i
f e l f w
I f f ?
Kimler gelmiş, kimler geçmiş bu müze m isali yerden...
az’daki Avrupa
Röportaj: Tülay BILGINER - Fotoğraflar: Halûk ÖZÖZLÜ {©]
• Kont Ostrorog Yalısı, Boğaziçi’nin gerçek incilerinden... Fransız asıllı bu PolonyalI
K ontun saray yavrusunda kimler ağırlanmamış ki? Kraliçeler, devlet adamları
prensler, ünlü yazarlar, müzisyenler... Kont Ostrorog’u n oğlu Kont Jan o ’nun Çekos
lovak eşi Kontes îşka, geçmişteki güzel anılarıyla hâlâ bu yalıda yaşıyor...
GERÇEK
BİR KONTES
İşte Türkiye'de ya şa y an g e rç e l K ontes... Çekoslo vak asıllı Christina İşka Ostrorog. Şim di 77 yaşında olan Kontes, eşinin ölü m ünden sonra ya lıda yardım cılarıyla birlikte tek başına yaşıyor. Ona, 4 ya ş ın d a k i P e k in e s e köpeği Çıta a rk a daşlık ediyor. Yıbn altı ayını Türkiye' de. altı ayını da Av r u p a 'd a g e ç ir e n Kontes, dört kız çocuğu ve 12 torun sahibi... Bu yüzden, B e lç ik a , P a r i s , Londra İsviçre dolaşıp duruyor...
PAI ICM A n n n ç i
Bu m asada, ünlü vazar Pierre U ü f W * Loti çabşm ış... T ürk dostu ya zar İstanbul sı 1910 yılında geldiğinde, bir süre Ostrorog Yalısı nda ağırlanmış. Yazar, anılarında yalıdan ve o ra da düzenlenen toplantılardan, hayranlıkla söz ediyor.K
ANDİLLİ kıyıla rindiyiz... İşte bir 19'uncu Yüzyıl ya lısı daha karşımızda... Dün yaca ünlü bir yalı bu... Birçok ünlüyü ağırlayan ahşap yalı. Kont Ostrorog Yalısı... Bir zamanların kuçiık Avrupası, kontların, konteslerin Kalındığı, suarelerin düzenlendiği, prens lerin. cum hurbaşkanlarının dinlendiği bir yalı... Hatta kra liçelerin kaldığı bu yalıda, nüi- lı veffa Başbakan A d n an Menderes'in iinlü ziyaretinin anılarından hâlâ soy. edilir.. Menderes, yalının pencerele rinden birinin önündeki kol luğa oturup uzun uzun Boğaz'ı seyretmiş ve yalı sahipleriyle sohbet etmiş...Hâlâ bütün görkemiyle ya şayan O strorog Yalısı'nm sa hiplerine gelince...
Kont O strorog. Polonya asıllı bir Fransız asilzadesi... İslam Hukuku üzerine çalışıp Oxfoıd ve Lahey üniversitele rinde. bu konuda (iğretim gö revlisi olmuş. Derken. Kont
Leon V aleiren O stro ro g , 1900'lerdr Osmanlı Hiıkti- meti'nce çağrılmış. Adliye Ne zareti Hukuk Müşaviri olmuş. Hatta, darülfünun öğretim gö revlisi de... Türkiye'yi pek se vip yerleşmiş. Kont, geldiğin de. yakışıklı bir bekâr... Gön lünün sultanını da Türkiye’de bulmuş. İstanbul'un zengin ve asil ailelerinden lorando'larııı kızı Jeanne'a vurulmuş ve ev lenmiş...
DİLLERE DESTAN...
L
EON ile Jeanne'ın aşkları dillere destan... Kandilli' deki yalıdan piyano ve org ses leri y ükseliyor... K o n te s -Jeanne, eşine çok bağlı... Kont. Birinci Dünya Savaşı'n- da Fransa'ya gittiğinde. Kan- dilli'deki yalıda gözlüyor eşinin yolunu... Ama bu arada boş durmuyor, savaş yaralılarım yalısında barındırıp onlara ba kıyor. bir gönüllü hemşire oluyor... Kont ve Kontes'in. iki oğulları var. İşte bunlardanettikler" Fransız yazar d o s ti la n Pierre Loti’yi ağırladıkları yatak odasını, olduğu gibi muha-y faza etm işler... Bu oda, yazarın hatıralarıyla, bir müze gibi korunuyor. Her ta ra fta onun resim leri, yazıları ve kitapları...
ltjri Kont Janol .Jean öst- i" >. Çelik Gülersoy'un ya- ( km dostu.
A ulatıyor:
“ Bu aile o kadar İstan bul'u seviyordu ki. kendile rini Mevlevi sayıyorlardı. Ç ü n k ü J a n o . B e y o ğ lu T ü n eld e M evlevihane'nin karşısındaki konakta doğ duğunda. babası Kont O st rorog. oğlunu, Mevlevi şey hinin kucağına vermiş. Bir Katolik olan yavru, bövlece kiliseden önce Şeyh Abdul lah Efendi nin duasını din lemiş. Kont J a n o ’nun k a r deşi olan Kont Stanislas O strorog ise, F ra n s a 'n ın Hindistan ve Çin Büyükelçi liklerinde bulunmuş. H atta, Çin den d ö n e rk e n , b a b a sının yalısına çok güzel Çin lambaları getirm iş. Bugün bu lambalar, yalıyı akşam vakitlerinde bir peri sarayı gibi süslüyor. Yalının zen gin bir kütüphanesi vardır ki. olduğu gibi m uhafaza edilm iştir."
FİLM GİBİ...
B
ABA K ont O s tr o ro g . Kontes Jeanne'ın ölümün den bir yıl sonra, bir gezi için gittiği Londra’da. Ritz Oteli'n- de ölmüş... Vasiyeti üzerine de cenazesi Türkiye'ye getirilip Feriköy'deki Katolik Mezar lığındaki aile kabrine konmuş. Yalıda uzun yıllar oğlu Kont Jano oturmuş. Kont Jano, İstanbul sosyetesinde, beyaz teleği, beyaz tozluğu ve gözün den hiç eksik etmediği “mo- nokl'Yı ile ünlü... Tıpkı film lerdeki gibi bir kont işte... Tam bir Türk dostu olan Kont Jano. önce Kontes An- gel'le etlenmiş, ondan Anne adlı bir kızı doğmuş... Sonra da, Çekoslovak asıllı Christi na İşka ile et lenmiş... Kontes İşk a. esi K ont J a n o 'n u n 1976'da ölümünden sonra şinır di yalıda tek başına, hatırala rıyla yaşıyor... Ve bu yalının kapıları artık kolay kolay açıl mıyor...O stro ro g lar. yalılarının deniz kenarında bahçesi olma dığından. yandaki bir İngiliz'in küçük yalısını satın alıp ana yalıya eklemişler, bir bölümü nü de bahçe haline gelirmişler. Daha sonra da. Soğukçeşmcli K bubekir Efeııdi'nin oğlu Hacı Rıza Paşa nın Server Paşa'ya sattığı yalının arsasını da bahçelerine eklemişler... Böylçce de yalı, nefis bir bah çeyle daha da güzelleşmiş. Devrin garden party'lerine sahne olmuş...
PİERRE LOTİ SALONU
A
ŞAĞI salon, bir zamanlar deniz hamamıymış. Sonra ları üstü kapatılıp , bir salon haline sokulmuş. ( ıılıi Türk dostu Pierıe Loti, İstanbul'a gelişlerinden birinde ¡19101 hu salonda ağırlanmış. O gcec. dil lere destan bir şölen yaşan mış... Yalının önündeki elli ka dar sandal, meşalelerle donatıl mış.Boğaz daki Avrupa
Östrorog Ailesi, Pierre Loli'nin kaldığı salondaki ya tağım hiç bozmayarak bugüne kadar saklamışlar. Salonun adını da Pierre Loti Salonu koymuşlar... Ev. adeta bir müze gibi... Yalı. Fransız Tele vizyonu tarafından, bundan 25 yıl önce filme alınmış. Fransız yazar André Malraux ise anı larında, yalıdan “ Boğaziçi’n de bir saray" olarak söz et mişti
"Ya yalıda kalan ünlüler?... Çok kabarık bir liste... Türk dostu yazar Clause F arrere. keman virtüözü Jacques Thi- baud, Fransız Cumhurbaşkanı Georges Pompidou Dışişleri Bakanı iken gelmişti), Dani marka Kraliçesi M aığarethe ve Fransız asıllı eşi Prens Henrik (balaylarını Türkiye’ nin güney kıyııanndtı geçirmiş 1er ve sonra İstanbul'a uğrayıp yalıda misafir edilmişlerdi'
D ürrüşehvar S u lta n da Türkiye'ye döndüğünde, bu yalıda iki yıl kalmıştı...
İşit' arka bahçesindeki dil lere destan selsebili. antika eş yaları ve tarihi kişiliği ile Kont Östrorog Yalısı nın hikâyesi... Eğer Kandilli önlerinden geçer ken. bu ahşap soylu yalının penceresinde lila renkli uçuşan bir etek görürseniz... Gümüş renkli bir başın dayandığı per
vazda, yorgun gözlü, narin elli bir kontesin selamını almadan geçmeyin... Çekoslovak asıllı Kontes İşka dır o... Östrorog Yalısı'nın son sahibesi...
EDİP EFENDİ YALISI
S
ANDALIMIZ, Kandillikle Akıntıburnıı önlerinde. Bo ğaziçi'nin en eski binalarından birisi burası. Kayalar üzerine kurulmuş yalının Vaniköy ta rafı. selamlığı; Kandilli tarafı ise haremliği... Burası, tarihi Edip Efendi Yahşi.Haremlikle selamlığın bir birine uzun koridorlarla bağ landığı, oda ve salonlara, birbi rine açılan kapılarla geçildiği, bütün kapılar açıldığı vakit, yalıtım bir baştan, bir sona gö rülebildiği ilginç bir yalı... 19'uncu Asır Türk mimari sinin en güzel örneklerinden biri. Beyzi sofaları, taşlıklar, feralı bir İstanbul manzarasına bakan
pencereler...-Tapu kayıtları incelendi ğinde. ilk sahibinin M uammer Paşa olduğu ortaya çıkıyor. Ondan da Kâni Paşa almış. 1887 yılında da. adını taşıyan Edip Efendi nin mülkiyetine geçmiş.
K endisinden ta rih ç ile r | “ Çelebi" diye söz edip zevk !
sahibi olduğunu, iyi yaşama sını sevdiğini belirtiyorlar. Ya lıyı pek gözel döşemiş, ama ömrü vefa etmemiş, uzun süre oturamamış... Bunun için de. “Ah Edip Efendi... Yalının gül havasını koklavamadan g itti” diye ağıtlar yakılmış ar dından.
TÜRK JAPON TİCARETİ
Z
AMANINDA. Japon ticarct heyeti ile bir görüşme, bu yalıda yapılmış. Bu yüzden Edip Efendi Yalısı için Türk - Japon Ticareti nin başladığı yer de denilebilir. O günlerde Japon heyetine yalıda çekilen ziyafetin anıları ise taaa Czak- doğu'da anlalılır, imparatorluk sarayına kadar ulaşırmış.
Edip Efendinin ölümün den sonra iki oğlu tarafından bölüşülen yalıda, bugün yalnız ca harem kısmı, torunlarının veresesinde. Edip Efendi Ya hşi, yaşlı yüzüyle Akmtıbur- nu'nda duruyor öylece... Bir zamanların. Şirket i Hayriye vapurlarındaki kaptanların, çariçelere mendil verip mendil aldığı, yerde...
YARIN:
KIBRLSLILAR YALISI
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
