Yaz Kur'an Kurslarýnda Kur Sistemi
ve Kur'an Kursu Öðreticilerinin Bu
Sisteme Bakýþý
DAVUT IÞIKDOÐAN
DR., DÝCLE Ü. ÝLAHÝYAT FAKÜLTESÝ ADEM KORUKCU
DR., HÝTÝT Ü. ÝLAHÝYAT FAKÜLTESÝ
abstract
Course System in Summer Qur'an Courses. Qur'an Courses are one of the most impotant institutions of mass religious education. The begining of that institution goes back to the Prophet Mohammad. In this institution, curriculum renewal studies was made according to time and requirements, such as in every education-instruction institution. Finally, the curriculum of that institution connecting summer Qur'an Courses has been renewed by applying "course system". This article studies to detect this system and points of view of Qur'an Course instructors to that. In conclusion this system is accpeted beneficial by instructors with condition to be corrected its some absent points.
key words
Qur'an, course, Qur'an course, summer Qur'an course, curriculum, course system, religion, education, learning.
GÝRÝÞ
Eðitim süreçlerinin bileþenleri için yenilik ve geliþme vazgeçilmez olgular-dýr. Ülkemizde, genel öðretimde olduðu gibi, örgün din öðretimi çalýþmala-rýnda program yenileme çalýþmalarý günün gerek ve koþullarý doðrultusun-da gerçekleþtirilmektedir.1 Din eðitim-öðretiminin yaygýn eðitimdeki en 1 Ýlköðretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi öðretim programý (4, 5, 6, 7 ve 8. sýnýflar için) Milli Eðitim Bakanlýðý Talim Terbiye Kurulu’nun 28.12.2006 tarih ve 410 sayýlý kararý ile deðiþtirilip yenilenmiþtir. T. C. Milli Eðitim Bakanlýðý Din Öðretimi Genel Müdürlüðü,
Ýlköðre-tim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. sýnýflar) ÖðreÝlköðre-tim Programý ve Kýlavuzu,
önemli kurumlarý olan Kur’an kurslarý programýnýn bu geliþtirme çalýþma-larýnýn dýþýnda kalmasýný düþünmek olanaksýzdýr. Bu baðlamda Bu baðlam-da Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtir-me Müdürlüðü 2005 yýlý yaz döneminden itibaren uygulamaya konulmak üzere bir yeni program geliþtirmiþtir.
Bu çalýþmada “kur sistemi”nin ilk ortaya konulduðu dönemde din gö-revlileri tarafýndan nasýl algýlandýðý ve nasýl bir bakýþ açýsýyla bu sistemin uygulamaya geçirildiði incelenmeye çalýþýlmýþtýr. Verilen cevaplar ve araþ-týrmanýn istatistiksel sonuçlarýnýn Çorum Müftülüðü Yaz Kur’an Kurslarý hazýrlýk ve bilgilendirme seminerine katýlan Kur’an Kursu öðreticilerinin hazýrlýk semineri esnasýnda, seminerden elde edinmiþ olduklarý izlenim ve bilgilenmeleri doðrultusunda oluþtuðu göz ardý edilmemelidir.
Araþtýrmamýzýn amacý, uzun yýllardan bu yana süregelen geleneksel anla-yýþlar çerçevesinde çocuklarýmýza Kur’an ve Temel Dini Bilgileri öðretmeyi amaçlayan Kur’an Kursu öðreticilerimizin bakýþ açýlarýný ve öðrenciyi temel alan “Kur Sistemi”ni nasýl deðerlendirdiklerini tespit etmeye çalýþmaktýr.
Program geliþtirme çalýþmalarý genel eðitim için son derece önemli bir iþleve sahiptir. Bu durum, din gibi oldukça hassas bir konunun eðitim-öðre-timi söz konusu olduðunda, daha da önemli hale gelmektedir. Eðitim prog-ramý, eðitim öðretimle ilgili bütün faaliyetleri kýlavuzlayan bir niteliðe sahip-tir. Zira program, kime, ne, niçin, nasýl öðretilecek/kazandýrýlacak ve ne ka-dar öðretildi/kazandýrýldý, sorularýnýn cevaplarýný bünyesinde barýndýran bir bütündür. Bu nedenle, din hakkýnda doðru, yeterli ve faydalý bir bilgilenme-nin saðlanmasý için örgün ve yaygýn din öðretiminde yenilik çalýþmalarýnýn yapýlmasý kaçýnýlmazdýr.2 Yaz Kur’an kurslarý yaygýn din eðitimi uygulamala-rýnýn en yaygýn kurumudur. Oldukça önemli bir büyüklüðe sahip olan bu din eðitimi-öðretimi kurumlarýmýzýn fonksiyonel olarak, günün koþullarýna göre kendini yapýlandýrmasý bir gereklilik olarak kabul edilmiþtir.3
Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtir-me Müdürlüðü 2005 yýlý yaz döneminden itibaren uygulamaya konulmak üzere bir yeni program ve onun içinde yeni bir sistem geliþtirmiþtir. Bu sistemin adý “kur sistemi”dir. Yaz Kur’an Kursu programýnda deðiþikliðe gidilmesinin nedenleri arasýnda; öncelikle bilim ve teknolojide elde edilen geliþmeler, eðitim ortamlarýnýn ve öðreticilerin bu ortamlardaki rollerinin
2 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, Yaz Kur’an Kurslarý Öðretim Programlarý, Türkiye Diyanet Vakfý Yayýn Matbaacý-lýk, Ankara 2005, s. 3.
3 M. Faruk Bayraktar, “Kur’an Kurslarýnýn Sorunlarý ve Geleceði ile Ýlgili Bazý Düþünceler”, Yaygýn
deðiþmesi ve çeþitlenmesi, insanýn din konusundaki ilgi ve ihtiyaçlarýnýn çe-þitlenmesi, öðrencilerin saðlýklý din bilgilerini edinebilecekleri yetkin kaynak arayýþlarýna cevap bulma ihtiyacý gelmektedir. Ayrýca Yaz Kur’an Kurslarýnýn, þimdiye kadar yarý informal düzeyde gerçekleþtirilen din eðitimi etkinlikleri-nin “hayat boyu öðrenme” ve “öðrenmeyi öðrenme” gibi evrensel yaklaþým-lar doðrultusunda çaðdaþ program geliþtirme yaklaþýmyaklaþým-larýyla güncellenmesi gereksinimi, bu programýn yeniden yapýlandýrýlmasýnda önemli bir etkendir. Diðer yandan, Yaz Kur’an Kurslarýnýn düzenleme zaman ve yerleri; kurslara devam eden öðrencilerin bilgi düzeylerinin farklý oluþu ve bu kurslardan bek-lentileri; öðreticilerin yetiþtirilmesi ve denetimi; öðrencilerin devamý ve taki-bi; öðretim programýnýn mahalli ihtiyaçlara göre esnek-çerçeve bir öðretim programý olmasýnýn gerekliliði gibi konular, kurslarýn yeniden ele alýnmasýna neden olan temel etkenler arasýnda yer almaktadýr.4
Söz konusu kurslarda yenileme çalýþmalarýnýn, eðitim bilimi, halk eðiti-mi, iletiþim bilimi ve yaygýn din eðitimi bilimindeki geliþme ve yaklaþýmlar ýþýðýnda gerçekleþtirildiði belirtilmektedir. Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Prog-ram Geliþtirme Müdürlüðü yapýlan inceleme ve deðerlendirmeler sonucun-da, yaz kurslarýnda en üst verimin “kur sitemi” ile alýnabileceði kararýna varmýþtýr.5
1. Kur’an Kurslarýnýn Oluþumu
Kur’an okuma, Müslümanlarýn vazgeçemeyecekleri bir ibadet ve Ýslam dini-ni anlamanýn ilk adýmýný oluþturmaktadýr. Bu nedenle Cebrail’in Peygambe-rimize ilahi mesajlarý okumasýyla baþlayan bu uygulama, O’nun da ashabýna okumasýyla geniþlemiþ ve yetiþtirilen hafýzlar ve Kur’an öðreticileriyle günü-müze kadar yayýlarak gelmiþtir. Þüphesiz bunda, peygamberimizin Kur’an’ýn öðrenilmesi, öðretilmesi, okunmasý, anlaþýlmasý ve içeriðine uygun yaþan-masý yönündeki emir ve tavsiyelerinin önemli katký saðladýðý bir gerçektir.6 Bir bakýma Kur’an’ýn okunmasý, Ýslam eðitim-öðretim etkinliklerinin en te-mel hareket noktasýný oluþturmaktadýr. Bu baðlamda Kur’an eðitim-öðretimi Ýslam din eðitim-öðretiminin ilk örneði olarak karþýmýza çýkmaktadýr.7
4 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s. 8.
5 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s. 8.
6 M. Faruk Bayraktar, “Kur’an Kurslarýndaki Eðitim-Öðretim Üzerine Bazý Tesbit ve Teklifler”,
Din Öðretimi Dergisi, Eylül-Ekim 1992, Sayý: 36, s. 87.
7 Adnan Adýgüzel, “Ýslamiyet’in Ýlk Dönemlerinde Eðitim Öðretim”, Diyanet Ýlmi Dergi, Cilt: 37, Sayý: 2; Nisan-Haziran 2001, s. 44.
Ýslamiyetin ilk dönemlerinde Kur’an ve dini bilgilerin eðitim ve öðreti-mi, Mekke’de Erkam’ýn evi8, Medine’de ise Mescid-i Nebî’nin bitiþiðinde kurulan “Suffa’da gerçekleþtirilmekteydi.9 Peygamberimiz Suffa’da bizzat kendisi görev aldýðý gibi, görevlendirdiði sahabeler de eðitim-öðretim hiz-metlerinde bulunmuþlardýr. Bu sahabeler hiçbir ücret almadýklarý gibi, öð-rencilerden de herhangi bir ücret talep edilmemekteydi.1 0 Bu yapýlanma-nýn sevk ve idaresi bizzat peygamberimiz tarafýndan gerçekleþtirilmektey-di.1 1 Bu dönemde ortaya konulan insan, eðitim ve öðretim anlayýþý ile bun-lara göre gerçekleþtirilen eðitim uygulamalarýnýn sonraki eðitim faaliyetleri için daima bir model olma özelliðini koruduðu unutulmamalýdýr.1 2
Müslümanlar tarih içinde, Kur’an tilavetini yeni nesillere aktarmak ve ilgiyi canlý tutmak amacýyla Kur’an okullarý açmýþlardýr. Bunlarýn ilki, Medi-ne’de açýlan Mahremetü”bnü Nevfel Dâru’l-Kurrâ’sýdýr. Küttâplar ve cami eðitimi yanýnda açýlan bu ilk ihtisas okulunda, Kur’an tilaveti ve Hz. Pey-gamberin çeþitli lehçelerde okuduðu kýraatýn usulleri öðretilmiþtir. Bu ev, cami dýþýnda din öðretiminin gerçekleþtirildiði ilk örnek ortam olarak de-ðerlendirilmektedir.1 3 Bu kurum Eyyûbiler devrinde Dâru’l-Kur’an, Selçuk-lular devrinde Dâru’l-huffâz ve Osmanlýlar devrinde Dâru’l-Kurrâ adýyla fa-aliyet göstermiþ, günümüz Türkiye’sinde de yapý ve program deðiþiklikle-riyle birlikte Kur’an Kursu adýyla hizmet vermeye devam etmektedir.1 4
Kur’an Kurslarý, vatandaþlarýn anayasal haklarýndan biri olan din eðiti-mi ihtiyacýný karþýlamak üzere ilk kez 1925 yýlýnda Devlet eliyle açýlmýþ kurumlardýr.1 5 Bu kurumlar, Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý’nýn taþra teþkilatýn-da, en önemli yaygýn din eðitimi1 6 kuruluþlarýdýr. Ýlk açýldýðý yýl hafýz yetiþ-8 Dile getirilen ev ve diðer Sahabelerin evleri Ýslam dininin ve Kur’an’ýn öðretildiði iilk eðitim yerleridir. Hatta Mekke döneminin yegâne eðitim yeri bu evlerdir denilebilir. Abbas Çelik, Din
Eðitimimize Tarihsel Yaklaþým, Ekev Yayýnlarý, Erzurum 2001, s. 36.
9 Suat Cebeci, Bilal Ünsal, “Hafýzlýk Eðitimi ve Sorunlarý”, Deðerler Eðitimi Dergisi, Cilt: 4, Sayý: 11, s. 28.
10 M. Mahfuz Söylemez, Ýslam’ýn Erken Döneminde Eðitim ve Öðretim Faaliyetleri”, Dini
Araþtýr-malar Dergisi, Cilt: 5, Sayý: 13, Mayýs-Aðustos 2002, s. 59.
11 Muhammed Hamidullah, Ýslam’a Giriþ, Nur Yayýnlarý, Ýkinci Baský, Ankara 1965, s. 120. 12 Selâhattin Parladýr, “Hz. Peygamber Devrindeki Eðitim Anlayýþ ve Ýþleyiþi”, Dokuz Eylül
Üniver-sitesi Ýlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayý: 1, Ýzmir 1983, s. 259.
13 Cahit Baltacý, “Cumhuriyet Döneminde Kur’an Kurslarý”, Din Eðitimi Araþtýrmalarý Dergisi, Yýl: 1999, Sayý: 6, s. 181, Parladýr, agm, s. 261.
14 Baltacý, agm, s. 182. 15 Bayraktar, agm, s. 199.
16 Yaygýn din eðitimi: “Örgün din eðitimi sistemine hiç girmemiþ veya herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrýlmýþ olan bireylere, dini öðretmek ve dinin gerek-tirdiði hayat tarzýný benimsetmek üzer ömür boyu yapýlan eðitim, öðretim, rehberlik ve uygu-lama etkinliklerinin tümüdür.”, Ahmet Koç, “Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý ve Yaygýn Din Eðitimi”,
tirmek üzere Diyanet Ýþleri Baþkanlýðýna 10 adet Kur’an muallimi kadrosu verilmiþ ve ayný yýl ilk kez 9 adet Kur’an kursu açýlmýþtýr. Bu kurslar daha sonraki yýllarda ihtiyaçlar doðrultusunda açýlmaya devam edilmiþtir.1 7 Ay-rýca Kur’an Kurslarý, 1925’ten günümüze varlýðýný sürdüren ve hiç kapan-mayan din eðitimi kurumlarýdýr.1 8
Toplumumuzu din konusunda aydýnlatmakla ve din hizmetlerini yürüt-mekle yükümlü olan Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý, din eðitimi faaliyetlerini ön-celikle camiler ve Kur’an kurslarý aracýlýðýyla yürütmektedir. Bu yönüyle Kur-’an kurslarý, yaygýn din eðitimi kurumlarýdýr. KurKur-’an kurslarýnda görev yapan öðreticilerin atanmasýnda geçmiþ dönemlerde tümüyle Diyanet Ýþleri Baþ-kanlýðý yetkili iken,1 9 günümüzde kamu personeli seçme sýnavý ve Baþkanlýk-ça verilen yeterlilik sertifikalarý bu kurslarda görev alacak görevlilerin seçi-minde devreye konulan kriterlerdir. 2000 yýlýnda yürürlüðe giren Kur’an Kurs-larý yönetmeliðine göre Bu kursKurs-larýn amaçKurs-larý þu þekilde belirlenmiþtir:
a) Kur’an-ý Kerim’i usulüne uygun olarak, yüzünden okumayý öðretmek, b) Kur’an-ý Kerim’i doðru bir þekilde okumayý saðlayýcý bilgileri (tecvîd, tashih-i hurûf ve talim) uygulamalý olarak öðretmek,
c) Ýbadetler için gerekli sûre, âyet ve duâlarý doðru olarak ezberletmek ve bunlarýn meallerini öðretmek,
d) Hafýzlýk yaptýrmak,
e) Ýslâm Dininin inanç, ibadet ve ahlâk esaslarý ile Peygamberimizin hayatý ve örnek ahlâký (sîreti) hakkýnda bilgiler vermektir.2 0
Kur’an kurslarý açýlýþ amaçlarý, hizmet verdikleri insan kitlesi ve özellik-leri ve düzenlendiközellik-leri ortamlara göre çeþitlilik göstermektedir. Bu bað-lamda, baþlýca dört tür Kur’an kursundan bahsetmek mümkündür:
1. Ýlköðretim tahsilini bitiren öðrencilere, aðýrlýklý olarak yüzünden Kur’an okuma usullerinin öðretildiði, bunun yaný sýra temel dini bilgilerin de verildiði Kur’an kurslarý,
2. Birinci tür Kur’an kursunu baþarýyla tamamlayan ve Kur’an’ý baþtan sona ezberlemek isteyen öðrencilere hafýzlýk eðitimi veren Kur’an kurslarý, 3. Ýlköðretim 5. sýnýfý tamamlayan öðrencilere tatil döneminde Kur’an okumayý öðreten ve temel dini bilgileri veren yaz Kur’an kurslarý.2 1 17 Fahri Kayadibi, “Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý’nýn Yaygýn Din Eðitimindeki Yeri ve Fonksiyonu”, Din
Eðitimi Araþtýrmalarý Dergisi, Yýl: 2001, Sayý: 8, s. 49.
18 Bayraktar, agm, s. 200.
19 Ýbrahim Ural, “Kur’an Kurslarý ve Din Eðitimi”, Din Öðretimi Dergisi, Eylül-Ekim 1992, Sayý: 36, s. 83.
20 http://www.diyanet.gov.tr/turkish/default.asp#
21 Alpaslan Durmuþ, Hatice Iþýlak, Neriman Gökçegöz Karatekin, Yaz Kur’an Kurslarý Öðretici
4. Kur’an kursu bulunmayan veya ihtiyaca cevap vermeyen yerlerde il-gili müftülerin teklifi ve mülki amirin onayý ile camilerde Kur’an eðitimi gerçekleþtiren kurslar.2 2
2. Yaz Kur’an Kurslarý
Yaz Kur’an Kurslarý, okullarýn tatil olduðu zamanlarda ilköðretimin 5. sýnýfýný bitiren öðrencilerden Kur’an-ý Kerim’i ve mealini öðrenmek, bilgilerini geliþ-tirmek isteyenler için açýlan kurslardýr.2 3 Yaz Kur’an Kurslarý vasýtasýyla, ör-gün eðitim kurumlarýnda “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi” dersleri ile genel dini bilgileri kazanan öðrenciler, kendi dinleri olan Ýslam’la ilgili birtakým bilgi, beceri ve davranýþlarý kazanmaktadýrlar.2 4 Yaz Kur’an kurslarýnýn düzenlen-mesi, 03 Mart 2000 tarihli ve 23982 sayýlý Resmi Gazete’de yayýmlanarak yürürlüðe giren “Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur’an Kurslarý Ýle Öðrenci Yurt ve Pansiyonlarý Yönetmeliði”ne dayanýlarak hazýrlanan Diyanet Ýþleri Baþkanlý-ðý Kur’an Kurslarý Yönergesi çerçevesinde gerçekleþtirilmektedir.2 5
Bu kurslar okullarýn tatil olduðu zamanlarda, öðrenciler için velileri-nin talebine baðlý olarak Kur’an-ý Kerim’i ve mealini öðrenebilmeleri ve dini bilgilerini geliþtirebilmeleri amacýyla Milli Eðitim Bakanlýðýnýn dene-tim ve gözedene-timinde açýlýr. Kurslarýn süresi iki ayý ve haftada beþ günü aþmayacak þekilde düzenlenir. Kurs binalarý, camiler ve müftülüklerce uygun görülecek diðer yerler, müftülükçe açýlacak bu kurslara tahsis edi-lebilir. Ayrýca, halk eðitimi hizmeti binalarýndan ve taþýmalý eðitim uygu-lamasý nedeniyle atýl durumdaki ilköðretim okulu binalarýndan Yaz Kur-’an Kursu amaçlý olarak valilik onayý ile bedelsiz olarak yararlanýlabilir.2 6 Yaz Kur’an Kurslarýnda 11/10/2005 tarihli ve 63 sayýlý onayla yapýlan deðiþiklik çerçevesinde, Baþkanlýkça hazýrlanan “Yaz Kur’an Kurslarý Öð-retim Programý” uygulanýr.2 7
Düzenlenen Yaz Kur’an kurslarý yoluyla aþaðýdaki amaçlara ulaþýlmasý ve faydalarýn saðlanmasý hedeflenmektedir:
22 Kayadibi, agm, s. 50. Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý’nýn yapmýþ olduðu diðer bir tasnife göre yaz kurslarýnýn dýþýndaki Kur’an kurslarýnýn türleri þunlardýr: Erkek yatýlý, erkek gündüzlü, kýz yatýlý, kýz gündüzlü, karma gündüzlü. Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý 2003 Yýlý Ýstatistikleri, Özel Basým, Ankara 2004, s. 117.
23 Kayadibi, agm, s. 49.
24 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 10.
25 Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur’an Kurslarý Yönergesi, http://www.diyanet.gov.tr/turkish/defa-ult.asp#
26 Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur’an Kurslarý Yönergesi, http://www.diyanet.gov.tr/turkish/defa-ult.asp#
27 Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kur’an Kurslarý Yönergesi, http://www.diyanet.gov.tr/turkish/defa-ult.asp#
1. Öðrencilerin hayatlarýný anlamlandýrma süreçlerinde karþýlaþtýklarý sorunlarýn çözümünde kendilerine destek saðlayacak bilgi, duygu ve hare-ket ve ruh çerçevesindeki davranýþlarý kazanmalarýna yardýmcý olmak.
2. Kazanýmlar ve etkinlikler yoluyla öðrencilerin dini öðrenme, anlama ve yaþama davranýþlarýný geliþtirmelerine destek olmak.
3. Din eðitimi çevresinin önemli bileþenlerinden olan “cami” ile yetiþ-mekte olan neslin iliþkisine katký saðlamak.
4. Öðrencilerin dînî ve ahlakî deðerlere önem vermelerine ve bu deðer-lerle ilgili duygu ve düþüncelerini güçlendirmelerine, sonuçta erdemli kiþi-likler oluþturabilmelerine rehberlik etmek.
5. Öðrencilerde birlik ve beraberliði perçinleyen sevgi, saygý, kardeþlik ve dostluk baðlarýný güçlendirmek.
6. Öðrencilere bir arada yaþama ve sorumluluk bilincini geliþtiren bir perspektif kazandýrmak.
7. Öðrencilerin saðlýklý dînî bilgiler edinmelerine ortam hazýrlamak. 8. Öðrencilerin evrensel deðerlere, kendi dini bilgi ve bilinçleriyle katýl-malarýný desteklemek.2 8
3. Kur Sistemi
Kur kavramý eðitimde kullanýldýðýnda þu anlama gelmektedir: Belirlenmiþ amaçlara ulaþmak üzere, kendi içerisinde belli bir bütünlüðü olan, fakat ulaþýlmak istenilen ana hedeften de ayrý düþünülmesi söz konusu olmayan öðrenme birimlerinden oluþan yapýya kur adý verilir.2 9
Kur sisteminin temelinde, öðrenci merkezlilik yer almaktadýr. Bu da öðreticinin insiyatif kullanmasýný kaçýnýlmaz kýlan bir durumdur. Dolayý-sýyla öðretici, öðrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarýna göre eðitim içeriðinin sýnýrla-rýný belirleyebilir; gerekli gördüðü kimi konularý öðretime dâhil edebilir, kimi konularý öne alabilir veya ileriki haftalara tehir edebilir.3 0 Öðrenci merkezliliðin merkeze alýndýðý bu sistemin özellikle öðrencilerin, öðrenme alanlarýndaki bilgi ve beceri düzeyleri dikkate alýnarak yapýlandýrýlmasý esas-týr. Böylelikle, öðrencilerin daha önce elde ettikleri bilgi ve becerileri tek-rarlamalarýnýn önüne geçilerek zaman kaybý önlenmiþ olur.3 1
Kur sisteminin, 3 kur halinde düzenlenmesi ve yürütülmesi amaçlan-mýþtýr. Her kurun eðitim süresi 3 haftadan oluþmaktadýr. Bu kurlarda
“Kur-28 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 11.
29 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s. 8.
30 M. Þevki Aydýn, “Kur’an Kursu ve Kur Sistemi”, Diyanet Aylýk Dergi, Mart 2007, s. 20. 31 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme
’an’ý yüzünden okuma becerisini kazandýrma” ile “temel Ýslam bilgileri”ni öðretmek hedeflenmektedir. Sözü edilen yeni programda hedef-öðrenci-konu üçlüsünü birlikte deðerlendiren bir eðitim anlayýþý esas alýnmaktadýr. Yuka-rýda zikredilen iki ana konu baþlýðý altýnda, Kur’an-ý Kerîm, itikat, ibadet, ahlak ve siyer öðrenme alanlarý ile ilgili belli düzeyde bilgi ve beceri öðren-cilere kazandýrýlmaya çalýþýlmaktadýr. Her bir kurun öðrenme alanlarý belir-lenmiþ olmakla birlikte, yukarýda da belirtildiði gibi, öðreticiler gerekli gör-dükleri konularý öðretime dâhil edebilecekleri gibi, öncelikle iþlenmesi ge-reken konularý öne alabilecek veya ileriki haftalara býrakabileceklerdir.3 2
Yaz Kur’an Kursu Programýnýn kur sistemine göre biçimlendirilmesinin, birçok eðitsel gerekçeleri bulunmaktadýr. Her þeyden önce kur esasýna da-yalý program, yaz kurslarýný daha düzenli hale getirebilecek nitelikleri bün-yesinde barýndýrmaktadýr. Þöyle ki, daha önce yaz kursuna baþlayan bir öðrenci, bir iki hafta sonra, ailesinin izne ayrýlmasý gibi, bazý sebeplerle kursu býrakýp gitmekteydi.3 3 Kimileri ise ertesi yýl yine ayný noktadan baþ-layýp bir süre sonra çeþitli sebeplerle kurstan yine ayrýlabiliyordu. Öðrenci-lerin her yýl gitme imkâný olmadýðýndan dolayý, onlarýn yaz kursundan fay-dalanmasý bundan ibaret oluyordu. Sonuç itibariyle genelde, kursa kýsa bir süre devam edip terk eden ya da kesintilerle devam eden öðrencilerden söz etmek söz konusu idi. Bu durumda çocuðu/öðrenciyi belli belirsiz, parçalý bir takým ilk dini bilgi kýrýntýlarýyla üstün körü yüzleþtirmekten öteye geçe-meden yaz kursu etkinliði sona erebiliyordu. Sonuçta Kur’an Kursu öðreti-cilerinin kazandýrmayý tasarladýðý bilgi bütününe öðrencinin ulaþmasý, onu kazanmasý imkâný ortadan kalkýyordu.3 4
Kur sitemi bu durumun önüne geçebilme imkâný vermektedir. Yeter ki bu sistem Öðreticiler tarafýndan iyi kavranýp uygulanabilsin. Bu programýn saðlýklý uygulayabilmesi için, yaz kursunun baþlamasýna doðru önceden, üç dönemin her birinin baþlama ve bitiþ tarihlerinin ve her üç kurun içerik-lerinin ilan edilmesi gerekmektedir. Böylelikle dönemlerin takvimi ve kur-lar hakkýnda veliler bilgilendirilmektedir. Bu yolla veliler kendileri için uy-gun zaman diliminde uyuy-gun kura çocuklarýný gönderme fýrsatý bulabilecek-ler hatta izinbulabilecek-lerini de ona göre kullanacaklardýr. Kur sisteminde öðrencile-rin istedikleri zaman, fýrsat bulduklarýnda, olabildiðince rahat ulaþabile-cekleri yerlerde kurslara kayýt yaptýrýp istedikleri, ihtiyaç duyduklarý prog-rama katýlmalarý mümkün olacaktýr. 3 5
32 T.C. Baþbakanlýk Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Din Eðitimi Daire Baþkanlýðý Program Geliþtirme Müdürlüðü, age, s. 9.
33 Aydýn, “Kur’an Kursu ve Kur Sistemi”, s. 21. 34 Aydýn, “Kur’an Kursu ve Kur Sistemi”, s. 22. 35 Aydýn, “Kur’an Kursu ve Kur Sistemi”, s. 22.
Yaz kursunun süresini üç döneme ayrýlmasý, insanýmýzýn þartlarýnýn el-verdiðinde kursa katýlmasýný kolaylaþtýrýlmasý, öðretime konu edilen muh-tevanýn etkin ve verimli biçimde öðrenciye kazandýrýlmasýnýn önünü aç-maktadýr. Önceki uygulamalarda, genelde öðretimi öngörülen muhtevanýn ancak þurasýndan burasýndan bir takým bilgi kýrýntýlarýnýn aktarýmý saðlanabilirken, yeni yapýlanma ile bunun önüne geçilebilecektir. Artýk öð-renci, yaz kursunda öðretimi tasarlanan bir dini bilgi ve beceri bütününün tamamýný belli bir düzen içinde ve gereksiz tekrarla zaman kaybetmeden kademe kademe kazanabilme imkâný yakalayabilmektedir.3 6
Yaz Kur’an kurslarýndaki bu yapýlandýrma, her öðrencinin hazýr bulu-nuþluk düzeyine uygun düþecek kura katýlmasýný saðlamak suretiyle kursta zaman kaybetmesinin önüne geçme, öðrenme sürecinde zaman kaybýný önleme imkâný sunmaktadýr. Her kura katýlanlarýn, olabildiðince müteca-nis/türdeþ gurup oluþturmalarý saðlanabildiðinden, geçmiþ dönemlerdeki uygulamalarýn aksine toplu öðretimde baþarý imkâný artýrýlmaktadýr. Çün-kü bu durum, öðretimin bireyselleþtirilmesine, her bireyin ihtiyaçlarýný kar-þýlayacak þekilde öðretimin düzenlenmesine büyük katký saðlamaktadýr. Diðer yandan kur sitemi, farklý imkân ve ihtiyaç sahibi öðrencileri tek seçe-neðe mahkûm etmekten kurtararak, farklý seçenekleri onlarýn tercihine sun-maktadýr. Böylelikle isteðe baðlý din eðitim taleplerini karþýlama baðlamýn-da göreceli de olsa bir kurstan yararlanma esnekliði, kolaylýðý ve mobilite saðlanmýþ olmaktadýr.3 7
Esnek bir yapýya sahip olan bu program öðrenciyi merkeze almasýndan dolayý, öðrenciler için oldukça ilgi çekici bir hal alacaktýr. Çocuklarýn/öð-rencilerin hatta tüm insanlarýn genel bir tutumu söz konusudur. Bu da ilgilerini çeken ihtiyaçlarýný karþýlayan ve beklentilerine cevap veren olay ve olgulara karþý ilgi duymalarý onunla ilgilenmeleridir. Aksi durum ve ol-gulara karþý ilgisiz kalma, iltifat etmeme gibi tutumlarý geliþtirmek de insa-ni bir tutumdur. Bu durum diinsa-ni alanda din eðitim-öðretiminde de ayný iþle-yiþe sahiptir. Kur’an kursu öðreticileri dini bilgiyi ne denli ilgi çekici, ihti-yaçlarý karþýlayýcý, beklentilere cevap verici tarzda öðrencilere sunarlarsa ve kurs ortamýný tüm bileþenleriyle birlikte gerekleriyle birlikte düzenler-lerse, öðrencilerin kurslara olan ilgisi artacak ve beklenen anlamlý öðrenme ve baþarý saðlanmýþ olacaktýr.3 8
Diyanet iþleri baþkanlýðý Kur’an Kursu öðreticilerinin yeni program ve sisteme uyum saðlayabilmeleri için onlara yönelik “Yaz Kur’an Kurslarý
36 Aydýn, “Kur’an Kursu ve Kur Sistemi”, s. 22. 37 Aydýn, “Kur’an Kursu ve Kur Sistemi”, s. 22.
Öðretici Kýlavuzu” adlý kitabý hazýrlatmýþtýr.3 9 Diðer yandan öðrencilerin kur sistemi ile ilgili öðrenme sürecinde kaynak ihtiyaçlarýný giderme amaçlý olarak da yaz Kur’an kurslarýnda kullanýlmak üzere “Dinimizi Öðreniyoruz” adlý bir kitap hazýrlamýþtýr.
Yaz Kur’an Kurslarý programýna ait beþ öðrenme alanýný þu içeriklerden oluþturulmuþtur:
a. Kur’an-ý Kerim Öðrenme Alaný
Bu öðrenme alanýyla öðrenciler, genel olarak Kur’an’ýn Ýslam’daki yeri, önemi, Kur’an’la ilgili bazý temel kavramlar ve Kur’an’ýn temel konularý ile tanýþacaklardýr. Bu öðrenme alanýnda Kur’an’dan kaynaklanan “doðru bil-gi”, “doðru inanç” ve “doðru davranýþ”a ulaþmanýn gerekliliðinin kavran-masý ve onu okuyup anlama bilincine ulaþýlkavran-masý amaçlanmýþtýr. Bu öðren-me alanýnda öðrenciler için Kur’an’ý ve öðren-mesajýný doðru anlama ve Allah kelamýna yönelme becerisini geliþtirecek etkinliklerin de iþe koþulmasý he-deflenmektedir.4 0
b. Ýtikat Öðrenme Alaný
Bu öðrenme alaný, öðrencilerde kesin bilgiye dayalý, temellendirilmiþ ve gönülden benimsenmiþ bir insan-din iliþkisini oluþturmayý hedefleyen bir içeriðe sahiptir. Ýnsan-din iliþkisi, tek tanrý inancý, insanýn günlük hayatýn-da ve hayatýn-davranýþlarýnhayatýn-da inancýn etkisi ve hayatýný anlamlandýran ahiret inacý gibi insanýn bütün hayatýný ilgilendiren süreçleri içermesi dolayýsýyla bu öðrenme alaný, diðer öðrenme alanlarý için merkezi bir öneme sahiptir. Bu öðrenme alanýyla öðrencilerin, doðru inanma, Allah’la saðlýklý iletiþim kur-ma, hayatý anlamlandýrkur-ma, aklýný kullankur-ma, sorumlu davranma becerileri-ni geliþtirme gibi etkinliklerle desteklenmesi amaçlanmaktadýr.4 1
c. Ýbadet Öðrenme Alaný
Ýbadet öðrenme alaný genel anlamýyla, Ýslam’da ibadetler ve ibadetlerin faydalarý ile ilgili konularý içermektedir. Bu alanla, ibadet duygusunun sað-lýklý bir þekilde doyurulmasý ve ibadetlere katýlma alýþkanlýðýnýn kazandýrýl-masý amaçlanmaktadýr. Öðretim sürecinde öðrencilerin, temizlik bilinci, ibadet bilinci, güzel davranýþ edinme ve ibadethanelere saygýlý davranma becerilerini geliþtirecek etkinliklerle desteklenmesi amaçlanmaktadýr.4 2 39 Bu kaynak çalýþma oldukça büyük öneme sahiptir. Yeni sistemin öðretme süreçlerinin Kur’an
Kursu öðreticilerimiz tarafýndan rahat bir biçimde anlaþýlabilmesi ve öðrenme hedeflerinin gerçekleþtirilebilmesi için kýlavuz kitabýn hazýrlanmýþ olmasý büyük bir kazanýmdýr.
40 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 14. 41 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 14. 42 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 15.
3. KUR
- Kur'an-ý Kerimi Doðru ve Gü-zel Okuyoruz
- Kur'an-ý Kerim'den Bölümler Ezberliyoruz
- Meleklere Ýnanýrýz: Meleklere Ýman
- Kitaplara Ýman Ýmanýn Esas-larýndandýr: Kitaplara Ýman - Kaza ve Kaderi Öðreniyoruz:
Kaza ve Kadere Ýman - Kabe ve Arafat Diyarýnda
Yol-culuk: Hac
- Paylaþma ve Yardýmlaþma Ýbadeti Olarak Kurban - Paylaþma ve Yardýmlaþma
Ýbadeti Olarak Kurban - Yardýmlaþma ve Dayanýþma
Ýbadeti Olarak Zekat ve Sa-daka
- Allah'a Yakarýþ: Dua ve Tevbe - Hz. Peygamberden Davranýþ
Örnekleri
- Güzel Söz ve Davranýþlarda Bulunalým
2. KUR
- Kur'an-ý Kerimi Doðru ve Gü-zel Okuyoruz
- Sure ve Dua Ezberliyoruz
- Allah vardýr ve birdir-Allah Peygamberler Gönder-miþtir: Peygamberlere Ýman - Ahiret Vardýr: Ahirete Ýman
- Namaz Kýlýyoruz
- Ey Ýnananlar! Oruç Size Farz Kýlýndý - Hz. Peygamberin Kiþiliði ve Örnekliði - Güzel Söz ve Davranýþlarda Bulunalým 1. KUR - Kur'an-ý Kerim-i Tanýyalým - Kur'an-ý Kerim Okumaya
Gi-riþ
- Sure ve Dua Ezberliyoruz - Kelime-i Tevhid ve Kelime-i
Þehadet Öðreniyoruz - Ýslam ve Ýslam'ýn 5 Ana Esasý - Ýman ve Ýmanýn Altý Esasý
- Ýbadetlerimiz - Temizlik Ýmandan Gelir - Namaz Kýlýyoruz
- Peygamberimiz Hz. Muham-med'in Hayatýný Öðreniyoruz I: Peygamberlik Öncesi Hz. Peygamber
- Peygamberimiz Hz. Muham-med'in Hayatýný Öðreniyoruz I: Mekke Dönemi
- Peygamberimiz Hz. Muham-med'in Hayatýný Öðreniyoruz I: Medine Dönemi - Güzel Söz ve Davranýþlarda Bulunalým ÜNÝTELER Öðrenme Alaný Kur'an Ýtikad Ýbadet Siyer Ahlak
d. Siyer Öðrenme Alaný
Siyer öðrenme alaný, Peygamberimizin hayatý, kiþiliði ve örnekliði ile ondan davranýþ örnekleri konularýný içermektedir. Bu öðrenme alanýnda öðrencilerin, Hz. Peygamber’in misyonunu öðrenme, örnekliðini kavrama, onu doðru anlama ve modelleme bilinci kazanmalarý amaç olarak belirlen-miþtir. Bu öðrenme alanýnda öðrencilerin, kronolojik bir siyer aktarýmý ile karþý karþýya býrakýlmamalý, eðitim-öðretim içeriði, “yaþama yakýnlýk” ilkesi baþta olmak üzere, eðitim ilkelerinde aktarýlan prensiplerle paralel olarak, Tablo 1: Kurlar baðlamýnda öðrenme alanlarýnýn içerikleri.
Hz. Peygamber’i ve O’nun teblið ettiði mesajý doðru anlama becerisini ge-liþtirmeye yarayan etkinliklerle desteklenmesi hedeflenmektedir.4 3
e. Ahlak Öðrenme Alaný
Bu öðrenme alaný, öðrencilerin iyilik, doðruluk, baðýþlayýcýlýk, cömert-lik, adalet gibi fazilet ve deðerleri öðrenmelerini, sevmelerini ve davranýþa dönüþtürmelerini hedeflemektedir. Bu öðrenme alanýnda öðrencilerin, de-ðerleri içselleþtirmelerini saðlayýcý etkinliklerle desteklenmesi amaçlanmak-tadýr.4 4
4. Problem
Müslüman toplumlarda Kur’ân eðitim ve öðretimine her zaman büyük önem verilmiþtir. Bunda Kur’ân’ýn öðrenilmesi, öðretilmesi, anlaþýlmasý, okun-masý ve mesajýnýn iyi kavranarak hayata geçirilmesi yönündeki Hz. Pey-gamber’in tavsiyeleri rol oynadýðý gibi, bizzat Kur’ân’ýn sahip olduðu özel-likler ve eldeki temel kaynaklarýn Müslümanlarý bu eðitime yönlendirmesi, hatta bu eðitimin kaçýnýlmazlýðý konusundaki tavsiyeleri de rol oynamýþtýr. Kur’ân Kurslarý, günümüzde bu eðitimin yapýldýðý resmi kuruluþlardýr. Ay-rýca araþtýrmamýzý oluþturan yaz kurslarý da Kur’ân öðretiminin yapýldýðý diðer resmi kuruluþlardan birisidir.
Diyanet iþleri Baþkanlýðý 11.10.2005 tarihli ve 63 sayýlý onayla yapýlan deðiþiklik çerçevesinde Baþkanlýkça hazýrlanan “Yaz Kuran Kurslarý Öðre-tim Programý” ný uygulamaya koymuþtur4 5 Bu uygulamada daha önce kurs-larda uygulanan klasik yöntem yerine, programda belirtilen konu ve ders-lerin kurlara ayrýlarak verilmesi öngörülmüþtür.
Kur sistemi þeklinde yeniden yapýlandýrýlarak uygulamaya konan Kuran Kursu Programý, kurs öðreticileri, cami imamlarý ve müftülük personelleri tarafýndan yürütülmektedir. Bu sistemin yürürlüðe konmasýndaki amaç Kuran kurslarýnda verimliliði arttýrmak ve gelen öðrenciye en üst düzeyde fayda saðlamaktýr. Uygulayýcý konumundaki öðreticilerin bu yeni sisteme iliþkin alt yapýlarý ve görüþleri iþlerliði arttýrma ve sistemi geliþtirme nokta-sýnda bize yol gösterici olacaktýr.
Bu anlamda “Kuran Kurslarýnda uygulanan kur sistemi nedir ve
öðretici-lerin bakýþ açýsý nasýldýr?” sorusu araþtýrmamýzýn problemini ifade
etmekte-dir.
43 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 15. 44 Durmuþ, Iþýlak, Karatekin, age, s. 15.
45 Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý Kuran Kurslarý Yönergesi, http://www.diyanet.gov.tr/turkish/defa-ult.asp#
5. Sýnýrlýlýklar: Araþtýrma;
1. Çorum ili merkezinde yaz Kur’an kurslarýnda görevli öðreticilerle, 2. 2006 yaz dönemi hizmet içi eðitim seminerlerine katýlan öðreticilerle, 3. 249 öðretici ile sýnýrlý tutulmuþtur.
6. Evren ve Örneklem:
Çorum ilinde yaz aylarýnda Diyanet bünyesindeki yaz Kur’an kurslarýnda görev yapan öðreticilerin tamamý evreni teþkil etmektedir. Araþtýrmada evrenin tamamýna ulaþýlmasý hedeflenmiþtir. Çalýþma örneklem olarak seçilen 2006 yaz dönemi hizmet içi eðitim seminerine katýlan 249 öðreticiye uygulanmýþtýr. 7. Veri Toplama Aracý ve Verilerin Analizi
Araþtýrma Çorum Ýli Müftülüðüne baðlý merkez ve merkez köylerinde gö-rev yapan Kur’an Kursu öðreticileri ve Yaz Kur’an Kursu düzenleyen cami görevlileri ile gerçekleþtirilmiþtir. Araþtýrmanýn uygulama kýsmý, makalede konu edilen “Yaz Kur’an Kurslarýnda Kur Sistemi”nin öne çýkartýldýðý bir bilgilendirme ve hazýrlýk semineri esnasýnda katýlýmcýlara yazýlý olarak su-nulan anket sorularýndan oluþmaktadýr.
Seminer esnasýnda, öðretim yöntem ve teknikleri, kur sisteminin karak-teristik özellikleri, yönetim ve teftiþ konularý hakkýnda katýlýmcýlara bilgi-ler sunulmuþtur. Anket sorularý “kur sistemi” ilgili panelist tarafýndan taný-týldýktan sonra katýlýmcýlara verilmiþ ve cevaplamalarý istenilmiþtir. Semi-nerde araþtýrmacýlar tarafýndan katýlýmcýlara “kur sistemi” hakkýnda her-hangi bir þekilde yönlendirmede bulunulmamýþtýr.
Veriler, öðreticilerin kiþisel bilgilerini ve Yaz Kur’an Kurslarýnda uygula-nan kur sistemine iliþkin görüþlerini ortaya çýkaracak þekilde tarafýmýzdan hazýrlanmýþtýr. Katýlýmcýlarýn her soruya verdiði cevaplarýn frekans (N) ve yüzdeleri(%) bulunmuþ ve bu sonuçlar üzerinden deðerlendirmeler yapýl-mýþtýr. Ölçme aracýna eklenen 3 adet soruyla da katýlýmcýlarýn kiþisel görüþ-leri alýnmýþtýr. Ölçme aracýndan elde edilen verigörüþ-lerin deðerlendirilmesinde SPSS paket programý kullanýlmýþtýr.
Katýlýmcýlarýn kur sistemine iliþkin fikirleri kendi görüþlerine dayalý ola-rak toplanmýþtýr. Ortaya konan düþüncelere yüzde ve frekanslar esas alýna-rak deðerlendirilmiþtir.
8. Bulgular ve Yorum
Bu baþlýk altýnda katýlýmcýlarýn kiþisel bilgileri ve konuya iliþkin görüþleri deðerlendirilecektir.
8.1. Araþtýrmaya katýlanlarýn cinsiyeti
Cinsiyet N %
Kadýn 30 12,0
Erkek 219 88,0
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %12’si (30) kadýn %88’i (219) erkek öðreticilerden oluþ-maktadýr.
8.2. Araþtýrmaya katýlanlarýn yaþ aralýðý
Yaþ N % 17-20 3 1,2 21-25 12 4,8 26-30 40 16,1 31-40 116 46,6 41 ve üzeri 78 31,3 Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn % 1,2’si (3) 17-20 yaþ aralýðýnda, % 4,8’i (12) 21-25 yaþ aralýðýnda, %16,1’i (40) 26-30 yaþ aralýðýnda, %46,6’sý (116) 31-40 yaþ aralýðýnda, %31,3’ü (78) ise 41 ve üzeri yaþa sahiptirler.
8.3. Araþtýrmaya katýlanlarýn eðitim durumu
Eðitim Durumu N % Ýlköðretim 3 1,2 Lise 95 38,2 Yüksekokul 102 41,0 Lisans 45 18,1 Yüksek Lisans 4 1,6 Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn % 1,2’si (3) ilköðretim, % 38,2’si (95) lise, % 41,0 (102) yüksekokul, %18,’i (45) lisans, % 1,6’sý (4) ise yüksek lisans mezunudur.
8.4. Araþtýrmaya katýlanlarýn bitirdiði lise türü
Lise Türü N %
Düz Lise 3 1,2
Açýk Lise 5 2,0
Ýmam Hatip Lisesi 241 96,8
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %1,2’si (3) düz lise, % 2’si (5) açýk lise, % 96,8’i (241) Ýmam Hatip Lisesi mezunudur.
8.5. Araþtýrmaya katýlanlarýn kýdem durumu
Kýdem N %
6-10 24 9,6
11-15 80 32,1
16 ve üzeri 100 40,2
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %18,1’i (45) 0-5 yýl arasý, %9,6’sý (24) 6-10 yýl arasý, %32,1’i (80) 11-15 yýl arasý, %40,2’si 16 ve üzeri kýdeme sahiptirler.
8.6. Katýlýmcýlarýn Kur’an kursu düzenleme Tecrübesi
Kurs Süresi N % 0-5 63 25,3 6-10 33 13,3 11-15 75 30,1 16 ve üzeri 78 31,3 Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %25’3’ü (63) 0-5 yýl arasý, %13,3’ü (33) 6-10 yýl arasý, %30,1’i (75) 11-15 yýl arasý, %31,3’ü 16 ve üzeri yýllýk kurs düzenleme deneyimine sahiptirler.
8.7. Araþtýrmaya katýlanlarýn unvan durumu
Unvan N %
Ýmam Hatip 207 83,1
Kur’an Kursu Yöneticiliði 40 15,3
Müftülük Personeli 4 1,6
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %83,1’i (207) imam hatip, %15,3’ü (40) Kur’an kursu yöneticisi, %4’ü müftülük personelidir.
8.8. Araþtýrmaya katýlanlarýn görev yeri
Görev Yeri N % Köy 127 51,0 Kasaba 6 2,4 Ýlçe 7 2,8 Ýl 109 43,8 Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %51’i (127) köylerde, %2,4’ü (6) kasabada, %2,8’i (7) ilçede %43,8’i (109) il merkezinde görev yapmaktadýr.
8.9. Kendinizi nasýl bir öðretici olarak deðerlendiriyorsunuz?
N %
Normal 49 19,7
Ýyi 155 62,2
Çok Ýyi 43 17,3
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlara kendilerini nasýl birer öðretici olarak deðerlendirdiklerini sorduðumuzda %0,8’i (2) kendilerini kötü, %19,7’si (49) normal, %62,2’si (155) iyi, %17,3’ü (43) çok iyi olarak deðerlendirmiþtir.
Araþtýrmaya katýlan öðreticiler özellikle kur sisteminin yeni olmasý do-layýsýyla uygulama konusunda daha fazla bilgiye ihtiyaçlarý olduðunu ve bu çerçevede eðitici programlarýn uygulanmasýný istemektedirler.4 6
8.10. Yaz Kurslarýný hangi ortamlarda düzenlemektesiniz?
N %
Kur’an Kursunda 52 21,9
Camide 194 77,9
Cami Derneðinde 3 1,2
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %21,9’u (52) kurslarýný Kur’an kursunda, %77,9’u (194) camide, %1,2’si (3) cami derneðinde düzenlemektedir. Kur’an kursu orta-mýnda kurs veren öðreticiler nispeten daha memnun iken, camilerde kurs verenler öðrencilerin 3 saat boyunca diz çökerek oturmalarýnýn zor olduðu-nu ve þekilde öðrenciyi kursta uzun süre tutmanýn mümkün olmadýðýný belirtmektedirler. Ortamlarýn eðitim öðretime uygun hale getirilmesinin verimi daha da arttýracaðýný ifade etmektedirler.
8.11. Yaz kurslarýnda öðreticilere sunulan imkânlar sizce yeterli mi?
N % Yetersiz 172 69,1 Normal 50 20,1 Yeterli 25 10,0 Çok Ýyi 2 ,8 Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlara öðreticilere sunulan imkânlarýn yeterli olup olmadýðý soruldu-ðunda %69,1’i yetersiz, %20,1’i normal, %10’u yeterli, %0,8’i yetersiz olduðu-nu belirtmiþlerdir. Kurslarda verimliliðin arttýrýlmasý için Diyanet’in daha fazla kitap ve teknik destek vermesi gerektiðini, ders ücreti sisteminin ayrým yapýl-madan bütün öðreticilere uygulanmasýný istemektedirler. Mevcut durumda öðrenci sayýsý 15’in altýnda ise öðreticiye ders ücreti ödenmemektedir.
46 Bulgularýn yorum kýsmýnda dile getirilen beklentiler ve öneriler seminere katýlan Kur’an kursu öðreticilerinin sorulan açýk uçlu sorulara verdikleri cevaplardan alýnmýþtýr.
8.12. Sizden tek þýkký iþaretlemeniz istense, Kur’an Kursuna gelenlerden eðitim sonrasý hangi sonucu beklerdiniz?
N %
Kur’an okumalarýný 49 19,7
Güzel ahlak sahibi olmalarýný 161 64,7
Düzenli ibadet etmelerini 31 12,4
Ýlmihal bilgilerini bilmelerini 8 3,2
Toplam 249 100,0
Eðitim sonrasý elde edilmesi gereken sonuç için katýlýmcýlarýn %19,7’si (49) kursiyerlerin Kur’an okumalarýný, %64,7’si güzel ahlak sahibi olmala-rýný, %12,4’ü (31) düzenli ibadet etmelerini, %3,2’si (8) ilmihal bilgilerini bilmelerini iþaretlemiþlerdir.
8.13. Öðrencilerinizle ilgili aþaðýdaki þýklardan hangisi size uygun düþer?
N %
Onlarý simalarýyla tanýrým. 23 9,2
Öðrencilerin bazýlarýnýn isimlerini bilirim. 30 12,0
Öðrencilerin tümünün isimlerini bilirim. 83 33,3
Öðrencilerin ailelerini de tanýrým. 113 45,4
Toplam 249 100,0
Öðrencileri tanýmalarý konusunda yöneltilen soruya katýlýmcýlarýn %9,2’si (23) “onlarý simalarýyla tanýrým”, % 12’si (30) “öðrencilerin bazýlarýný bili-rim” , % 33,3’ü (83) “öðrencilerimin tümünün isimlerini bilibili-rim”, % 45,4’ü (113) “öðrencilerin ailelerini de tanýrým” cevabýný vermiþlerdir. Öðreticiler, öðrenci velileri ve aileleriyle iletiþimin mutlaka kurulmasý gerektiðini ve ailelerin bu kurslarýn içeriði konusunda bilgilendirilmelerini istemektedir-ler. Aile ile iletiþim halinde bulunulan öðrencilerin kurslarda daha baþarý ve aktif hale geldikleri ifade edilmektedir.
8.14. Kur sisteminin içeriðini biliyor musunuz?
N %
Bilmiyorum 15 6,0
Az biliyorum. 125 50,2
Ýyi biliyorum. 92 36,9
Çok iyi biliyorum 17 6,8
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn % 6’sý (15) kur sisteminin içeriði konusunda bilgi sahibi olmadýðýný, %50,2’si (125) az bildiðini, %36,9’u iyi bildiðini, %6,8’i (17) çok iyi bildiðini ifade etmiþtir. Öðreticilerin kur sistemiyle ilgili en büyük sýkýntýlarý kurun iþleyiþ biçimine hâkim olamamalarýdýr. Bu sýkýntýnýn gide-rilmesi amacýyla hizmet içi eðitim seminerlerinin ve eðitici çalýþmalarýn
yapýlmasýný talep etmektedirler. Özellikle burada yapýlan seminere vurgu yapýlarak bu tür eðitici seminerlerin kendilerine katkýlarýnýn oldukça fazla olduðunu belirtmektedirler.
8.15. Sizce kur sistemi yaz kurslarý için yararlý bir yapýlandýrma mýdýr?
N % Yararlý deðil 31 12,4 Fena deðil 99 39,8 Ýyi 101 40,6 Çok iyi 18 7,2 Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlara kur sisteminin yararlýlýðý sorulduðunda %12,4’ü (31) ya-ralý olmadýðýný, %39,8’i (99) fena olmadýðýný, %40,6’sý (101) iyi olduðu-nu, %7,2’si (18) çok iyi olduðunu ifade etmiþtir. Öðreticiler bu konuda zamanla neticenin ortaya çýkacaðýný belirterek, daha önceki uygulamaya göre biraz daha fedakarlýk yapýlmasý gerektiðini ifade etmiþlerdir. Bu siste-min yararlýlýðýnýn öðreticinin özverisiyle paralel olacaðýný ve bu anlamda amirlerinin teþvik ve moral motivasyonuna ihtiyaç duyduklarýný belirtmiþ-lerdir.
8.16. Kur sistemi hangi tür öðretime daha uygundur?
N %
Kur’an öðretimi 187 75,1
Din Kültürü 22 12,8
Ýlmihal bilgisi 30 12,1
Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %75,1’i (187) kur sisteminin Kur’an öðretimine daha uy-gun olduðunu, %10,8’i din kültürü ve ahlak öðretimine uyuy-gun olduðunu, %12,1’i ilmihal bilgisi öðretimine uygun olduðunu ifade etmiþlerdir. Öðre-ticiler programda bulunan derslere ek olarak siyer, hadis, Kur’an ezberi ve dua ezberlemenin de olmasýný istemektedirler.
8.17. Kur sistemi için yer ve personel imkânýnýn durumu sizce nasýldýr?
N % Yetersiz 31 12,4 Normal 50 20,1 Ýyi 164 65,9 Çok iyi 4 1,6 Toplam 249 100,0
Katýlýmcýlarýn %65,9’u (31) kur sistemi için yer ve personel imkânýnýn yetersiz olduðunu, %20,1’i (50) normal olduðunu, %12,4’ü (164) iyi ol-duðunu, %1,6’sý çok iyi olduðunu ifade etmiþlerdir. Dikkat edildiðinde, öðreticilerin yer ve personel durumundan büyük oranda memnun olmadý-ðý görülmektedir. Kur’an kurslarýnda ders veren öðreticiler camilerde ve-renlerden daha avantajlý olduklarýný ifade etmektedirler. Fakat sistem 3 kurdan oluþtuðu için farklý kurlardaki öðrencilerin ayný ortamda olmalarý-nýn sýkýntýya yol açtýðý belirtilmektedir. Bu çerçevede yakýn kurslarýn ortak hareket ederek kurslarý beraber düzenlemelerini ve farklý öðreticilerin fark-lý kurlarda öðretim yapmalarý talep edilmektedir.
8.18. Sizce kur sistemi baþarýlý olabilir mi?
N %
Hayýr 48 19,3
Muhtemeldir. 174 69,9
Evet 27 10,8
Toplam 249 100,0
Kur sisteminin baþarýlý olup olmayacaðýna dair soruya %19,3’ü (48) “hayýr”, % 69,9’u (174) “muhtemeldir”, % 10,8’i (27) ise “evet” cevabýný vermiþlerdir. Verilen cevaplar sistemin düzenli denetim, öðretici çabasý ve yerel idarecilerin teþvik ve desteðiyle oturacaðý ve baþarýlý olacaðýný ortaya koymaktadýr.
9. Tartýþma
Çorum ilinde görev yapan Kur’an kursu öðreticilerine uygulanan bu araþtýr-ma kur sistemine bakýþý ortaya koyaraþtýr-mak aaraþtýr-macýný gütmektedir. Yukarýda ve-rilen bulgulara ek olarak öðreticilere 3 tane açýk uçlu görüþ ve önerileri almaya yönelik soru daha yöneltilmiþtir. Kur’an Kurslarýndaki eðitim ve öðretimin verimliliðini artýrmak maksadý ile Yaz Kur’an Kurslarý Öðretim Programý (Kurlu sistemin uygulanýþý) öðreticiler tarafýndan verilen cevap-lar ýþýðýnda olumlu-olumsuz yönleri ve problemlere yönelik çözüm öneri-leri aþaðýda deðerlendirilmiþtir:
9.1. Olumlu Yön
1. Esnek çerçeve Programý ile öðreticilere çeþitli kaynaklardan hazýrlan-ma imkânýnýn sunulhazýrlan-masý,
2. Eðitim ve öðretimin baþýboþluktan kurtarýlarak ciddiyetin hâkim ol-masý,
4. Kur sistemine geçilmesiyle, öðrencilerin eðitim ve öðretime ilgileri-nin artmasý,
5. Öðrencilere “Dinimi Öðreniyorum”, “Peygamberimizi Öðreniyorum” ve “Kitabýmý Öðreniyorum” adlý kitaplarýn ücretsiz daðýtýlmasý,
6. Yaz Kur’an kurslarýnda görev alan öðreticilere ek ders ücreti verilmesi, 7. Zamanýn ekonomik kullanýlmasý ve gereksiz tekrarýn önüne geçilme-si kur geçilme-sisteminin olumlu yönleri olarak deðerlendirilmektedir.
9.2. Olumsuz Yön
1. Eðitim mekânlarýnýn fiziksel yetersizliði,
2. Öðrenci sayýsýnýn fazlalýðýna raðmen öðretici sayýsýnýn yetersiz olma-sý,
3. Yaz Kur’an kurslarý baþlamadan evvel gerekli bilgilendirmenin yurt genelinde tam olarak yapýlamamasý,
4. Tek sýnýflý Kur’an kurslarýnda ve camilerde 3 kur’un ayný anda uygu-lanmasýnýn zor olmasý,
5. 3 Saat içerisinde 3 kur’a tek sýnýfta ders vermenin zor olmasý, 6. Yaþ farklýlýklarýnýn olmasý,
7. Görsel ve iþitsel materyallerin yetersizliði kur sistemindeki aksaklýk ve olumsuz yönler olarak görülmektedir.
10. Öneriler
1. Kurlarýn farklý sýnýf ve mekânlarda 3’er saatlik vakit içerisinde uygu-lanmasý,
2. Görevlendirilecek öðreticilerin pedagojik formasyondan geçirilmesi, 3. Yaz Kur’an kurslarýnýn baþlamadan evvel halka duyurulmasý,
4. Yaz Kur’an kurslarýný özendirmek maksadýyla kur bitimlerinde halka yönelik yarýþmalarýn düzenlenmesi,
5. Programý yönlendirecek öðreticide sevgi yaklaþýmýnýn ön plânda ol-masý,
6. Yaz Kur’an kurslarýndan beklenilen verimin alýnabilmesi için öðrenci velileriyle baðlantýnýn sýcak tutulmasý,
7. Yaz Kur’an kurslarýnýn cazibesini artýrmak maksadýyla eðitim ve öðre-tim materyallerinin renkli ve çekiciliðinin olmasý,
8. Yaz Kur’an kurslarýnýn denetiminin sýklýkla yapýlmasý,
9. Yaz kurslarýndaki eðitim ve öðretim daha düzeyli yürüyebilmesi için ders defterlerinin kullanýlmasý,
10. Yaz Kur’an kurslarýna katýlan öðrencilerden ilköðretimin 5’nci sýnýfý-ný bitirme þartýsýnýfý-nýn kaldýrýlmasý,
11. Yaz Kur’an kurslarýnda öðrenci velileriyle gerekli irtibatýn saðlanmasý, 12. Temmuz-Aðustos Diyanet Çocuk Dergilerinin Yaz Kur’an Kursu ço-cuklarýna yönelik oluþturulmasý,
13. Kur sonunda sosyal faaliyetler ve gezilerin düzenlenmesi,
14. Kurlardan gerektiði kadar verim alýnabilmesi için, kur saatlerinde artýrýlmaya gidilmesi. (Mesela; her kurun 3 saat olmasý gibi)
15. Ýtikat, Ýbadet, Siyer gibi derslerin öðretiminde mümkün olduðunca görsel-iþitsel öðretim teknolojilerinden yararlanýlmasý.
16. Ýdari amirlerin yaz Kur’an kurslarý Öðretim Programý ve kur sistemi hakkýnda bilgilendirilmesi,
17. Kur’an kursu öðreticilerinin kur bitiminde görüþ alýþveriþinde bu-lunmak için deðerlendirme toplantýlarýnýn yapýlmasý,
18. Camilerin inþasýnda Yaz kurslarýna yönelik sýnýf sistemi oluþturul-masý.
Sonuç olarak; öðretme ve öðrenme alanlarýnda meydana gelen deðiþim-lere paralel olarak programý oluþturulan ve yaz Kur’an kurslarýnda uygula-maya konan kur sistemi, uygulayýcýlar tarafýndan, bazý eksik yönlerinin gi-derilmesi yönündeki önerileriyle birlikte, genel anlamda olumlu karþýlan-mýþtýr. Sistemin tam anlamýyla ve amacýna uygun iþlemesi için, uygulayýcý-larý tarafýndan ortaya konan olumlu-olumsuz yönlerinin ve önerilerin dik-kate alýnmasý gerekmektedir. Ayrýca, bu program ve sitemin daha etkili ve verimli bir biçimde iþleyebilmesi için hizmet içi hazýrlýk seminerlerinin, alanýn uzmanlarýnca sýklýkla tekrarlanmasý gerekmektedir. Son olarak, bu program ve sistemin uygulanmasýnda birinci derecede yetki ve sorumlulu-ðu olan Kur’an kursu öðreticilerinin fikir ve önerilerinin tespiti açýsýndan, daha geniþ örneklemli alan araþtýrmalarýnýn hazýrlanmasý öðrenme hedef-lerinin gerçekleþtirilmesi ve programýn/sistemin baþarýsý açýsýndan önemli görünmektedir.
