Yaş sağlığı

(1)

YAŞLI SAĞLIĞI

(2)

 Aslında yasalar ve tüzükler yapma amacı ile 60 Aslında yasalar ve tüzükler yapma amacı ile 60 yaşın başlangıç kabul edildiği kronolojik bir

yaşın başlangıç kabul edildiği kronolojik bir

kavram ise de fiziksel ve beyinsel yönden

kişinin bağımsızlıktan bağımlılığa geçiş

döneminin başlangıcı 75 yaş civarındadır.

(3)

 Bir büyüme ve olgunluk Bir büyüme ve olgunluk

devresinden sonra, Fransızların

“Üçüncü Çağ” dedikleri yaşlılık

insan yaşamının bir dönemidir.

Yirminci yüzyılın en önemli

gerçeklerinden biri de , toplam

nüfusa oranla üçüncü çağa erişen

insanların sayısının artışıdır.

Sanayileşme öncesi tüm

toplumlarda üstün tutulan bir

statüleri olan yaşlıların bu

konumları, sanayileşme ve

kentleşme süresinde geleneksel ve

geniş aile yapısından çekirdek

aileye dönüşme sonucunda hızla

(4)

 Bir Anadolu Bilge Kadını: BUGÜNBir Anadolu Bilge Kadını: BUGÜN

“ KAYNANALARIN “ KAYNANALARIN KAYNANA OLDUĞU DÖNEMDE KAYNANA OLDUĞU DÖNEMDE

GELİNDİK; GELİNLERİN GELİN GELİNDİK; GELİNLERİN GELİN

OLDUĞU DÖNEMDE KAYNANAYIZ” OLDUĞU DÖNEMDE KAYNANAYIZ”

diyerekten yaşlıların sosyal statülerinin nasıl diyerekten yaşlıların sosyal statülerinin nasıl

değiştiğini bir özdeyişle anlatmaktadır. değiştiğini bir özdeyişle anlatmaktadır.

(5)

 Gelişmiş ülkelerde toplum değişimi sırasında , Gelişmiş ülkelerde toplum değişimi sırasında ,

yaşlıların görevleri , beklentileri ve ilişkileri yaşlıların görevleri , beklentileri ve ilişkileri

yavaş bir şekilde değişmiştir. Dolayısıyla toplum yavaş bir şekilde değişmiştir. Dolayısıyla toplum

için fazla bir sorun yaratmamıştır. Gelişmekte için fazla bir sorun yaratmamıştır. Gelişmekte

olan ülkelerde ise toplumun hızlı değişimine olan ülkelerde ise toplumun hızlı değişimine uygun olarak yaşlılarında rolleri ve statüleri uygun olarak yaşlılarında rolleri ve statüleri

hızla değişmiş , hem ailesinin hem de toplumun hızla değişmiş , hem ailesinin hem de toplumun

yapısına ve işlevine sürekli etkide bulunmaya yapısına ve işlevine sürekli etkide bulunmaya

başlamıştır. SONUC: YAŞLILIK SOSYAL BİR başlamıştır. SONUC: YAŞLILIK SOSYAL BİR

SORUN olarak gündeme gelmiştir. SORUN olarak gündeme gelmiştir.

(6)

 Yaşlılar 60 ile 75 yaş arasındaki süreçte Yaşlılar 60 ile 75 yaş arasındaki süreçte

heterojen bir grup oluşturmaktadırlar. Bu

grubun bireyleri daha önceki yaşam koşullarının

ve çevrenin iyi yada kötü olmasına göre , ya

hastanelerin yoğun bakım ünitelerinde tedavi

görmekte , yada bir devlet büyüğü olarak

ülkelerinin yönetiminde görev yapıyor

olmaktadırlar.

(7)

 Örneğin: 65 yaş üzerindeki kişilerin %90’ının genellikle Örneğin: 65 yaş üzerindeki kişilerin %90’ının genellikle bir kronik hastalığı olup bunların %35’inde 2,

bir kronik hastalığı olup bunların %35’inde 2,

%23’ünde 3 ve %15’inde 4 yada daha fazla hastalık bir

arada bulunmaktadır. Uygun bir tıbbi değerlendirme ve

tedavi ile yaşam süreleri uzatıldığı gibi,yaşamlarının

kalitesinde de düzeltme sağlanarak yaşlıların ileri

yaşlara kadar fonksiyonel bağımlılığa geçiş dönemi

uzatılabilir. Nitekim gelişmiş ülkelerde yaşlılar için bu

koşullar sağlanmıştır. Oysa(ülkemizde bu konuda)

özellikle sağlık alanında çalışanların çok da hazırlıklı

olduğu söylenemez.

(8)

YAŞLILIKTA GÖRÜLEN

FİZYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER

(9)

VCUT YAPISI-BİLEŞİMİ

DEĞİŞİKLİKLERİ

 Kas ve vücut sıvıları azalır,yağ dokusunda Kas ve vücut sıvıları azalır,yağ dokusunda

artma olur, plazma albümininde azalma

olur.

Bu nedenlerle yaşlı insan; şişman olsa

bile güçsüz, en küçük nicelikteki susuzluk

ve kan kayıplarına dayanıksız,enfeksiyon

hastalıklarına dirençsizdir.

(10)

KALP-DAMARSİSTEMİ

DEĞİŞİKLİKLERİ

 Kalp atımı azalır,kalp büyümesi sık görülür, Kalp atımı azalır,kalp büyümesi sık görülür,

strese cevapta azalma olur,damar esnekliği azalır,

damar duvarı kalınlaşır, damar direnci artar,

organların beslenmesi azalır.

Bu nedenlerle yaşlı insanın;

Nabız sayısı yavaştır,nabzı hafiftir,kalp

yetmezliğine kolay girebilir, tansiyonu gençliğine

göre daha yüksektir,parmak uçları soğuk ve soluk

olabilir, uzun süreli susuzluk yada az nicelikte

bile ani bir kan kaybı ile başta böbrekler ve beyin

(11)

BÖBREKLER

 Yaşlılıkta böbrekler kanla daha az Yaşlılıkta böbrekler kanla daha az

beslenir,işlev gören böbrek hücreleri azalır,

böbreğin temel işlevi olan süzme azalır ve

yavaşlar.

Bu nedenlerle yaşlı insan;

Daha az idrar yapar, aldığı ilaçların idrarla

atılması gecikir, böbrek susuzluk yada kan

(12)

SİNDİRİM SİSTEMİ

 Yaşlılıkta tükrük ve mide suyu salgısı Yaşlılıkta tükrük ve mide suyu salgısı

azalır, alınan gıdalar daha az ve uzun

sürede emilir, yemek borusu hareketleri

yavaşlar,mide daha geç boşalır.

Bu nedenlerle yaşlı insan;

Kuru gıdalarla beslenemez, bazı gıdaları

zor yutabilir, geç acıkır, kolayca kabız

olabilir.

(13)

KARACİĞER

 Yaşlanmayla karaciğer küçülür, karaciğer Yaşlanmayla karaciğer küçülür, karaciğer

enzimlerinde azalma olur.

Bu nedenlerle;

Her gıdayı kolayca sinderemez , aldığı

ilaçların metabolize edilmesi yavaşlar. Pek

çok ilaç,normal dozunda yaşlılarda

zehirlenmeye neden olabilir.

(14)

BEYİN

 Yaşlının beyninde kan akımı azalır.Yaşlının beyninde kan akımı azalır.

Bu nedenle yaşlı insanda;

Bellek kaybı görülebilir,

koordinasyonda azalma olabilir, kolayca

çökkünlüğe (depresyon) girebilir.

(15)

SİNİRLER

 Yaşlılarda sinir iletim hızı azalır, Yaşlılarda sinir iletim hızı azalır,

reflekslerde yavaşlama görülür.

Yanma ve donma riski daha yüksektir,

kazalardan kendini daha az korur , böylece

daha ağır yaralanabilir.

(16)

AKCİĞERLER

 Yaşlılıkta göğüs kafesi küçülür, kollajen Yaşlılıkta göğüs kafesi küçülür, kollajen

liflerin esnekliğinde azalma olur, liflerin esnekliğinde azalma olur,

akciğerlerin hacim ve işlevi azalır, bronş akciğerlerin hacim ve işlevi azalır, bronş

tüycüklerinin (siliaların) sayı ve işlevi azalır. tüycüklerinin (siliaların) sayı ve işlevi azalır.

Bu nedenlerle yaşlı insanda; Bu nedenlerle yaşlı insanda;

Kolayca solunum güçlüğü ortaya çıkabilir, Kolayca solunum güçlüğü ortaya çıkabilir,

solunum yolları enfeksiyonları sıklaşır ve solunum yolları enfeksiyonları sıklaşır ve

süresi uzar ağır seyreder. süresi uzar ağır seyreder.

(17)

ENDOKRİN SİSTEM

 Yaşlılıkla birlikte hormonlar Yaşlılıkla birlikte hormonlar

azalmaya başlar,glukoz toleransında

azalma olur.

Pek çok vücut işlevinde bozulmalar

ortaya çıkar, kan şekeri yaşla beraber

yükselir.

(18)

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ

 Yaşın ilerlemesiyle bağışıklık sistemi Yaşın ilerlemesiyle bağışıklık sistemi

zayıflar.

Bu nedenle yaşlı insanın ;

Vücudunda hastalıklara yanıtında

zayıflama görülür, hastalıklar belirtisiz

seyredebilir , tanı koymak güçleşir.

(19)

YAŞLILIKTA HASTALIKLARIN

ÖZELLİKLERİ

(20)



Bir hastalığın

varlığı , diğerine

tanı konulmasını

önler.

(21)



Hastalık belirtileri birbirine

karışabilir.Bir hastalıkta, altta

yatan diğer bir hastalığa özgü

belirtiler görülebilir.

(22)



Sağaltımın

zorlaşması: Bir

hastalığın

sağaltımı, birlikte

bulunan diğer bir

hastalık için

kontredike

olabilir.

(23)



Bir hastalık diğerinin seyrini

hızlandırabilir.

(24)



Bir hastalık , başka bir hastalığın

belirtisini verebilir.

(25)

Hastalıklar üst üste gelebilir.

(26)

YAŞLI MUAYENESİ

(27)

MUAYENE İLKELERİ

 Muayene ,aydınlık bir odada yapılmalıdır.Muayene ,aydınlık bir odada yapılmalıdır.  Hastayla yüz yüze görüşülmelidir.Hastayla yüz yüze görüşülmelidir.

 Duymasının az olabileceği, yüksek sesle Duymasının az olabileceği, yüksek sesle

konuşmalıdır.

 Hastayla yalnız görüşme ilkesine Hastayla yalnız görüşme ilkesine

uyulmalıdır.(demans gibi bir algılama

bozukluğu yoksa)

(28)



Birkaç sefer görüşme ve muayene,

önceden bildirilmeyen yada

görülmeyen sorunların ortaya

çıkarılmasına yardımcı olur.

(29)



Aile ile ayrıca

görüşme , yaşlı

hastanın

farkında

olmadığı yada

ifade edemediği

sorunları ortaya

çıkarmak için

(30)

 Yaşlı hastanın korku Yaşlı hastanın korku

ve endişelerini ve endişelerini

giderici bir tutum giderici bir tutum

içinde olmak, O’na içinde olmak, O’na

güven vermek , O’nu güven vermek , O’nu

hastalık belirtilerini hastalık belirtilerini saklamaktan saklamaktan alıkoyabilir. alıkoyabilir.

(31)



Yaşlı hasta, çok eskiden olmuş

sağlık sorunlarını anımsamayabilir.

Özgeçmiş bilgisi tıbbi kayıtlardan

aranarak hastanın öyküsü

değerlendirilmelidir.

(32)

MUAYENEDE ZORUNLU

OLARAK YAPILMASI

GEREKENLER

(33)

KAN BASINCI ÖLÇÜMÜ

 Her iki koldan, yatarken, otururken ve ayakta Her iki koldan, yatarken, otururken ve ayakta olmak üzere , toplam

olmak üzere , toplam 6 kez tansiyon ölçülmelidir.6 kez tansiyon ölçülmelidir.  Ayakta yapılan ölçümdesistolik 20 mm/Hg dan Ayakta yapılan ölçümdesistolik 20 mm/Hg dan

fazla bir eksiklik varsa,

fazla bir eksiklik varsa, postural hipotansiyonpostural hipotansiyon vardır.

vardır.

 Hipotansiyonla birlikte taşikardi varsa, sıvı veya Hipotansiyonla birlikte taşikardi varsa, sıvı veya kan eksikliği düşünnülmeli; taşikardi yoksa,

kan eksikliği düşünnülmeli; taşikardi yoksa,

otonom sinir sistemi bozukluğu , betabloker

(34)

VÜCUT ISISI ÖLÇÜMÜ



35 derece altında vücut ısısı, otonom

bozukluğa bağlı olabilir.



Bu yaşlılar , aşırı sıcak ve aşırı soğuktan

korunmalıdır.



Alkolizm , hipotiroidi , fenotiazin

kullananlar , serebrovasküler hecme

geçirenlerin vücut ısısını korumak için

(35)

AĞIRLIK ÖLÇÜMÜ

 Hem beslenme durumunun izlenmesi,Hem beslenme durumunun izlenmesi,

Hem de diüretik alan kişinin sıvı dengesinin

izlenmesi için gereklidir.

(36)

GÖZ VE GÖRME

DEĞERLENDİRİLMESİ

 Bu muayene ile, hem görme işlevi değerlendirilir, Bu muayene ile, hem görme işlevi değerlendirilir, hem de yerel-sitemik hastalıkların göz bulguları

hem de yerel-sitemik hastalıkların göz bulguları

ortaya çıkarlır.Katarakt, glokom, diyabet,

hipertansiyon.

 Görme bozukluğu , gözlüksüz gözler sıra ile Görme bozukluğu , gözlüksüz gözler sıra ile kapatılarak, gazete-dergi okutularak ortaya

kapatılarak, gazete-dergi okutularak ortaya

çıkarılabilir.

 Göz tansiyonu erken tanısı ise göz kürelerine Göz tansiyonu erken tanısı ise göz kürelerine (ayrı ayrı!) dokunarak sertliğin

(ayrı ayrı!) dokunarak sertliğin

değerlendirilmesiyle konabilir. Bradikardi ve

(37)

AĞIZ BOŞLUĞU



Özellikle sigara içenlerde ağız

mukozası değerlendirilmelidir.



Takma dişlerin durumu ve ağız

hijyeni değerlendirilir.

(38)

İŞİTME



İleri derecede işitme kaybı,

görüşme sırasında kolayca ortaya

çıkar.



İşitme kaybının hangi tarafta

olduğunun belirlenmesi , varsa

kulak kiri çıkarıldıktan sonra

muayenenin tekrarlanması gerekir.

(39)

SOLUNUM SİSTEMİ



Sigara alışkanlığı ve meslek

öğrenilmelidir.



Hastanın öksürebilme yeteneği,

solunum biçimi , göğüs kafesinin

genişleme durumu, dinleme

bulguları bir arada

(40)

KALP- DAMAR SİSTEMİ



Karotid ve femoral nabıza

bırakılmalıdır.



Kalp sesleri ile birlikte , anemi,

durumu değerlendirilmelidir.



Diş çürüğü ve idrar yolu

enfeksiyonu varsa , bakteriyel

endokardit araştırılmalıdır.

(41)

KARIN MUAYENESİ



Apandisit , safra kesesi

hastalıkları, barsak tıkanmaları ve

diğer batın içi anormallikler

değerlendirilmelidir.

(42)

GENİTO – ÜRİNER SİSTEM

 Erkeklerde fıtık muayenesi gereklidir.Erkeklerde fıtık muayenesi gereklidir.

 Kadınlarda spekülümle muayene , ancak Kadınlarda spekülümle muayene , ancak

gerekliyse yapılmalıdır.

(43)

SİNİR SİSTEMİ MUAYENESİ

 Çevresel sinirlerin muayenesi nöropatiye yol açan Çevresel sinirlerin muayenesi nöropatiye yol açan hastalıkların tanısı için önemlidir.

hastalıkların tanısı için önemlidir.

 Bilişsel durumun değerlendirilmesinde:Bilişsel durumun değerlendirilmesinde:

kavrama düzeyi , kavrama düzeyi ,

oriantasyon ,oriantasyon ,

dikkat ,dikkat ,

konuşmayı algılama hızı,konuşmayı algılama hızı,

hatırlama derecesi, hatırlama derecesi,

yaratıcılık, yaratıcılık,

(44)

LABORATUAR

İNCELEMELERİ

(45)

HER YAŞLIYA YAPILAMSI

GEREKEN TESTLER

 Tam kan sayımıTam kan sayımı  EKGEKG

 Serum kreatininiSerum kreatinini  ElektrolitlerElektrolitler

 Gaitada gizli kanGaitada gizli kan  Tam idrarTam idrar

(46)

GEREKTİĞİNDE YAPILACAK

TESTLER

 Akciğer grafisiAkciğer grafisi

(47)

YAŞLILIKTA KORUYUCU

UYGULAMALAR

(48)

YAŞLILARDA ÖNCELİKLE ARANMASI

GEREKEN HASTALIKLAR

 Kalp –damar hastalıkları,Kalp –damar hastalıkları,  Kanserler,Kanserler,

(49)

YAŞLI HASTALIKLARINDA

SORUNLAR

 Bildirim eksikliği, hem birinci basmakta Bildirim eksikliği, hem birinci basmakta

hem merkezi düzeyde sorunun boyutlarını

kestirme , girişimlerin etkinliğini

değerlendirme, toplumun sağlık

gereksinimleri ve sağlık düzeyi ölçümlerini

olumsuz etkilemektedir.

(50)

 Bu yaş grubunda sık görülen , yukarıda Bu yaş grubunda sık görülen , yukarıda

sayılan hastalıkların aktif taranarak

bulunması , hem sağaltımın daha etkili

olmasını , hem de ilerlemiş hastalıkların

mali yükünün azalmasını sağlayacaktır.

(51)

BİRİNCİ BASAMAK EKİBİNİN

ÖNCELİKLE İZLEMESİ GEREKEN

HASTALIKLAR

 Çok yaşlı olanlar(75 yaş üzeri)Çok yaşlı olanlar(75 yaş üzeri)

 Yalnız yaşayanlar (Hane halkı 1 kişi )Yalnız yaşayanlar (Hane halkı 1 kişi )

 Huzur evinde yaşayanlar(Kent tipi sağlık ocağı)Huzur evinde yaşayanlar(Kent tipi sağlık ocağı)  Çocuksuz yaşlılarÇocuksuz yaşlılar

 Kronik hastalığı olan yada hareket kısıtlılığı olan Kronik hastalığı olan yada hareket kısıtlılığı olan kişi ya da çiftler

(52)

KORUYUCU UYGULAMALAR

 Yalnızlıktan Koruma : Yalnızlıktan Koruma :

Yapılacak iş ve uğraş bulma, mental

bozulma ve depresyonu önler. Sık ziyaret,

yalnızlıktan doğacak komplikasyonları

önler.

(53)



Egzersiz Programı :

Hem kas iskelet sorunlarını , hem

de trombo embolik kazaları önler.

(54)



Beslenme :

Besin gereksinimleri eğitimi ve

diyet düzenlenmesi.

(55)

KAZALAR

 En ÖnemlisiEn Önemlisi düşmedir.düşmedir.

Bozulan görme işlevinin düzeltilmesi, ev içinde ve Bozulan görme işlevinin düzeltilmesi, ev içinde ve çevresinde aydınlatma, halı ve paspasların

çevresinde aydınlatma, halı ve paspasların

kaldırılması gibi düzenlemeler, ayakkabının

değiştirilmesi yararlı olabilir.

 Yanmamnın önlenmesiYanmamnın önlenmesi için bol elbise giyilmemesi, için bol elbise giyilmemesi, sigaranın bırakılması önerilmelidir.

sigaranın bırakılması önerilmelidir.

 Zehirlenmelerin önlenmesiZehirlenmelerin önlenmesi için havagazını kontrol için havagazını kontrol etme, ilaç alımını denetleme ve ilaç kullanma

(56)

 İATROJENİK HASTALIKLARİATROJENİK HASTALIKLAR

Yaşlılalara ilaç verirken tutumlu olmak,

yan etkileri konusunda ve yakınlarını

uyarmak ve bilgilendirmek.

 AYAK BAKIMIAYAK BAKIMI

Özellikle diyabetik hastalara; ayakların

günlük yıkanma kurulanma ve yağlanması

eğitimi verilmelidir.

 SİGARASİGARA

Sigaranın bırakılması, kalp-damar,

(57)

 BAĞIŞIKLAMABAĞIŞIKLAMA

Grip , pnömokokve tetanoz aşılarıve difteri

aşısı yapılmalıdır. Difteri aşısı 0,2 ve 6.

aylarda yapılır, 10 yılda bir tekrarlanır.

 KANSER TARAMASIKANSER TARAMASI

Yaşlılarda kanser taraması rutin bir

hizmet haline gelmelidir.

 GÖRME VE İŞİTMENİN KORUNMASIGÖRME VE İŞİTMENİN KORUNMASI

Belirli aralıklarla bu iki duyunun

(58)

 NÖRO-PSİKİYATRİK VE SOSYAL İŞLEVLERNÖRO-PSİKİYATRİK VE SOSYAL İŞLEVLER Bu işlevler hekim tarafından belirli aralıklarla

Bu işlevler hekim tarafından belirli aralıklarla

değerlendirilmeli, hastalık veya ameliyat

geçirenlere özel dikkat harcamalıdır.

 ANEMİ TARAMASIANEMİ TARAMASI

Anemi yaşlılarda daha sık görülmez ama, daha

özel sorunlara işaret edebilir.

Anemi bulunan yaşlıda:

Gizli kanama odağı, beslenme bozukluğu ve

enfeksiyonlar araştırılmalıdır.

(59)

Ek 1:Bakım görmeyen yaşlının temel

sağlık sorunları

 Beslenme bozukluğu,Beslenme bozukluğu,  Uyku bozukluğu,Uyku bozukluğu,

 İlaç bağımlılığı, gereksiz ilaç kullanma,İlaç bağımlılığı, gereksiz ilaç kullanma,  Alkol bağımlılığı,Alkol bağımlılığı,

 Kronik ağrı,Kronik ağrı,  Diş sorunları,Diş sorunları,

 İşitme –görmebozuklukları,İşitme –görmebozuklukları,  Vücut soğuması,Vücut soğuması,

(60)

Ek 2:Yaşlnın günlük işlev değerlendirilmesi

için sorulması gerekenler.

 EL BECERİLERİEL BECERİLERİ

ekmek kesme , kapı kilitleme

 LOKOMOTOR İŞLEVLERLOKOMOTOR İŞLEVLER

Merdiven inip-çıkma , sokağa çıkma, otobüse

binme.

 KARIŞIK İŞLEVLERKARIŞIK İŞLEVLER

Yıkanabilme ,soyunup – giyinme.

 TUVALETE GİTMETUVALETE GİTME

(61)