Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi`ndeki 13450 numaralı mecmuanın transkripsiyonlu metni

TÜRK DĐLĐ VE EDEBĐYATI ANA BĐLĐM DALI

ESKĐ TÜRK EDEBĐYATI BĐLĐM DALI

KOYUNOĞLU MÜZESĐ KÜTÜPHANESĐNDEKĐ 13450

NUMARALI MECMUANIN TRANSKRĐPSĐYONLU

METNĐ

Ahmet KAVAKLIYAZI

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

Danışman

Prof. Dr. Emine YENĐTERZĐ

ĐÇĐNDEKĐLER

Sayfa Nu.

Bilimsel Etik Sayfası ………... xviii

Tez Kabul Formu ………..xix

Ön Söz ………...xx

Özet ………..xxi

Summary ………..xxii

Kısaltmalar ………..xxiii

Transkripsiyon Đşaretleri ……….xxiv

Giriş-Eski Türk Edebiyatında Mecmualar………..…1

1. Eski Türk Edebiyatında Mecmualar………...2

BĐRĐNCĐ BÖLÜM- Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesindeki 13450 Numaralı Mecmuanın Tanıtımı………..4

1.1 13450 Mecmuanın Tanıtımı………..5

1.2 Metni Kurarken Đzlenilen Yöntem………..13

ĐKĐNCĐ BÖLÜM- 13450 Mumaralı Mecmuanın Metni………20

[Beyt] ……….21 [Kıt’a] ……….21 ān-ı Amed Fermāyed……….…….21 Mamūd Efendi………..21 Nesir………22 Niāmī Fermāyed………22 Naīre-i Tā’ibī……….…23 alīlī Fermāyed………..…24

Der-Tevīd-i Bārī Sa‘dī Fermāyed……….…25

Ke'ā Der-Tevīd-i Bārī-i Ta‘ālā………26

Der-Med-i Đmāmü’l-Mürselīn ve ātemü’n-Nebiyyīn……….27

* * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----ElfElfElf – Necātī………28 Elf Niāmī……….29 -ātī………..…30 alīlī……….…..31 *amdī………..33 ‘A.āyī………..34 Mu‘ammā-yı Mu0.afā……….35 1afī………..36 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----Bā’Bā’Bā’ – Amed………..36 Bā’ Āteşī Fermāyed………...…37

Amedī………....38

-ātī………..…39

Niāmī……….…40

Niyāzī………..…41

Yaş Bek Fermāyed………..42

Fetī………42

Cezāyī……….43

alīlī………...…44

Şey9ī………...45

Mu‘ammā-yı Mūsī………..46

* * * *arfü’tarfü’tarfü’tarfü’t----Tā’Tā’Tā’– Amed………...47 Tā’ ufī……….48 ufī……….48 -ātī………..49 ufī……….50 ufī……….50 Niāmī……….51 Necātī………..52 ‘A.āyī………..53 -ātī………..53 Amed……….54 Amed……….55 Amed……….56 Mu0.afā………...56 Amed……….57 1afī………..58 Esīrī……….59 ‘Ulvī………59 Niāmī……….60 alīlī………...61 Sa‘dī………62 Mu‘ammā’-i Muammed………63 Mu‘ammā’-i Rüstem………...63 ‘Adnī………...63 [Gazel]………64 Niāmī……….65 * * * *arfü’arfü’arfü’arfü’====---->>>>ā’ā’ā’ – Vehbī………66 ā’ -ātī………..66 Vehbī………...67 Vehbī………...68 Sāmī………68 Nābī……….69 Nābī……….70 Nābī……….71 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----CīmCīmCīm – Đbn-i Aayfūr……….72 Cīm Nev‘ī………...73 ‘ĀşıB ‘Ömer………73 Dīger………...74 Rāāıb………...75 -ātī………..76 ‘A.āyī………..76 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----***ā’*ā’ā’ – ufī………..77 ā’ -ātī………..78

Şey9ī………...78

* * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----ā’ā’ā’ – -ātī………...79 ā’ Nābī……….80

Vehbī………...81

* * * *arfü’darfü’darfü’darfü’d----DālDālDālDāl – ufī………..82

Necātī………..82

‘A.āyī………..83

-ātī………..84

[Farsça Kıt’a] ……….85

>ābit………85

Naīre-i Sa‘d-ı Sivāsī………..86

Mu‘ammā’-i Gāsım……….87 Mu‘ammā’-i 1afī……….87 Mu‘ammā’-i Muammed………87 Sāmī………87 Vehbī………...88 Vehbī………...89 * * * *arfü’arfü’arfü’arfü’''''---ālālāl – Vehbī………89 āl -ātī………..90 Vehbī………...91 Nābī……….91 Nābī……….92 Sa‘dī……….…...93 * * * *arfü’rarfü’rarfü’rarfü’r----RāRāRā – -ātī……….94 Rā Amed……….94 Amed……….95 Amed……….96 Đbn-i Aayfūr……….97 Amed-i Dā‘ī………..98 Muammed……….99 Necātī………..99 Necātī………100 ‘UşşāBī………..101 ‘Alī……….…...102 Süleymān………...103 ayālī………103 Sāmī………..104 Sāmī ……….105 Sāmī……….….105 Sāmī ……….106 Sāmī ……….106 [Bend] ………..107 [Bend] ………..108 [Farsça Beyt] ………....109 Şey9ī……….…109 Nebātī………110 [ākī]………....110 Āteşī……….….111 Āteşī……….….112 ‘Ulvī……….….112

Mamūdoālı………..113 ‘Ulvī……….….114 Niāmī………...115 Niāmī………...116 Naīre-i Dīde’ī………..117 Niāmī………...117 Niāmī………...118 ufī……….…..119 Niāmī………...120 ufī………...121 [Farsça Beyt] ………....121 [Gazel] ………..121 Niāmī………...122 Niāmī………...123 Niāmī………...124 Niāmī………...125 Niāmī………...126 Fetī………..127 Fetī………..128 Le'ī'ī………129 Fetī………..129 Fetī………..130 Fetī………..130 Fetī………..131 Fetī………..132 Fetī………..132 Fetī………..133 [ākī]………....134 Fetī………..135 Fetī………..135 *aBīBī………136 *aBīBī………137 ufī………...138 FaŜlī………...138 Şāhī………...139 RıŜāyī………140 *ayātī………140 alīl………...141 alīlī……….142 alīlī……….143 alīlī……….143 alīlī……….144 alīlī……….145 alīlī……….146 ‘Andelībī………...146 alīlī……….147 *arīrī……….148

[Gazel] ……….149 alīlī……….149 Şey9ī……….150 alīlī……….151 alīlī……….151 alīlī……….152 alīlī……….153 Vaīdā………...154 Rüşdī……….155 alīlī……….155 alīlī……….156 alīlī……….157 alīlī……….158 alīlī……….159 alīlī……….159 Necātī………160 ufī………...160 ufī………...161 ufī………...161 ufī………...162 ufī………...162 ufī………...163 ufī………...164 ufī………...165 Amed………...165 Amed………...166 Amed………...167 Amed………...167 ‘Adnī……….168 1afī………169 alīlī……….170 1afī………170 1afī………171 Gāsım………172 Gāsım………173 Gāsım………173 *amdī………174 Şemsī……….175 Kemāl………175 FaŜlī………...176 Necātī………177 Şīrāzī……….178 Đlyās………...179 Şīrāzī……….179 Resmī………180 Resmī………180 Kemālī………...181

Kemālī………...182 Nücūmī………..183 Nücūmī………..184 [Farsça Kıt’a] ………...185 Nücūmī………..185 Şemsī……….186 ‘Adnī……….186 ‘Adnī..………...187 Musin………..188 ‘A.āyī………189 alīlī……….190 ‘A.āyī.………...191 Āteşī………..191 Ganberüñ Oālı………..192 ‘A.āyī………192 [Kıt’a] ………..193 ‘A.āyī………194 Şey9ī……….195 Şey9ī……….196 Şey9ī……….197 Rāāıb……….198 Şey9ī……….198 Şey9ī……….199 Muammed………...200 Şey9ī……….201 1afī………202 Müneccim-zāde……….202 ‘IrāBī………..203 ‘IrāBī………..204 Cezāyī………...204 [Gazel] ……….205 >ābit………..206 Sa‘d………...206 >ābit………..207 Sa‘d………...207 Fı.nat……….208 Naīre-i Seyyid RıŜā……….209

Naīre-i Dersī Amed Efendi El-Gas.amūnī………209

Naīre-i BāBī……….…209 Naīre-i Cevrī………...210 Gabūlī………211 ‘Đ0metī………...212 [Gazel] ………..212 Beyt………...213 BeyāŜī………...213 Rübā‘ī………214 Beyt………...214

Der Der Der

Der----GGGGāfiyeāfiyeāfiye----i Zā’āfiyei Zā’i Zā’i Zā’ – alīlī………...214

-ātī………215 alīlī……….215 Niāmī………...216 Niāmī………...217 Niāmī………...218 alīlī……….219 Amed………...220 Amed………...221 1afī………221 Nā’ilī……….222 Beyt………...223 ‘Aczī………..223

Nevāyī Begli Girāy………...224

Naīre-i Behiştī……….224 Rübā‘ī………225 Reşīd……….225 Rāāıb……….226 Nābī………...227 Ni‘met………...227 Dersī………..228 Vaīd……….229 Naīre-i Elīf………..229 Vaīd……….230 Vaīd……….230 Vaīd……….231 Vaīd……….231 uldī……….232 Vaīdā………...233 ‘Ā.ıf Efendi………...233 Rāāıb……….234 Rüşdī……….235 Rüşdī……….236 Vālī………237

Tercī‘-i Bend-i Berā-yı Naīre-i Rūī………..237

Nābī………...238 Nābī………...239 Nābī………...239 Vehbī……….240 Vehbī……….241 Vehbī……….242 Vehbī……….242 Vehbī……….243 Vehbī……….244 -ātī………244 * * * *arfü’sarfü’sarfü’sarfü’s----SīnSīnSīnSīn – Vehbī………..245

[Gazel] ………..246 Vehbī……….247 Vehbī……….247 -ātī………248 Nābī………...249 Nābī………...249 Rübā‘ī………....250 Beyt………...250 * * * *arfü’şarfü’şarfü’şarfü’ş----ŞŞŞŞīnīnīn – Muammed……….250 īn Fetī………..251 Fer9ī………..252 Amed………...253 Nābī………...…253 Zeynī……….254 U0ūlī………..…255 *ayretī………...255 Şemsī……….256 Sāmī………..256 BeyāŜī………...257 Sāmī………..257 Sāmī………..258 Nābī………...259 -ātī………....259 Nābī………..….260 Nābī………...261 Şey9ī……….…262 Rübā‘ī………262 Vehbī………...263 Vehbī……….263 -ātī………264 Vehbī……….265 Vehbī……….…265 * * * *arfü’arfü’arfü’arfü’PPPP----QQQQādādādād – Vehbī………266

Vehbī……….267 Nābī………...267 -ātī………268 Rübā‘ī………....269 * * * *arfü’arfü’arfü’arfü’....----AAAā’Aā’ā’ – Vehbī………..269 ā’ Vehbī……….270 -ātī………270 -ātī………271 Vehbī……….…272 Vehbī……….272 Sāmī………..273 Mu‘ammā’-i ‘Īsī………274 Nābī………...274 Rübā‘ī………275

* * *

*arfü’arfü’arfü’arfü’----SSSSā’ā’ā’ – Vehbī………..275 ā’

Vehbī……….275 Vehbī……….276 Nābī………...277 -ātī………277 Rübā‘ī………....278 * * * *arfü‘larfü‘larfü‘larfü‘l----‘Ayn‘Ayn‘Ayn – Vehbī………....278 ‘Ayn -ātī………279 alīlī……….…280 Naīre-i Sinān………...280 Şey9ī……….281 Vehbī……….282 Nābī………...283 Rübā‘ī………283 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----ĀaynĀaynĀayn – -ātī………...284 Āayn Sāmī………..284 Vehbī……….285 Fetī………..286 Amed………...286 Amed………...287 Nābī………...288 Rübā‘ī………289 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----Fā’Fā’Fā’ – Vehbī………...289 Fā’ 1abī……….291 BāBī………...291 Vehbī……….292 Vehbī……….293 ‘ĀşıB Suhūr………...294 Kemāl-i Ümmī………..294 -ātī………296 Rübā‘ī………296 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----GGGāfGāfāf – Vehbī………..297 āf Vehbī……….297 Nābī………...298 Nābī………...298 alīlī……….299 -ātī………300 Amed………...300 ‘A.āyī..………..301 *ayātī ………...302 *assān………...303 Ekmel………303 Rübā‘ī………304 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----KāfKāfKāf – Mīnasoālı………...304 Kāf *ācī………...305

Ma‘rifī………...306

Ma‘rifī………...307 ‘A.āyī………307 ‘A.āyī………308 Muammed………...308 Şey9ī……….…309 1afī………310 Necātī………310 -ātī………311 Şey9ī……….312 *üseynī……….313 ‘Alī………313 Niāmī………...314 Niāmī………...315 [Murabba‘]………....316 ‘ĀşıB ‘Ömer………..317 *üznī……….318 Rīzī………318 1ıdBī………..319 Fetī………..320 alīlī……….320 alīlī……….321 Amed………..322 Sā’iloālı……….322 ‘Adnī……….323 ‘Adnī……….324 Resmī………325 Resmī………325 Nücūmī………..326 Nücūmī………..327 Amed………...327 Ramī………328 Ramī………329 BāBī………...329 Siyāhī………330 Rübā‘ī………331 Nābī………...331 Sāmī………..332 Rübā‘ī………332 Mu‘ammā-yı Melek………..333 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----LāmLāmLām – Şey9ī……….333 Lām Şey9ī……….334 [Gazel] ………..335 Mu‘ammā-yı Đlyās……….335 Mamūdoālı………..336 Niāmī………...336 Fetī………..337 Fetī………..338

alīlī……….339

Be-Rub‘-ı Murabba‘ıyāt………...339

Naīre-i Murabba‘ Amed Fermāyed………..340

alīlī……….342 -ātī………343 Amed………...344 Sa‘dī………..344 Dā‘ī………...345 Mu‘ammā-yı alīl………346 >enāyī………346 Nābī………...347 [Mülemmā (Arapça-Farsça)] ………...347 Sāmī………..348 Rübā‘ī………349 Mu‘ammā-yı Gāsım………..349

Mu‘ammā-yı Muammed Çelebi………..349

* * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----MīmMīmMīm – Amed………..350 Mīm [Farsça Beyt] ………....350 alvetī………...350 Amedī………..351 Şey9ī……….352 -ātī………353 *assān………...354 Nebātī………355 Nebātī………355 1afī………....356 [Farsça Gazel] ………..357 Niāmī………...357 Niāmī………...358 Fetī………..359 [Bend] ………..360 *aBīBī………360 alīlī……….…361 alīlī……….…362 alīlī……….…363 alīlī……….…364 alīlī……….…364 śa‘īfī……….…365 1afī………366 Niāmī………...367 Amed………...368 Kemālī………...369 Nücūmī………..370 Nücūmī………..371 Musin………..372 ‘A.āyī………373 Şey9ī……….…373

*assān………...374 Muammed……….….….…375 1afī………376 Amed………...377 Müneccim-zāde……….….…...377 Ma‘rifī………...378 ‘IrāBī………..379 ‘Adnī……….379 [Farsça Gazel] ……….….…....380 Amed………...381 Sāmī………..381 Sāmī………..382 Gı.‘a………..382 Sāmī ……….….………...383 Sāmī ……….383 Mu‘ammā-yı Đlyās……….383 Gı.‘a………..384 Mu‘ammā-yı ‘Alī……….….384 Mu‘ammā-yı Yūsuf………...384

ˇāce Bahā’e’d-dīn-i NaBşıbendī……….……384

* * * *arfü’narfü’narfü’narfü’n----NūnNūnNūnNūn – ‘Ulvī……….385

Amed………...385 Amed………..386 Amedī………..387 *asretī………...388 Necātī………....388 Dā‘ī………...389 ‘Ulvī………..390 Tā’ibī……….391 Niāmī………...391 Fetī………..392 Amed………...393 [Gazel] ……….394 Mūsā………..395 Murabba‘……….….….….…...395 alīlī……….396 alīlī……….397 alīlī……….398 Naīre-i Fenāyī……….399 -ātī………399 alīlī……….400 alīlī……….401 1afī………401 ‘Adnī……….402 RıŜāyī………403 Be-Rub‘-ı Murabba‘ıyyāt……….404 [Farsça Gazel] ……….….…....405

Cinānī………405 Şāhī………...406 Necātī………407 Keşfī………..407 Ma‘rifī………...408 Đnki0ārī………..409 ‘A.āyī………....410 Şīrāzī……….411 Rūmī………..411 Kemālī………...412 Amedī………..413 Mehdī………414 Siyāhī………415 A0īlī………...416 Şey9ī……….417 *asretī………...418 1afī………418 Mu‘ammā-yı Cemāl………..419 Mu‘ammā-yı Mü’īd………..419 Mu‘ammā-yı Yūsuf………...419 Mu‘ammā-yı Kemāl………..419 [Beyt] ………...420 [Gazel]………..420 Niāmī………...421 -ātī………421 Şey9ī……….…422 Amedī………..423 Āteşī………..424 Va0fī………..425 -ātī………....426 Nābī………...426 Mu‘ammā-yı Mūsī……….…...427 Mu‘ammā-yı Aurmış……….427 ‘Đzzet……….428 G G G Gāfiyetü’lāfiyetü’lāfiyetü’lāfiyetü’l----Hā’Hā’Hā’Hā’ – Vehbī……….428

Sāmī ……….430 Nābī………...430 Amed………...431 alīlī……….432 Amed………...433 Amed………...434 Necātī………....434 Amedī………..435 Tā’ibī……….436 Nebātī………437 1afī………437 Niāmī………...438

Esīr………439 Niāmī………...440 Niāmī………...441 Niāmī………...442 Fetī………..443 Fetī………..444 GāPī Burhāne’d-dīn………..444 *aBīBī………445 [Mülemmā Gazel]……….445 *afīī……….446 *afīī……….447 Bahā’ī………447 BeBāyī………...448 Sarīfī……….448 Mamūdoālı……….….….…...449 alīlī……….449 alīlī……….450 alīlī……….451 alīlī……….452 alīlī……….452 alīlī……….453 alīlī……….454 Amed………...455 ‘Adnī……….456 ‘Adnī……….456 ‘Adnī……….457 ufī………...458 ufī………...458 Cem………...459 ‘AşBī………..460 Gāsım………....460 Sa‘dī………..461 ‘Aynī……….462 ālī………....462 ‘Avnī……….463 ‘Adnī……….463 Amed………...464 Niāmī………...465 Necātī………....466 Necātī………....468 Āavrī……….469 Sarīfī……….470 Āavrī……….471 Necātī………472 Behrāmī……….…473 Nücūmī………..473 Nücūmī………..474

ākī………...475 A0īlī………...475 A0īlī………...476 A0īlī………...477 ‘Adnī……….477 Refī‘ī……….478 ‘A.āyī………479 ‘A.āyī..………..480 Şey9ī……….480 Şey9ī……….481 Şey9ī……….482 Muammed………...482 Şey9ī……….483 Şey9ī……….484 Yayā………485 Nev‘ī……….485 Menba‘ī……….486 Şefī‘ī………..487 ‘Đzzet……….487 [Gazel] ………..488 Vaīd……….488 Rāāıb……….489 Dersī………..490 Dersī………..490 [Kıt’a] ………...491 [Kıt’a] ………..492 1ubī……….492 -ātī………492 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----Lām ve’lLām ve’lLām ve’l----ElfLām ve’lElfElfElf – Şey9ī………493

‘A.āyī..………..494 ‘A.āyī………494 Şey9ī……….495 1afī………496 * * * *arfü’larfü’larfü’larfü’l----YāYāYā – 1afī………..497 Yā Sāmī………..498 -ātī………499 Amed………...499 Amed………...500 Necātī………501 Keşfī………..…502 Necātī………503 Şey9ī……….504 *asen………505 Muammed……….….….…506 Āteşī………..506 *aBīBī………....507 1afī………508

Felek………..508 RıŜāyī………509 Niāmī………...510 Niāmī………...511 Niāmī………...512 Niāmī………...514 1afī………515 Niāmī………...515 Niāmī………...517 Fetī………..517 Amed………...518 Fetī………..519 Đbn-i Bālī……….….….….…...520 Fetī………..520 1afāyī………521 Mamūdoālı……….….….…...522 Seydī Beg……….….….…...522 alīlī……….523 alīlī……….524 alīlī……….525 Amed………..525 Amed………..526 Amed………...527 Amed………...528 alīlī……….529 Be-Rub‘-ı Murabba‘ıyāt………...529 Gāsım………530 Gāsım………531 Sa‘dī………..532 Ma‘rifī………...532 Cinānī………533 Şīrāzī……….534 Mü’īd………534 Nücūmī……….535 Sarīfī……….536 ‘A.āyī………537 Ma‘rifī………...537 Şey9ī……….538 Şey9ī……….539 Şey9ī……….540 Meydānī………540 Şey9ī……….541 ‘IrāBī……….542 ‘IrāBī……….543 Şey9ī……….543 alīlī……….545 Naīre-i Cem……….546

Sāmī……….….548

[Farsça Gazel] ………..549

Şi‘r-i Mu9ammes Der-Med-i Mabūb………549

Āazel-i Müstezād………..550 Tercī‘-i Āarrā……….…...551 Şīrāzī……….553 Kātibī……….555 1afī………555 Bedrī………..556 [Gazel] ………..557 [Temmet]………...558 Kāım………558 Naīre-i Rāşid………...559 Ta9mīs-i ‘Ālī……….560 Āazel-i Rīzī………...561 Beyt………...562 Sonuç……….563 Kaynakça………..564 Dizin………..569 Öz Geçmiş……….574

T.C.

SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BĐLĐMSEL ETĐK SAYFASI

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

ÖN SÖZ

Eski Türk edebiyatının kaynakları arasında bulunan mecmualar üzerinde yapılan araştırmalar, mecmuaların edebiyatımıza hem kaynaklık ettiğini hem de mevcut kaynakları çeşitli yönlerden tamamladığını göstermektedir. Bu durum mecmuaların, özellikle de şiir mecmualarının önem ve değer kazanmasını sağlamıştır. Çünkü, ülkemiz kütüphanelerinde binlerce yazma şiir mecmuası bulunmaktadır. Bu eserlerin tanınması ve tanıtılması hiç şüphe yok ki edebiyatımıza pek çok şey kazandıracaktır. Bu düşünceden hareketle bir şiir mecmuasını çalışmamıza konu olarak seçtik. Amacımız, şiir mecmuası türündeki bir eseri daha gün yüzüne çıkarmak, Klasik edebiyatımıza ait farklı şiirlerin ve şairlerin bilinmesini ve tanınmasını sağlamaktır.

Çalışmamızın giriş kısmında şiir mecmuaları hakkında kısaca bilgi verdikten sonra, I. bölümde Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesinde 13450 numarada kayıtlı bulunan mecmuayı tanıtan bilgiler sunduk. Mecmuada ismi geçen şairleri, bu şairlere ait şiir sayısını, şiirlerin hangi nazım şekilleriyle yazıldığını, nazireleri, şiirlerde kullanılan vezinleri tablolar hâlinde gösterdik. Daha sonra, mecmuanın metnini oluştururken hangi yöntemleri uyguladığımızı örnekler vererek ifade ettik.

II. bölümde mecmuada yer alan şiirlerin transkripsiyonlu metnini verdik. Şiirleri, yayımlanmış veya üzerinde ilmî çalışma yapılmış divanlarla karşılaştırdık ve farklılıkları dipnotlarda belirttik. Böylece, sağlam bir metin elde etmeye çalıştık. Ayrıca, divanı olmayan ve üzerinde ilmî çalışma yapılmayan bazı şairlerin isimlerini tezkirelerde aradık ve bulabildiklerimizi dipnotta gösterdik.

Çalışmam esnasında engin bilgi birikiminden ve tecrübelerinden yararlandığım başta danışman hocam Prof. Dr. Emine YENĐTERZĐ olmak üzere, değerli hocalarım Prof. Dr. Ahmet SEVGĐ’ye ve Yard. Doç. Dr. Semra TUNÇ’a teşekkür ederim.

Ahmet KAVAKLIYAZI Konya 2010

T.C.

SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı Ahmet KAVAKLIYAZI Numarası: 064201011001 Ana Bilim /

Bilim Dalı

Türk Dili ve Edebiyatı / Eski Türk Edebiyatı

Ö

ğr

enc

ini

n

Danışmanı Prof. Dr. Emine YENĐTERZĐ

Tezin Adı Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesindeki 13450 Numaralı Mecmuanın Transkripsiyonlu Metni

ÖZET

Çalışmamız, Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesindeki 13450 numaralı mecmuanın tanıtımı ile transkripsiyonlu metninden oluşmaktadır. Metni hazırladıktan sonra mecmuadaki şiirleri divanlardaki şiirlerle karşılaştırdık ve aradaki farkları gösterdik. Divanlarda bulunmayan şiirleri de ayrıca belirttik.

Bir şiir mecmuası olan eser, 184 varaktır. Mecmuada 150 şaire ait 686 şiir vardır. Şairini tespit edemediğimiz 29 şiiri, Farsça 19 şiiri ve muamma türünde yazılan 16 şiiri de eklediğimizde bu sayı 750’ye ulaşır. Mecmuada en çok gazel nazım şekli yer almakta olup murabba, rübâ’î, kıt’a gibi diğer nazım şekilleriyle yazılmış şiirlere ve nazirelere de yer verilmiştir. En fazla şiir Halîlî’den alınmış olup daha sonra Ahmed Paşa, Sünbülzâde Vehbî, Nâbî, Karamanlı Nizâmî, Şeyhî, Zâtî, Fethî, Sâmî, Safî, Hufî, Atâyî, Necâtî ve Adnî gelmektedir.

Çalışmamız, Klasik edebiyatımızın metin kaynakları arasında olan şiir mecmualarının önemine dikkat çeker niteliktedir.

T.C.

SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

SUMMARY

Our study consists of introduction of Journal No: 13450 in the Library of Koyunoğlu Museum and transcriptional text. We compared the poems in journal with the poems in divan after preparing the text and showed difference between them. We also mentioned the poems not contained in Divan.

The work that is a journal of poetry is 184 pages. There are 686 poems of 150 poets in the journal. When we added 29 poems whose poet we could not identify, 19 Persian poems and 16 muamma poems, this number would reach up to 750. The lyric verse takes place in journal at the most, and also poems written in other verses such as murabba, rubai, kıta and also similar poems (nazire) are also given place. The highest number of poems was taken from Halili and then Ahmet Pasha, Sünbülzade Vehbi, Nabi, Karamanlı Nizami, Şeyhi, Zati, Fethi, Sami, Safi, Hufi, Atayi, Necati and Adni follow him.

Our study draws attention to the journals of poetry among the classical text sources of our literature.

Key Words: Classic Turkish literature, poem, journal

Adı Soyadı Ahmet KAVAKLIYAZI Numarası: 064201011001 Ana Bilim /

Bilim Dalı

Türk Dili ve Edebiyatı / Eski Türk Edebiyatı

Ö

ğr

enc

ini

n

Danışmanı Prof. Dr. Emine YENĐTERZĐ

Tezin Đngilizce Adı Transcriptional Text of Journal No: 13450 in the Library of Koyunoğlu Museum

KISALTMALAR

age. : Adı geçen eser

agm. : Adı geçen makale

Ar. : Arapça bk. : Bakınız C. : Cilt D. : Divan Far. : Farsça H. : Hicrî M. : Mecmua Nu. : Numara s. : Sayfa T. : Tezkire v. : Varak

TRANSKRĐPSĐYON ĐŞARETLERĐ

Farsçadaki “vâv-ı ma’dûle” harfi, “ ˇ ” işaretiyle gösterilmiştir.

ا, _

a, ā

ش

ş

`, b

a, e

ص

0

c

d

ض

Ŝ, P

ب

b

ط

.

پ

p

ظ

ت

t

ع

‘

ث

=

غ

ā

ج

c

ف

f

چ

ç

ق

B

ح



e

k, g, ñ

خ

9



ŋ

د

d

ل

l

ذ

'

م

m

ر

r

ن

n

ز

z

و

v (o, ö, u, ü, ū)

g

j

h

h (a, e)

س

s

"

y (ı, i, ī, ā)

GĐRĐŞ

1. ESKĐ TÜRK EDEBĐYATINDA MECMUALAR

“Mecmû‘a”, Arapça bir kelimedir ve cem‘ kelime kökünden türemiştir. Cem‘, “dağınık nesneyi biriktirmek” manasındadır. “Mecmû‘a” ise mecmû‘ kelimesinin müennesi olup “şurdan burdan birikmiş nesneye denir.”1

Edebiyat terimi olarak ise içinde belli bir konudaki seçme yazıların bulunduğu eserleri ifade eder.

Mecmualar ana hatlarıyla; a) Nazire mecmuaları,

b) Meraklılarca toplanmış, birer antoloji niteliğinde seçme şiirler mecmuaları, c) Türlü konulardaki risalelerin bir araya getirilmesiyle meydana gelen mecmualar,

ç) Aynı konudaki eserlerin bir araya getirilmesiyle meydana gelen mecmualar,

d) Tanınmış kişilerce hazırlanmış, birçok yararlı bilgileri, fıkraları ve özel mektupları kapsayan mecmualar olarak sınıflandırılabilir (Levend, 1984: 166-167). Görüldüğü üzere bu tasnifte mecmualar, içeriğine göre bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.

Mecmualar içerisinde Klasik edebiyatımız için en çok değer ve önem taşıyanı nazire mecmuaları ile seçme şiir mecmualarıdır. Çünkü, bir bakımdan edebiyat, metin demektir. Ya da bir başka deyişle edebiyat, metnin kendisidir. Bu sebeple nazire mecmuaları ile özellikle seçme şiir mecmuaları Klasik edebiyatımızın metin kaynakları arasında önemli bir yere sahiptir.

Şiir mecmuaları, farklı şairlerden seçilmiş şiirleri ihtiva eder. Bu eserlerde çeşitli nazım şekilleriyle yazılmış şiirleri, az kullanılan vezinlerle yazılmış şiirleri görmek mümkündür. Mecmuaların bir kısmının derleyeni ve derlenme tarihi belli, bir kısmının belli değildir. Kimi mecmualarda şiirler kafiye ve redif harfine göre alfabetik olarak sıralanmıştır.

1

Şiir mecmualarının edebiyatımıza sağladığı yararları ve edebiyat araştırmacılarına sunduğu imkânları şu şekilde sıralayabiliriz:

a) Şairlerin divanlarında bulunmayan şiirlerini mecmualarda bulmamız mümkündür. Bu bakımdan mecmualar, edebiyatımıza metin yönüyle kaynaklık eder.

b) Mecmualar metin tenkidinde önemli yere sahiptir. Divandaki şiirleri mecmuadaki şiirlerle karşılaştırarak divanlardaki yanlışları ve eksiklikleri gidermemiz mümkündür. Bu yönüyle mecmualar, mevcut kaynakları tamamlayıcı bir özelliğe sahiptir.

c) Mecmualar, genellikle şiirden anlayan, şiir zevki olan kişiler tarafından tertip edilmiştir. Mecmualara alınan şiirlerde, mürettibin eğitimi, bilgisi, zevki ve meşrebi önemli bir kıstastır. Ancak kişisel zevk ve ilgi yanında toplumun beğenisi de bir şiirin değerini belirler. Bu bakımdan mecmualar tertip edildiği dönemlerin şiir zevki ve beğenilen şairler ve hatta onların en beğenilen şiirleri hakkında bize net ipuçları verirler (Tunç, 2005: 12).

d) Divanı olmayan, tezkirelerde adı geçmeyen pek çok şairi ve şiirlerini mecmualarda bulmak mümkündür. Mecmualar böyle şairleri unutulmaktan kurtararak edebiyatımızın genişlemesini ve zenginleşmesini sağlar.

e) Mecmualar bazı eserlerin gün yüzüne çıkarılmasını sağlar. (Aydemir, 2007: 123)

Netice olarak diyebiliriz ki şiir mecmuları, edebiyatımız için kimi zaman temel kaynak kimi zaman da yardımcı kaynak durumundadır. Bu eserlerin incelenmesi, edebiyatımızın genişlemesini ve zenginleşmesini, farklı bir yönde ilerlemesini sağlayacaktır. Şiir mecmualarının önemi ve değeri, üzerinde duruldukça ve incelendikçe daha iyi anlaşılacaktır.

I. BÖLÜM

KOYUNOĞLU MÜZESĐ KÜTÜPHANESĐNDEKĐ 13450

NUMARALI MECMUANIN TANITIMI

I. BÖLÜM 1. 13450 Numaralı Mecmuanın Tanıtımı

Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesinde kayıtlı bulunan 13450 numaralı mecmua, içeriğinden anlaşıldığı üzere bir şiir mecmuasıdır. Künyesine göre eserin ismi “Dîvân (Mecmua)-ı Eş’âr” olup varak sayısı 184 olarak belirtilmiştir. Ancak, eserin baş kısmında bir, son kısmında üç varağı boştur. Mecmua mıklepli olup cildi kahverengi, ebru kaplı kartondur. Mecmuanın ebadı 21x15 cm. olup satır sayısı 13’tür. Yazı biçimi nesta’liktir. Şiir aralarına ve sayfa kenarlarına cetvelle kırmızı çizgiler çekilmiştir.

Mecmua, “Muhammed Ez-Zihnî Đbnü’l-Ferrâş Alî” tarafından derlenmiştir. “Döşemeci, hizmetçi, Ka’be’yi süpüren”(Devellioğlu, 2002: 261) anlamlarına gelen ferraş; cami, medrese, dârü’l-huffaz gibi yerlerin iç düzenlemesi ile uğraşan, hasırlarını yayıp kaldıran kişilere denmekteydi (Pay, S. : 2002 Türkler, X, 491-507). Đbn kelimesi ise “oğul” (Devellioğlu, 2002: 403) anlamını taşır. Buradan hareketle mecmuayı derleyen kişinin Konya’daki cami, medrese ya da dârü’l-huffazlardan birinde ferraş olarak görevli bir şahsın oğlu olduğu için bu lakapla anıldığı yargısına varılabilir.

Eser, derleyicisi tarafından yazılmıştır. Derlenme tarihi, eserin temmet kısmında hicrî 17 Rebî’ü’l-âhir 1262 olarak belirtiliyor. Bu tarih miladî 14 Nisan 1846’ya karşılık gelir. Mecmuada “Alî” mahlasıyla biri mülemmâ olmak üzere iki gazel yer almaktadır. Ancak, bu şiirlerin derleyiciye ait olduğuna dair bir ibare yoktur.

Mecmua alfabetik olarak düzenlenmiştir. Baştaki ilk on şiir, alfabetik sıranın dışındadır. Eserlere besmele-i şerîf ile başlama geleneği göz önüne alındığında ilk dört şiirin mecmuaya sonradan eklendiği anlaşılıyor. Çünkü, beşinci şiir Karamanlı Nizâmî’nin;

Ey cemālüñ āyeti ‘unvān-ı dīvān-ı Badīm

matlalı gazeliyle başlıyor. Haddizatında der-kenar olarak sayfanın üst kısmında “Yâ Fettâh” ibaresi yer almaktadır. “Yâ Fettâh”, Cenâb-ı Hakk’ın esmâ’ü’l-hüsnâsından olup anlamı “kullarının kapalı işlerini açan” (Devellioğlu, 2002: 263) demektir.

Şiirlerin kafiye ve redif harfleri başlıkla belirtilmiş olup, harf değişiminde kimi yerlerde -Nâbî Divanı’nda olduğu gibi- bir rübâ’î verilmiştir. Bu rübâ’îler, birkaçı hariç, Nâbî Divanı’ndan alınmadır.

Alfabetik sıra içerisinde yer yer aynı şaire ait şiirlerin arka arkaya yazıldığı görülür. Bazı şiirler tekrar yazılmıştır.1

Bazı şiirlerden seçilen beyitler başka bir yerde tekrar verilmiştir.2

Rübâ’î olmamasına rağmen iki beyitten oluşan birkaç şiir rübâ’î başlığıyla verilmiştir.3

Mecmuanın temmet kısmından sonra üçü gazel, biri tahmis biri de beyit olmak üzere beş şiir daha yer alıyor. Bu şiirlerin mecmuaya sonradan eklendiği görülüyor.

Mecmuada 150 şaire ait 686 şiir yer almaktadır. Şiirlerin bir kısmında mahlas bulunmamaktadır. Mahlas bulunmayan 29 şiir ile Farsça 19 şiiri ve 16 muammayı da ilave ettiğimizde bu sayı 750’yi bulmaktadır. Farsça şiirlerin üçünde mahlas vardır. Muammaları mahlası bulunmayan şiirler kapsamında ele aldık.

Ahmed Paşa Divanı’ndaki bir gazelin matla beyti ile mecmuada Nebâtî mahlasıyla verilen bir gazelin matla beyti aynıdır. Mihrî Hatun’a ait bir gazel de Siyâhî mahlasıyla yer almaktadır.4

Mecmuada mahlası bulunan şairler, bu şairlere ait şiirlerin nazım şekillerine göre sayısı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

1 8-97, 121-152, 249-261, 263-331 numaralı şiirler. 2 105-187, 544-569 numaralı şiirler. 3 264, 281, 441 numaralı şiirler. 4 560 ve 478 numaralı şiirler. Sıra Nu.

Şairin Mahlası Nazım Şekline Göre Şiir Adedi

1 ‘Aczī 1 gazel

2 ‘Adnī 13 gazel, 1 beyit ( Gazelinden alınan bir matla)

3 Amed 41 gazel, 1 murabba 4 Amed-i Dā‘ī 3 gazel

5 Amed ān 1 gazel (Far.)

6 Amedī 6 gazel

7 ‘Alī 2 gazel (Biri mülemmâ)

8 ‘Ālī 1 tahmis 9 ‘Andelībī 1 gazel 10 ‘A0īlī 4 gazel 11 ‘ĀşıB ‘Ömer 3 murabba 12 ‘ĀşıB Suhūr 1 gazel 13 ‘AşBī 1 gazel 14 ‘A.āyī 18 gazel 15 Āteşī 6 gazel 16 ‘Ā.ıf Efendi 1 gazel 17 ‘Avnī 1 gazel 18 ‘Aynī 1 gazel 19 Bahā’ī 1 gazel 20 BāBī 3 gazel 21 Bedrī 1 gazel 22 Behiştī 1 gazel 23 Behrāmī 1 gazel 24 BeBāyī 1 gazel 25 BeyāŜī 1 gazel

26 Cem 1 gazel, 1 kaside

27 Cevrī 1 gazel 28 Cezāyī 2 gazel 29 Cinānī 2 gazel 30 Dersī 4 gazel 31 Dīde’ī 1 gazel 32 Ekmel 1 gazel 33 Elīf 1 gazel 34 Esīr 1 gazel

35 Esīrī 1 gazel (Far.)

36 FaŜlī 2 gazel 37 Felek 1 gazel 38 Fenāyī 1 gazel 39 Fer9ī 1 gazel 40 Fetī 24 gazel 41 Fı.nat 1 gazel

42 FuŜūlī 1 rübâ’î (Gazelinden alınan 2 beyitten müteşekkil)

43 Āavrī 2 gazel

44 ˇāce Bahā’e’d-dīn-i

NaBşıbendī 1 kıt’a (Far.)

45 *ācī 1 gazel

47 ākī 3 gazel

48 *aBīBī 5 gazel

49 ālī 1 gazel

50 alīl 1 gazel

51 alīlī 57 gazel, 3 kaside, 1 muamma, 1 muhammes, 1 müstezad, 1 tercî’-i bend

52 alvetī 1 gazel

53 *amdī 2 murabba, 1 gazel

54 *arīrī 1 gazel 55 *asen 1 gazel 56 *asretī 2 gazel 57 *assān 3 gazel 58 ayālī 1 gazel 59 *ayātī 2 gazel 60 *ayretī 1 gazel 61 ufī 19 gazel 62 uldī 1 gazel 63 *üseynī 1 gazel 64 *üznī 1 gazel 65 ‘IrāBī 5 gazel 66 Đbn-i Bālī 1 gazel

67 Đbn-i Aayfūr 2 gazel

68 Đlyās 1 gazel

69 Đnkisārī 1 murabba

70 ‘Đ0metī 1 gazel

71 ‘Đzzet 1 murabba, 1 gazel

72 Gabūlī 1 gazel

73 GāPī Burhāne’d-dīn 1 gazel 74 Ganberüñ Oālı 1 gazel

75 Gāsım 6 gazel 76 Kātibī 1 murabba 77 Kāım 1 gazel 78 Kemāl 1 gazel 79 Kemālī 4 gazel 80 Kemāl-i Ümmī 1 gazel 81 Keşfī 2 gazel 82 Le'ī'ī 1 gazel

83 Ma‘rifī 6 gazel, 1 murabba 84 Mamūd Efendi 1 gazel

85 Mamūdoālı 4 gazel

86 Mehdī 1 gazel

87 Menba‘ī 1 gazel

89 Minasoālı 1 gazel 90 Muammed 7 gazel 91 Musin 2 gazel 92 Mūsā 1 gazel 93 Mu0.afā 1 gazel 94 Mü’īd 1 gazel 95 Müneccim-zāde 2 gazel 96 Nā’ilī 1 gazel 97 Nābī 28 gazel, 10 rübâ’î 98 Nebātī 4 gazel

99 Necātī 15 gazel, 1 beyit (Gazelinden alınan bir matla)

100 Nev‘ī 2 gazel 101 Nevāyī 1 gazel 102 Ni‘met 1 gazel 103 Niyāzī 1 gazel 104 Niāmī 38 gazel 105 Nücūmī 10 gazel 106 Rāāıb 5 gazel 107 Ramī 2 gazel 108 Rāşid 1 gazel 109 Refī‘ī 1 gazel 110 Resmī 4 gazel 111 Reşīd 1 gazel 112 RıŜāyī 3 gazel 113 Rīzī 2 gazel 114 Rūmī 1 gazel 115 Rüşdī 3 gazel 116 Sa‘d 3 gazel

117 Sa‘dī 3 gazel, 2 kaside, 1 murabba

118 Sā’iloālı 1 murabba

119 1abī 1 gazel

120 >ābit 3 gazel

121 1afāyī 1 gazel

122 1afī 19 gazel, 1 murabba

123 Sāmī 20 gazel, 1 bend

124 >enāyī 1 gazel

125 Seydī Beg 1 gazel

126 Seyyid RıŜā 1 gazel

127 1ıdBī 1 gazel

128 Sinān 1 gazel

129 Siyāhī 2 gazel

Tabloda görüldüğü üzere en çok şiir, Halîlî (64 şiir)’ye aittir. Halîlî’den sonra Ahmed Paşa (42 şiir), Sünbülzâde Vehbî (40 şiir), Nâbî (38 şiir), Karamanlı Nizâmî (38 şiir), Şeyhî (34 şiir), Zâtî (32 şiir), Fethî (24 şiir), Sâmî (21 şiir), Safî (20 şiir), Hufî (19 şiir), Atâyî (18 şiir), Necâtî (16 şiir), Adnî (14 şiir) gelir.

Mecmuadaki şiirlerin on beşinin başlığında nazire ibaresi yer almaktadır. Ancak, başlıklarında nazire olarak belirtilmese de mahlas beyitlerine baktığımızda 251 ve 253 numaralı şiirlerin de nazire olduklarını anlıyoruz. Mecmuada önce zemin şiire, sonra nazireye yer verilmiştir. Nazire yazan şairler, nazirelerin şiir ve varak numaraları ile tanzir edilen şairler ve tanzir edilen şiirlerin numaralarını aşağıdaki tabloda gösterdik:

131 Süleymān 1 gazel

132 Şāhī 2 gazel

133 Şefī‘ī 1 gazel

134 Şemsī 3 gazel

135 Şey9ī 33 gazel, 1 kaside 136 Şīrāzī 4 gazel, 1 müstezad 137 Tā’ibī 3 gazel 138 ‘Ulvī 5 gazel 139 U0ūlī 1 gazel 140 ‘UşşāBī 1 gazel 141 Vaīd 8 gazel 142 Vālī 1 gazel 143 Va0fī 1 gazel 144 Vehbī 40 gazel

145 Yayā 1 gazel, 1 rübâ’î (Farklı iki gazelinden alınan iki beyitten müteşekkil)

146 Yaş Bek 1 gazel

147 śa‘īfī 1 gazel

148 Sarīfī 2 gazel, 1 murabba

149 -ātī 32 gazel

Mecmuadaki şiirlerin nazım şekillerine baktığımızda en fazla gazel nazım şeklinin yer aldığını görüyoruz. Aşağıdaki tabloda mecmuada yer alan nazım şekillerini ve sayılarını gösterdik:1

1

Farsça şiirler ve rübâ’î başlığıyla verilen, ancak rübâ’î olmayan 3 şiir bu tabloya dahil edilmemiştir.

Tanzir Edilen Şiirin Numarası Nazirenin Şiir Numarası Nazirenin Varak Numarası

Tanzir Edilen Şair Nazire Yazan Şair

5 6 4b-5a Nizāmī Tā’ibī

84 85 22b-23a >ābit Sa‘d-ı Sivāsī

128 129 32b-33a Niāmī Dīde’ī

250 251 66b >ābit Sa‘d

252 253 66b-67a >ābit Sa‘d

254 255 67a Fı.nat Seyyid RıŜā

254 256 67a-67b Fı.nat Dersī Amed Efendi El-Gastamūnī

254 257 67b Fı.nat BāBī

254 258 67b-68a Fı.nat Cevrī

279 280 72a-72b Nevāyī Behiştī

286 288 74a Vaīd Elīf

300 77a-77b Rūī

368 369 90b-91a alīlī Sinān

455 456 109b-110a alīlī Amed

538 539 128a alīlī Fenāyī

734 735 174a alīlī Cem

746 747 178b Kāzım Rāşid

Nazım Şekli Adedi

Gazel 650 Murabba 18 Rübâ’î 11 Kıt’a 6 Kaside 8 Müstezad 2 Tercî’-i bend 2 Tahmis 1 Muhammes 1 Mesnevî 1

Tabloda belirtilen nazım şekillerinin haricinde nazım birimi olarak beyit hâlinde 7, bend hâlinde 4 şiir daha vardır. Mecmuada ayrıca beşi Farsça, biri de Halîlî’ye ait olmak üzere 22 muamma vardır.

Kaside olarak tespit ettiğimiz şiirler, tamamen değil de kasidenin bir bölümü seçilerek mecmuaya alınmış şiirlerdir. Aynı durum, tercî’-i bendlerden biri için de geçerlidir.

Mecmuada hece ölçüsüyle yazılan iki şiir vardır. Bunlardan birincisi Sâ’iloğlu’na aittir ve 15’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Đkincisi Đzzet’e aittir ve 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Geri kalan şiirlerin tamamı aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Mecmuada kullanılan vezinler ve sayıları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir:1

1

Farsça şiirler ve rübâ’îler bu tabloya dahil edilmemiştir.

Kullanılan Vezin Sayısı

Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilün 228 Fe‘ilātün Fe‘ilātün Fe‘ilātün Fe‘ilün 109 Mef‘ūlü Fā‘ilātü Mefā‘īlü Fā‘ilün 89 Mefā‘īlün Mefā‘īlün Mefā‘īlün Mefā‘īlün 80 Mef‘ūlü Mefā‘īlü Mefā‘īlü Fa‘ūlün 77

Mefā‘īlün Mefā‘īlün Fa‘ūlün 48

Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilün 24

Mefā‘ilün Fe‘ilātün Mefā‘ilün Fe‘ilün 22

Fe‘ilātün Mefā‘ilün Fe‘ilün 10

Müstef‘ilün Müstef‘ilün Müstef‘ilün Müstef‘ilün 9

Mef‘ūlü Mefā‘ilün Fa‘ūlün 6

Müfte‘ilün Mefā‘ilün Müfte‘ilün Mefā‘ilün 4

Müfte‘ilün Müfte‘ilün Fā‘ilün 2

Müfte‘ilün Fā‘ilün Müfte‘ilün Fā‘ilün 2 Mef‘ūlü Mefā‘īlün Mef‘ūlü Mefā‘īlün 2 Mef‘ūlü Fā‘ilātün Mef‘ūlü Fā‘ilātün 1

Fa‘ūlün Fa‘ūlün Fa‘ūlün Fa‘ūl 1

Müstef‘ilün Fa‘ūlün Müstef‘ilün Fa‘ūlün 1 Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün 1

2. Metni Kurarken Đzlenilen Yöntem

Mecmuada yer alan şiirleri yayımlanmış olan divanlarla, yüksek lisans veya doktora tezi olan yayımlanmamış divanlarla karşılaştırarak elimizdeki metni oluşturmaya çalıştık.

Metni oluştururken anlam ve vezin yönünden mecmua ve divandaki kelimelerden hangisi doğru ise onu esas aldık. Eğer anlam ve vezin bakımından her ikisi de doğru ise mecmuayı esas aldık.

Necâtî Beg Divanı’nda asūūūūd, mecmuada raBBBBīīīīb olarak geçen kelimelerden, vezin bakımından farklılık olmasa da, anlam bakımından daha uygun olan rakîb kelimesini tercih ettik.

Cevr ile sevdigümden ayırdı meni rararaBBBBībra ībīb īb Sevdüklerinde bulsun efendim iden baña

(Necâtî, 11/2)1

Ahmed Paşa Divanı’nda miskīīīīn, mecmuada müşgīīīīn olarak geçen kelimelerden, vezin ve anlam bakımından farklılık olmasa da, mecmuada geçen müşgīīīīn kelimesini tercih ettik.

Çözse müşgmüşgmüşgīnmüşgīnīn dāmen-i zülfin ‘arūs-ı üsn-i dôst īn Galmaya bir nāfe-i Çīnüñ girībānı dürüst

(Ahmed Paşa, 46/2)

Karamanlı Nizâmî Divanı’nda āāāāāāāāret, mecmuada āāāāāāāārāāāāt olarak geçen kelimelerden, vezne uygun olan divanda geçen āāāāāāāāret kelimesini metne aldık.

Ten Bıldı āāāāāāāāretretret itmedügi gözlerüñ hemīn ret Gör niçe Bara çölde Bodı beni ‘āBıbet

(Karamanlı Nizâmî, 38/3)

Nâbî’ye ait şu rübâ’îde, divanda rindāāāān; mecmuada ‘irfāāāān olarak geçen kelimelerden, vezin bakımından farklılık olmasa da, anlam bakımından daha uygun

1

olan divanda geçen rindāāāān kelimesini metne aldık. Eşk-i siteme dīde-i rindānrindānrindānrindān ma90ū0 Cām-ı .araba meclis-i nā-dān ma90ū0 Tertīb-i *akīm ma0laat-ı bīnledür Endūha göñül 9andeye 9ūbān ma90ū0

(Nâbî, 339)

Ahmed Paşa’ya ait bir gazelde divanda 0000ububububaaaa, mecmuada 0000abūabūabūaaaa olarak abū geçen kelimelerden vezin ve anlam bakımından uygun olan divanda geçen 0000ububububaaaa kelimesini metne aldık.

Şām-ı zülfüñden meşām-ı cānuma bir şemme būy Kārbān-ı bād-ı 0000uuuubbbbaaaa armaāan ı0marlaram

(Ahmed Paşa, 504/3)

Divanlarda yanlış okunmuş olup mecmuada doğru yazıldığını düşündüğümüz kelimelerden mecmuada geçen kelimeyi tercih ettik. Nâbî’ye ait şu rübâ’îdeki ol meh kelime grubu divanda olma şeklinde okunmuştur.

Ol Ol Ol

Ol mehmehmeh bu fenāda ideli ser-be-heves meh ˇāhişgerī-i kām içün ālūde-nefes Rāat idügin murā-ı zekī fehm eyler Pervāz-ı perīşāna göre künc-i Bafes

(Nâbî, 319)

Bazı beyit ya da mısralarda divanlarda bulunmayan, fakat mecmuada yer alan yazım yanlışlarını dipnotla gösterdik. Karamanlı Nizâmî’ye ait bir gazelde 9999ˇān olarak yazdığımız kelime, mecmuada 9999ūn olarak yazılmıştır.

Meh ne lāf eyler senüñle 9999ˇānˇānˇānˇān-ı üsn açmaBda kim Gapu Boymaz gezmedük bulınca bir nānı dürüst

Mecmuadaki yazım yanlışlarını mümküm mertebe düzelttik ve bunları dipnotta gösterdik. Siyâhî’ye ait bir gazelde geçen ve metinde gülmek olarak yazdığımız kelime, mecmuada göñlümüñ; pāāāādişāāāāhum olarak yazdığımız kelime, mecmuada pādişā vü hem olarak geçmektedir.

Gü GüGü

Gülmeklmeklmeklmek ol āonca-i güzīne gerek AālamaB bülbül-i azīne gerek

(Siyâhî, 440/1)

Müna0ır Bılma lu.fuñ aāyāra PādiPādişşşşāhumPādiPādiāhumāhum seni yirine gerek āhum

(Siyâhî, 440/2)

Siyâhî’ye ait aşağıdaki beyitte olduğu gibi metin tamirinde bulunduğumuz yerlerde köşeli parantez kullandık.

Cānı çıBsun SiyāhSiyāhSiyāhīīīīnüñ āam ile Siyāh ‘ĀşıB [olma[olma[olmaBBBB]]]] anuñ nesine gerek [olma

(Siyâhî, 440/5)

Halîlî’ye ait şu beytin ilk mısraında olduğu gibi vezni problemli olan ve metin tamirinde bulunamadığımız mısraları dipnotta belirttik.

A AA

A0000ılayın dılayın dılayın dılayın dārārār----ı beārı beı beı belāya dünyāda Manlāya dünyāda Manlāya dünyāda Manlāya dünyāda Man0000ūrvārūrvārūrvār ūrvār Niçe dil-şād olmasun kim rūy-ı dil-dārın görür

(Halîlî, 176/6)

Mısralarda vezin gereği yaptığımız düzeltme ve değişiklikleri dipnotta gösterdik. Halîlî’ye ait şu beyitte eserse diye düzelttiğimiz kelime, mecmuada irse olarak geçmekte olup bu kelime mısranın vezne uyumunu bozmaktadır.

Peyk-i devletdür eger eserseeserseeserseeserse kūyuñdan nesīm Cān virem şükrānesine zer nedür yā9od ne sīm

Mecmua ve divanları karşılaştırırken farklılıkları dipnotta gösterdik. Dipnotta farkları belirtirken önce şiir, daha sonra beyit ve mısra numarasını verdik. Şiir ve beyit numaralarını Latin rakamlarıyla, bent numaralarını Romen rakamlarıyla gösterdik. Beyitlerden oluşan şiirlerde birinci mısra için a, ikinci mısra için b harfini kullandık. Bentlerden oluşan şiirlerde, kıt’a ve rübâ’îlerde mısra numaralarını Latin rakamlarıyla gösterdik.

Şiir numaralarından sonra ve aynı mısra içerisinde yer alan farklılıkların arasında eğik çizgi kullandık. Karşılaştırmada doğru kabul ettiğimiz ya da tercih ettiğimiz ibareyi önce, yanlış ya da farklı olan ibareyi sonra aldık. Mecmuada ve divanda bulunup sıraları farklı olan beyitlerde mecmuayı esas aldık ve bu farklılığı dipnotta beyit numaraları arasına koyduğumuz iki nokta işaretiyle gösterdik.

Mecmuada veya divanda beyit ya da mısra tamamen farklı ise dipnota sadece farklı olan kısmı almayı yeterli gördük.1

Mecmuada olup da divanda bulunmayan kelime, mısra, beyit ya da bentleri – D. ; mecmuada olmayıp da divanda bulunan kelime, mısra, beyit ya da bentleri – M. şeklinde gösterdik. Mecmuada bulunmayan beyitleri metne dahil ettik ve bunları dipnotta gösterdik. 2

Metinde yer alan ayetleri, hadisleri, Arapça ve Farsça ifadeleri italik olarak yazıp mümkün mertebe bunların anlamlarını ve ayetlerin hangi surelerde geçtiklerini dipnotta gösterdik. Ayetleri belirtirken önce mealini, sonra sure ismini, daha sonra sure ve ayet numarasını verdik. 3

Metni hazırlarken şairlerin yaşadıkları dönemin ses hususiyetlerini göz önünde bulundurduk. Şairi belli olmayan şiirleri ise Eski Anadolu Türkçesi dil özellikleriyle okumaya çalıştık.

Mecmuadaki Farsça şiirleri Latin alfabesine aktarmadan olduğu gibi metne aldık. Okunamayan ya da okunuşunda tereddüde düşülen kelimeleri de metne aynen aldık.

1

Necâtî, 11/4; Âşık Ömer, 68/ II-1

2

Nâbî, 65/4; Necâtî, 80/3; Şeyhî, 562/3

3

Başlık verilmeyen şiirlere şairlerin mahlasını, mahlas bulunmayan şiirlere de şiirlerin nazım şekillerini başlık olarak verdik.

Vezin gereği bazı kelimelere ses ilave etmek durumunda kaldık. Koca Râgıb Paşa’nın meşhur gazelindeki bezmde kelimesi yazıldığı gibi okunduğunda vezne uymamaktadır. Bu yüzden kelimeyi bezimde şeklinde okumak gerekir.

Ser-āāāz eyledükce ba=e bülbül revnaB-ı gülden BezimdeBezimde BulBul-i mīnā mülüñ keyfiyyetin söyler BezimdeBezimde

(Koca Râgıb Paşa, 239/2)

Mecmuada tamlamaları belirtmek için kelimelerin sonuna getirilen “ye-ى” harfini, kısa çizgi ile yazdık ve bu hususu dipnotta belirttik. Şeyhî’nin aşağıdaki beytinde gül-i ter şeklinde yazdığımız tamlama mecmuada güli ter şeklinde yazılmıştır. Tamlamaların bu şekilde yazılmasına mecmuada sıkça rastladık.

SāBiyā cām-ı muravvaB 0un ki sāāar devridür Lāle bigi al olalum çün gülgülgülgül----iiii terterterter devridür

(Şeyhî, 243/1)

Divanlarda olup da mecmuada bulunmayan, ancak vezin ve anlam gereği bulunması gereken bağlama edatı olan “ve- ” ile belirtme eklerini (-ı, -i, -u, -ü) köşeli parantezle yazdık.

Mey [ü][ü][ü][ü] mabūb ile ‘işret iderken meclise nā-gāh RaBīb-i bed-liBā gelüp belā olmaB ne müşkildür

(Sa’d, 251/4)

Đkili okunuşları olan bazı kelimelerde “nice” yerine “niçe”yi, “ayş” yerine “ıyş”ı, “sühan” yerine “suhan”ı, “hüsrev” yerine “husrev”i, “dost” yerine “dôst”u, “ışk” yerine “aşk”ı, “rusvâ” yerine “rüsvâ”yı, “burhân” yerine “bürhân”ı, “hicr” yerine “hecr”i tercih ettik.

Mecmuada şiiri bulunan şairlerin yayımlanmış ya da tez olarak çalışılmış divanlarında bulamadığımız şiirleri dipnotta belirttik. Şiirlerini divanlarda bulamadığımız şairler ve şiir sayıları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Şairin Mahlası Şiir

Sayısı Şairin Mahlası Şiir Sayısı Şairin Mahlası Şiir Sayısı

-ātī 32 Sāmī 2 Cevrī 1

‘A.āyī 18 Şey9ī 2 Behiştī 1

‘Ulvī 5 ‘Đzzet 2 Ramī 1

*aBīBī 5 Cinānī 2 Amedī 1

Rüşdī 3 Amed 2 Vehbī 1

>ābit 3 Nābī 1 GāPī Burhāne’d-dīn 1

‘ĀşıB ‘Ömer 2 ayālī 1 ‘Avnī 1

*amdī 2 FaŜlī 1 ‘Aynī 1

Yayımlanmış veya tez olarak hazırlanmış divanlarda bulamadığımız şiirlerin bir kısmını burada örnek olarak veriyoruz.

Aşağıda matla beyti verilen gazel Ahmed Paşa Divanı’nda1

bulunamadı: Āh eger bir kez yüzüñden götürür olsañ niBāb

Tevbeler bünyādını ‘aşBuñ Bılur yine 9arāb (19) Aşağıda matla beyti verilen gazel Nâbî Divanı’nda2

bulunamadı: Ser-i bāmında sipihrüñ çalınur nevbet-i şey9

Çar9a gencīde degül dā’ire-i devlet-i şey9 (77) Aşağıda matla beyti verilen gazel Şeyhî Divanı’nda3

bulunamadı: SāBiyā .oldur Bade şol meh-liBānuñ ‘aşBına

Zehr ise nūş idelüm ol bī-vefānuñ ‘aşBına

(652)

Aşağıda matla beyti verilen gazel Hayâlî Divanı’nda4

bulunamadı: Bāde-i bezm-i āamum reng-i ru9-ı dil-9astedür

Cām-ı şevBüm nūn-ı ma‘kūs-ı 9a.-ı işkestedür (110)

1

Ahmed Paşa DivanıAhmed Paşa DivanıAhmed Paşa DivanıAhmed Paşa Divanı (Tarlan, 1966)

2

Nâbî DîvânıNâbî DîvânıNâbî DîvânıNâbî Dîvânı C. C. C. I ve C. II C.I ve C. III ve C. II (Bilkan, 1997) I ve C. II

3

Şeyhî DivanıŞeyhî DivanıŞeyhî DivanıŞeyhî Divanı (Đsen ve Kurnaz, 1990)

4

Aşağıda matla beyti verilen gazel Zâtî Divanı’nda1

bulunamadı: Şehā bu benlügi bāzār-ı ‘aşBda senden aldum ben Anuñçün bu derūnumda aradum seni buldum ben

(540)

Aşağıda matla beyti verilen gazel Sâbit Divanı’nda2

bulunamadı: arīdār-ı vi0āl-i dil-rübā olmaB ne müşkildür

RıŜā ile giriftār-ı belā olmaB ne müşkildür

(250)

1

Zâtî Dîvânı Gazeller Kısmı C. III Zâtî Dîvânı Gazeller Kısmı C. III Zâtî Dîvânı Gazeller Kısmı C. III Zâtî Dîvânı Gazeller Kısmı C. III (Çavuşoğlu ve Tanyeri: 1987)

2

II. BÖLÜM

13450 NUMARALI ŞĐĐR MECMUASININ METNĐ

1a 1 1a 1 1a 1 1a 1

[[[[BeytBeytBeytBeyt]]]]

Mefā‘īlün Mefā‘īlün Mefā‘īlün Mefā‘īlün GaŜā-rā bir 0aban taşı bir altun kāseyi Bırsa Ne artar Bıymeti taşuñ ne Bıymetden Balur kāse

2222 [[[[Kıt’aKıt’aKıt’a]]]] Kıt’a

Fe‘ilātün Fe‘ilātün Fe‘ilātün Fe‘ilün 1 Kesr-i bas.ına Basāvet mi gerek dünyānuñ

Sī9-i maB0ūd[ı] pür olsun Bırılan cām olsun

2 Ey göñül 0avm-ı firāBuñ da olur encāmı Gözet ümmīd-i vi0āli hele bayram olsun 2a 2a 2a 2a 3333  

ānānān----ı Aānı Aı Aı Amed Fermāyedmed Fermāyedmed Fermāyedmed Fermāyed

3a 3a 3a 3a 4 4 4 4 Ma MaMa

Mammmmūūūūd Efendid Efendid Efendid Efendi Mefā‘īlün Mefā‘īlün Fa‘ūlün 1 udāya amd ü minnet evvel ā9ir*

Ki oldur āhir ü bā.ında āhir

2 Suhūrı perde olmışdur uhūra Gözi olan delīl ister mi nūra

3 Güneş āhir degül midür Barındaş Ne var görmezse anı çeşm-i 9uffāş

4 udā āhir durur ma9lūB mestūr ilāfın añlayup olma *aBdan dūr

5 ‘Aceb 0un‘ u ‘aceb sırr-ı Đlāhī Ki olmışdur ‘avālim cilvegāhı

6 Hemān lev=-i cehāletden elüñ yu Bu Kev=erden içegör bir içim 0u

7 Bu āhir bildügüñe olma maārūr 1aBın ki ma‘rifetden olasın dūr

8 ‘IBāl-i ‘aBl-ı cüz’īden 9alā0 ol Efendi bāde-nūş-ı bezm-i 9ā0 ol

[[[[NesirNesirNesirNesir]]]]

4b 4b 4b 4b 5 5 5 5**** Ni Ni Ni

Niāāāāmmmmīīīī Ferm Ferm Ferm Fermāāāāyedyedyed yed

Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilün 1 Ey cemālüñ āyeti ‘unvān-ı dīvān-ı Badīm

4b: Mısra vezne uymuyor.

* _{Karamanlı Nizâmî}

Karamanlı Nizâmî Karamanlı Nizâmî

Gaşlaruñ .uārası bismi’llāhi’r-Ramāni’r-Raīm

2 Seni bu üsn ile görürken hevādan şey9-i şehr Tevbe ‘arŜ eyler baña estaāfiru’llāhe’l-‘aīm

3 Lām-ı zülf-i ser-nigūn naBşına ol dür-dānenüñ∗∗∗∗

Ey raBīb el 0unma kim lā taBrabū māle’l-yetīm

4 ālüñ ol Hindū ki Rūm ilinde dutmışdur maBām Zülfüñ ol .āvūs kim gülşende olmışdur muBīm

5 Nāfe-i çīn-i 0açuñdan Bı00adur ammā 9a.ā Nergis-i şehlā gözüñden nüs9adur līkin saBīm

6 Görseñ ey dil-ber ki sensüz niçesi ‘ıyş eylerem Eşk sāBī āh mu.rıb nāle hem-dem āam nedīm*

7 Minet ü derd ile pür-nemdür NiNiNiNiāmīāmīāmīnüñ gözi āmī Dutalı gözde maBām ol Başları nūn aāzı mīm

6666 Na Na Na

Naīreīreīre----i Tā’ibīīrei Tā’ibīi Tā’ibīi Tā’ibī

Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilün 1 Ey sevād-ı zülf[i] ve’l-leyl [ü] yüzi bāā-ı na‘īm

Şānuña dinildi senüñ kim ‘alā 9ulBın ‘aīm

5555/1b bismi’llāhi’r-Ramāni’r-Raīm: “Rahman ve Rahim olan Allâh’ın adıyla”. Vezin gereği “bismi’llāhi Ramāni’r-Raīm” okunması gerekiyor.

2a üsn ile: lu.f ile D.

2b estaāfiru’llāhe’l-‘aīm: “Ulu Allah’tan af dilerim.” 3a zülf-i: zülfüñ M.

3b lā taBrabū māle’l-yetīm: “Yaklaşmayın yetimin malına…” En’am (6/152), Đsrâ (17/34) 4: 6 D.

4a dutmışdur maBām: .utmışdur va.an D. 5: 4 D.

5a çīn-i: çīnī D. / ammā: lākin D. 6: 5 D.

6666/1a ve’l-leyl: “Geceye andolsun.” Duhâ (93/2)

1b‘alā: Metinde elîf-i maksûre ile yazılmış. / ‘alā 9uluBın ‘aīm: “(Sen), büyük bir ahlak üzerinde(sin).” Kalem (68/4) / 9ulBın: Vezin gereği bu şekilde okunmuştur.

2 Āyet-i innā hedeynāhü’s-sebīli oBıyan Bildi kim ‘aşBuñ .arīBidür 0ırā.-ı müstaBīm

3 Yüzüñüñ niçün 9ayāli göñlüm itmez cā didüm Jeng-i ‘āyīne didi 9ayme kim ola [pek] va9īm

4 Gözlerüñden öyle nāBıhluB irüşdi cismüme Ger ölüp sinemde biten otlar olısar saBīm

5 Rāat-ı rūı getür sāBī ki ‘işret vaBtidür

Bülbül-i cān zīra kim gülşende olmışdur nedīm

5a 5a 5a

5a 6 SāBiyā germ-hevādur 0un mey-i sīm-ābı kim Cur‘asın ger nūş iderse zind’ola 9āk-i remīm

7 Görmedük çün yüzini zülfin va.an Bıl Tā’ibīTā’ibīTā’ibī Tā’ibī Zīra kim irdügi yirde gic’olur ādem muBīm

7777 



alīlī Fermāyalīlī Fermāyalīlī Fermāyedalīlī Fermāyeded ed

Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilün 1 Peyk-i devletdür eger eserse kūyuñdan nesīm*

Cān virem şükrānesine zer nedür yā9od ne sīm

2 Yāre āamzeñ 9ançeri key teşnedür Ban içmege Kim ciger andan delinmiş dil dolınmış derd ü nīm

3 Rūz [u] şeb cān yaBaram cānā caīminde āamuñ Tā bulam bir gün meger va0luñ na‘īminden na‘īm

2a innā hedeynāhü’s-sebīl: “Biz ona (insana doğru) yolu gösterdik.” Đnsan (76/3) 2b 0ırā.-ı müstaBīm: “Doğru yol, hak yol” Fatiha (1/5)

5a Rāat-ı: Metinde “Rāatı”. 6a eylerem: iderem D.

7777/1a eserse: Metinde “irse”, vezin ve anlam gereği düzeltilmiştir. 3a Rūz [u]: Metinde “Rūzı”.

4 Müşterīdür .al‘atuñ envārına şems-i felek Ol sebebden seyr ider bir gūşede olmaz muBīm

5 *üsn ile hem-tā bulınmaz saña ey 9ulB-ı asen *aB Ta‘ālā eylesün yaşuñ uzun ‘ömrüñ delīm

6 Men‘ ider senden beni ram eylemez şey.ān raBīb OBuram def‘ine bismi’llāhi’r-Ramāni’r-Raīm

7 Vāh ne Hindū-beççedür 9ālüñ ki lu‘bet-bāz olup Gülsitān-ı üsne girmiş çar9 ider sihr-i ‘aīm

8 Derdmendüñdür alīlīalīlīalīlīalīlī āline Bılāıl naar Şimdi kim olmış durur derd-i firāBuñla saBīm

8888 Der

DerDer

Der----TevTevTevTevīdīdīdīd----i Bārī Sa‘dī Fermāyedi Bārī Sa‘dī Fermāyedi Bārī Sa‘dī Fermāyedi Bārī Sa‘dī Fermāyed Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilātün Fā‘ilün 1 FaŜluña bil baāladum yār-i ead ferd-i ead∗

Cümlenüñ ma‘būdı sensin dā’imā ayy-i ebed*

5b 5b 5b

5b 2 OBuram ismüñde bismi’llāhi’r-Ramāni’r-Raīm Hem 0ıfātuñdur 0ıfāt-ı Bul hüva’llāhü ead

3 Evvel ü ā9ir hüve’l-ayyu’lle'īsin lā-yemūt Sāhir ü bā.ın hüve’l-bāBīsin Allāhu’0-0amed

4 Lem yelidsin oBıdılar ey ve lem yūled seni

5a 9ulB-ı: Metinde “9ulBı”.

6b bismi’llāhi’r-Ramāni’r-Raīm: Vezin gereği “bismi’llāhi Ramāni’r-Raīm” okunması gerekiyor. 8888/2b Bul hüva’llāhü ead: “De ki ‘O, Allah’tır, bir tektir.’ ” Đhlas (112/1)

3a hüve’l-ayyu’lle'ī: “O, daima diridir.” / lā-yemūt: “Ölmez” Furkan (25/58)

3b hüve’l-bāBī: “O (Allah) ölümsüzdür.” / Allāhü’0-0amed: “Allah Samed’dir. (Her şey O’na muhtaçtır; O, hiçbir şeye muhtaç değildir.)” Đhlas (112/2)

4a Lem yelid ve lem yūled: “O’ndan çocuk olmamıştır. (Kimsenin babası değildir.) Kendisi de doğmamıştır. (Kimsenin çocuğu değildir.)” Đhlas (112/3)

Lem yekün 'āt-ı 0ıfātuñdur leū küfven ead 5 Ol zamān kim lu.f ile bir gevhere Bılduñ naar

Ol güherden oldı çün kim cümle eşyā’ü’l-e‘ad

6 Kāf ile nūndan yaratduñ on sekiz biñ ‘ālemi Gudretüñden erba‘īn günde tamām idildi ced

7 Sa‘dSa‘dīīīīnüñ göñlinde senden özge dā’im nesne yoB Sa‘dSa‘d Ol aBīrüñ hem dilinde dā’imā ayy-i ebed

9999

Ke KeKe

Ke''''ā Derā Derā Der----Tevā DerTevTevīdTev īdīd----i Bārīīdi Bārīi Bārīi Bārī----i i i i Ta‘ālTa‘ālTa‘ālTa‘ālāāāā Mef‘ūlü Fā‘ilātü Mefā‘īlü Fā‘ilün

1 Yā mahare’l-ayāt ve yā mahare’l-memāt

Ente’lle'ī teferradü bi’l-faŜl ü ve’0-0ıfāt 2 Ey vācibü’l-vücūd ki berr ü eadiyet*

Geşt-i delīl cümle vücūdāt [u] mümkināt

3 -ātuñ tefekkürinde taayyürdedür ‘uBūl Va0fuñ ta0avvurında Busūrda [bu] cümle 'āt

4 Her yañeden cenābuñadur secde-i niyāz Ger 9ānBāh mescid [ü] ger deyr ü sūmenāt

5 Emrüñle dā’ir oldı bu nüh [çar9-ı] nīl-reng *ükmüñle merkez oldı seng [ü] 9āk-i bī-=ebāt

6 Künhini 'ātuñuñ niçe idrāk ide ‘uBūl

4b Lem yekün leū küfüven ead: “Hiçbir şey O’na denk ve benzer değildir.” Đhlas (112/4) / küfven: Vezin gereği bu şekilde okunmuştur.

9999/5a dā’ir: Metinde “dāyir”. 5b 9āk-i: Metinde “9āki”.

Çün yoB Cenāb-ı ‘Đzzetüñe ayyiz [ü] cihāt

6a 6a 6a

6a 7 Gahruñ Bılıcıdur ki ‘adū gerdenin biçer∗

Lu.fuñ nesīmidür ki virür mürdeye ayāt

8 Bī-mi=l [ü] bī-bedelsin [ü] bī-şibh [ü] bī-naīr bende-perver-i 9allāB-ı kā’ināt

9 Her nā.ıBuñ dilindeki sübāne lā-yenām Her 0āmit oldı 0un‘uña āyāt-i beyyināt

10 *ikmetlerüñe 'errece yol bulmadı ‘uBūl Gudretlerüñe ‘āciz ü ser-geştedür şetāt

11 FaŜluñ olursa zehr-i Helāhil olur şeker Gahruñ iderse zehre döner şehd ile nebāt

12 Medüñde ‘ācizem n’ideyüm ey udā-yı pāk Mūrem ki ne add ile ideyüm amd ile =enāt

13 Erzānī Bıl alīlialīlialīliye dīdār-ı cenneti alīli Nār-ı caīmden aña lu.f eyle vir necāt

10 1010 10 Der Der Der

Der----MedMedMedMed----i Đmi Đmi Đmi Đmāmü’lāmü’lāmü’l----Mürselīn ve āmü’lMürselīn ve Mürselīn ve Mürselīn ve ātemü’nātemü’nātemü’nātemü’n----NebiyyīnNebiyyīnNebiyyīnNebiyyīn Mef‘ūlü Fā‘ilātü Mefā‘īlü Fā‘ilün

1 Yā mecma‘a’l-meāsin ü yā menba‘a’l-kerem

Levlāke keyfe yu9liBu şey’i mine’l-‘adem

2 Ente’ş-şefī‘u fe-yek recā’-i şefā‘at

Yā 9āteme’r-risāletü yā seyyide’l-ümem

7a gerdenin: Metinde “gerdānın”, vezin gereği kısaltılmıştır. 9a sübāne: “Tesbih ederim ki…” / lā-yenām: “Uyumaz.”

3 Sul.ān-ı şer‘ [ü] server-i ser-tāc-ı enbiyā Şemsü’l-‘Arab resūl-i Bamer-.al‘at-i ‘Acem*

4 Nūr-ı Hüdā Resūl-i udā seyyidü’l-verā ‘Āliyy-i ‘alā vāliyy-i velā vāli’l-ümem

6b 6b 6b

6b 5 Sīmurg-ı Gāf sidre-i a‘lā abīb-i *aB Şehbāz-ı āşiyāne-i ve’n-nūn ve’l-Balem

6 Nūr-ı nübüvvetüñle durur ‘ālem pür-Ŝiyā Māh-ı şerī‘atüñ durur olan māni‘-i ulem

7 Ey ‘un0ur-ı tū zübde-i ma0ūl-i kā’ināt Ey 'āt-ı tū netīce-i lu.f-ı üli’n-ni‘am

8 Cāndan ni‘am her ol ki didi emr-i şer‘üñe Sensin şefī‘ yevm-i cezāda aña ne āam

9 Umar alīlalīlalīlīīīī 9aste .apuñdan şefā‘ati alīl Đtseñ şefā‘ati keremüñden ne ola kem

* * *

*arfü’larfü’larfü’l----Elfarfü’lElfElfElf 11 1111 11∗∗∗∗ Necātī Necātī Necātī Necātī

Mef‘ūlü Fā‘ilātü Mefā‘īlü Fā‘ilün 1 Mümkin degül ki 0arıla bir sīm-ten baña

Ölem gidem meger ki 0aralar kefen baña

10 10 10

10/4a Nūr-ı: Metinde “Nūrı”. / verā: Metinde elîf-i maksûre ile yazılmış. 5b nūn ve’l-Balem: “Nûn. Kaleme and olsun.” Kalem (68/1)

6b Māh-ı: Metinde “Māhı”.

8b aña: Metinde “şefī‘” kelimesinden sonra gelmektedir, vezin gereği kelimenin yeri değiştirilmiştir.

∗

Necati Beg DivanıNecati Beg DivanıNecati Beg DivanıNecati Beg Divanı (Tarlan, 1997: 154-155) 11

11 11

11/1a mümkin degül: mümkin midür D. 1b saralar: sarıla D.