YUMURTACI KANATLILARDA ÇİNKONUN METABOLİK ETKİLERİ

Vet.mı.Derg. (2007), 21, 2: 41-45

YUMURTACı

KANATlıLARDA

ÇiNKONUN METABOLiK ETK

iLERi

Tuba Bülbü

P

@

The metabolic effects of zlnc

İn

laying

hens

Özet

:

Yumurtacı kanatlılarda

y

üksek

ver

im

elde ed

ilmesi,

uygulanan bes

leme

yöntemlerine

bağlıdır. Kanatlı ların

bes

in

m

adde gereksinimler

inin

etk

ili,

güvenli b

ir

biçimde

karşılanması

için makro mineraller ile b

irlikte

iz mineraller

in

de

ras-yona

katılması yararlı olmaktadır.

Iz minerallerden biri olan çinko vücuttaki birçok enzim

in

yapısına

girmes

i,

pek çok

metabol

ik

olayı

etk

ilemesi,

enfe

ksiyonlara

karşı

d

irenci

artırması,

özellikle büyüme ve üreme

çağında

olan

kanatlılarda canlıağırlıkartışısağlaması ,

yu

murta

verimi ve kalites

ini

y

ükseltmesi

ile dikkati çekmekted

ir.

Anahtar Kelimeler: Ç

inko,

Yumurtacı kanatlı

Summary: H

igh

yie

ld

levels

i

n

l

ayer are aehieved by the feeding methods

u

sed. Bes

ides

maerom

inerals,

also traee

m

inerals

have to be

i

ncluded in rat

ions

to meet the nutr

ient

requirements effieiently. The

i

mportanee o

f tr

aee minerals

zi

ne dep

ends

on

i

ts partie

ipation

in numerous enzymes

i

n body, affeeting var

ious

metabol

ie

even

ts

,

i

nereasing the re

-sis

tanee to diseases and part

ieularly

proving we

ight

ga

in

inereas

ing

egg produet

ion

an

d

qua

lily in g

rowing p

ullels

a

nd

matu

re

he

ns.

Key Words: Z

ine, L

aying

hen

s

Giriş

Ç

inko,

diğer

evci

l h

ayvanlarda

olduğu

g

ibi

yu

-murtacı kanatlıların sağlı klı

b

eslenmesi

ve üreme

işlevini

s

ürdürebilmes i i

çin g

erekli

o

lan

ve

canlı

or-gan

izmada

dem

irden

sonra e

n

ço

k

b

ulunan i

z

mi-neraldi

r. V

ücutta

t

üm

doku ve

sıvılarda

buluna

n

çink

o en

yoğun karaciğer,

böbrek

,

da

lak,

taşlık,

kemi

k,

k

as, de

ri,

kı l ,

tü

y ve kanda

bulunmaktadır

(Lo

we,

1

996; Jo

hnso n

ve Fack

ler,

1998). Ç

inko,

tek

o

ksidasyon

durum

unda

d

ivalant

b

ir

katyondur

ve "d"

ka buğu

1

0 d

elektronları

il

e doludur. Divalan

t

Zn re

doks e

tkin lik

göstermemekte

,

oks

ide f

ormu

(

Zn+

3)

il

e

r

edükte

f

ormu

(Zn

t) i

se norma

l

ko-şullarda oluşmamaktad ır.

Ç

inko, h

afif asidik

olması

nede

niyle s

isteinin

kükürdüne

, hi

stidinin

i

midazol

az

otuna,

asp

artat

ve

gl utam atı n

kar

bon

i

l

oks

ijeni

ile su

ya

k

uvvetle

bağlanabil i r. Ayrıca,

kükürt veya

azot

atomIarı

il

e

kararl ı

ko

mpleks/er

oluşturarak

pro

teinlerin

yapı larını

kuvve

tlendirir

(Berg ve Shi,

1996).

Ç

inko

n

ükleik

as

it,

prot

ein

ve

k

arbonhidrat

me-tabolizmasını

i

çeren enz

im

s

istemlerinde

görev

al-makta, i

skelet ve ürem

e

s

istem ini

o

lumlu

yönde

geliştirmekte, yangı

önl

eyici

özelliğ i

il

e stres ve

hastalıkları n

ortaya

çıkmas ı n ı

enge

llemektedir.

VÜ-Geliş Tarihi:17.o.ı.2007 @:bulbuUuba@yahoo.eo ın ı.DoktorVeterinerHckim.AFYO N

cutta oks

idoredüktazlar,

transferazlar

,

h

idrolazlar,

li-yaz

lar. i

zomerazlar ve

Ii

gazlar

gi

bi çok

sayıda

enzim

yapısı nda göreval maktad ı r

(

Valle v

e

Fa

lchuk

,

1

993). Ç

inko b

u enz

imlerden öz

ellikle

yumurtac ı

ka

-natlı lar

i

çin önem

li

o

lan k

arbonik

anhidrazın

ya-pısına katılmakta,

so

lunum

s

istem inde

ka

r-bond

ioksidin

uzaklaştı rılması ,

ka

lsifikasyon,

keratin

izasyon

ve

yaraların iyileşmesi nde iş lev

gör

-mekted

ir (

Johnson, 1995; Close

,

1999

).

Karb

onik

anhidrazın

tavuklarda

yumurta

kabuğunun şe­

killenmes

inde

önem

li

görevler

ald ı ğ ı ,

bu

e

nzimin y

e-tersizliği nde

kabuk kalitesinde azalma

meydan

a

geldiği

b

ildirilmektedir (L

eeson

v

e Sum

mers,

2001

).

Aynı

zamanda an

tioksida n

enz

imlerin

yapıs ına

g

iren

ç

inkonun

o

rganik

ve inorg

anik

fo rmları nın yumu rtac ı kanatl ı

rasyonuna

i

lave

e

dilmesi

plazma li

pid

pe-roksidasyonunu

azaltı rken

a

ntioks idan e

nzimlerden

b

irisi

oları

g

lutasyon

düzey

ini

yükse lttiğ i

b

e-lirlenm iştir

(Bülbül ve ark

.,

2006)

.

Bağışıklık

s

isteminin

d

üzenli

çalış mas ı

iç

in

esans

iyel

olan

ç

inko

antikorların sal ın ı mı ,

im-rn

unkompenent,

i

mmunmodilasyon

ve

mik-roorgan

izmalara

karşı

di

renç

oluşumunda işlev

gör-mektedir

(J

ohson,

1

995).

Tes

tosteron

,

in

sülin

,

adrena

l

kort

ikostero itlerin ü

retimi ve

sal ın ımı

ü

zerine

nOL

BOL

çi

nkonun

ö

nemli

e

tkileri

bulunmaktadır

(Close

.

1

999).

N

itekim

ç

inko

yete

rsizliQinde genç

er-ke

kle rde testikü

ler

gelişimin

gee

iktiQi

,

yetişkinlerde

t

estiküle

r

ve

se

minife r

t

unullarda

atrctl.

sper

-ma

togenez

i

s

i

le

dişilerde

ü

r

eme

olaylarının

t

üm

aşamalarında

boz

ukluk

görüldüQü

b

ildirilmektedir

(

MeDo

w

ell,

1

992)

.

Kanatlılarda

ç

inko

ye

-tersizliQinde

büyümede

gerilem

e,

yemde

n

y

a·

rarlanma

,

yem tüketimi ve

ü

reme

d

e

aza

lma

;

y

u-murta kabuk

k

alitesinde a

zalma

,

t

üy d

ökülmesi;

yumurta ver

iminde

düş me;

k

emik

gelişimi

ve

d

ert

yapısında

bo

zulmay a

baQlı

ölü

m

görül

mektedir

(Bülbül, 2oo4a)

.

Kanatlılarda

Ç

inko Ge

reksini mi:

Kanatlıların

çinko gereksinim

i

hayvanın ırkı , yaşı,

cinsiyeti

,

vücut büyüklüQO

,

vücut

gelişim hızı,

v

erim düzey

i

il

e b

u

m

ineralin

d

iQe

r

mineral madde

lerle

olan o

ra-nına baQIı

olarak

deQişmektedir

(Oy

er, 1

969;

B

ul-bül, 2007).

Hayvanların

çinko gereksiniml

erinin

ka

r-şılanmasında

önemli fakt

ör,

yemdi

r.

Kanatl ı ların

çinko gereks

inimi

ortalama kg yem ku

ru m

ad-d

esinde 25-75 mg olarak

deQişmektedir.

Bu

ge-r

eksinim il

e rasyonda

kullanılan

yem

h

am

m

ad-d

elerinin

çinko içe

riQi

d

ikkate

alındlQında, kanatlı

r

asyonlanna

çinko

katılmasının

z

orun

lu

old

uQu g

ö-r

ülmektedir

(Çamaş

ve ark

.,

1

996)

.

T

abular 20

-30

m

glk g,

yaQIı

tohum k

üspelerl

50

-70

mglkg, hay

-v

ansal protein

kaynakları

90-

100

mglkg çinko

ıçer­

rn

ektedtr.

Yum

urta

tavukları

Için

hazırlanan

b

ir

karma yemde 50 mglkg

'hk

çinko ge

reksin

imi

nin

20

.61

mglkg'lık kısmı

y

em ham

m

addelerinden,

29.20 mgikg'lIk

kısmı

50 mglkg çi

nko

iç

eren

mi-neral

karmasından karşılanabilmektedir

(

NRC,

1

984) .

Kanatlı rasyonlarının %

40-60

'

nl

oluştu ran

t

a-hılların

genelo

larak

çinko düzeyi

düşüktür.

Bu

na

ka rşın,

çinko emi limin

i

olumsuz yönde etkileyen

lit

ik

a

sit

miktarı

o

ldukça

yüksekti

r

(Kutlu ve a

rk.,

1

996).

Mısır

ile so

yaya

dayalı

teme

l r

asyonla

b

es-le

nen

kanatlılarda

çinko gereks

inimi

60

-60

m

g/kg,

yarı

pur

ihye

rasyc

ntarta

be

slenen

lerde

bu mi

ktar

25

-30

mg/kg'dır

(

Leeson

ve Summe

r,

200

1).

iyonik

f

ormdaki çi

nko ,

bağırsak

lumeninde

mu

-ko

za

l

hücre zanndan geçemez

ken; ç

inkonun o

r-gan

ik

mcleküüerce

n

oluşan

k

ompleksleri v

e

şelat formları ,

l

ipoi

t

özellik

teki

b

u

en

ge

l

i

aşabilmektedir

(Schugel,

ı

980).

Çinko

e

müirnini,

r

e

s

y

o

nda

bu-l

unan mine

ral

maddeler ile

diğer

yem madde

lerinin

miktarı

e

tkileme ktedi r. B

una

g

öre

rasyonda

f

azl

a

miktarda

ınat.

selü

loz, Ca

,

P,

C

d,

C

u, C

r

bulunması

Zn emitimin

i

azaltırken;

ka

zein.

karaciğer ekstraktı, mısır yaQı,

k

an

u

nu ernltimi

artı rmaktadır. Ayrıca

resyona

şelat yapıcı

m

addeler,

O

vita

mini, slst

etn

42

katılması

da

Zn

emilimini

olumlu

yönde

e

t-k

ilemektedir

(McDowerı,

1

992)

.

Yumurtacı Kanatl ı

Hasyönta

nna

Katılan

Çink

o

Kaynakları:

In

organik

ç

inko

kaynakları

yumurta ta

-vu

Qu

rasyonlarına

o

ksit, k

lorit. sül

fat

ve karbonat

formlarında katılmaktadı r

(S

andoval ve arx., 1997

).

B

unlardan daha çok çinko

nun

okelt (ZnO) ve s

ülfat

(

Zn S04)

formları kullanılmaktadır

(S

hah ,

1

961).

Çinko oksit a

sit

ortamda

çözün

üp

%

80

.30

ç

inko

lçermekte,

ZnS

0 4 ise suda kolay

çözunm ekte

ve

%

2

2.70

ç

inko içe

rmektedir

(

Küç ükersan, 2002

).

Or

-gani

k

formdaki çinko

kaynakları

i

se Zn-metiyon

in,

Zn-

metiyonin s

ülfat,

Zn

-Uz

in,

zn-çusın.

Zn-siste

tn.

Zn

-hlstldln

(S

hah ,

1

981), Zn-proteinat (Keshav

arz,

1997;

B

ülbül

ve

Küçükersarı.

2004b,

Bülb

ül,

zööaej.

Zn-

amino asit

şelaıı

(Mabe ve ark

.,

2003

),

Z

n-asetat .

Z

n-proptyonat (Park ve ark

..

2004) v

e

zn-eDTA

'drr

(Balnave ve Zhang, 19

93).

Stah

l

ve ark (1990)

,

56

haftalık

y

umurta

ta-vukları

(Leghem) kurlanar

ak

12

h

atta

sü

reyle

28

mgikg ç

inko

içeren

mısır

v

e soya

aQırhkh

tem

el

r

as-yana 20. 200

,

2000 mglkg ZnS04

i

lave ed

erek

araştırmayapmışlardır.

On ik

i

hafta süre

n

araştırma

s

on unda

r

asyona 20 mglkg Z

nS04

katılmasıyla

canlı aQırlıktadeQişiklik oluşturmad ı ğ ı

yem tüket

imi,

yumurta

verimi

,

yemden

yararlanma

oranı n ı n

(YYO) arttlO'

bulunmuştur.

Rasyona 200 ve 20

00

mg/kg ZnS0

4

katılmasının

i

se yumurta verim

ini ve

YYO olumsu

z

yönde etki

led iQi

belirlenmişt ir .

Ba

lnave

ve Zhang (1993)

tarafından

7

1

haftalık

yumurta

tavuğu

(

t.eqnom

x New Hampsh

ire)

r

as-yanlarına sı rasıyla

500 mglkg Zn·met

iyonin,

4

60

m

glk g

Z

nS04 '

54

0 mg/kg

Z

n

-

EDTA

katrlnuştır. Altı haftal ı k araştırma

so

nunda ,

tavuklarda or

ganik

v

e

i

norgan

i

k

ç

in

ko

formlarının kullanılması yla

ye

m t

ü-k

etimi, yumu

rta

verimi,

yumurta

aOırllO l,

YYO

,

kab

uk

kalınlıQında

öneml

i

e

tki

oluşmadığı.

yumurt

a

k

abuk bozukluQunun

azaldıOı,

plazma

kartıorak

an-h

i

draz enzim aktiv

itesinin i

se arttlOr

bildirilmiştir.

Yumu

rta

tevuşu resyenıanna

o

rgan

ik

ve

i

nor

-ga

nik

M

n

il

e

Z

n

katılmasının

yumurta verim

i

v

e

k

a-litesi üze

rine

et

kilerini n

incelendiği araştırmada,

9

m

gf.

:

g

IA

n

i

le

1

5 m

glkg

Z

n-proteinatm

kırık

yumurta

oranını azaltmas ı

n

edeniyle

,

tavukçutuk

endüstri

si

iç

in ö

nemli p

roblem

ol

an

kırı k

ve çatlak yumurta

pr

oblemini

çö

zmed

a

e

tkili

olabileceği belirtilmiştir

ü

ces havarz.

1997)

.

Y

umurta

tavuklarında

Zn-

Mn-amino a

s

it

k

omp-leks

inin yO

kse k ç

evre

sıcaklığında

verim üzerine

e

tkisini beli

rlemek

amacıyla

ik

i

d

eneme

yapılmışt ır.

Yumu rtacı Kana dıl ar d aÇlnkenu u...

B

irinci

deneme

de

23,9

-

37

,2 °

C'de bul

unan

61

haftalık

y

umurta

tavuğu rasyonlarına

30 mglkg

Zn

-Mn-metiyomn

kompleks

i

katılmış

ve

1

9 hafta

sü

ren

araştırma

sonun

da

k

ont

ro

l

grubuna göre

Z

n-Mn-m eliyonin

kcmpıeksl katılan

grupt

a

y

em

tü

-ke

timi

artark

en,

yumurt

a

v

erimi

ve yumu

rta

ağırhQ ı de{ıişmemiştir.

Ikinci d

enemede

ise

aynı sıcakl ıkta

bulu

nan

6

1

haftalık

yumurta

tavuğu rasyonlarına

40 mglk

g Zn

SO.,

Zn-meti

yonin,

Zn-meuyomn ve

Z

n-lizin

k

ompleksi

katılmıştır.

On yed

i

haftal ık araştırma

so

nucunda Zn-Iiz

inin

yumurta verim

ini

artm

rxen.

y

umurta

ağırll Qınl azaınığı

(p<O

,OS)

b

il-dirilmiştir

(

Joh nson

ve

F

akler ,

1998

).

Ceylan

ve Seneld

ele r (

1999),

y

umurta

tavuğu rasyonlarına

%

4 C

a ve

4,5 m

glkg

Mn

i

le 7

,5

mg!

kg

Z

n

pr

oteinat

katılmas ının

40

-60

hattalar ara

-sındaki

y

umurta v

erimi ile kab

uk ka

lites i

üzerine

etkile

rini

löceıemişlerdtr. Araştı rma

s

onunda

40

-60

hallal

ar

arasında %

4 Ca'un ka

buk ka

litesine

ol

umlu

etk

isi

n

edeniyle

o

rganik

m

ineral

b

i-leşiklerini

t

üketen

tav

uklardan

kırık,çaııak oranı

az

yu

murta e

lde

edil

diQi, kabuk

oluşumunda

ö

nemli

roloy

nayan karb

onik anhid

raz

e

nzim

etkinliğinin arttığı

(

p<O,05)

vurgulanmışlır.

Bıld ırcın yetişliriciliğinde

yumurta verimi

il

e

yu

murta kabuk ka

litesini

artırmak amacıyla

ras

-y

ana

Mn ve

zo-proteınar karışımı katılmasının

et

-kisi

nin

incelendiği araştırmada,

22

haftalık

yu

.

m

urta

bıldırcını resyenıanna

1 ve 1,5 glkg Mn ve

Zn

-proteinat

karışımı katılmı ştı r.

On

i

ki

haftalık

araştırma

s

onunda,

ras

yonlara

Mn ve

zn-proıeınat karışımı katılmasıylacanlı ağı rlı k,

yem tüketimi,

yu.

m

urta

verimi, yumurta

aOınlOI

ve yemden y

a

-ra

nanma

oranının

is

tatistik

açıdan

Onem

l

i

et

-kilenmediği belirlenmiştir(lşcan

ve a

rk

.,

20OQ)

.

Kaya ve ark (200

1)

,

yaplıklan araştırmada

5

6

haftalık

yumurta

lavuğ u

(Hisex

Br

own)

r

as-yanlarına

12 ha

fta

sürey

le

O, 25

,

SO,

1

00,

200 m

gl

kg düzeyler

inde

Zno

katrmşlardrr.

Sonuç

o

larak,

p

lazma

çink

o

düze

yi il

e yumurta ve

rimi

arasında

p

ozitil

ilişki

(p

<O,Ol)

olduğu,

plazma

ç

inko

dü-zeyi

nin yumurta ver

imin in

g

österge

si

etabilece ğ i

bildirilmiştir.

ınal

ve ark (2001

)

tarafından yapılan araş­ tırmada

62

haftalık

y

umurta

t

avuklan

(

Hisex

Br

own ) vi

tamin ve iz m

inera l

karışımı

içeren (24

mg/k

g ç

inko)

ve bu

kanşuraarı

iç

ermeye

n

resyonra

beslenmiştir.

O

n

iki

h

afta sü

ren

araştnma

so

-nund

a

i

z m

ineral

karışımı

iç

eren

grupıa

y

umurta

aOırhğının

O

nemli d

erecede

azaldlQ ı

(p<O,OS); yem

t

ükeli mi,

yumurta verim

i,

YYO,

hasanı

yumurta

oranının

ol

umsuz

e

tkile ndiOi

saptanmı ştı r.

Şahin

ve ark (2002)

,

düşük

çevre

sıcaklığ ında

(G

,e°C)

bulunan 32

haftalık

yumurta tavuOu

(

Hy-Li

ne)

rasyonlarına

30 mg/kg ZnSO.

katrruştardrr. Araşt ırmada so{ıuk

s

tresi

altındaki

yumurta

tavuğu

rasyonlarına

ZnSO.

katılmasıyla canlı ağını\<,

yu.

murta ver

imi,

yumurta

ağırlığı,

y

emden yaranan

ma

oranı ,

yumu

rta

kabuk

kalınlı ğının

o

lumlu

y

önde

(p<O.OS)

geliştiği bild irilmişt ir.

Mabe ve ark (2003

), o

rganik ve

i

norganik ç

in-konun yumurta

aQınığl

v

e

y

umun a

kırılma

d

irenci

üzerine e

tkisini

be

lirlemek

amacıyla

69

haltalık

yu

-murta

tavuğu

(

ISA Br

own )

rasyonlarına

Zn

, Mn,

CU

'IO o

rganik a

mino asit

şetan

il

e

i

norganik

Z

nS0

_{4 ,}

MnO

.

CuSO.

karışımını sırasıyta

30

+

30 +

5 mglkg ve 60 + 60 + 10

mglk

g

ol

mak

ü

zere

iki

farklı

düzeyde

katmıştarcrr.

On üç

haftal ık araş­ Iırma

sonucunda k

ontrol

grubuna g

öre o

rtalama

yumurta

aOırlığı

tüm grup

larda i

statistik o

larak

öneml

i

oranda (p<O

.01)

düşerken, kırılma

d

irenci

30 + 30 + 5 mglkg arnine a

sit

şeıankatı lan

gru

p

dı­ şındaki diğer

grup

larda

artmışt ır.

Bu durum

,

çin-konun

yumurtanın

e

tastikryetini

artırmasına bağ­ lanmıştır.

Şahin

ve Küçük

(

2003), yüksek çevre

sı­ caklığında

(34

°C)

rasy

ondaki

Zn düzeyinin yu

-m

urta

verimi üze

rine

etkis

ini

incelemek

amacıyla

1

3

haftal ık bıldırcın re sye nıa n n a

30 ve 60 m

glkg

Z

nSO.

katmışlardır.

Sonuç ola

rak.

yumurta ver

imi

ve

YYO'oın

olumlu

yö

nde

geliştiğ i,

ö

zelli kle

ras

-yona 60 mglkg Z

nS0

₄

kanlma

srmn

sıcak

st

resinin

zararlı

etkisln

l

azalttığı bildirilmiştir.

Park ve ark (2004)

,

66

haftalık

y

umurta

t

a-vuğu

(Single Comb Wh

ite

Legham

)

rasyonlarına

1

0 g/kg

Z

n-asetat ve

1

0 g/kg Zn-pr

opiyonat

kat

-mışlardır.

On iki

haftalık araştırma

s

onunda,

Zn-asetat

katı lan

gru

pta yumu

rta

kırılma

direnc

inin

arttığı ,

Z

n

-

prcpiyonattr grupta yumurta

ağınlOIOln

y

Ükseld iQi (p<O

,05)

belirtümiştir.

Bülbül ve Küç

üker san

(2

004b),

68

haltalık

bey

az

yumurtacı

hibrit tavuQu (t.

onmann

lSl

)

ras

-yo

nuna

sırasıyla

50 ppm

zno.

10 ppm Zn pr

o-teinat ve 50 Z

nO

+

10 ppm

zn

prote inaı

kat-mı şlard ır.

On

I

ki halla s

üren

araştırma

so

nunda,

y

umurta

t

avuQu

rasyonlarına

10

m

glk g

Z

n-pr

ol e

i

nat ve

5

0 m

glkg

ZnO + 10 m

g/kg

Zn-p

roteinat

katılmasıyla canlı ağırlık

ve yum

urta v

e-rimin

in

arttığı,

yemclen y

ararla nma

oranının

oluml

u

etki

lendi!)i.

yumurta

kırılma drrencınin artmas ıyla

BüLBüL

Sonuç

Ç

inkonun,

yumurtacı kanatlıların

besi

n m

adde

gereksinimini

karşılayacak şekilde

ye

terli

v

e

den-geli miktarda

r

asyonlara

katlldlOında, hayvanın

saO-Ilgı

ve

gelişiminde

pek çok fayda

saOladlQı,

yumurta

verimi ve yemden

yaraıanma oranını

o

lumlu

et-kilediOi, yumurta iç ve

dış

kalit

e

unsurlarını artırdlQ ı araştırmalar

sonucunda

belirlenmiştir.

Kavnaklar

Balnave.

D

.,

Zhang.

D

.

(1993). Responses ol laying

tıenson saline drinking water todietary supplementation withvarious zine compounds.Pouttry

Sel

.,

72

,

603-609

.

Berg, J.M.,SN, Y. (1996).The galvanization

ol

bioiogy: A growing appreciation for the r<>'es ot zinc. Science, 271,1081-1085.

soeoı, A., Bülbüi, T., t<üçükersan, S., Şireli, M., Er· yavuz, A. (2006). Yumurtaeı tavuklarda0fga0ik ve inor· ganik Zn. CUve Mn'in oksidan-antioksidan denge üze-rine etkisi. XXXii. Ulusal Fizyoloj i Kongresi. 6-12 EylUl, Denizli.

Bülbül. T. (2004a).Yumurtatavu{ıu rasyonlarınaorganik ve inorganikçinko katılmasınınyumurta verimi vekalitesi

ile baZı kan parametreleri üzenoe etkisi. Ankara

Ünj.

versitesiSa{ılıkBilimleri Enstıt üsü,Ankara.

Bülbül. T. (2007). Organik kromun hayvan beslem ede

kullanımı.Veteriner HekimlerDerneğiDergisi,Bask ı da. Bülbul,T.•KCıçükersa n, S.(2004b).Yumur1atavuğu ra

s-yonlarına organik ve inorganik çinko katılmas ın ı,", yu -muna verimive kalitesiilebazıkanparametreleri uzerine etkisi.veteneer Bilimleri Detgisi ,20, 53-60.

Ceylan,N., Scnctocıer. S.E.(1999).Elfec ts ol Eggshell 49 dietary celctcm level and hen age on performanc e and e99 shellquality. In-Siotechnology In theFeed In-dustry, Proceed ings ol AUlach's 15th Annuel SVm po-sium"Ed., T.P Lions, K.A Jacques, NOllingham U ni-versityPress, England.

cıcse. W.H. (1999).Organic Minerals ter Ptgs: An U p-date. In. -Siotechnology in the Feed Indu stry. Pro-ceedingsof Alltech's 15lh Annuol Symposium-Ed.,T.P Lyons,K.AJacques. NoltinghamUniversityPress,E ng-land.

Çamaş, H.,Bildik,A.• GOlser,F.(1998).Toprak, bitki ve

koyunların kanında çinko miktarlarının araştırılması. ı.

UlusalÇinkoKongresi,12·16Mayıs,Eskişehir.

Dyer, lA (1969). Mineral requiremenIs. In -Animal Growth and NUlrition.Lea and Febiger" Philadelphia. ınal,F.,Coşkun,B.• Gülsen, N.•Kurtoglu,V.(2001).The

44

etfectsof wilhelrawalofvitamin and trace mineral eupp-lements tromlayer diets on

egg

yield and trace mineral composition.Br.Poull rySCi.,42,

n

·80

.

lşcen. M.K.•Kocao{ılu GOçIO.B.(2000).Rasyona il:m

i-neral proleinat ilave edilmesinin bıldırcınlarda yumurta verimi ve kabuk kalitesi üzerine elkisi.Erd yes Üniv.Saı}­ lıkBiL.Derg.,

9

,

41-48..

Johnson, A.B., Fakler, T.M. (1998). Trace minerals in swine and

pouttry

nutrition. Technical Bullelin. Erişim:

(http://www.zinpro.com/researcMechbu lletin.hım

L

.

Jomson,

P.E. (1995).

rrace

Minerals And Fertility in

Dairy

Caltle.In "'Biotechnology inthe Feed Industıy.

P

r

o-ceedings ofA1nech's l1th Annuel Symposium- Ed.,T.P lyons, K. A Jacques. Nollingham University Press, Eng-land.

Kaya.S.•Umucalılar,H.D.,Hamoglu,

S

.,

I

pek.

H.(2001): Effect

of

dietary vitam in A and zine on

egg

y)eld and

same

biood

parerneters

of Iaying hens. J.

v

et,

Arıim.

seı.25,763-769.

KeShavatZ,K. (1997).

The

Use

of line

And Manganas e

Proteinales On Parlormance

And

Shell OuaIityofLaying

Hens.In.-YumurtaTavuk1arının BesIeMıes.indeOrganik Mineral (Şelal) Bileşiklerinin Oneml" N.Ceylan, E.T

un-çer,D.Gökçeyr ek, E.Yenic:e,ÇıftlikDerg.•Aralık,59-64. K1asing, CK (1998). ~rative Avian Nutrition. CambridgeUniversity Press,England.

Kutlu, H.R..GörgOlO, M.,Baykal,L. (1998).Rasyon çinko dOzeyinin bUyOmeperformansı Ozerine etkisi. ı. Ulusal Çinko Kongresi, Eskişehir.

KOçCıkersan, MK (2002).MiMtal yemler.In: Ergun.A.,

Tuncer, Ş.O., Çolpan,

1.,

Yalçın. S.• Yıldız. G.,

Kü-ç

ö

kersa n

.

M.K., KOçükersan. S.• Şehu, A. Yemler Yem Hijy en! ve Teknolojisi,Pozil ifMatbaac ı lı kLld.Şti. Ankara. Leesen.S.,Summe rs,J.D.(2001).Nutrilion ol TheCtuc -ken,4\tl Ed.Onlario, University Sooks, Canada.

Lowe,J.A.(1996).An investiga lio n into the metabcusm ol supplementalproteetedzlncwithreterence to the use

ollsoıopes. In-Biotechnology in Ihe Feed Indusl ry, Pr

o-ceedings of AlIlech' s 12thAnnu el Symposium- Ed.,T.P Lyons,K.AJacques. Notl ingham UniversityPress. Eng-land.

Mabe, I., Rapp, C., Ba ın, M.M., Nys, Y. (2003). S

upp-ıernenteucn ol a corn' SOybean meal diet wi!h ma n-ganese,copper and zine Irom organN:or inorgan N: s

o-urces improves eggsheıı quality in aged Iaying hens.

Poult ~,Sd.,82, 1903' 1913.

Medowell, L.A. (1992). Minerals in Animal and Human

Nuhition.Academic Press,London.•

NRC. (1984). Nutrient Requirements ol ücmestc An i-mars.Nutrienl Requirements

of

Pouttry.8th ed.National AcedemyofSciences National Research Council, Was· hington.D.C.

Yumurta cı Kan atlı l a rdaÇinko nun••,

Park, S.Y., Birkhoid, S.G., Kubena, L.F., Nisbet. O.J.• Ricke, S.C. (2004). Eüects of high zinedtets using zine propionate on molt induction,organsand postmoltegg prcoucncn and quality in layin9 hens. Poullry Sei., 83, 24·33.

Sandoval, M., Henry. P.R., Ammermann, C.B., Miles, RO.,Lil1ell,RC.(1997). Relativebloavaliability of supp-lementalinorganiczincsourcesforchicks.

J

.

Anim.scı., 75, 3195-3205.

Schugel,L.M.(1980). Zinprozinc methtonlne: LLs role in turninant rations.ZinproCorporation vtce Present Tech-nical Services and Research acueuo. Eri şim: [http://

www.zinpro.com).

sne

n

.

B.G. (1981). Chelating agents and bioaveilabihty olmneraıs. Nut.Res., 1, 617-622.

Slahl, J. L. Greger, J.L Cook, M.E. (1990). Br eeding-hen and progeny performance when hens are fed

ex-cessıvedietary zine.Poultry Sci., 69, 259·263.

Stevenson MH, Jackson N, Gibson SW, (1987).

Wlth-drawal of zineoxide conlainingcseısfrom mature,female domesticlow!:Effecls Onlayingperlormanceandthe wc· ightsofselected ussues.Br.Poullry Sci.,28,437-447.

Şah in, K., Küçük. O. (2003). Zine supplementation a

l-leviatesheat sltessin layingjepenesequaiL

J

Nulr.,133,

2808-2811.

Şahin, N.Onderci, M.Sahin,K. (2002).EttectsOf dietary chromium and zine on egg production, egg quality, and someblood metabolites of layin9 hens teared underlcw ambienltemperature. Biot. Trace Elem. Res.,85,1, 4

7-5

8

.

Vallee,B.L.,Falchuk,K.H.(1993).Thebcc bemıceı basıs ol zinephysiology.Physiol.Be vıews.73,79-118.