185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠL DEFTERĠNĠN TRANSKRĠPSĠYONU VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ (1875-1883)
Münevver AYDIN Yüksek Lisans Tezi
DanıĢman: Prof. Dr. Mustafa GÜLER Mayıs, 2019
T.C.
AFYONKOCATEPE ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANA BĠLĠM DALI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠL DEFTERĠNĠN TRANSKRĠPSĠYONU VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ (1875-1883)
Hazırlayan Münevver AYDIN
DanıĢman
Prof. Dr. Mustafa GÜLER
AFYONKARAHĠSAR 2019
i
YEMĠN METNĠ
Yüksek Lisans tezi olarak sunduğum “185 Numaralı Denizli ġer„iyye Sicil Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (1875-1883)” adlı çalıĢmanın, tarafımdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düĢecek bir yardıma baĢvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin Kaynakça‟da gösterilen eserlerden oluĢtuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanmıĢ olduğumu belirtir ve bunu onurumla doğrularım.
24.05.2019 Münevver AYDIN
ii
iii
ÖZET
185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠL DEFTERĠNĠN TRANSKRĠPSĠYONU VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ (1875-1883)
Münevver AYDIN
AFYON KOCATEPE ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANABĠLĠM DALI
Mayıs 2019
DanıĢman: Prof. Dr. Mustafa GÜLER
ġer„iyye Sicilleri Ģer„i mahkemelerde kronolojik sıra ile tutulan defterlerdir ki içeriğinde; mahkemelerde kadı tarafından verilen hükümler (i„lâm), alım-satım, borç, senet, ferağ, adak, vasîyet, vakfiye, tereke, vekâlet gibi her hangi mevzuda resmiyete dökülmesi gereken belgelerin (hüccet, vakfiye) kaydı bulunur. Bunların yanında merkezden gönderilen ferman, berat, mektup gibi emirler yani günümüzde noterlik iĢlemleri iĢlevini görmektedir. Kadıların hem adli, hem idari hem de Ģer„i görevleri vardır. Dolayısıyla bir beldede cereyan eden iĢlemler ve taĢra ile merkez arasındaki yazıĢmalar Ģer„iyye sicillerinde yer alır. TaĢrada herhangi bir idari birim içerisindeki sosyal, ekonomik ve hukuki hadiseler, bürokrasi ile ilgili yazıĢmalar, merkez tarafından eyalet, sancak ve kazaya gönderilen emirler bu defterlere kaydedilmiĢtir.
ÇalıĢmada ele alınan 185 numaralı Denizli ġer„iyye Sicili bahsi geçen unsurlar bakımından kanaatimizce güzel bir örnek teĢkil etmektedir ve sözü geçen
iv
bütün unsurlara neredeyse haizdir. AraĢtırmada transkripsiyon iĢlemi yapılmıĢ bu iĢlem ile birlikte gerekli tahliller yapılarak değerlendirilmiĢtir.
i
ABSTRACT
TRANSCRĠPTĠON AND EVOLATĠON OF DENĠZLĠ RELĠGĠOUS COURT BOOK WĠTH THE NUMBER OF 185 (1875-1883)
Münevver AYDIN
AFYON KOCATEPE UNIVERSITY THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES
DEPARTMENT of HISTORY
MAY 2019
Advisor: Assoc. Prof. Dr. Mustafa GÜLER
Religious court book is book keping with chronological record at bar. Contents; court decisions by cadi at bar is registration have to legal documant like buying-selling, credit, bill, grant, commit, testament, heritage, procuratorship, these in addition orders have been like enacment, acguittal, letter sent from state centric. That is this religious court book act as a notary transaction up to date. Cadi has tasks associated with not only judicial, govermental but also islamic law. Accordingly current network in one town and take part correspondance between rural to state centric. Ġn rural, correspondonces within any administrative unit, which include social, economical and jurisprudental occurrences, bureoucratic correspondance and also order which are send to commonwealty, startboard and subprovince by state central, have been registered to these notebook.
Our studying area of investigation of Denizli Religious Court Book with the number of 185 is roughly exist according to us best specimen the abovementioned to stable componen.
ii
ÖNSÖZ
Osmanlı Devleti 600 yıllık hükümranlığı döneminde hâkim olduğu çoğrafyalar üzerinde yaĢayan çeĢitli dil, din, ırk ve mezhepten insanları hoĢgörü ve adalet içerisinde yönetmiĢtir. Osmanlı Devletinin temelini oluĢturan ve özünde adalet olan iki önemli teĢkilat yapısı vardır. Bunlar: merkez ve taĢra teĢkilatıdır. Bu durumu Hz. Ömer (r.a.)‟ün “Adalet mülkün temelidir” sözü en güzel Ģekilde ifade etmektedir. ÇalıĢma alanımız Osmanlı TaĢra TeĢkilatı‟nın en önemli unsurlarından olan kadı tarafından tutulan defterlerden biridir. Kadılar tarafından tutulan defterlere şer„iyye
sicili ya da kadı sicili denir. Bu defterlere bakıldığında adli, idari, dini, sosyal bir
benzeri alanlarda değiĢik belge türleri ve insanı ilgilendiren her türlü konunun yer aldığı görülmektedir.
MeĢihat kataloğunda 17 adet Denizli ġer„iyye Sicil defteri bulunmaktadır. Bunlardan tezimizin ana konusunu teĢkil eden 185 numaralı ġer„iyye Sicil defteri 1875-1883 yıllarını kapsamaktadır. Söz konusu defter baĢtan sona kendine has bir üslubla yazılmıĢtır. Üslub birliği akıĢı kolaylaĢtırırken, yer yer bazı kelimelerin harfleri yazılırken kullanılan harfler yan seslerin harfleri olup yanlıĢ kullanılmıĢtır. Hal böyle olunca okumakta bazı sıkıntılara yol açmaktadır.
HazırlamıĢ olduğumuz Yüksek Lisans tezi, giriĢ bölümünde ġer„iyye Sicil defterlerinin tanıtımı yapılarak defterin fiziki durumu, belge sayısı ve özellikleri konu edilmiĢ ve Denizli‟ye ait ġer„iyye Sicil defterleri üzerine yapılan diğer çalıĢmalar belirtilmiĢtir. Birinci Bölümde Denizli defterinde geçen yerleĢim yerleri mahalleler, kazâlar, köyler, çiftlikler ve yerleĢik olmayan unsurlar üzerinde durulmuĢtur. Ġkinci bölümde ise kayıtlardan elde edilen bilgiler ıĢığında idari, sosyal ve ekonomik açıdan çıkarımlar yapılmaya çalıĢılmıĢtır. Son bölümde ise çalıĢmamızın esasını teĢkil eden transkripsiyon yer almaktadır. Transkripsiyon iĢlemi ise defterin orijinal yapısı bozulmadan basit transkripsiyon kaideleri dikkate alınarak yapılmaya çalıĢılmıĢtır.
Bu çalıĢma esnasındaki yardımlarından dolayı danıĢman Hocam Sayın Prof. Dr. Mustafa Güler‟e ve her türlü maddi manevi desteklerini esirgemeyen aileme teĢekkürü borç bilirim. Münevver Aydın
iii
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa YEMĠN METNĠ ... Ġ TEZ JÜRĠSĠ KARARI VE ENSTĠTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI ... ĠĠ ÖZET ... ĠĠĠ ABSTRACT ... Ġ ÖNSÖZ ... ĠĠ ĠÇĠNDEKĠLER ... ĠĠĠ ġEKĠLLER LĠSTESĠ ... VĠ KISALTMALAR DĠZĠNĠ ... VĠĠ GĠRĠġ ... 1
1. DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠLLERĠ ... 1
2. 185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠLĠ DEFTERĠN FĠZĠKĠ ÖZELLĠKLERĠ ... 4
BĠRĠNCĠ BÖLÜM 185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠLĠ 1. DEFTERDE YER ALAN DENĠZLĠ KAZASINA AĠT YERLEġĠM YERLERĠ... 42
1.1 MAHALLE ... 42
1.2 NAHĠYE ... 45
1.3 ÇĠFTLĠK ... 45
1.4 KÖY ... 46
2. DENĠZLĠ‟DE YERLEġĠK OLMAYAN UNSURLAR ... 48
2.1 GAYR-Ġ MÜSLĠMLER ... 50
2.2 MUHACĠRLER ... 52
2.3 AġĠRETLER ... 53
3. 1877-1878 OSMANLI-RUS HARBĠ‟NĠN 185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠLĠNE YANSIMALARI ... 55
ĠKĠNCĠ BÖLÜM 185 NUMARALI ġER„ĠYYE SĠCĠLĠNE GÖRE DENĠZLĠ‟NĠN ĠDARĠ SOSYAL VE EKONOMĠK YAPISI 1. DENĠZLĠ ĠDARĠ YAPISI ... 58
iv
1.1.1 Osmanlıda Belediye TeĢekkülü ... 59
1.1.2 Denizli Belediyesinin TeĢekkülü ... 60
1.1.3 Kâdı, Nâib ... 61
1.1.4 Kaim-i Makam (Kaymakam) ... 62
2. DENĠZLĠ‟NĠN SOSYAL YAPISI ... 63
2.1 AĠLE VE TOPLUMU ĠGĠLENDĠREN UNSURLAR ... 63
2.1.1 NiĢan ve Evlilik ... 64
2.1.2 BoĢanma ve Nafaka ... 66
2.1.3 Vasîlik ... 68
2.2 EġYALAR VE GĠYĠM ... 69
2.2.1 Kadın ve Erkek Kıyafetleri ... 69
2.2.2 Mutfak Araç Gereçleri ve EĢyalar... 72
2.3 SOSYAL HAYATTA ETKEN MÜESSESELER ... 76
2.3.1 Cami-Mescitler ... 76
2.3.2 Medreseler ... 78
2.3.3 Tekke ve Zaviyeler ... 79
2.3.4 Eytâm Sandığı ... 80
2.3.5 Sağlık Hizmetleri ... 82
3. DENĠZLĠ‟NĠN EKONOMĠK YAPISI ... 83
3.1 YĠYECEK VE HAYVAN FĠYATLARI ... 84
3.2 DEĞERLĠ MADEN VE PARALAR ... 87
3.3 DOKUMACILIK ... 93
3.4 TĠCARET HAYATI... 96
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠL DEFTERĠNĠN TRANSKRĠPSĠYONU 1. 185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠL DEFTERĠNĠN TRANSKRĠPSĠYONU ... 99 SONUÇ ... 914 KAYNAKÇA ... 917 EKLER ... 922 Ek-1 ... 922 Ek-2 ... 923
v
TABLO LĠSTESĠ
Sayfa
Tablo 1. Denizli ġer„iyye Sicilleri ... 2
Tablo 2. Defterin Ġçeriği ve Belge ÇeĢitliliği ... 6
Tablo 3. Gayr-i Müslim Muhtarlar (1876-1883)... 51
Tablo 4. Denizli Nâiblerinin Yıllara Göre Dağılımı (1875-1883) ... 61
Tablo 5. Denizli Kazası Kaymakamları (1877-1882) ... 63
Tablo 6. Kassâm Kayıtlarında Geçen Bazı EĢyalar. ... 73
Tablo 7. Bazı Ürünlerin Fiyatları ... 84
Tablo 8. Hayvan Fiyatları ... 86
Tablo 9. Değerli Maden ve Paralar ... 88
Tablo 10. II. Mahmud dönemine ait paraların II. Abdülhamid dönemi ile karĢılaĢtırılması; ... 92
vi
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
Sayfa ġekil 1. Defterde Yer Alan Hükümlerin ÇeĢitlerine Göre Tasnif ... 5 ġekil 2. Gayr-i Müslimlere Ait Hüküm Oranları ... 49 ġekil 3. Milletler ve AĢiretlere Ait Hüküm Oranı ... 50
vii
KISALTMALAR DĠZĠNĠ
a.g.e: adı geçen eser a.g.m: adı geçen makale B.: Receb
Bkz: Bakınız
BOA: BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi C.: Cilt
C: Cemazie‟l-âhir CA: Cemazie‟l-Evvel Çev: Çeviren
DĠA: Diyanet Ġslam Ansiklopedisi Ed: Editör
FEF: Fen Edebiyat Fakültesi H: Hicri
Haz: Hazırlayan
ĠSAM: Ġslam AraĢtırmaları Merkezi L: ġevval M: Muharrem MġH: MeĢihât ArĢivi N: Ramazan R: Rebîu‟l-âhir RA: Rebîu‟l-evvel s. : Sayfa S. : sayı S: Safer
SBE: Sosyal Bilimler Enstitüsü ġ: ġaban
ġSC: ġer„iyye Sicili TDK: Türk Dil Kurumu TTK: Türk Tarih Kurumu
viii
Vb: Ve benzeri Z: Zilhicce ZA: Zilkâde
1
GĠRĠġ
Osmanlı Devleti‟nde XVII. yüzyıl sonlarında baĢlayıp XIX. Yüzyıl sonlarına kadar yenileĢme hareketleri ile hukuk alanında önemli değiĢikliklere gidilmiĢtir. Gülhane Hatt-ı Hümayunu ile baĢlayan Tanzimat döneminde, diğer alanlarda olduğu gibi yargı alanında da önemli yenilikler yapılmıĢtır. Yargı alanında Gülhane Hatt-ı Hümayûnu esas alınarak hazırlanan müslim ve gayrimüslim herkesin temel hakları güvence altına alınmıĢtır. Bu minvalde Nizamiye Mahkemeleri‟nin kurulması ile mahkemeler kendiliğinden “ġer„î ve Nizamî” diye ikiye ayrılmıĢ ve hukukî konularda aksaklıklar çıkmaya baĢlamıĢtır. Bu aksaklıklar çeĢitli düzenlemelerle ortadan kaldırılmaya çalıĢılmıĢtır. Cumhuriyet döneminde ġer„iyye mahkemeleri 8 Nisan 1924 tarihli “Mehâkim-i ġer‟iyyenin Ġlgâsına ve Mehâkimîn TeĢkilatına Aid Ahkâmı Muâdil Kanununu1
ile ortadan kaldırılmıĢtır. Böylelikle bu mahkemelerin vazifeleri asliye mahkemelerine bırakılarak; kadılık ve naiblik sona erdirilmiĢtir.
1. DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠLLERĠ
Ġslam ve Osmanlı hukukunu mühim yapan birimlerden olan Ģer„i mahkemelerin en önde gelen kiĢisi Ģüphesiz kadıdır. Kadı sicilleri, kadı divanı, mahkeme kayıtları, sicillât-ı Ģer„iyye ve yaygın kullanımı ile Ģer„iyye sicilleri denilen defterler kadı yahut naibi tarafından tutulmuĢ olup, çeĢitli türden belgeleri içermektedir2
. Bunlar merkez ve taĢrada her tabakadan insan arasında hukuki iliĢkilere dair kayıtları içeren, kadı ve naiplerin mahkemelerde günlük olarak tuttuğu Ġslam hukukunun Osmanlı döneminde uygulamasını yansıtan birinci elden kaynaklardır.
Denizli‟ye ait 17 adet Ģer„iyye sicili defteri bulunmaktadır. Söz konusu defterlerin tarih olarak ilki 1196/ 1781, sonuncusu ise 1927 kayıtlıdır. 1927 tarihli bu defter Denizli Ģer„iyye sicilleri katoloğunda yer almasına rağmen Ģer„iyye mahkemeleri asliye mahkemelerine tevdi edildiği için Ģer„iyye sicillerinden biçim ve içerik olarak oldukça farklıdır3
. Bu defterlerin tutulma tarihleri, defter numaraları ve defteri tutan kâtiblerin isimleri aĢağıda Tablo 1‟de belirtilmiĢtir.
1
Türkiye Büyük Millet Meclisi Kavânîn Mecmuası, Ankara 1994, II, 322.
2 Yunus Uğur, “ġer„iyye Sicilleri”, DİA, C. 3, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, Ġstanbul 2007, s. 10.
3
2
Tablo 1. Denizli ġer„iyye Sicilleri Defter Numarası Defterde
Hükümlerin BaĢlangıç Tarihi Defterde Bulunan Hükümlerin Dâhil Olduğu Yıllar Defteri Tutan Kadının Ġsmi Belge Sayıs ı Eski Belge No Yeni
670 1 670 21 Ekim 1775 7 ġubat 1778 Seyyid Hasan 131
671 2 671 Ocak ortası
1781
19 ġubat 1787 Ahmet ReĢit 177
672 3 672 29 Aralık 16 Haziran 1792 - 154 673 4 673 28 Mart 19 ġubat 1881 - 237 674 5 675 13 Haziran 1731 24 Haziran 1832
Seyyid Ali Derni 122
675 6 1830 yılı sonu (1830-1831) Nüfus Yoklama
Defteri
122
676 7 676 30 Haziran
1832
29 Nisan 1842 Abdullah Ġzzet Efendi-Ahmed Ataullah Ali
147
677 8 677 21 Haziran
1852
8 Ocak 1856 Seyyid Ahmed
Hulûsi 301 678 9 678 29 Eylül 1853 13 Kasım 1866 - 101 679 10 679 1869 1875 Seyyid Mehmed Sefik 632 680 11 184 1856 1885 Seyyid Mehmed 551
3 Said 681 12 185 1875 1883 Mehmed Sıtkı-Ġbrahim Hilmi 500 682 13 187 1883 1890 Ali Haydar- Ahmed ġevki 850 683 14 188 1890 1891 Ahmed ġevki-Seyyid Hasan 913 684 15 189 1892 1896 RaĢid Efendi Vehbi-Mollazade Mustafa 816 685 16 190 1898 1903 Abdurrahim ġükrü-Seyyid Ahmed Zahir 1192 686 17 - - 1927 - 1347
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra Adliye nezaretinde bulunan Ģer„iyye sicilleri Adliye ve Marif nezaretinin aldığı karar ile 1941 yılında bulunduğu yer yakınındaki müze ve kütüphanelere nakledildi4
. Denizli sicilleri de uzun yıllar Afyon Arkeoloji Müzesi‟nde muhafaza edildikten sonra Ankara‟daki Milli Kütüphane‟ye devredilmiĢ (1991) ardından Milli Kütüphaneden BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi‟ne nakledilmiĢtir. ġu anda ĠSAM‟da da bu defterlerin dijital çekimleri bulunmakta ve temin edilmektedir.
“185 Numaralı Denizli Şer„iyye Sicil Defterinin Transkripsiyon ve
Değerlendirmesi (1875-1883)” isimli tez çalıĢmamızın ana kaynağı 185 numaralı
Ģer„iyye sicil defteri oluĢturmuĢtur. Konunun diğer unsurlarına geçmeden Denizli ġeriye Sicilleri üzerine yapılan çalıĢmalara temas etmek istiyoruz: 671 (eski
numaralı) ve 1775-1778 (H.1189-1192) tarihlerini ihtiva eden Denizli‟ye ait ġer„iyye
4 Osman Ersoy, “ġeriyye Sicilleri Toplu Katoloğuna Doğru”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya
4
Sicili Halil Ġbrahim ÇETĠN tarafından Marmara Üniversitesin de 2006 yılında Yüksek Lisans tezi olarak çalıĢılmıĢtır. Diğer çalıĢmalar ise Tanju DEMĠR, 18yy‟ın
sonu ve 19. yy‟ın Başında Denizli, adlı tezini 1996 yılında Ege Üniversitesinde, Bilal
YILDIZ, XX. Yüzyıl başlarında 685 Numaralı şer„iyye sicil defterine göre
Denizli‟nin Sosyo-Ekonomik ve Dini Hayatı, H. 1320/ M. 1902, adlı tezini 2004
yılında Süleyman Demirel Üniversitesinde çalıĢmıĢtır. Son olarak ise 2017 yılında
Kadı Sicillerine Göre Denizli 1774-1812 baĢlığıyla Denizli Büyük ġehir Belediyesi
aracalığıyla Doc. Dr. Tanju DEMĠR tarafından yeni bir çalıĢma yapılmıĢtır. Denizli tarihi ile ilgili yapılan en kapsamlı çalıĢma ise Turan Gökçe‟nin XVI ve XVII.
Yüzyıllarda Lâzıkıyye (Denizli) Kazâsı adlı 1994 yılında tahrir defterleri ve
mühimmelerden yararlanarak oluĢturduğu doktora tezidir.
2. 185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠLĠ DEFTERĠN FĠZĠKĠ ÖZELLĠKLERĠ
ÇalıĢmamızı kapsayan defter 16 Eylül 1875/ 15 ġaban 1292 ve 12 Temmuz 1883/ 7 Ramazan 1300 tarihli kayıtları içermektedir. Bu defterde farklı kâdı ve nâibler tarafından kaydedilen hükümler yer almaktadır. Hasan Fehmi Efendi dönemine ait 150 hüküm, Muharrem Sıtkı Efendi dönemine ait 19 hüküm, Mehmed Emin Efendi dönemine ait 141 hüküm, Mustafa Fehmi Efendi dönemine ait 36 hüküm, Hasan Beyzâde el-Hac Yusuf Efendi dönemine ait 128 hüküm ve Ġbrahim
Hilmi Efendi dönemine ait 114 hüküm yer almaktadır. Defter 143 sahife, 623
hükümden oluĢmaktadır. Defterin en dikkat çeken özelliği iki farklı padiĢahın dönemine ait hükümleri içermesidir ki 1-54‟üncü hükme kadar Sultan Abdülaziz dönemi, 54‟üncü hükümden son hükme kadar Sultan II. Abdülhamid dönemini ihtiva etmektedir5. 54‟üncü hüküm Sultan II. Abdülhamid‟in “cülûs-u hümâyûn fermân-ı
„âşîyân” sûretidir.
5
5
ġekil 1.Defterde Yer Alan Hükümlerin ÇeĢitlerine Göre Tasnif
ġekil 1‟de görüldüğü üzere defterin yarıdan fazlasını kassâm kayıtları oluĢturmaktadır. Bu defterdeki kassâm kayıtlarından sosyo-kültürel tarih hakkında önemli veriler elde etmekteyiz. ġahıs, aile, miras, borçlar, vergi ve mahalli idarecilere hitaben yazılan ferman, berat, tezkere, mürasele gibi dava kayıtları ve resmi emirleri içermektedir.
ġekil itibariyle siciller dar ve uzun, dikdörtgen biçimdedir. Defterler küçük boyutta olup kadıların ceplerine girecek niteliktedirler. Klasik dönemde bu özelliğini korumuĢtur. Tanzimatla birlikte hukuk alanında yeniliklere paralel olarak sicillerde değiĢikliklere gidilmiĢtir. Klasik dönemde bir sayfaya yedi sekiz karar yazıldığı görülmektedir6. ÇalıĢtığımız defterde bir sayfada en fazla üç hüküm mevcuttur.
Verilen kararın yanına özetlerin yazılması ve konuyla ilgili gerekli notların alınmaya baĢlanması büyük hacimli defterlerin oluĢmasına zemin hazırlamıĢtır. Defterde katibler kayıtların özetlerini vererek kayıt şod Ģeklinde hükümlerin yan kısmına numaralar vermiĢlerdir7. Ne var ki kâtiplerin her birinin farklı bir Ģekilde
numaralandırdığı, ardıĢık gitmediği ya da yanlıĢ numara verdiği görülmektedir. Dolayısıyla bu numaralarla belgeleri ele almak oldukça karmaĢık olacağı için ilk
6 Abdülaziz Bayındır, İslam Muhakeme Usulü-Osmanlı Devri Uygulaması, Ġstanbul 1986, s. 2. 7 MġH.ġSC.d.03588, 5 (9 N 1292/ 9 Ekim 1875). Kassam %54,4 Hüccet %32,6 Ġlam %23 Arz %2,2 Emirname %1,2 Vakfiyename %1 Ferman %1 ġukka %0,8 Aydın Mutasarrıflığına %0,6 Zahriye Defter %0,6 Berat %0,4 Ġzinname %0,4 Müzekkire %0,4 Sened %0,4 Fetva %0,4 Denizli Kaymakamlığına %0,2 Ġlm ü haber %0,2 Mürasele %0,2 Diğer %4
6
olarak arĢiv görevlileri tarafından verilen numaralandırmayı takip etmeyi düĢündük. Fakat bu kez de içeriğe hâkim olmayan arĢiv görevlisinin yerli yersiz numaralandırmaları durumu karmaĢık hale getirmiĢtir. Öyle ki arĢiv görevlilerinin verdiği numaralandırmaya göre defterde 551 hüküm mevcut olup gerçeği yansıtmamaktadır. Bu olumsuzluklar karĢısında defterin orjinalliğini bozmamak adına, hüküm numaraları tarafımızca eklenmiĢtir. Buna göre defterde 623 hüküm bulunmaktadır bunlara muattal (geçersiz) olanlar da dâhildir. Defterin detayına geçmeden önce tesbit ettiğimiz belge türleri, ait olduğu belde ve milletleri içereği sunmak açısından vermeyi uygun buluyoruz.
Tablo 2.Defterin Ġçeriği ve Belge ÇeĢitliliği Sayı8/ Hüküm 9 Kayıt
ġod10
Belge Millet/ Kaza/ Köy
1. 1 - Ve‟s-selâm el-fakîr Hüseyin
Agâh el-kadî-asker Anadolu
-
2. 2 - Elli yedinci bend yerine
kâ„im olacak mâdde-i nizâmiyedir - 3. 3 - Aydın Niyâbet-i ġer„iyyesine (Hasan Fehmi) - 4. 4 - Emirnâme-i Sâmî (Hasan Fehmi) - 5. 5 1 Ġ„lâm Kâdî Karyesi 6. 5 2 Ġ„lâm BağbaĢı Karyesi
7. 6 3 Kassâm BağbaĢı Karyesi
8. 7 4 Ġ„lâm Honaz Nâhiyesi
8
Tarafımızdan verilen numaralandırmadır.
9 ArĢiv görevlileri tarafından verilen numaralandırmadır. 10
7
9. 8 5 Kassâm Altıntop Mahallesi
10. 9 6 Kassâm Honaz Nâhiyesi
11. 10 7 Kassâm Yorganbattı Mahallesi
12. 11 8 Ġbrâ Hücceti Sırakapılar Mahallesi
13. 12 9 Vakf tescîl-i Ģer„-i
Tevleviyet Hücceti
Hursilaz Mahallesi
14. 13 10 Nafaka Hücceti Dükkanönü Mahallesi
15. - - Sûret Emirnâme-i „âli
cenab-ı meĢîhatpenâhî (Hasan Fehmi)
-
16. - - Aydın sancağı niyâbet-i
Ģer„iyyesine - 17. 14 11 Bî-vech-i Ģer„i mu„arazadan men„ hüküm hâvi i„lâm ġemikler Karyesi
18. 15 12 Kassâm Kayalık Mahallesi
19. 16 13 Kassâm ġemikler Karyesi
20. 17 14 Bî-vechi Ģer„i mu„ârazadan
men„i hüküm hâvi i„lâm
Hacı Fakı Mallesi
21. 18 - - -
22. 19 15 Ġ„lâm Van Sancağı/Ermeni
23. 20 16 Nafaka Hücceti Van/Yorganbattı
Mahallesi
24. 21 - Ġ„lâm Fesleğen Mahallesi
25. 22 18 ġeyh Davûd zâviyesinden
olmak üzere verilen cihet-i mezkûre i„lâm
Gökoyuk Nâhiyesine tâbi„ ġeyh Davûdlu Karyesi
8
26. 23 19 Kassâm Dükkanönü Mahallesi
27. 24 20 Kassâm BağbaĢı Karyesi
civârıdan meskûn Ziamet Kara Tekeli aĢireti
28. - 21 Kassâm Hacı Eyüblü Karyesi
29. 25 22 Bî-vech-i Ģer„i
mu„ârazadan men„ hükmü hâvi i„lâm
Honaz Nâhiyesi
30. 26 23 Kassâm Kayalık Mahallesi
31. 27 24 Nafaka Hücceti Kaya Mahallesi
32. 28 25 Guremâ defteri kassâm Musa Ağa Mahallesi
33. 29 26 Kassâm Kayalık Mahallesi
34. 30 27 Nafaka Hücceti Kayalık Mahallesi
35. 31 28 Kassâm Musa Ağa Mahallesi
36. 32 29 Kassâm Topraklık Mahallesi
37. 33 30 Kassâm Tekye Karyesi
civârında Ziyâmet Kara Tekeli aĢireti
38. 34 31 Kassâm Hacı Fakı Mahallesi
39. 35 - Aydın Sancağı
Mutasarrıflığına
-
40. - - 741 Denizli
ka„immekâmlığına (Es-seyyid Mehmed Halis)
Es-seyyid Mehmed Halis
41. 36 32 Bî-vech Ģer„i mu„ârazadan
men„ hüküm hâvi i„lâm
UçâncıbâĢı mahâllatı/ Rum milletinden
9 sûreti
42. 37 33 Ġ„lâm Karahisâr Karyesi
43. 38 34 Kassâm BağbaĢı Karyesi
44. 39 35 Ġ„lâm BağbaĢı Karyesi
45. 40 36 Nafaka Hücceti Yorganbattı Mahallesi
46. 41 37 Kassâm Değirmânönü
Mahallesi
47. 42 38 Ġ„lâm Denizli kazâsında
ÇahârĢembe-i
Lâzikiye de vâki ġeyh Mikâ„îl zâviyyesi
48. 44 39 Ġ„lâm Sarayköy nâhiyesine
tâbi„ Kızıl Köy Karyesi
49. 45 40 Ġ„lâm Aydın/ Ermeni
50. 46 41 Vekâlet-i Hüccet Mahmiyye-i
Ġstanbul‟da Davud PaĢa Mahallesi
51. 47 42 Ġ„lâm Sarayköy Nâhiyesi
52. 48 - - -
53. 49 43 Kassâm ġamlı Çiftliği
civârında meskûn Kızıl UĢaklı aĢireti
54. 50 - Sûreti cülûs hümâyûn
fermân „âĢîyân
-
55. 50 44 Ġ„lâm Hacı Fakı Mahallesi
10
57. 53 46 Nafaka Hücceti Gürcan Mahallesi
58. 54 47 Kassâm Yanya vilâyeti/ Rum
59. 55 - - -
60. 56 48 Muhâlaa Hücceti Dükkanönü Mahallesi
61. 56 49 Muhâlaa Hücceti Hursilaz Mahallesi
62. 57 50 Tevliyet Hücceti Hursilaz Mahallesi
63. 58 51 Eytâm sandığı Saltak Mahallesi
64. 59 52 Nafaka Hücceti Mollabağ Mahallesi
65. 60 53 Kassâm Mollabağ Mahallesi
66. 60 54 Ġ„lâm Değirmânönü
Mahallesi
67. 61 55 Ġ„lâm Çakmak Karyesi
68. 62 56 Kassâm Çakmak Karyesi
69. 63 - Ġ„lâm Çakmak Karyesi
70. 64 57 Ġ„lâm Çakmak Karyesi
71. 65 58 Kassâm Çakmak Karyesi
72. 66 59 Kassâm Çakmak Karyesi
73. 67 60 Kassâm ġemikler Karyesi
74. 68 61 Ġ„lâm Delikliçınar Mahallesi
75. 69 62 Ġ„lâm Delikliçınar Mahallesi
76. 70 63 Kassâm Kayhan Karyesi
77. 71 64 Ġ„lâm Delikliçınar Mahallesi
78. 72 65 Ġ„lâm Delikliçınar Mahallesi
11
80. 73 - Kur„a-i Ģer„iyye içün
fermânı „aliĢan
-
81. - 66 Kassâm Karcıdan Hisar
Mahallesi
82. - 67 Bikr-i bâliğaya verilen
Hüccet
Saltak Mahallesi
83. 75 68 Ġ„lâm Gürcan Mahallesi
84. - 69 Kassâm BağbaĢı Mahallesi
85. 76 70 Nafaka Hücceti Ġlbâdi Karyesi
86. 77 71 Kassâm Hacı Eyüblü Karyesi
87. 78 72 Kassâm Altıntop Mahallesi
88. 79 73 Bî-vechi Ģer„î mu„ârazadan
men„-i hükm hâvi i„lâm
Değirmanönü Mahallesi
89. 80 74 Kassâm Goncali Karyesiden
meskûn Turca aĢireti
90. 80 75 Kassâm UcancıbaĢı Mahallesi
91. 81 76 Kassâm Üzerlik Karyesi
92. 82 77 Kassâm BağbaĢı Karyesi
93. 83 78 Kassâm Yeniköy Karyesi
94. 84 79 Kassâm Hursilaz Mahallesi
95. 85 80 Kassâm Öküzbattı Mahallesi
96. 85 81 Kassâm Gürcan Mahallesi
97. 86 82 Kassâm Değirmanönü
Mahallesi
98. 87 83 Ġ„lâm Kadı Karyesi
12
Mahallesi
99. 88 84 Ġ„lâm Kadı Karyesi
100. 89 85 Vekâlet Hücceti Turaban Karyesi
101. 90 86 Kassâm Karahayıt
Karyesi/Çerakis
102. 91 87 Kassâm Zeytun Karyesi
103. 92 88 Kassâm Saruhanlı Karyesi
104. 93 89 Kassâm Hursilaz Mahallesi
105. 94 90 Kassâm Saltak Mahallesi
106. 95 91 Zahriye defteri Fesleğen Mahallesi
107. 96 92 Kassâm Fesleğen Mahallesi
108. 97 93 Ġ„lâm Pelitlibağ Mahallesi
109. - 94 Kassâm Fesleğen Mahallesi
110. 98 95 Ġ„lâm ġamlı Çiftliği ahâlisi
ile lu Karyesi ahâli si/ Ermeni
111. 99 96 Kassâm Kethüdâ Karyesi
112. 100 97 Kassâm Kâdı Karyesi
113. 101 98 Ġ„lâm (Muattal) Yorganbattı Mahallesi
114. - 99 Kassâm ġemikler Karyesi
115. 102 100 Kassâm Denevre Karyesi
civârıdan meskûn Emir Osmanlı aĢireti
116. - 101 Kassâm Değirmânönü
Mahallesi
13 Tefenni kazâsı 118. 104 103 Bî-vech-i Ģer„ mu„ârazadan men„ hüküm hâvi i„lâm Emir Çiftliği
119. - 104 Nafaka Hücceti Kayalık Mahallesi
120. 105 105 Kassâm Mollabağ Mahallesi
121. 106 106 Nafaka Hücceti Kethüdâ Karyesi
122. 107 107 Kassâm Topraklık Mahallesi
123. 108 - Arz Pelitlibağ
124. 109 - Kassâm Eski Müftî Mahallesi
125. 110 110 Kassâm Topraklık Mahallesi
126. 111 111 Kassâm Yorganbattı Mahallesi
127. 112 112 Nafaka Hücceti Delikliçınar Mahallesi
128. 113 113 Kassâm Yozgad/ Ermeni
129. 114 114 Ġ„lâm Yorganbattı Mahallesi
130. 115 115 Kassâm Gerzele Karyesi
131. 116 116 Kassâm Manâstır Karyesi
132. 117 117 Kassâm Manâstır Karyesi
133. 118 118 Vakfiyenâme (muattal) Kayalık Mahallesi
134. 119 119 Vakfiyenâme Kayalık Mahallesi
135. 120 119 Vekâlet Hücceti Dükkanönü Mahallesi
136. 122 120 Kassâm Kethüdâ Karyesi
137. - 121 Kassâm Manâstır Karyesi
138. 124 122 Kassâm Manâstır Karyesi
14
Mahallesi
140. 126 124 Bî-vechi Ģer„î mu„ârazadan
men„ hükm hâvi i„lâm
Sarayköy Nâhiyesi
141. 127 125 Vakfiyenâme -
142. 128 126 Ġlm u haber -
143. 130 127 Kassâm Karaman Karyesi
144. 131 128 Kassâm Topraklık Mahallesi
145. 132 129 Nafaka Hücceti Değirmânönü
Mahallesi
146. 133 130 ReĢâdet Hücceti Altıntop Mahallesi
147. 134 131 Kassâm Küçük Karaman
Karyesi
148. 135 133 Kassâmı Değirmanönü
Mahallesi
149. - 134 Nafaka Hücceti Altıntop Mahallesi
150. 136 135 Ġbrâ Hücceti Eski Müftî Mahallesi
151. 137 136 Ġ„lâm Honaz Nâhiyesi
152. 138 137 Ġ„lâm Kuyupınar Mahallesi
153. - - Aydın Mutasarrıflığına -
154. 139 Arzuhal Ġzzetli Beyefendi
(Mehmed Halis)
-
155. 140 139 Ġ„lâm Göcelik Karyesi
156. 141 140 Nafaka Hücceti Değirmanönü
Mahallesi
157. 142 141 Kassâm Hristiyan Mahallesi/
15
158. 143 142 Kassâm Altıntop Mahallesi
159. 144 143 Kassâm Tekye Karyesi
civârında
GökpınarbaĢı nâm mahalde sâkin Yerli aĢireti
160. 145 144 Kassâm Hisâr Mahallesi
ahâlisinden Öküz Bakla Mahallesi
161. 146 145 Kassâm Topraklık Mahallesi
162. 147 146 Kassâm Sırakapılar Mahallesi
163. - 147 Kassâm Dağistan
muhacirlerinden Gürcân Mahallesi
164. 148 148 Kassâm Delikliçınar Mahallesi
165. - 149 Kassâm Hristiyan Mahallesi/
Ermeni
166. 148 150 Ġ„lâm Değirmânönü
Mahalleni
167. 149 1 Kassâm Kethüdâ Karyesi
168. 151 2 Kassâm Ġlbâdi Mahallesi
169. 151 3 Kassâm Yorganbattı Mahallesi
170. 142 4 Nafaka Hücceti Topraklık Mahallesi
171. 143 5 Nafaka Hücceti Kayalık Mahallesi
172. 144 6 Kassâm Altıntop Mahallesi
173. 145 7 Kassâm GökpınârbaĢı kahve
16
yerli Zi„âmet aĢireti
174. 146 8 Kassâm Ġlbâdi Mahallesi
175. 147 9 Kassâm Ġlbâdi Mahallesi
176. 148 10 Tevliyet Hücceti Hâcılar Câmi„ ġerîfi
177. - 11 Zahriye Sırakapılar Mahallesi
178. 149 12 Ġ„lâm -
179. 150 13 Ġ„lâm Sarayköy Nâhiyesine
tâbi„ Sultan Çiftliği nâm Tekye Karyesi ile Karacasu Nâhiyesi kurâlarıdan Buçak Karyesi/
180. 152 14 Nafaka Hücceti Çakmak Karyesi
181. - 15 Kassâmının zeylinde tahrîr
olan zimemât
Dağistan
muhâcirlerinden olub Gürcan Mahallesi
182. 152 16 Hüccet Hursilaz Mahallesi
183. 153 17 Ġ‟lâm Hursilaz Mahallesi
184. - 18 Kassâm Eski Müftü Mahallesi
185. - 19 Nafaka hücceti ġemikler Karyesi
186. - - Arzuhal (Ġzzet-me‟ab,
ġerîf-nisâb, Kübâr Müderrisinden
Mükerremetlü, Mevlâna Mehmed Emin Efendi, ġeref-siyâvete )
-
17
188. 1 2 Kassâm Değirmânönü
Mahallesi
189. - 3 Hüccet Sarayköy nâhiyesine
mülhak Gebedere Karyesi
190. 155 4 Hüccet Pelitlibağ Mahallesi
191. 156 5 Hüccet ÇaybaĢı Mahallesi
192. 157 6 Ġ„lâm Mollabağ Mahallesi
193. 158 7 Nafaka Hücceti KiriĢhâne Mahallesi
194. 159 8 Kassâm Altıntop Mahallesi
195. 160 9 - Sarayköy Nâhiyesinin AĢağı Mahallesi 196. - 10 Aydın Vilâyeti Celilesinden Vürûd Aydın Emirnâme-i Sâmi - 197. 161 - Denizli Kâ„immekâmlığı,
Ġzzetli Beyefendi (Es-seyyid Mehmed Salih)
-
198. - 11 Ferâğ Vekâlet Hüccet BaĢkarçınlı Karyesi
199. 162 12 Kassâm Fındık oluğu civârında
sâkin Kızıl IĢıklı aĢireti
200. 163 13 Kassâm Kurudere Karyesi
201. 164 14 Vekâlet Hücceti Topraklık Mahallesi
202. 165 15 Kassâm Goncali Karyesi
203. 166 16 Hüccet Honaz Nâhiyesi
18
205. 168 18 Kassâm Çakmak Karyesi
206. 169 19 Kassâm Çakmak Karyesi
207. 170 20 Vekâlet Hücceti Hacı Fakı Mahallesi
208. 172 21 Ġ„lâm Irlıganlı Karyesi
209. 173 22 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Ermeni
210. 174 23 Vekâlet Hücceti Hursilaz Mahallesi
211. 175 24 Kassâm Koyunlu Karyesi
212. - 25 Berât-ı Ģerîf Fesleğen Mahallesi
213. 176 26 Kassâm Kethüdâ Karyesi
214. - 27 Kassâm Eski Müftî Mahallesi
215. 177 28 Kassâm Manastır Karyesi
216. - 29 Kassâm Kethüdâ karyesi
217. 178 30 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
218. - Kassâm Sırakapılar Mahallesi
219. 179 32 Kassâm Üzerlik Karyesi
220. 181 33 Nafaka Hücceti Üzerlik Karyesi
221. 182 34 Hüccet Kethüdâ Karyesi
222. 183 35 Kassâm Eski Müftî Mahallesi
223. 184 36 Kassâm Salih Ağa Çiftliği/
Macar
224. 185 37 Hüccet Yorganbattı Mahallesi
225. 186 38 Kassâm Kuyupınar Mahallesi
19
227. 188 40 Kassâm Kara Koğa Karyesi
228. 189 41 Kassâm GümüĢçay Mahallesi
229. 190 42 Nafaka Hücceti Kara Koğa Karyesi
230. 191 43 Muhâlaa Hücceti Üzerlik Karyesi
231. 192 44 Nafaka Hücceti Üzerlik Karyesi
232. 193 45 Kassâm ÇaybaĢı Mahallesi
233. - - Ek 133/ 1-a Saltak Mahallesi
234. - - Ek: 133/ 1-b -
235. Ek: 133/ 2
Eytâm müdiri Mehmed Efendi
-
236. - 46 Kassâm Kayalık Mahallesi
237. 194 47 Ġ„lâm Sarayköy Nâhiyesinde
tâbi„ Hasköy
238. 196 48 Ġ„lâm Musa Ağa Mahalles
239. 197 49 Vekâlet Hücceti Pelitlibağ Mahallesi
240. 198 50 Kassâm ÇaybaĢı Mahallesi
241. 199 51 Nafaka Hücceti Hursilaz Mahallesi
242. 200 52 Kassâm Hursilaz Mahallesi
243. 201 53 Nafaka Hücceti Eski Müftî Mahallesi
244. 201 54 Kassâm Fesleğen Mahallesi
245. 203 55 Nafaka Hücceti ÇaybaĢı Mahallesi
246. 204 56 Ġ„lâm BaĢkarcı Karyesi
247. 205 57 Ġ„lâm Karahayıt Karyesi
20
249. 207 59 Nafaka Hücceti Hursilaz Mahallesi
250. 208 60 Nafaka Hücceti Hursilaz Mahallesi
251. 209 61 Nafaka Hücceti Değirmânönü
Mahallesi
252. 210 62 Nafaka Hücceti Sırakapılar Mahallesi
253. 211 63 Ġ„lâm Eski Müftî Mahallesi
254. 211 64 Ġ„lâm Tavas Karyesi
255. 212 65 Ġ„lâm Gayr-i Müslim
256. 213 66 Kassâm Hatiboğlu Mahallesi
257. 214 67 Kassâm KavakbaĢı Karyesi
258. 215 68 Ġ„lâm Saltak Mahallesi
259. - 69 Nafaka Mollabağ Mahallesi
260. 216 70 Nafaka Hücceti Hatîboğlu Mahallesi
261. - 71 Nafaka hücceti Denevre karyesi
civârında meskûn Emir Osmanlı aĢireti
262. - 72 Kassâm Saltak Mahallesi
263. 217 73 Hüccet Sarayköy Nâhiyesi
264. 218 74 Nafaka Hücceti Kayalık Mahallesi
265. 219 75 Ġ„lâm ÇaybaĢı Mahallesi
266. 220 76 Ġ„lâm Sırakapılar Mahallesi
267. 221 77 Ġ„lâm Çakmak Karyesi
268. 222 78 Kassâm Kayalık Mahallesi
21
merbûtânından Dâ„iler
270. - 80 Kassâm Saltak Mahallesi
271. 224 81 Kassâm Medine-i Denizli
civârında Kara Kürt Değirmanı nâm mevki„
272. 225 82 Kassâm Hatîboğlu Mahallesi
273. 226 83 Kassâm Yorganbattı Mahallesi
274. 227 84 Kassâm BaĢkarçı Karyesi
mahallâtından Hallaclar Mahallesi
275. 228 85 Nafaka Hücceti Değirmânönü
Mahallesi
276. 229 86 Muhâlaa Hücceti Değirmânönü
Mahallesi
277. 230 87 Nafaka Hücceti Yorganbattı Mahallesi
278. 231 88 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
279. 232 89 Kassâm Çakmak Karyesi
280. 233 90 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
281. 234 91 Nafaka Hücceti Pelitlibağ Mahallesi
282. - 93 Nafaka Hücceti Göcelik Karyesi
civârında Emir Osmanlı aĢireti
283. 235 94 Kassâm Göcelik Karyesi
civârında Emir Osmanlı aĢireti
22
284. 236 95 Nafaka Hücceti Göcelik Karyesi
civârında Emir Osmanlı aĢireti
285. 237 96 Kassâm Göcelik Karyesi
civârında Emir Osmanlı aĢireti
286. 238 97 Kassâm Eski Müftî Mahallesi
287. 239 97 Nafaka hücceti Göcelik Karyesi
civârında Emir Osmanlı aĢireti 288. 240 98 Ġ„lâm Sarayköy Nâhiyesine tâbi„Kabağaç Karyesi/ Çerakis 289. 240 99 Hüccet Değirmânönü Mahallesi
290. 242 100 Kassâm Yorganbattı Mahallesi
291. 242 101 Kassâm Değirmânönü
Mahallesi
292. 244 102 Kassâm Kara Hasanlı Karyesi
293. 245 103 Kassâm Kayalık Mahallesi
294. 246 104 Kassâm Değirmânönü
Mahallesi
295. 247 105 Kassâm Goncali Karyesi
296. 248 106 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
297. 249 107 Ġ„lâm Değirmânönü
Mahallesi
23
299. 251 109 Kassâm Yorganbattı
Mahallesinden
300. 253 110 Kassâm Değirmânönü
Mahallesi
301. - 111 Nafaka hücceti Değirmânönü
Mahallesi
302. - 112 Ġ„lâm Hursilaz Mahallesi
303. - 113 Kassâm Kankıllı karyesi
304. 255 113 Hüccet Kayalık Mahallesi
305. 256 - Nafaka Hücceti Salih Ağa Çiftliği
306. 257 113 Aynı hüküm -
307. 258 - Zeyl defter GümüĢçay Mahallesi
308. 260 116 Kassâm GümüĢçaylı Karaman
Karyesi
309. 261 117 Kassâm Kurudere Karyesi
civârında meskûn KarayağĢili aĢireti
310. 262 118 Ġ„lâm Değirmânönü
Mahallesi
311. 263 119 Kassâm Topraklık Mahallesi
312. 264 120 Kassâm BaĢkarçı Karyesi
313. 265 121 Kassâm ġemikler Karyesi
314. 266 122 Kassâm Kuyupınar
Mahallesinden
315. 267 123 Kassâm Hursilaz Mahallesi
24
317. 269 125 Kassâm Yorganbattı Mahallesi
318. 270 126 Muhâlaa Hücceti Değirmânönü
Mahallesinden
319. 271 127 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
320. 272 128 Nafaka Hücceti Değirmânönü
Mahallesi
321. 273 129 Nafaka Hücceti Gebe Dere Karyesinin
Molla Ahmed Mahallesi
322. 274 130 Vekâlet Hücceti Topraklık Mahallesi/
Çerâkiseden
323. 275 131 Kassâm Karahayıt Karyesi
sâkinlerinden ve Dağistan muhacir
324. 276 132 Kassâm ÇaybaĢı Mahallesi
325. 277 133 Kassâm Altıntop Mahallesi
326. - 134 Kassâm Kayalık Mahallesi
327. 278 135 Nafaka Hücceti ÇaybaĢı Mahallesi
328. 279 137 Muhâlaa Hücceti Saltak Mahallesi
329. 280 138 Kassâm Hursilaz Mahallesi
330. - 139 Kassâm Salih Ağa Çiftliği
331. - 140 Kassâm Emir Osmanlı
aĢiretinden Hursilaz Mahallesin
332. - 141 Kassâm Çakmak karyesi
333. 282 - Ba„de‟t-tahtiyyetü‟l-vâfiye
Ġnhâ olunur ki
25 334. 283 - Ba„de‟t-tahtiyyetü‟l-vâfiye Ġnhâ olunur ki - 335. 284 - Arzuhal Ba„de‟t-tahtiyyetü‟l-vâfiye Ġnhâ olunur ki - 336. 285 1 Ġ„lâm Değirmânönü Mahallesi
337. 285 2 Akd nikâh (Ġzinnâme) BaĢkarçınlı Karyesi
338. 286 3 Hüccet ÇaybaĢı Mahallesi
339. 287 4 Ġ„lâm Dükkânönü
Mahallesinde
340. 288 5 Ġ„lâm Ġlbâdî Mahallesi
341. 288 6 Ġzinnâme Honaz Nâhiyesine
tâbi„ Gözler Karyesi
342. 289 7 Ġbrâ Hücceti Hristiyan
Mahâllatından/ Rum
343. 291 8 Bî-vechi Ģer„î mu„ârazada
men„ hüküm hâvi i„lâm
Değirmânönü Mahallesi
344. 292 9 Ġ„lâm Karakoyunlu aĢireti
345. 293 10 Ġ„lâm Sâhib-i arzuhâl Yunan
devleti teb„ası
346. 294 11 Vekâlet Hücceti ÇaybaĢı Mahallesi
347. 295 - - Sırakapular Mahallesi/
Çerâkise
348. 295 - Ġ„lâm Hacı Fakı Mahallesi
349. 296 14 Ġ„lâm BaĢkarçınlı Karyesi
26
muzâf Kâdı Karyesi mahallâtından Tüleci oğlu Mahallesi
351. 298 16 Ġ„lâm Karahayıt Çiftliği
352. - 17 Kassâm BaĢkarçınlı Karyesi
mahallâtından Pirketler Mahallesi
353. - 18 Kassâm Sırakapılar Mahallesi
354. - 19 Nafaka Hücceti Mollabağ Mahallesi
355. 300 20 Hücceti Değirmanönü
Mahallesi
356. 301 21 Kassâm Ada karyesi
357. 302 22 Kassâm Hursilaz Mahallesi
358. 303 23 Ġ„lâm Turca aĢireti
359. 304 24 Vekâlet Hücceti Hristiyan Mahallesi/
Rum
360. 305 25 Kassâm Honaz Nâhiyesi
361. 306 26 Nafaka Hücceti Ata Çiftliği
362. 307 27 Nafaka Hücceti Değirmenönü
Mahallesi
363. 308 28 Kassâm Manastır Karyesi
364. 308 29 Kassâm Hatiboğlu Mahallesi
365. 309 30 Hüccet Karahıtaylı Karyesi
366. 311 31 Ġ„lâm Musa Ağa Mahallesi
367. 312 32 Kassâm Değirmanönü
27
368. 313 129 Kassâm Saltak Mahallesi
369. 314 130 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Rum
370. 316 131 Muhâlaa Hücceti Değirmanönü
Mahallesi
371. 317 132 Muhâlaa Hücceti Honaz Nâhiyesi
372. - Arzuhal (Ġzzet-me„ab,
ġeri„at-nisâb, Mevlana Hasan Beyzâde el-Hac Yusuf Efendi, Kamyâb)
Honaz Nâhiyesi
373. 318 - Arzuhal (Fazilet-me„ab,
ġerî„at-nisâb, Mevlana Düryeden Faziletlü, Mevlana, Yusuf Ziyâü‟d-dîn Efendi
-
374. 319 1 Ġ„lâm Saltak Mahallesi
375. 320 2 Ġ„lâm Saltak Mahallesi
376. - 3 Vekâlet Hücceti Hursilaz Mahallesi
377. 321 4 Ġ„lâm Musa Ağa Mahallesi
378. 322 5 Kassâm Kuyupınar Mahallesi
379. 323 6 Kassâm Fındık oluğu nâm
mahalde meskûn Emir Osmanlı aĢireti
380. 324 7 Ġ„lâm Ġzmir Kara
Osmanzâde Hanı/ Latin
28
382. 325 9 Ġ„lâm Kuyupınar Mahallesi
383. 326 10 Hüccet Kayalık Mahallesi
384. 327 11 Kassâm Hatiboğlu Mahallesinden 385. 328 12 Kassâm Değirmanönü Mahallesi 386. 329 13 Ġ„lâm Ġzmirde mütemekkin devleti „aliyyenin Ermeni milletinden
387. 330 14 Nafaka Hücceti Hursilaz Mahallesi
388. 331 15 Kassâm Fesleğen Mahallesi
389. 332 16 Kassâm Gürpınar Mahallesi
390. 333 17 Hüccet ÇaybaĢı Mahallesi
391. 334 18 Kassâm Karahayıt Karyesi
392. 335 - Kassâ -
393. 336 19 Kassâm Değirmanönü
Mahallesi
394. 338 20 Vekâlet Hüccet Değirmanönü
Mahallesi
395. 339 21 Kassâm Üzerlik Karyesi
396. - 22 Kassâm Fesleğen Mahallesi
397. 340 23 Ġbrâ Hücceti Kethüda Karyesi
398. 341 24 Ġbrâ Hücceti Hursilaz Mahallesi
399. 342 25 Kassâm Kara Hasanlı Karyesi
400. 343 26 Kassâm Fesleğen Mahallesi
29
402. 344 28 Kassâm Manastır Karyesi
403. 345 29 Vekâlet Hücceti Karaman Karyesi
404. 346 30 Kassâm Yorganbattı Mahallesi
405. 347 31 Ġ„lâm Yeniköy Karyesi
406. 348 32 Muhâlaa Hücceti Topraklık Mahallesi
407. - 33 Kassâm Topraklık Mahallesi
408. 349 34 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Ermeni
409. - 35 Kassâm Saltak Mahallesi
410. 350 36 Ġbrâ Hücceti UcancıbaĢı Mahallesi
Kadı Karyesi
411. 351 37 Muhâ„ala Hücceti Delikliçınar Mahallesi
412. 352 38 Vekâlet Hücceti Delikliçınar Mahallesi
ahâlisinden Soğancızâde mukayyid
413. 353 39 Hüccet Hursilaz Mahallesi
414. 354 40 Kassâm Çakmak Karyesi
415. 355 41 Kassâm ÇaybaĢı Mahallesi
416. 356 42 Kassâm ġemikler Karyesi
417. 357 43 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
418. - 44 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
419. 358 45 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
420. - 46 Kassâm Ġlbâdî Mahallesi
30
422. 359 48 Kassâm Karaman Karyesi
423. 360 49 Kassâm Gürcan Mahallesi
424. 361 50 Kassâm Musa Ağa Mahallesi
425. 362 51 Ġ„lâm Hacı Fakı Mahallesi
426. - 52 Kassâm ġemikler Karyesi
427. 363 53 Kassâm ġemikler Karyesi
428. 364 54 Kassâm Kayalık Mahallesi
429. 365 55 Kassâm Saltak Mahallesi
430. 366 56 Kassâm Kuyupınar Mahallesi
431. 367 57 Kassâm Mollabağ Mahallesi
432. 368 58 Kassâm Gazallı Kahve
Mahallesi
433. 369 59 Kassâm Hacı Fakı Mahallesi
434. - 60 Vekâlet Hücceti
-435. 370 61 Kassâm Kuyupınar Mahallesi
436. 371 62 Kassâm ġamlı Çiftliği
437. 372 63 Vakfiyenâme Hücceti -
438. - 64 Hücceti Değirmanönü
Mahallesi
439. 373 65 Fermân-ı AliĢân sûretidir -
440. 374 66 Ġ„lâm Fesleğen Mahallesi
441. 375 67 Ġ„lâm Değirmenönü
Mahallesi
442. 376 68 Nafaka Hücceti Eski Müftü Mahallesi
31
444. 378 70 Ġbrâ Hücceti Delikliçınar Mahallesi
445. - 71 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
446. 379 72 Nafaka Hücceti ÇaybaĢı Mahallesi
447. 380 73 Nafaka Hücceti Fesleğen Mahallesi
448. - 74 Mürâsele-i Ģer„iyye Kara Hasanlı
449. 381 75 Nafaka Hücceti UcancıbaĢı Mahallesi
450. 382 76 Hüccet Mollabağ Mahallesi
451. 383 77 ġukka -
452. - - Denizli Kazası Niyâbet
ġer„iyyesine
-
453. - 78 ġukka -
454. - - Denizli Kazası Niyâbet
ġer„iyyesine
-
455. 384 79 Emirnâme -
456. - - Denizli Kazası Niyâbet
ġer„iyyesine
-
457. 385 80 Fetvâhâneden Tanzim
Olunan Fî 13 Receb Sene (12)97 Tarihli Müzekkere Sûretidir
-
458. 386 - Fetvâhâneden Tanzim
Olunan Fî gurre Ramazan (12)97 Tarihli Müzekkere sûretidir
-
459. - - Denizli Kazası Niyâbet-i
ġer„iyyesine
32
460. - 81 Kassâm Eski Müftî Mahallesi
461. 387 82 Ġ„lâm Değirmenönü
Mahallesi
462. 389 - ġukka (Esad Ahmed) -
463. 390 83 Ġ„lâm Hücceti Değirmenönü
Mahallesi
464. 391 85 Ġ„lâm Honaz Nâhiyesi
465. 392 86 Ġ„lâm Topraklık Mahâllesi/
Çerakise
466. 393 87 Zeyl Kassâm Hursilaz Mahallesine
tâbi„ Öküzbattı Mahallesi
467. 394 88 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
468. 395 95 ġukka -
469. - - Söke Kazâsı Niyâbet-i
ġer„iyyesine
-
470. 396 91 Kassâm ġemikler Karyesi
471. 397 92 Kassâm Değirmenönü
Mahallesi
472. 398 93 Nafaka Hücceti Buldan kazâsı
473. 399 94 Ġbrâ Hücceti Kayalık Mahallesi
474. 400 95 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Rum
475. 400 96 Kassâm Kayalık Mahallesi
476. 401 97 Berât-ı aliĢan -
33
478. 403 99 Ġbrâ Hücceti Kadı Karyesi
479. 404 100 Kassâm Kayalık Mahallesi
480. 405 101 Hüccet Ġlbâdî Mahallesi
481. 406 102 Hüccet Yorganbattı Mahallesi
482. 407 103 Ġ„lâm BaĢkarçınlı Hisar
Mahallesi
483. 408 104 Hüccet Manisa kazâsının
Seyyid Hoca Mahallesi
484. 409 105 Ġ„lâm Da„ili Karyesinden
485. 411 106 Kassâm Manastır Karyesi
civârında meskûn Kızıl UĢaklı aĢiretinin Güllü Mahallesi
486. 412 107 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
487. 413 108 Ġcâr konturât senedi Denizli kazâsında
kâ„in Ecirli Çiftliği/ Rum
488. 414 109 Nafaka Hücceti Hacı Fakı Mahallesi
489. 415 110 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Ermeni
490. 416 111 Kassâm Topraklık Mahallesi
491. 417 112 Kassâm Sarayköy Nâhiyesi
492. 418 113 Ġbrâ Hücceti Honaz Nâhiyesi
493. 419 114 Kassâm Kuyupınar Mahallesi
34
Mahallesi
495. - 116 Ġbrâ Hücceti Musa Ağa Mahallesi
496. 421 117 Kassâm Fesleğen Mahallesi
497. 422 118 Ġbrâ Hücceti Sarayköy Nâhiyesi
498. 423 119 Hüccet Kuyupınar Mahallesi
499. 424 120 Ġ„lâm Karahıtay Karyesi
500. 425 121 Emirnâme -
501. 426 122 Nafaka Hücceti Kuyupınar Mahallesi
502. 427 123 Ġbrâ Hücceti ÇaybaĢı Mahallesi
503. 428 124 Sened-i makbûz -
504. 429 125 Ġ„lâm Pelitlibağ Mahallesi
505. 430 126 Kassâm Kethüda Karyesi
506. 432 127 Kassâm Kara Hasanlı Karyesi
507. - 128 Kassâm Honaz Nâhiyesi
508. - - Arzuhal (Ġzzet-me„ab,
ġeri„at-nisâb, Meveddetlü Ġbrahim Hilmi Efendim, Kamyab)
-
509. 433 1 Kassâm Kethüda Karyesi
510. 434 2 Vekâlet Hücceti Beykoz
kâ„immekâmlığı dâhilinde Kanlıca Karyesi 511. 435 3 Ġ„lâm Çal kazası kurâlarından Demirci Köy/ Ermeni
35
512. 436 - Hüccet -
513. 437 4 Hüccet UcancıbaĢı Mahallesi
514. 438 6 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
515. 439 7 Ġ„lâm Honaz Nâhiyesine
tâbi„ Ovacık Karyesi
516. 440 8 Kassâm Sırakapılar
Mahallesinden
517. 441 9 Nafaka Hücceti Mollabağ Mahallesi
518. 442 10 Kassâm ÇaybaĢı Mahallesi
519. 443 11 Kassâm UcancıbaĢı Mahallesi
520. 445 12 Kassâm Saltak Mahallesi
521. 446 13 Kassâm GümüĢçay Mahallesi
522. 447 14 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
523. 448 15 Ġ„lâm Fesleğen Mahallesi
524. 449 - Ġ„lâm (muattal) Honaz Nâhiyesine
tabi„ Akdere Derbent Karyesi
525. 450 16 Ġ„lâm Honaz Nâhiyesine
tabi„ Akdere Derbent Karyesi
526. 452 17 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Ermeni
527. - 18 Kassâm Karaman Karyesi
528. 453 19 Kassâm Karaman Karyesi
36
530. 455 21 Ġ„lâm Değirmenönü
Mahallesi
531. - 22 Kassâm Gerzele Karyesi
532. 456 23 Ġ„lâm Hursilaz Mahallesi
533. - 24 Nafaka Hücceti Manastır Karyesi
civârında meskûn Kızıl UĢaklı aĢireti
534. 457 25 Hüccet Pelitlibağ Mahallesi
535. 458 26 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
536. 459 27 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Ermeni
537. 460 28 Hüccet Saltak Mahallesi
538. 461 29 Ġzin Hücceti Hacı Kaplan
Mahallesi
539. 462 30 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi/
Ermeni
540. 463 31 Ġ„lâm Değirmenönü
Mahallesi
541. 464 32 Vekâlet Hücceti Hacı Fakı Mahallesi
542. 465 33 Kassâm Manastır Karyesi
543. 466 34 Ġdâne Hücceti Hacı Kaplan
Mahallesi
544. 467 35 Nafaka Hücceti Hacı Kaplan
Mahallesi
545. 468 36 Ġ„lâm Hursilaz Mahallesi
37
547. 470 37 Ġ„lâm Hacı Fakı Mahallesi
548. 471 39 Tevliyet Hücceti BağbaĢı Karyesi
549. 472 40 Vakfiyenâme Hüccet Delikliçınar Mahallesi
550. 473 41 Kassâm Eski Müftü Mahallesi
551. 474 42 Nafaka Hücceti Kayalık Mahallesi
552. - 43 Kassâm Saltak Mahallesi
553. 475 44 Kassâm Saltak Mahallesi
554. 476 45 Nafaka Hücceti Saltak Mahallesi
555. 477 46 Nafaka Hücceti Eski müftü Mahallesi
556. 478 47 Vekâlet Hücceti Saltak Mahallesi
557. 479 48 Kassâm Saltak Mahallesi
558. 480 49 Nafaka Hücceti Saltak Mahallesi
559. - 50 Zimmet defteri Hacı Kaplan
Mahallesi
560. 481 51 Kassâm Hacı Fakı Mahallesi
561. 482 52 Kassâm Değirmenönü
Mahallesi
562. 483 53 Ġzin Hücceti Delikliçınar Mahallesi
563. 484 54 Nafaka Hücceti Musa Ağa Mahallesi
564. 485 55 Sulh ve Ġbrâ Hücceti Altıntop Mahallesi
565. 486 56 Nafaka Hücceti Delikliçınar Mahallesi
566. 488 57 Kassâm UcancıbaĢı Mahallesi
567. 489 58 Kassâm ÇaybaĢı Mahallesi
568. 490 59 Kassâm Fesleğen Mahallesi
38
Ġstanbul‟da Hoca PaĢa kurbünden Karaki Hüseyin Çelebi Mahallesi
570. 492 61 Kassâm Hursilaz Mahallesi
571. 493 62 Kassâm Ecirli Çiftliği
572. 494
(491 aynı hüküm)
- - -
573. 495 64 Kassâm Pelitlibağ Mahallesi
574. 496 65 Kassâm Kara Hasanlı Karyesi
575. 497 66 Hüccet Mollabağ Mahallesi
576. 498
(499-500-501 aynı hüküm
67 Kassâm Kethüda Karyesi
577.
499-500
67 Muattal Kethüda Karyesinden
578. 502 67 Kassâm Kara Koğa Karyesi
579. 504 69 Vekâlet Hücceti Ġstanbul hass-ı
ebvâbından Edirne kapısı dâhilinde Salma Tomruk Mahallesi
580. 505 70 Kassâm Hacı Fakı Mahallesi
581. 506 71 Kassâm Ġlbâdî Mahallesi
582. 507 72 Kassâm Ġlbâdî Mahallesi
583. 508 73 Kassâm Hacı Kaplan
39
584. 509 74 Ġzin Hücceti Hacı Kaplan
Mahallesi
585. 510 76 Kassâm Ġlbâdî Mahallesi
586. 511 77 Haferlik zâviyesinin
fermânı aliĢân
-
587. - 78 Haferlik zâviyesi fermânı
âliĢan
-
588. 512 80 Kassâm GümüĢçay Mahallesi
589. 513 81 Kassâm Goncali Karyesi
590. 517 82 Nafaka Hücceti Goncali Karyesi
591. 518 83 Vesâyet Hücceti Goncali Karyesi
592. 519 84 Kassâm Mollabağ Mahallesi
593. - 85 Fürûht olunub mal
sandığına teslîm olunduğu
Sarayköy Nâhiyesi Gebe Dere Karyesi
594. 520 86 Nafaka Hücceti Değirmenönü
Mahallesi
595. 521 87 Kassâm ġamlı Çiftliği
596. 522 88 Kassâm Değirmenönü
Mahallesi
597. 523 89 Kassâm Zeytun Karyesi
598. 524 90 Kassâm Karaman Karyesi
599. 525 91 Kassâm Goncali Karyesi
600. 528 92 Hüccet BaĢkarçınlı Karyesi
601. - 93 Kassâm Goncali Karyesi
602. 530 94 Kassâm ġemikler Karyesi
40
ebvâbından Edirne kapısı dâhilinde Salma Tomruk Mahallesi
604. 532 96 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
605. 533 97 Kassâm Hacı Kaplan
Mahallesi
606. 534 98 Hüccet Kayalık Mahallesi
607. 535 99 Kassâm GümüĢçay Mahallesi
608. 536 100 Nafaka Hücceti Hacı Kaplan
Mahallesi
609. 537 101 Ġ„lâm Hristiyan Mahallesi
610. 538 102 Nafaka Hücceti Kayalık Mahallesi
611. 539 103 Ġzin Hücceti Eski müftü Mahallesi
612. 540 104 Mübâya„a Ġzin Hücceti Eski müftü Mahallesi
613. 542 105 Nafaka Hücceti Musa Ağa Mahallesi
614. 543 106 Nafaka Hücceti Altıntop Mahallesi
615. 544 107 Nafaka Hücceti Çeltikci Çiftliği
616. 545 108 Nafaka Hücceti Kayalık Mahallesi
617. 546 109 Emirnâme-i âli -
618. - - Denizli Mutasarrıflığına -
619. 547 110 Kassâm Hursilaz Mahallesi
620. - 111 Kassâm Karahayıt Karyesi/
Çerâkiseden
621. 549 112 Tevliyet Hücceti Gerzele Karyesi
41
623. 551 114 Arz Karahayıt /Çerkes
Yukarıdaki tabloda sözünü ettiğimiz kâtip ve arĢiv görevlisinin verdikleri numaralandırmalar ve tarafımızca eklenen numaralandırmalar bir arada verilmiĢtir. Bunların yanında belge çeĢidi ve belgenin hangi beldeye ait olduğu tasnif edilmeye çalıĢılmıĢtır.
42
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
185 NUMARALI DENĠZLĠ ġER„ĠYYE SĠCĠLĠ
1. DEFTERDE YER ALAN DENĠZLĠ KAZASINA AĠT YERLEġĠM YERLERĠ
Klasik dönemde Osmanlı ülkesi idari bakımdan eyaletlere, eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara ve kazalar da nahiyelere nahiyeler köye taksim edilmiĢtir. Eyaletlerin alt birimi sancaklar, her birinin baĢında birer kâdının bulunduğu kaza, sancağa bağlı esas ve çekirdek birim olmakla, bağımsız hukuki ünite olma özelliği taĢımaktadır11
. Bu bağlamda defterin tutulduğu dönemde uygulanan vilayet sistemi doğrultusunda Denizli Aydın sancağına bağlı kaza hüviyetindedir, hükümlerde bu durum açıkça görülmektedir. Özellikle ilk hükümde geçen “Aydın Vilayeti dâhilinden Denizli kâzasının umûr-ı ahkâm-ı şer„iyyesi işbu
bin iki yüz doksan iki senesi şehr-i şa„bânü‟l-mu„azzam on beşinci günüden zât-ı „âlî-i fetvâpenâh„âlî-in„âlî-in terc„âlî-ih u „âlî-int„âlî-ihâb buyurduklarına …” „âlî-ifadeler„âlî-i bu durumu açıkça
ifade etmektedir12.
1.1 MAHALLE
ġehrin bir bölümünü oluĢturan mahalle, sadece fiziki olarak tanımlanabilecek bir birim olmaktan ziyade Osmanlı idaresinde mülki, beledi ve adli teĢkilatın ilk basamağını oluĢturmaktadır13
.
Mahallede birbirine karĢı sorumluluk duygusu olan ve çoğunlukla aynı meslekten ve zanaatlardan olanların bir araya gelmeleri ya da aynı din, etnik köken ve mezhepten olanların bir araya gelmeleriyle oluĢan mekânlardır14. Defterde aynı meslekten kiĢilerin oluĢturduğu mahalleye Debbağlar Mahallesi ile Hallaçlar Mahallesini; Hristiyan, Rumiyan, Ermeniyan, Çerakise mahallelerini ise aynı din mezhep, etnik kökenden olanlara örnek olarak gösterebiliriz.
11
Tuncer Baykara, “Anadolu‟nun Tarihî Coğrafyasına GiriĢ”, Anadolu İdari Taksimatı, Bilge Yayıncılık, Ankara 2015, s. 32-33.
12 MġH.ġSC.d.03588, 3 (1 ġ 1292/ 2 Eylül 1875), 35 (7 R 1293/ 2 Nisan 1876). 13
Doğan Kuban, “Anadolu ġehri Tarihi GeliĢmesi, Sosyal ve Fiziki Özellikleri Üzerinde Bazı GeliĢmeler”, Vakıflar Dergisi, S. 7, Ġstanbul 1968, s. 66; Osman Nuri Ergin, Türkiyede Şehirciliğin İnkişafı, ĠÜ Hukuk Ġktisat ve Ġctimaiyat Enstitüsü Yayını, Ġstanbul 1936, s. 103.
14 Suraiya Faroqhi, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, (Çev. Elif Kılıç), Tarih
43
Türkler Anadolu‟ya geldikten sonra üzerlerinde yaĢadığı yeri tanıyarak, o bölgede keĢfettiklerini, bölgeye verdikleri yer adlarıyla tasvir etmiĢlerdir15
. Bunun Denizli‟deki örnekleri Delikliçınar, GümüĢçay, Ġncirlipınar, Kayalık, Topraklık mahalleleri vs.‟dir. Mahallelerde kiĢi adlarına da rastlanılmıĢtır Hacı Kaplan, Sabık Müftü vs.‟dir. Defterde geçen mahalle isimleri Ģu Ģekildedir;
1. Altıntop 2. BaĢkarcı; a)Hisâr b)Kadılar c)Hallaçlar d)Bereketler
3. Çal kazası köylerinden Demirci Köy nâm köyün Hacı Ġsmail Mahallesi (Çal, Aydın vilayetine bağlı farklı bir kaza (1881) olarak geçmektedir. Çal 1884 yılında Denizli‟ye bağlanmıĢtır 16
. 4. ÇaybaĢı 5. Değirmânönü 6. Delikliçınar 7. Dükkanönü 8. Eski Müftî 9. Fesleğen 10. Gazallı Kahve 11. Gürcan 12. Gürpınar 13. Hacı Fakı 14. Hacı Kaplan 15. Hatiboğlu
16. Honaz nâhiyesi Mahalleleri‟nden; a) AĢağı
15
Bahaeddin Yediyıldız, “Türkiye‟de Yer-Adı Verme Usulleri”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984 Ankara), Ankara 1984, s. 27.
16
44 b) Hisâr 17. Hursilaz 18. Hristiyan 19. Ġlbâdi 20. Ġnce Hasanlı 21. Kara Hasanlı 22. Kayalık;
a) Kayalık Mahallesine tâbi„ Yorganbattı 23) KiriĢhâne
24) Kömrükçüler 25) Kuyupınar 26) Mollabağ 27) Musa Ağa
28) Öküzbattı (Akkonak Mahallesi Lozan Caddesi/ Merkezefendi‟de yer almaktadır.)
29) Pelitlibağ 30) Rum 31) Saltak
32) Sarayköy nâhiyesi köylerinden;
a) Kadı Köy17 Mahallerinden Kasab Mahallesi b) Kadı Köy Mahallerinden Tulacı Mahallesi
c) Kadı Köy Mahallerinden El-Hac Hasan Mahallesi d) Gebe Dere Köyü‟nün Molla Ahmed Mahallesi e) Bala Mahallesi
23. Sırakapılar 33) Topraklık
34) UçâncıbâĢı olarak sıralayabiliriz.
Bu mahalle isimlerinden bazıları varlığını devam ettirirken bazıları ise günümüzde varlığını sürdürememiĢtir.
17
Ġlk ismi BeĢikkaya daha sonra Sarayköy‟de oturan Kâdı‟nın oturduğu yer anlamında Kadıköy adını almıĢtır. Son olarak 1935 yılında ise Ġstanbul Kadıköyle çok karıĢtırıldığı için eteklerinde kurulduğu Babadağ‟ın ismini almıĢtır. Bkz; http://www.babadağ.bel.tr/
45
1.2 NAHĠYE
Kelime anlamı itibariyle yöre, çevre, memleket anlamlarına gelen nâhiye, bu anlamının dıĢında zaman zaman, vilayet, livâ ve onun alt birimi kazâ yerine de kullanılmıĢtır18
. Osmanlı idarî sistemi içinde bazen bir yönetim ünitesini ve bölgeyi, bazende coğrafi bakımdan küçük veya büyük bir çevreyi, yöreyi hatta semti ifade eder. Tanzimat‟tan sonra daha çok kazadan küçük idarî birimler için kullanılmıĢtır. Ġdari bakımdan bir sancak beyinin yönetiminde bulunan livalarla bir kâdı‟nın yetki sahasına inhisar eden kazalar idari ve coğrafi açıdan içinde muhtelif sayıda köy mezra ve aĢiret gruplarının bulunduğu bölgeler taksim edilmekte ve nahiye olarak anılmaktadır. Nahiye esas itibariyle tımar sistemi çerçevesinde ortaya çıkmıĢ ve anlam kazanmıĢtır. Defterde ismi geçen nahiyeler aĢağıda verilmiĢtir.
1. Buldan kazasına muzâf Güney 2. Gökoyuk
3. Honaz 4. Karacasu 5. Sarayköy
Defterde geçen nâhiyeler kuvvetle muhtemel kazânın alt birimi olarak kullanılmıĢtır.
1.3 ÇĠFTLĠK
Çiftlik ise bugün eski anlamını ve yapısını yitirmiĢtir. Bu yüzden bugünkü manada değerlendirmemek gerekir. XIX. yüzyılda toprağı bir Ģahsa ait olan, üzerinde kiracı ve ortakların yaĢadığı geniĢ arazi parçaları olarak karĢımıza çıkmaktadır. Köy ve çiftlikler arasındaki en büyük fark köylerde halk, toprağı doğrudan tasarruf hakkına sahip olmasına rağmen çiftliklerde kiracı ve ortakçı konumundadır19
. Bahsi geçen çiftlikler; 1. Abdülkâdîr Ağa 2. Acı Dere 3. Ecirli 18
Feridun Emecen, XVI. Asırda Manisa Kazâsı, TTK Yayınları, 2. Baskı, 2013, s. 110; Tayyib Gökbilgin, “Nahiye”, DİA, IX, TDV Yayınları, Ġstanbul 2007, s. 37-39; Nejat Göyünç, XVI Yüzyılında Mardin Sancağı, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No:1458, Edebiyat Fakültesi Basımevi, Ġstanbul 1969, s. 74-75.
19
46 4. Ada 5. Caber 6. Dere 7. Emir 8. Hayta 9. Karahayıt 10. Korucuk 11. Salih Ağa 12. Sultan 13. ġamlı 1.4 KÖY
Köy, yerleĢim biriminin en küçüğüne verilen isimdir20.Tarım ve hayvancılık
köy toplumunun hayatında hâkim olan iki önemli unsurdur Köylerde mekanik iĢ bölümü, cemaat ruhu ve gelenekçi bir hayat anlayıĢının, aile içinde geleneksel iliĢkilerin yaygın olduğu; nüfusu en fazla binlerle ifade edilebilir. Coğrafi bir sınırı, kendine ait bir adı ve kendine ait örgütlenmesi bulunur. Toplumsal değiĢim sürecinin nisbeten yavaĢ ilerlediği; kırsal bir mekânda varlığını sürdüren sosyal ve fiziksel çevrenin oluĢturduğu bütün yönleriyle Ģehirden farklı yerleĢke olarak tanımlanmıĢtır21. 185 Numaralı Denizli ġer„iyye Siciline göre köyleri;
1. Akdere Derbent 2. BağbaĢı 3. BaĢkarcı 4. Buçak 5. Caber 6. Çakmak 7. ÇambaĢı 8. Çeltikçi 9. Dâ„iler 10. Denevre (?) 11. Eskihisâr
20 Osman GümüĢçü, Tarihi Coğrafya, Yeditepe Yayınevi, Ġstanbul 2016, s. 85. 21
47 12. Gebe Dere 13. Gerzele 14. Goncalı 15. Göveçlik 16. Gözler 17. GümüĢçaylı Karaman 18. Hacı Eyüblü 19. Irlıganlı 20. Ġlbâdi 21. Ġncirlipınar 22. Kabaağaç 23. Kâdı 24. Kankıllı 25. Kanlıca 26. Karahasanlı 27. Karakova 28. Karahayıt 29. Karahisâr 30. Karaman 31. KavakbaĢı 32. Kayhan 33. Kethüdâ 34. Kır Ali 35. Kızıl Köy 36. Koyunlu 37. Kumluca 38. Kurtluca 39. Kurudere 40. Küçük Karaman 41. Manâstır 42. Ovacık 43. Rumlu