Eğitim Öğretim Dönemi Afşin İlçesi Sınıf Öğretmeni Sayıları ..45 Tablo 2 Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Cinsiyet, Kıdem, Mezun Olduğu Alan ve Eğitim Durumu Değişkenlerine Göre Dağılımı...45 Tablo 3 Sosyal Bilgiler Dersi Klavuz Kitaplarına İlişkin Öğretmen Görüşleri Anketinin Madde Analizlerine İlişkin Değerler...48 Tablo 4 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konulara Göre Belirlenen Etkinliklerde Bireysel Farklılıklar Dikkate Alınmıştır [m1] İfadesine İlişkin Görüşleri ...51 Tablo 5 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler İçin Belirtilen Süre Yeterlidir [m2] İfadesine İlişkin Görüşleri ...52 Tablo 6 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Çevre Şartlarına Uygun Hazırlanmıştır [m3] İfadesine İlişkin Görüşleri...53 Tablo 7 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler Çevreye Ve Şartlara Göre Değiştirebilecek Esneklikte Hazırlanmıştır [m4] İfadesine İlişkin Görüşleri ...54 Tablo 8 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler

Yapılandırmacı Yaklaşımın Ön Gördüğü Araştırma Becerisi, Sosyal Katılım Becerisi, Problem Çözme vb. Becerileri Kazandırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m5] İfadesine İlişkin Görüşleri ...56 Tablo 9 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konular Günlük Hayat, Ders İçi Ve Ders Dışı Etkinliklerle İlişkilendirilmiştir [m6] İfadesine İlişkin Görüşleri ...57 Tablo 10 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Üniteler İçin Belirtilen Araç Gereçler Kolay Bulunabilir Niteliktedir [m7] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...58 Tablo 11 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitabın Cildi Sağlam, Kullanışlı Ve Kolay Taşınabilir Niteliktedir [m8] İfadesine İlişkin Görüşleri...59 Tablo 12 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirtilen Günlük Planlarda Önerilen Süre Yeterlidir [m9] İfadesine İlişkin Görüşleri ...60 Tablo 13 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta İşlenecek Konuyla İlgili Açıklamalara Yeterince Yer Verilmiştir [m10] İfadesine İlişkin Görüşleri ...60

Tablo 14 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders İşlenişine Yönelik Etkinlikler Soru Cevap Tekniğinden Yararlanılarak Tasarlanmıştır [m11] İfadesine İlişkin Görüşleri ...61 Tablo 15 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci Gelişim Düzeylerine Uygun Niteliktedir [m12] İfadesine İlişkin Görüşleri ...63 Tablo 16 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci İlgilerine Uygun Niteliktedir [m13] İfadesine İlişkin Görüşleri ...63 Tablo 17 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci Yeteneklerine Uygun Niteliktedir [m14] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...64 Tablo 18 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Derste

Uygulanacak Strateji, Yöntem Ve Tekniklerle İlgili Açıklamalara Yer Verilmiştir [m15] İfadesine İlişkin Görüşleri ...66 Tablo 19 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencilerin Ön Bilgilerini Harekete Geçirici Hazırlık Çalışmalar Bulunmaktadır [m16] İfadesine İlişkin Görüşleri ...67 Tablo 20 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Gezi-Gözlem Etkinlikleri Ayrıntılı Ve Yapılacak Nitelikte Verilmiştir [m17] İfadesine İlişkin Görüşleri ...68 Tablo 21 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Yeterli Düzeydedir [m18] İfadesine İlişkin Görüşleri ...69 Tablo 22 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenme Öğretme Sürecinde Yapılandırmacı Yaklaşımın Nasıl Uygulanacağına İlişkin Açıklamalara Yer Verilmiştir [m19] İfadesine İlişkin Görüşleri ...71 Tablo 23 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Dersin Nasıl İşleneceğine İlişkin Yönergeler Yeterli Ölçüde Verilmiştir [m20] İfadesine İlişkin Görüşleri ...71 Tablo 24 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci Çalışma Kitabı Etkinlikleri Öğrenciyi Ders Dışı Araştırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m21] İfadesine İlişkin Görüşleri ...72 Tablo 25 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabında Yer Alan Ve Açıklama Gerektiren Şekil, Şema, Çizelge vb. Yardımcı Unsurlara Yer Verilmiştir [m22] İfadesine İlişkin Görüşleri ...73

Tablo 26 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabındaki Öğrenme Süreçlerini Somutlaştırmaya Yönelik İlgi Çekici, Günlük Yaşamla İlişkili Çalışmalara Yer Verilmiştir [m23] İfadesine İlişkin Görüşleri ...74 Tablo 27 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Programda

Önerilen Değerlendirme Çalışmalarına (gözlem formu, kendini değerlendirme formu, proje, performans ödevleri, kavram haritası v.b.) Ait Yeterli Sayıda Örnek ve

Yönergelere Yer Verilmiştir [m24] İfadesine İlişkin Görüşleri...75 Tablo 28 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci

Etkinlikleri Ve Etkinliklerin Cevap Anahtarları Birlikte Verilmiştir [m25] İfadesine İlişkin Görüşleri ...76 Tablo 29 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Programda

Belirlenen Değer Ve Becerilerin Nasıl Verileceğine İlişkin Bir Örnek Ya Da Açıklama Yer Verilmiştir [m26] İfadesine İlişkin Görüşleri ...78 Tablo 30 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Şekil, Şema, Harita Gibi Görseller İçin Açıklama Bölümü Bulunmaktadır [m27] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...79 Tablo 31 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Çalışma

Kitabındaki Etkinliklerin Nasıl Uygulanacağına Dair Açıklamalara Yer Verilmiştir [m28] İfadesine İlişkin Görüşleri ...80 Tablo 32 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konuların Diğer Derslerle Nasıl İlişkilendirme Yapılacağı Belirtilmiştir [m29] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...81 Tablo 33 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitap Sosyal Bilgiler Programına Uygun Nitelikte Hazırlanmıştır [m30] İfadesine İlişkin Görüşleri ...82 Tablo 34 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencilerin İşlenecek Konuda Zorlanabileceği Yerlere İlişkin Uyarı Ve Açıklamalar Bulunmaktadır [m31] İfadesine İlişkin Görüşler ...83 Tablo 35 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme

Değerlendirme Sorularındaki İfadeler Öğrencilerin Anlayacağı Düzeydedir [m32] İfadesine İlişkin Görüşleri ...84 Tablo 36 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Kaynakça Yeterli Niteliktedir [m33] İfadesine İlişkin Görüşleri ...85 Tablo 37 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Doğru, Açık, Anlaşılır Bir Dil Ve Anlatım Kullanılmıştır [m34] İfadesine İlişkin Görüşleri ...85

Tablo 38 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencileri

Araştırmaya, Bilgi Ve Teknoloji Üretmeye Yöneltecek Ödev, Proje Ve Benzeri Çalışma Süreç Ve Yönergelerini İçermektedir [m35] İfadesine İlişkin Görüşleri...86 Tablo 39 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Görsel Öğeler Ait Olduğu Metinle İlişkili Sayfalarda Kullanılmıştır [m36] İfadesine İlişkin Görüşleri...87 Tablo 40 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sözlük Bölümü İçeriğe Uygun Olarak Düzenlenmiştir [m37] İfadesine İlişkin Görüşleri...88 Tablo 41 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sayfa Tasarımı, Renkler Ve Görsel Öğeler Birbirini Tamamlayıcı Niteliktedir [m38] İfadesine İlişkin Görüşleri ...89 Tablo 42 Cinsiyet Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme

Değerlendirmede Kullanılacak Araç ve Yöntemlere İlişkin Açıklamalara Yer

Verilmiştir [m39] İfadesine İlişkin Görüşleri ...90 Tablo 43 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konulara Göre Belirlenen Etkinliklerde Bireysel Farklılıklar Dikkate Alınmıştır [m1] İfadesine İlişkin Görüşleri ...92 Tablo 44 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler İçin Belirtilen Süre Yeterlidir [m2]İfadesine İlişkin Görüşleri ...93 Tablo 45 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Çevre Şartlarına Uygun Hazırlanmıştır [m3]İfadesine İlişkin Görüşleri...94 Tablo 46 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler Çevreye Ve Şartlara Göre Değiştirebilecek Esneklikte Hazırlanmıştır [m4] İfadesine İlişkin Görüşleri ...95 Tablo 47 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler

Yapılandırmacı Yaklaşımın Ön Gördüğü Araştırma Becerisi, Sosyal Katılım Becerisi, Problem Çözme vb. Becerileri Kazandırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m5] İfadesine İlişkin Görüşleri ...96 Tablo 48 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konular Günlük Hayat, Ders İçi Ve Ders Dışı Etkinliklerle İlişkilendirilmiştir [m6] İfadesine İlişkin Görüşleri ...97 Tablo 49 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Üniteler İçin Belirtilen Araç Gereçler Kolay Bulunabilir Niteliktedir [m7] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...98

Tablo 50 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitabın Cildi Sağlam, Kullanışlı Ve Kolay Taşınabilir Niteliktedir [m8] İfadesine İlişkin Görüşleri...99 Tablo 51 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirtilen Günlük Planlarda Önerilen Süre Yeterlidir [m9] İfadesine İlişkin Görüşleri ...100 Tablo 52 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta İşlenecek Konuyla İlgili Açıklamalara Yeterince Yer Verilmiştir [m10] İfadesine İlişkin Görüşleri ...101 Tablo 53 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders İşlenişine Yönelik Etkinlikler Soru Cevap Tekniğinden Yararlanılarak Tasarlanmıştır [m11] İfadesine İlişkin Görüşleri ...102 Tablo 54 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci Gelişim Düzeylerine Uygun Niteliktedir [m12] İfadesine İlişkin Görüşleri ...104 Tablo 55 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci İlgilerine Uygun Niteliktedir [m13] İfadesine İlişkin Görüşleri .105 Tablo 56 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci Yeteneklerine Uygun Niteliktedir [m14] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...106 Tablo 57 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Derste Uygulanacak Strateji, Yöntem ve Tekniklerle İlgili Açıklamalara Yer Verilmiştir [m15] İfadesine İlişkin Görüşleri ...107 Tablo 58 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencilerin Ön Bilgilerini Harekete Geçirici Hazırlık Çalışmalar Bulunmaktadır [m16] İfadesine İlişkin Görüşleri ...109 Tablo 59 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Gezi-Gözlem Etkinlikleri Ayrıntılı ve Yapılacak Nitelikte Verilmiştir [m17] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...110 Tablo 60 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Yeterli Düzeydedir [m18] İfadesine İlişkin Görüşleri ...111 Tablo 61 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenme Öğretme Sürecinde Yapılandırmacı Yaklaşımın Nasıl Uygulanacağına İlişkin Açıklamalara Yer Verilmiştir [m19]İfadesine İlişkin Görüşleri ...112 Tablo 62 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Dersin Nasıl

İşleneceğine İlişkin Yönergeler Yeterli Ölçüde Verilmiştir [m20] İfadesine İlişkin Görüşleri ...113

Tablo 63 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci Çalışma Kitabı Etkinlikleri Öğrenciyi Ders Dışı Araştırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m21] İfadesine İlişkin Görüşleri ...114 Tablo 64 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabında Yer Alan Ve Açıklama Gerektiren Şekil, Şema, Çizelge vb. Yardımcı Unsurlara Yer Verilmiştir [m22] İfadesine İlişkin Görüşleri ...115 Tablo 65 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabındaki Öğrenme Süreçlerini Somutlaştırmaya Yönelik İlgi Çekici, Günlük Yaşamla İlişkili Çalışmalara Yer Verilmiştir [m23] İfadesine İlişkin Görüşleri ...116 Tablo 66 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Programda Önerilen Değerlendirme Çalışmalarına (gözlem formu, kendini değerlendirme formu, proje, performans ödevleri, kavram haritası v.b.) Ait Yeterli Sayıda Örnek ve Yönergelere Yer Verilmiştir [m24] İfadesine İlişkin Görüşleri ...117 Tablo 67 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci Etkinlikleri ve Etkinliklerin Cevap Anahtarları Birlikte Verilmiştir [m25] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...118 Tablo 68 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Programda

Belirlenen Değer ve Becerilerin Nasıl Verileceğine İlişkin Bir Örnek Ya Da Açıklama Yer Verilmiştir [m26] İfadesine İlişkin Görüşleri ...120 Tablo 69 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Şekil, Şema, Harita Gibi Görseller İçin Açıklama Bölümü Bulunmaktadır [m27] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...121 Tablo 70 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Çalışma Kitabındaki Etkinliklerin Nasıl Uygulanacağına Dair Açıklamalara Yer Verilmiştir [m28] İfadesine İlişkin Görüşleri ...122 Tablo 71 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konuların Diğer Derslerle Nasıl İlişkilendirme Yapılacağı Belirtilmiştir [m29] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...123 Tablo 72 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitap Sosyal Bilgiler Programına Uygun Nitelikte Hazırlanmıştır [m30] İfadesine İlişkin Görüşleri ...124 Tablo 73 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencilerin

İşlenecek Konuda Zorlanabileceği Yerlere İlişkin Uyarı Ve Açıklamalar Bulunmaktadır [m31] İfadesine İlişkin Görüşleri ...125

Tablo 74 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme

Değerlendirme Sorularındaki İfadeler Öğrencilerin Anlayacağı Düzeydedir [m32] İfadesine İlişkin Görüşleri ...127 Tablo 75 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Kaynakça Yeterli Niteliktedir [m33] İfadesine İlişkin Görüşleri ...128 Tablo 76 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Doğru, Açık, Anlaşılır Bir Dil ve Anlatım Kullanılmıştır [m34] İfadesine İlişkin Görüşleri ...129 Tablo 77 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencileri

Araştırmaya, Bilgi ve Teknoloji Üretmeye Yöneltecek Ödev, Proje ve Benzeri Çalışma Süreç Yönergelerini İçermektedir [m35] İfadesine İlişkin Görüşleri ...130 Tablo 78 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Görsel Öğeler Ait Olduğu Metinle İlişkili Sayfalarda Kullanılmıştır [m36]İfadesine İlişkin Görüşleri.131 Tablo 79 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sözlük Bölümü İçeriğe Uygun Olarak Düzenlenmiştir [m37]İfadesine İlişkin Görüşleri...132 Tablo 80 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sayfa Tasarımı, Renkler ve Görsel Öğeler Birbirini Tamamlayıcı Niteliktedir [m38] İfadesine İlişkin Görüşleri ...133 Tablo 81 Kıdem Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme

Değerlendirmede Kullanılacak Araç ve Yöntemlere İlişkin Açıklamalara Yer

Verilmiştir [m39] İfadesine İlişkin Görüşleri ...134 Tablo 82 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konulara Göre Belirlenen Etkinliklerde Bireysel Farklılıklar Dikkate Alınmıştır [m1] İfadesine İlişkin Görüşleri ...135 Tablo 83 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler İçin Belirtilen Süre Yeterlidir [m2] İfadesine İlişkin Görüşleri ...136 Tablo 84 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Çevre Şartlarına Uygun Hazırlanmıştır [m3] İfadesine İlişkin Görüşleri.137 Tablo 85 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler

Çevreye Ve Şartlara Göre Değiştirebilecek Esneklikte Hazırlanmıştır [m4] İfadesine İlişkin Görüşleri ...138 Tablo 86 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler

Yapılandırmacı Yaklaşımın Ön Gördüğü Araştırma Becerisi, Sosyal Katılım Becerisi, Problem Çözme vb. Becerileri Kazandırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m5] İfadesine İlişkin Görüşleri ...139

Tablo 87 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konular Günlük Hayat, Ders İçi ve Ders Dışı Etkinliklerle İlişkilendirilmiştir [m6] İfadesine İlişkin Görüşleri ...140 Tablo 88 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Üniteler İçin Belirtilen Araç Gereçler Kolay Bulunabilir Niteliktedir [m7]İfadesine İlişkin

Görüşleri ...141 Tablo 89 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitabın Cildi Sağlam, Kullanışlı ve Kolay Taşınabilir Niteliktedir [m8] İfadesine İlişkin Görüşleri...141 Tablo 90 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirtilen Günlük Planlarda Önerilen Süre Yeterlidir [m9] İfadesine İlişkin Görüşleri ...142 Tablo 91 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta İşlenecek Konuyla İlgili Açıklamalara Yeterince Yer Verilmiştir [m10] İfadesine İlişkin Görüşleri ...143 Tablo 92 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders İşlenişine Yönelik Etkinlikler Soru Cevap Tekniğinden Yararlanılarak Tasarlanmıştır [m11] İfadesine İlişkin Görüşleri ...144 Tablo 93 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci Gelişim Düzeylerine Uygun Niteliktedir [m12] İfadesine İlişkin Görüşleri ...145 Tablo 94 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci İlgilerine Uygun Niteliktedir [m13]İfadesine İlişkin Görüşleri .145 Tablo 95 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen

Etkinlikler Öğrenci Yeteneklerine Uygun Niteliktedir [m14] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...146 Tablo 96 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Derste

Uygulanacak Strateji, Yöntem ve Tekniklerle İlgili Açıklamalara Yer Verilmiştir [m15] İfadesine İlişkin Görüşleri ...148 Tablo 97 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencilerin Ön Bilgilerini Harekete Geçirici Hazırlık Çalışmalar Bulunmaktadır [m16] İfadesine İlişkin Görüşleri ...148 Tablo 98 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Gezi-Gözlem Etkinlikleri Ayrıntılı ve Yapılacak Nitelikte Verilmiştir [m17] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...149 Tablo 99 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Yeterli Düzeydedir [m18] İfadesine İlişkin Görüşleri ...150

Tablo 100 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenme Öğretme Sürecinde Yapılandırmacı Yaklaşımın Nasıl Uygulanacağına İlişkin

Açıklamalara Yer Verilmiştir [m19] İfadesine İlişkin Görüşleri...151 Tablo 101 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Dersin Nasıl İşleneceğine İlişkin Yönergeler Yeterli Ölçüde Verilmiştir [m20] İfadesine İlişkin Görüşleri ...152 Tablo 102 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci Çalışma Kitabı Etkinlikleri Öğrenciyi Ders Dışı Araştırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m21] İfadesine İlişkin Görüşleri ...152 Tablo 103 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabında Yer Alan ve Açıklama Gerektiren Şekil, Şema, Çizelge vb. Yardımcı Unsurlara Yer Verilmiştir [m22] İfadesine İlişkin Görüşleri ...153 Tablo 104 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabındaki Öğrenme Süreçlerini Somutlaştırmaya Yönelik İlgi Çekici, Günlük Yaşamla İlişkili Çalışmalara Yer Verilmiştir [m23] İfadesine İlişkin Görüşleri ...154 Tablo 105 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Programda Önerilen Değerlendirme Çalışmalarına (gözlem formu, kendini değerlendirme formu, proje, performans ödevleri, kavram haritası v.b.) Ait Yeterli Sayıda Örnek ve

Yönergelere Yer Verilmiştir [m24] İfadesine İlişkin Görüşleri ...155 Tablo 106 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci

Etkinlikleri ve Etkinliklerin Cevap Anahtarları Birlikte Verilmiştir [m25] İfadesine İlişkin Görüşleri ...156 Tablo 107 Mezun Olunan Alana Göre Kılavuz Kitapta Programda Belirlenen Değer Ve Becerilerin Nasıl Verileceğine İlişkin Bir Örnek Ya Da Açıklama Yer Verilmiştir [m26] İfadesine İlişkin Görüşleri ...157 Tablo 108 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Şekil, Şema, Harita Gibi Görseller İçin Açıklama Bölümü Bulunmaktadır [m27] İfadesine İlişkin Görüşleri ...158 Tablo 109 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Çalışma

Kitabındaki Etkinliklerin Nasıl Uygulanacağına Dair Açıklamalara Yer Verilmiştir [m28] İfadesine İlişkin Görüşleri ...159 Tablo 110 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konuların Diğer Derslerle Nasıl İlişkilendirme Yapılacağı Belirtilmiştir [m29] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...160 xvii

Tablo 111 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konulara Göre Belirlenen Etkinliklerde Bireysel Farklılıklar Dikkate Alınmıştır [m30] İfadesine İlişkin Görüşleri ...161 Tablo 112 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencilerin İşlenecek Konuda Zorlanabileceği Yerlere İlişkin Uyarı Ve Açıklamalar Bulunmaktadır [m31] İfadesine İlişkin Görüşleri ...162 Tablo 113 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme

Değerlendirme Sorularındaki İfadeler Öğrencilerin Anlayacağı Düzeydedir [m32] İfadesine İlişkin Görüşleri ...163 Tablo 114 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Kaynakça Yeterli Niteliktedir [m33] İfadesine İlişkin Görüşleri ...164 Tablo 115 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Doğru, Açık, Anlaşılır Bir Dil Ve Anlatım Kullanılmıştır [m34] İfadesine İlişkin Görüşleri ...164 Tablo 116 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrencileri Araştırmaya, Bilgi Ve Teknoloji Üretmeye Yöneltecek Ödev, Proje Ve Benzeri Çalışma Süreç Ve Yönergelerini İçermektedir [m35] İfadesine İlişkin Görüşleri...165 Tablo 117 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Görsel Öğeler Ait Olduğu Metinle İlişkili Sayfalarda Kullanılmıştır [m36] İfadesine İlişkin Görüşleri.166 Tablo 118 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sözlük Bölümü İçeriğe Uygun Olarak Düzenlenmiştir [m37] İfadesine İlişkin Görüşleri...167 Tablo 119 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sayfa Tasarımı, Renkler ve Görsel Öğeler Birbirini Tamamlayıcı Niteliktedir [m38] İfadesine İlişkin Görüşleri ...168 Tablo 120 Mezun Olunan Alana Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme

Değerlendirmede Kullanılacak Araç ve Yöntemlere İlişkin Açıklamalara Yer

Verilmiştir [m39] İfadesine İlişkin Görüşleri ...169 Tablo 121 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konulara Göre Belirlenen Etkinliklerde Bireysel Farklılıklar Dikkate Alınmıştır [m1] İfadesine İlişkin Görüşleri ...170 Tablo 122 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler İçin Belirtilen Süre Yeterlidir [m2]İfadesine İlişkin Görüşleri ...171 Tablo 123 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Çevre Şartlarına Uygun Hazırlanmıştır [m3] İfadesine İlişkin Görüşleri ...172

Tablo 124 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler Çevreye ve Şartlara Göre Değiştirebilecek Esneklikte Hazırlanmıştır [m4] İfadesine İlişkin Görüşleri ...173 Tablo 125 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Etkinlikler Yapılandırmacı Yaklaşımın Ön Gördüğü Araştırma Becerisi, Sosyal Katılım Becerisi, Problem Çözme vb. Becerileri Kazandırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m5]İfadesine İlişkin Görüşleri ...174 Tablo 126 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konular Günlük Hayat, Ders İçi Ve Ders Dışı Etkinliklerle İlişkilendirilmiştir [m6] İfadesine İlişkin Görüşleri ...175 Tablo 127 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Üniteler İçin Belirtilen Araç Gereçler Kolay Bulunabilir Niteliktedir [m7]İfadesine İlişkin Görüşleri ...176 Tablo 128 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitabın Cildi Sağlam, Kullanışlı ve Kolay Taşınabilir Niteliktedir [m8] İfadesine İlişkin Görüşleri 177 Tablo 129 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirtilen Günlük Planlarda Önerilen Süre Yeterlidir [m9] İfadesine İlişkin Görüşleri...178 Tablo 130 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta İşlenecek Konuyla İlgili Açıklamalara Yeterince Yer Verilmiştir [m10]İfadesine İlişkin

Görüşleri ...179 Tablo 131 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders İşlenişine Yönelik Etkinlikler Soru Cevap Tekniğinden Yararlanılarak Tasarlanmıştır [m11] İfadesine İlişkin Görüşleri ...180 Tablo 132 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Etkinlikler Öğrenci Gelişim Düzeylerine Uygun Niteliktedir [m12] İfadesine İlişkin Görüşleri ...180 Tablo 133 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Etkinlikler Öğrenci İlgilerine Uygun Niteliktedir [m13]İfadesine İlişkin Görüşleri .181 Tablo 134 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Etkinlikler Öğrenci Yeteneklerine Uygun Niteliktedir [m14] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...182 Tablo 135 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Derste Uygulanacak Strateji, Yöntem ve Tekniklerle İlgili Açıklamalara Yer Verilmiştir [m15] İfadesine İlişkin Görüşleri ...184

Tablo 136 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta

Öğrencilerin Ön Bilgilerini Harekete Geçirici Hazırlık Çalışmalar Bulunmaktadır [m16] İfadesine İlişkin Görüşleri ...184 Tablo 137 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Gezi-Gözlem Etkinlikleri Ayrıntılı ve Yapılacak Nitelikte Verilmiştir [m17]İfadesine İlişkin Görüşleri ...185 Tablo 138 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Belirlenen Öğrenci Etkinlikleri Yeterli Düzeydedir [m18] İfadesine İlişkin Görüşleri...186 Tablo 139 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenme Öğretme Sürecinde Yapılandırmacı Yaklaşımın Nasıl Uygulanacağına İlişkin

Açıklamalara Yer Verilmiştir [m19] İfadesine İlişkin Görüşleri...187 Tablo 140 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Dersin Nasıl İşleneceğine İlişkin Yönergeler Yeterli Ölçüde Verilmiştir [m20] İfadesine İlişkin Görüşleri ...188 Tablo 141 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci Çalışma Kitabı Etkinlikleri Öğrenciyi Ders Dışı Araştırmaya Yönelik Hazırlanmıştır [m21] İfadesine İlişkin Görüşleri ...189 Tablo 142 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabında Yer Alan Ve Açıklama Gerektiren Şekil, Şema, Çizelge vb. Yardımcı Unsurlara Yer Verilmiştir [m22] İfadesine İlişkin Görüşleri ...190 Tablo 143 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ders Kitabındaki Öğrenme Süreçlerini Somutlaştırmaya Yönelik İlgi Çekici, Günlük

Yaşamla İlişkili Çalışmalara Yer Verilmiştir [m23] İfadesine İlişkin Görüşleri...191 Tablo 144 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta

Programda Önerilen Değerlendirme Çalışmalarına (gözlem formu, kendini

değerlendirme formu, proje, performans ödevleri, kavram haritası v.b.) Ait Yeterli Sayıda Örnek ve Yönergelere Yer Verilmiştir [m24] İfadesine İlişkin Görüşleri...192 Tablo 145 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Öğrenci Etkinlikleri ve Etkinliklerin Cevap Anahtarları Birlikte Verilmiştir [m25]İfadesine İlişkin Görüşleri ...193 Tablo 146 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta

Programda Belirlenen Değer ve Becerilerin Nasıl Verileceğine İlişkin Bir Örnek Ya Da Açıklama Yer Verilmiştir [m26] İfadesine İlişkin Görüşleri ...194

Tablo 147 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Şekil, Şema, Harita Gibi Görseller İçin Açıklama Bölümü Bulunmaktadır [m27] İfadesine İlişkin Görüşleri ...195 Tablo 148 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Çalışma Kitabındaki Etkinliklerin Nasıl Uygulanacağına Dair Açıklamalara Yer Verilmiştir [m28] İfadesine İlişkin Görüşleri ...196 Tablo 149 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Konuların Diğer Derslerle Nasıl İlişkilendirme Yapılacağı Belirtilmiştir [m29] İfadesine İlişkin Görüşleri ...197 Tablo 150 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitap Sosyal Bilgiler Programına Uygun Nitelikte Hazırlanmıştır [m30] İfadesine İlişkin

Görüşleri ...199 Tablo 151 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta

Öğrencilerin İşlenecek Konuda Zorlanabileceği Yerlere İlişkin Uyarı ve Açıklamalar Bulunmaktadır [m31] İfadesine İlişkin Görüşleri...200 Tablo 152 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme Değerlendirme Sorularındaki İfadeler Öğrencilerin Anlayacağı Düzeydedir [m32] İfadesine İlişkin Görüşleri ...201 Tablo 153 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Kaynakça Yeterli Niteliktedir [m33] İfadesine İlişkin Görüşleri...202 Tablo 154 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Doğru, Açık, Anlaşılır Bir Dil Ve Anlatım Kullanılmıştır [m34] İfadesine İlişkin Görüşleri.202 Tablo 155 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta

Öğrencileri Araştırmaya, Bilgi ve Teknoloji Üretmeye Yöneltecek Ödev, Proje ve Benzeri Çalışma Süreç ve Yönergelerini İçermektedir [m35]İfadesine İlişkin

Görüşleri ...203 Tablo 156 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Görsel Öğeler Ait Olduğu Metinle İlişkili Sayfalarda Kullanılmıştır [m36] İfadesine İlişkin Görüşleri ...204 Tablo 157 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sözlük Bölümü İçeriğe Uygun Olarak Düzenlenmiştir [m37] İfadesine İlişkin Görüşleri.205 Tablo 158 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Sayfa Tasarımı, Renkler ve Görsel Öğeler Birbirini Tamamlayıcı Niteliktedir [m38]İfadesine İlişkin Görüşleri ...206

Tablo 159 Eğitim Durumu Değişkenine Göre Öğretmenlerin Kılavuz Kitapta Ölçme Değerlendirmede Kullanılacak Araç ve Yöntemlere İlişkin Açıklamalara Yer

Verilmiştir [m39] İfadesine İlişkin Görüşleri ...207

GİRİŞ

Bu bölümde araştırma ile ilgili problem durumu, araştırmanın amacı, alt amaçlar, araştırmanın önemi, sayıltılar ve sınırlılıklara yer verilmiştir.

1.1. Problem Durumu

Bir insan, sahip olduğu zihinsel potansiyel doğrultusunda sürekli olarak bir eğitim süreci ile iç içedir. Basit günlük alışkanlıklardan, karmaşık projelere kadar birçok davranış kalıbını, sosyal anlayışları, toplumsal yaşama ilişkin düzenleri, mesleki bilgileri eğitim süreci içinde kazanmaktadır (Fındıkçı, 1999: 229). Dolayısıyla eğitim insanın hayatı boyunca süren, zaman ve mekân yönünden kapsamı ve boyutları geniş olan bir kavram olarak algılanabilir.

En yalın anlatımla eğitim; hayatın başlangıcı ile başlayan ve hayat boyunca devam eden bir bilgilenme süreci olarak değerlendirilebilir (Fındıkçı, 1999: 229). Bir başka kaynakta ise; bireylerin içinde doğup büyüdükleri, yaşadıkları toplumun değerlerini, bilgilerini, becerilerini öğrenmeleri ve öğrendiklerini kendinden sonra gelecek kuşaklara aktarmaları süreci olarak tanımlanmaktadır (Özkalp vd., 1997: 91).

Eğitim, belli amaçlara göre insanların davranışlarının planlı olarak değiştirilmesi ve geliştirilmesi yasa ve ilkelerini bulmaya çalışan bir bilim dalı olarak tanımlanmaktadır. Bu bilim kişilerin davranışlarının değiştirilmesinde öğrenmeye etki eden bütün etmenlerin ve bu etmenler arası ilişkilerin sistemleştirilmesi ve davranış değiştirmesinin en verimli ve etkili bir şekilde yapılması için araştırma ve geliştirme çalışmalarına ağırlık verir (Yarar, 2004). Bu perspektiften bakıldığında insan kaynakları yönetimi araçlarından biri olarak eğitim; insanın daha etkin, verimli ve tatmin olmuş bir hayat sürdürmesini hedefleyen insan kaynakları yönetiminin kullandığı araçlardan biridir.

Eğitimin önemi bilginin hızla çoğalması ile her geçen gün daha da artmaktadır. Hangi işte ve pozisyonda olursa olsun günümüz insanı için eğitim yaşanan değişime ve gelişime ayak uydurmakta önemli bir araçtır. Bilgi artışıyla birlikte organizasyonlarda bilgiye ulaşma isteği eğitim ihtiyacını da arttırmaktadır. Hızlı bilgi artışının eğitimin amaçlarında, sürecinde ve sonuçlarında değişikliklere neden olması, eğitimde yeni arayışlara yol açmıştır. Hızla artan bilgi ile çevrede öğrenilmesi gereken bilgi yükü artmakta buna bağlı olarak da ihtiyaç duyulan, gerekli olan bilgilerin kişiye kazandırılması gerekmektedir. Değişen eğitim yöntemleri ile birlikte artık bilgi hazır olarak verilmemekte, onun yerine bilgiye ulaşmak için yol ve yöntemler öğretilmekte, kendi kendilerine uygulama yapmaları sağlamaktadır. Çünkü bilgi toplumunda eğitim, gelişmelerin izlenmesi açısından önemli bir araçtır.

Tutum ve davranışlar üzerindeki etkisi bakımından eğitim, çalışanın görevini yerine getirebilmesi için gereken yeteneği geliştirmek üzere bireyde kalıcı bir değişim oluşturmaya çalışan bir öğrenme deneyimidir ve genellikle bilgi, beceri, tutum ve sosyal davranışların geliştirilmesini içermektedir. Eğitim, çalışanın bildiklerini ve çalışma şeklini değiştirmeye yönelik olabileceği gibi, işe olan tutumunu veya üstleriyle olan etkileşimini değiştirmeye de yönelik olabilmektedir. Eğitim, temel olarak kişiye işle ilgili bilgi, beceri ve yetkinlik kazandırma süreci olarak da tanımlanabilmektedir.

Eğitim, bireylerin ve toplumların gelişmesinde her zaman en etkin rolü oynamıştır. Eğitim hemen hemen tüm toplumlar için kalkınmada önemli bir yatırım aracı olmuştur. 21. yüzyılda ise eğitimin bu önemi daha da artmıştır. Dünyada meydana gelen sosyal, kültürel, ekonomik gelişmeler ve teknolojik değişmeler eğitimi en öncelikli konu haline getirmiştir. Çünkü değişmelere ve gelişmelere uyum sağlayabilen donanımlı bireyler ancak eğitim yoluyla yetiştirilebilir (Taş 2004: 2).

Eğitim programlarının amacı, çocuğu içinde yaşadığı toplumun etkin birer üyesi yapmaktır. Böylece çocuk, gelişmeleri yakından takip edebilir ve karşılaştığı sorunların üstesinden gelebilir. İlköğretim, çocukların temel bilgi, beceri ve tutum kazandıkları ilk basamak olması bakımından oldukça önemlidir. Sosyal bilgiler dersi de, çocuğun sosyalleşmesi sürecinde önemli bir yere sahiptir (Kan 2006: 1).

Çağdaş toplumlar yetişmekte olan genç kuşaklara kendi kültürlerini, yaşam biçimlerini, geçmişten bugüne dek bütün süreç içindeki yaşam deneyimlerini, yakın ve

uzak çevredeki gelişmeleri öncelikle ilköğretimde, özellikle Sosyal Bilgiler derslerinde, sonra da ortaöğretimde Sosyal Bilimlere giren disiplinlerde öğretip benimsetmeye çalışırken, bir yandan da bu kültürü ve elde edilen yaşantıları, üyesi bulundukları uygarlık dünyasındaki yaşam düzeyinin çok daha ilerisine doğru, geliştirerek aktarmaya uğraşırlar (http://www.aof.anadolu.edu.tr/kitap/IOLTP/2295/unite04.pdf).

Sosyal bilimler, ‘İnsanı, toplum ve ağırlıklı olarak insan-insan, insan-toplum ve insan-eşya ilişkilerinin sistemli bir biçimde incelenmesini amaçlayan, bilimsel yönteme uygun olarak düzenli bilgiler’ olarak tanımlanabilir (Demircioğlu 2006: 1).

Sosyal bilgiler eğitiminin ne zaman ve nerede basladığı kesin olarak bilinmemektedir. Yalnız, insanoğlu var olduğu andan itibaren, hem fen, hem de sosyal bilimler eğitimi baslamıstır denilebilir. Çünkü insan, doğal ve toplumsal bir ortamda doğar, büyür, gelisir, yaslanır ve ölür.

Tüm bu etkinlikler, doğada ve bir toplum içinde olmaktadır. İnsan yasamak için hem doğanın, hem de toplumun bazı ilkelerini öğrenmek zorundadır. Durum böyle ele alınınca, “Sosyal Bilimler insanoğlunun yasamı kadar eskidir” tezi ileri sürülebilir. Sosyal bilgilerde, sosyal bilimlerin yalınlasmıs biçimi olduğuna göre, onun da, insanoğlu tarafından, bir ders olarak yapılandırılmamıs olsa bile, yine insanlık kadar eski olduğu ifade edilebilir (Dönmez, 2003: 34).

Günümüzde bilim ve teknolojinin hızla gelişip yayılması, bireylerin çağın koşullarına uygun yetişmiş bireyler olmasını gerektirmektedir. Bu gereklilik birçok alanda olduğu gibi eğitimde de değişime gidilmesine sebep olmuştur. Sürekli gelişen, değişen çağımızda birey ve toplumun geleceği, bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretme becerilerine bağlı bulunmaktadır. Bu becerilerin kazanılması ve hayat boyu her alanda kullanılması için ezbere dayalı değil, bilgi üretimine dayalı çağdaş bir eğitimi gerekmektedir.

Bu doğrultuda ögrenimin gerçeklesmesi için ögretim araçlarına ihtiyaç vardır. Ögretim araçları, ögrenenlerin gerekli davranısları kazanmasında en uç islevi yerine getirir. Ögrenmenin zamanında gerçeklesmesi, kalıcı olması ve ögrenme ortamının saglıklı bir sekilde olusmasında ögretim araçları kullanılmaktadır. Öğretim ortamında

en çok kullanılan araçlar ise kitaplardır. Ders kitaplarının diger araçlara göre elde edilmesi ve kullanımı daha kolaydır. Diger araçlara göre de çok farklı islevlere sahiptir. Bu nedenle, en çok kullanılan araç konumundadır. Kitaplar içinde, ögretim ortamında en çok kullanılanları da ders kitaplarıdır. Çünkü bir kitabın ders kitabı olarak nitelendirilmesi, ilgili dersin programıyla örtüstügü anlamına gelmektedir. Dolayısıyla programın hedef ve davranıslarının gerektirdigi strateji, yöntem ve teknikleri uygulamaya elverisli bir araç demektir (Kılıç, Seven: 2002: 17- 43).

Millî Eğitim Bakanlığı, yeni öğretim programlarının geliştirilmesi çalışmalarında, bakanlığın ve üniversitelerin mevcut araştırma bulgularını ve bilgi birikimini temel alarak çalışmalara başlamıştır. Son 10-15 yıllık dönem içinde bakanlığımızın çeşitli birimlerince gerçekleştirilen araştırmalar, üniversitelerce yürütülen lisansüstü eğitim araştırmaları-tezleri ve diğer çalışmalar, eğitimle ilgili tüm taraflardan ve toplumsal kesimlerden gelen dönütler, öğretim programlarında değişimin-dönüşümün zorunluluğuna işaret etmektedir (MEB, 2004).

Ülkemizde program geliştirme çalışmaları Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca, 2004–2005 eğitim-öğretim yılında ilköğretim 1–5.sınıflar için 9 ilden toplam 120 okulda pilot uygulamalar yapılarak başlatılmış ve 2005–2006 eğitim-öğretim yılından itibaren ülkemizde bulunan tüm ilköğretim okullarında uygulanmaya başlatılmıştır. Yenilenen programlar uygulanmaya başlatılmadan önce yeni program hakkında eğitimde temel öğe olan ilköğretimde görev yapan öğretmenlere ilköğretim müfettişlerine de programı yapan alan uzmanları seminerler vermiştir. Bir eğitim programının hedeflerini gerçekleştirebilmesi için uygulayıcısı tarafından tam olarak anlaşılmış olması gerekmektedir.

Eğitim sürecinin üç temel boyutu öğrenci, öğretim programı ve öğretmendir. Öğrencinin kapasitesini, hazır bulunuşluk düzeylerini de dikkate alarak programın kazandırmak istediklerini öğretmen kılavuzlayacaktır. Öğretimin başarısının etkileyicileri konusunda yapılan araştırmalar da en önemli etkileyicinin öğretmen nitelikleri olduğu noktasında birleşmektedir (Gözütok, 2005: 20). Sadece öğretmen nitelikleri yeterli değildir. Öğretimde sorunlar yaşanmasına bazı durumlar sebep oluşturur. Bu durumlar programdan, kullanılan araç gereçten ya da o konu için seçilen öğretim yönteminden kaynaklanabilir. 2005 yılında yenilenerek uygulamaya konulan

programda birçok değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliğe göre eğitimde kullanılan ders kitapları ve öğretmene rehberlik edecek olan öğretmen kılavuz kitapları da yeni programa göre kısa sürede hazırlanmıştır. Milli Eğitim Bakanlığının önerisi doğrultusunda öğretmenler, öğrenme-öğretme ve değerlendirme etkinliklerini belirler ve düzenlerken öğretmen kılavuzlarından yararlanabileceği için öğretmen kılavuzlarının yeni programa göre hazırlanması, diğer bir anlatımla program ile öğretmen kılavuzlarının birbirini tamamlaması gerekmektedir. Yenilenen programın uygulayıcısı olan öğretmenler programa göre hazırlanmış kılavuz kitaplar rehberliğinde eğitim yapmaktadırlar. Bu anlamda ilköğretimde görev yapan öğretmenlerin, 4. ve 5.sınıf sosyal bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabının yeterliliği hakkındaki görüşlerinin araştırılıp ve değerlendirlesi, bu araştırmanın yapılmasına gerekçe oluşturmuştur.

1.2. Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın temel amacı, ilköğretim 4. ve 5.sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabına ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır.

1.3. Problem Cümlesi

İlköğretim 4. ve 5. Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretmen kılavuzuna ilişkin görüşleri nelerdir?

1.4. Alt Problemler

1. 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabında bulunan “etkinliklerin tasarlanması ve kullanılışlığı”, “yöntem ve tekniklerin tasarımı ve kullanımı” ve “kullanılan ifadelerin anlaşılırlığı/görsel-fiziksel düzen” hakkındaki görüşleri nelerdir?

2. 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabında bulunan etkinliklerin tasarlanması ve kullanılışlığı hakkındaki görüşleri;

a) cinsiyete, b) kıdeme,

d) mezun olduğu alana göre değişmekte midir?

3. 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabındaki yöntem ve teknikleri tasarımı ve kullanımı hakkındaki görüşleri;

a) cinsiyete, b) kıdeme,

c) eğitim durumuna,

d) mezun olduğu alana göre değişmekte midir?

4. 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabında kullanılan ifadelerin anlaşılırlığı/görsel-fiziksel düzen hakkındaki görüşleri;

a) cinsiyete, b) kıdeme,

c) eğitim durumuna,

d) mezun olduğu alana göre değişmekte midir?

1.5. Araştırmanın Önemi

Yenilenen ilköğretim programları 2005–2006 yılından itibaren ülkemizde tüm ilköğretim okullarında uygulamaya geçirilmiştir. Yenilenen ilköğretim programlarının onların uygulayıcısı olacak olan sınıf öğretmenleri tarafından iyi anlaşılması ve uygulanması gerekmektedir. Uygulama esnasında programdan sonra yararlanılan araç gereç öğretmenin o ders ile ilgili öğretmen kılavuz kitabıdır. Dersin işlenişi için kullanılan öğretmen kılavuz kitaplarının iyi değerlendirilip programın amaçlarına göre yazılması gerekir. Bu bağlamda İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretmen kılavuz kitabının öğretmenler açısından nasıl değerlendirildiği, onların görüşleri araştırma için önem teşkil etmektedir.

Araştırmada elde edilen sonuçlar ve önerilerde yenilenen ilköğretim programları ve kitap hazırlama üzerinde araştırma yapacak olan kişi ve kurumların faydalanacağı düşünülmektedir.

1.6. Sayıltılar

1. Araştırmaya katılan öğretmenlerin ölçme aracına verdikleri yanıtlar içten ve samimidir.

1.7. Sınırlılıklar

1. Araştırma 2008- 2009 eğitim-öğretim yılında Kahramanmaraş ili Afşin ilçesinde bulunan merkez ilköğretim okullarında görev yapan 4. ve 5.sınıf öğretmenlerinin görüşleriyle sınırlıdır.

2. Araştırma bulguları öğretmenler tarafından doldurulan anketlerden elde edilen veriler ile sınırlıdır.

1.8. Tanımlar

Sosyal Bilgiler: Sosyal bilgiler, sosyal bilimlerin bulgularını entegre edip

öğrencilerin düzeylerine göre basitleştiren, bunları kullanarak öğrencilere, sosyal yaşama uyum sağlamada ve sosyal sorunlara çözüm üretmede ihtiyaç duyacakları bilgi, beceri, tutum ve değerleri kazandırmayı amaçlayan bir yurttaşlık eğitim programıdır (Öztürk ve Otluoğlu, 2002: 206).

Kılavuz Kitap: İlgili öğretim programlarında yer alan hedef ve açıklamalar

doğrultusunda ders kitabının daha etkili kullanımını sağlayacak çeşitli örnek, alıştırma; işlenen ünitelerle ilgili İnternet adresleri, okuma kaynakları ve diğer etkinlikleri kapsayan, öğretmenlerin yararlanması için hazırlanan basılı eser (Tebliğler Dergisi, 2004: 2559).

Yapılandırmacı Yaklaşım: Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı, bireyin bilgi

edinmeye başlarken boş bir zihinle yola çıkmadığını, yeni öğrendiği konu veya kavramla ilintili hazır zihin yapılarını harekete geçirdiğini, kendi bildikleri ile eklemlenebilen hususları özellikle seçip öğrenmeye yatkın olduğunu, öğrendiği yeni bilgileri zihninde etkin olarak kendisinin yeniden yapılandırdığını vurgular (MEB, 2005:12).

BÖLÜM II

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Bu bölümde, araştırma ile ilgili kuramsal açıklamalar ve bu alanla ilgili araştırmalar yer almaktadır.

2.1. Sosyal Bilgiler

Sürekli bir değişim içinde olan, çeşitli ve karmaşık sorunlarla karşı karşıya bulunan insanların ve toplumların yaşamında sosyal bilimlerin önemli yeri vardır. Kişilerin ihtiyaçları ile toplumun beklentileri arasındaki dengeyi sağlamada insanlara gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazandırma açısından sosyal bilimlere önemli sorumluluklar düşmektedir. Çağdaş anlayışa göre sosyal bilimler, bu sorumlulukları yerine getirmede disiplinler arası ve çok yönlü bir yaklaşım izleyerek kişilere belli bilgi edinme yollarını ve belli becerileri kazandırma ile bunu toplumlararası bir etkileşim ortamı içinde sürdürme amaçlarına öncelik vermektedir.

İnsanı ve insanın toplumla ilişkilerini inceleyen disiplinler topluluğu olan sosyal bilimler; genellikle sosyal yaşayış, insan ilişkileri, sosyal kurumlar ve insan davranışlarını etkileyen değişmelerin nedenlerinin ve sonuçlarının araştırılıp anlaşılması ve yorumlanması gibi konular üzerinde durmaktadır (Kısakürek, 1987: 5).

Sosyal bilimler genel olarak, insanların diğer insanlar ve toplumlarla olan ilişkilerini inceleyen bir disiplin topluluğu olarak ifade edilir. Günümüzde sosyal bilimler “ değişmenin bilimi” olarak tanımlanmaktır (Paykoç, 1991: 2).

Hem bir sosyal bilim dalı, hem de sosyal bilimlerin uygulama alanı olarak eğitimin gelişmesi ile sosyal bilimler ya da sosyal bilgiler öğretimi alanı ortaya çıkmıştır. Gerçekte "sosyal bilgiler" eğitim alanının yarattığı bir kavramdır. Kurumsal ve bilimsel gelişmelerin eğitim süreci içinde ele alınarak bireyin toplum içinde gelişmesini, yetiştirilmesini amaçlayan "sosyal bilgiler" kavramı birçok ülkede

kullanılmaktadır. Sosyal bilgiler bireyin kişilik gelişiminde önemli bir yer teşkil etmektedir.

Sosyal bilgiler dersi ilköğretim 4.sınıftan başlayıp ikinci kademede de öğrencilere ders olarak okutulan önemli derslerden biridir. Sosyal bilgiler dersi, öğrencilerin toplum ve sorunları hakkında bilgin sahibi olmalarında ve bir vatandaş olarak sorumluluklarını öğrenmelerinde, insan ilişkilerini anlamalarında, ulusal özellikleri kavramalarında en önemli gerekli derslerden biridir.

Sosyal bilgiler kavramı üzerine birçok tanım yapılmıştır. Farklı tanım ve görüş birliklerine göre sosyal bilgiler tanımları şu şekildedir:

ABD Milli Eğitim Derneği komisyonuna göre “insana dair bilgiler sosyal bilgilerdir” (Köken, 1995: 2).

Sosyal bilgiler, ilköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaş yetiştirmek amacıyla, öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerlerin kazandırıldığı bir çalışma alanı olarak tanımlamıştır (Erden, tarihsiz: 8).

Sönmez (1994: 8) ise sosyal bilgileri, toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen dirik bilgiler olarak tanımlamaktadır.

ABD Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi (National Council for the Social Studies), Sosyal bilgiler, vatandaşlık yeterlikleri kazandırmak için sanat, edebiyat ve sosyal bilimlerin disiplinler arası bir yaklaşımla birleştirilmesinden oluşan bir çalışma alanıdır (Kulantaş, 2007: 7) şeklinde tanımlamıştır.

Sosyal bilgiler dersi, bireyin toplum içinde varoluşunu gerçekleştirebilmesine yardımcı olması amacı ile tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi, hukuk gibi sosyal bilimleri ve vatandaşlık bilgisi konularını yansıtan, insanın sosyal ve fiziki çevresi ile geçmiş, bugün ve gelecek bağlamında incelendiğinde toplu öğretim anlayışından hareketle oluşturulmuş bir ilköğretim dersidir.

Sosyal bilgiler dersi, öğrencilerin toplum ve sorunları hakkında bilgi sahibi olmalarına ve bir vatandaş olarak sorumluluklarını öğrenmelerinde, insan ilişkilerini anlamalarında, ulusal özellikleri kavramalarında en gerekli derslerden biridir (Aykaç ve Başar, 2005: 345).

Sosyal bilgiler eğitimiyle ilgili bilgi üreten ve bu alanda uluslararası en büyük kuruluşlardan olan Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi (NCSS) ise sosyal bilgileri ve eğitimdeki amacını şu şekilde tanımlamaktadır:

Okul programı içinde sosyal bilgiler, antropoloji, arkeoloji, ekonomi, coğrafya, tarih, hukuk, felsefe, siyasal bilimler, psikoloji, din, sosyoloji ve sanat, edebiyat, matematik ve doğa bilimlerinden uygun ve ilgili içeriklerden süzülen sistematik ve eş güdümlü bir çalışma alanı sağlar. Sosyal bilgilerin temel amacı; birbirine bağımlı, global bir dünyada kültürel farklılıkları olan demokratik bir toplumun vatandaşları olarak kamu yararına bilgiye dayalı, mantıklı kararlar verebilme yeteneği geliştirmek için genç insanlara yardımcı olmaktır. (NCSS, 1993: 3).

Bu tanımlara göre ilköğretimde, sosyal bilgiler, dersinin temel amacı, öğrencilere önemli sosyal becerileri kazandırarak onların toplumlaşmasını sağlamak ve onları iyi birer vatandaş olarak yetiştirmektir. Çocuğun yaşadığı sosyal çevre ile yakından ilgilidir. Çocuk yaşadığı toplumun sorunlarını, dününü, bugünü ve geleceğini görüp ders almasını ve toplumsal kişiliğinin oluşmasını sağlamaktadır. Bu bakımdan, sosyal bilgiler dersi ilköğretimde önemli bir yere sahip bir derstir.

Başka bir ifadeyle de sosyal bilgiler; çeşitli sosyal bilim alanlarından özel olarak seçilmiş, öğrencilerin düzeylerine göre yalınlaştırılmış konuları içeren İlköğretimde okutulan dersin adıdır.

2.2. Sosyal Bilgilerin Tarihi Gelişimi

Sosyal bilgiler kavramı, ilk kez 1916 yılında ABD'de Milli Eğitim Derneğinin Orta Dereceli Okulu Teşkilatlandırma Komisyonu, Sosyal Bilgiler Komitesi tarafından kabul edilmiştir. Komite bu kavramı "Mevzuu doğrudan insan cemiyetinin teşkilatına ve

tekâmülüne ve içtimaî birliklerin bir uzvu olması dolayısıyla insana dair bilgiler sosyal bilgilerdir" diye tanımlamıştır (Köstüklü, 1999: 1).

Sosyal Bilgilerin bir konu alanı olarak eğitim programına girmesi ile ilerlemecilik akımının "demokratik toplum için vatandaş yetiştirme" görüşünün etkisiyle gerçekleşmiştir. 1930 ve 1940'lı yıllarda yeniden kurmacılık ve çocuk merkezli yaklaşımın benimseyen eğitimcilerde sosyal bilgiler programının gerçekleşmesi için çaba göstermişlerdir. Ancak, 1940'lı ve 50'li yıllarda sosyal bilgiler programları büyük ölçüde tarih ve coğrafya ağırlıklı olarak uygulanmıştır. 1960'lı yıların başından 1970'li yılların ortasına kadar sosyal bilgiler dersine ağır eleştiriler gelmiş ve "Yeni Sosyal Bilgiler" adı altında reform hareketi başlatılmıştır (Erden, tarihsiz: 6).

"Yeni Sosyal Bilgiler'" hareketinin doğuş ve gelişiminde Bruner'in buluş yoluyla öğrenme kuramının büyük katkısı olmuştur. Bu hareketin sonucunda, sosyal bilgiler öğretim programında tarih ve coğrafya bilgilerinin ağırlığı azaltılmıştır. Buna karşılık, sosyoloji, antropoloji, ekonomi, siyaset bilimi ve sosyal psikolojiye ağırlık verilmiştir. Sosyal bilimlerdeki kavram ve yöntemlere dayalı disiplinlerarası bir yapı yeğlenmiştir (Öztürk, Dilek, 2004: 72). Geleneksel tümdengelim yaklaşımı ile anlatım yönteminin yerini, tümevarım ve araştırma yöntemi aldı. Etkin öğrenme ilkesi benimsendi ve eleştirel düşünme becerisini geliştirmeye önem verildi.

1962 yılında yayınlanan İlkokul Program Taslağında, tarih, coğrafya ve yurt bilgisi derslerinin yerine "Toplum ve Ülke İncelemeleri" dersi konulmuştur (Sönmez, 1997: 12 ). Bu ders, 1968 yılında yayınlanan İlkokul Programında, “Sosyal Bilgiler” adını almıştır. Bu program ufak değişikliklerin dışında üzerinde önemli değişiklikler yapılmadan en uzun kullanılan program olmuştur (Çağlar, 1999: 22).

1968 yılına kadar sosyal bilgiler bir ders ismi olarak okul programımıza girmemiştir. Özellikle, ilköğretimde ilgili çeşitli kitaplar ve dergiler zaman zaman sosyal bilgiler ismini kullanmışlardır. Fakat sosyal bilgiler, uzun zaman okullarımız için bir ders ismi olmamıştır. Bir dönem ilkokullarımızda tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgisi dersleri bir ders olarak uygulanmış ve öğrenci karnelerine, ayrı ayrı okutulan bu üç ders için bir not verilmiştir. Daha sonra bu uygulama ortaokullara geçmiştir. Ortaokullarda tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgisi’ne verilen notlar toplanıp üçe bölünmüş ve öğrenci