Akademisyenlerin ‹fl Doyumu ve Etkileyen Faktörler
Academicians' Job Satisfaction and Effective FactorsÜlfiye Çelikkalp1 , Münire Temel1 , fiebnem Bilgiç2 1Nam›k Kemal Üniversitesi Sa¤l›k Yüksekokulu, Tekirda¤
2Trakya Üniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi, Edirne
İD İD
İD
‹‹
lk kez 1920’lerde ortaya ç›kan, 1930–40’l› y›llarda anlafl›lan ifl doyumu kavram›, kiflinin iflinden ve iflle ilgili olan faktör-lerden ald›¤› hazz› ve mutlulu¤u aç›klamaktad›r (Dursun ve ‹fltar, 2014; ‹nand›, Tunç ve Uslu, 2013). Yap›lan ifl, bireyin istedi¤i gibi sonuçlan›rsa birey motive olmakta ve doyum elde etmektedir. Bu nedenle, ifl doyumu iflin kendisinden, çal›flma koflullar›n›n uygunlu¤undan, ifl arkadafllar› ve yöneticilerle olan iliflkilerden (‹nand› vd., 2013; Machado-Taylor, 2014; Shin ve Yung, 2014) ifl yükü, ücret, terfi gibi bir çok beklentiden etkilen-mektedir (Dursun ve ‹fltar, 2014; Machado-Taylor, 2014). So-nuç beklenen düzeyde de¤il ise birey olumsuz duygular yaflar ve ifl doyumu düzeyi düflük, iflinden memnun olmayan, dahave-rimsiz ve mutsuz bir çal›flan ortaya ç›kmaktad›r (Arslan ve Er-bay, 2017). Bununla birlikte ifl yaflam›ndaki doyumun, ifl d›fl› ya-flamdaki doyumu da olumlu etkiledi¤i bilinmektedir. Özellikle de çal›flanlar›n iflinden ailesine, ailesinden ifline yönelik sorun-lar›, ifl doyumu düzeyleri üzerinde etkili olabilmektedir (F›rat ve Cula, 2016). Bireyin hayat›nda büyük öneme sahip iki alan olan ifl ve aile hayat›, bireyin sa¤l›¤› ve üretkenli¤i üzerinde önemli bir etkiye sahiptir (Polatç› ve Keser, 2017; Schieman ve Young, 2010). Son zamanlarda ifl ve aile alanlar›, modern çal›flma flekil-leri ve paylafl›lan bilgi teknolojiflekil-lerinden dolay› daha s›n›rs›z ha-le gelmifltir (Albertsen, Persson, Garde ve Rugulies, 2010; Shin ve Yung, 2014). Yap›lacak daha fazla iflin olmas›, yap›lan iflte
da-Bu çal›flman›n amac›, akademisyenlerin ifl doyumu düzeyini tespit etmek ve sosyodemografik özelliklerin; ifl yükü, ifl-aile ve aile-ifl çat›flmalar›n›n ifl doyumu üzerindeki etkisini belirlemektir Çal›flma, bir devlet üniversite-sinde görev yapan 209 akademisyen ile yürütülmüfltür. Verilerin toplan-mas›nda Minnesota ‹fl Doyumu Ölçe¤i, ‹fl Yükü Ölçe¤i, ‹fl-Aile, Aile-‹fl Çat›flmas› Ölçe¤i ve sosyodemografik de¤iflkenleri içeren soru formu kul-lan›lm›flt›r. Çal›flmada kad›nlar›n erkeklere göre, araflt›rma görevlilerinin profesör/doçentlere göre, mesle¤inden ve ald›¤› ücretten memnun olma-yanlar›n olanlara göre ifl doyumu puanlar› anlaml› düzeyde düflük bulun-mufltur. Kad›n olmak, araflt›rma görevlisi olarak çal›flmak, bilimsel çal›fl-malara fazla zaman ay›rmak, 0–6 yafl aras› çocu¤a sahip olmak gibi de¤ifl-kenler ifl-aile ve aile- ifl çat›flmas› puanlar›nda farkl›l›k oluflturmaktad›r. ‹fl-aile, aile-ifl çat›flmalar› ile ifl doyumu aras›nda negatif yönde anlaml› bir iliflki vard›r. Akademisyenlerin ifl doyum düzeyleri düflük olmamakla bir-likte daha fazla ifl-aile çat›flmas› yaflad›¤› belirlenmifltir. ‹fl-aile çat›flmas›-n›n bireylerin ve örgütün performans› üzerinde etkili oldu¤u ve destekle-yici bir örgüt kültürünün ifl doyumu ve ifl-aile dengesinde etkili olaca¤› aç›kt›r. ‹fl ve aile yaflam›n› dengelenmek için hem örgütlü hem de bireysel bafla ç›kma stratejilerinin gelifltirilmesine ihtiyaç vard›r.
Anahtar sözcükler:Akademisyen, ifl-aile dengesi, ifl doyumu.
The aim of this study is to determine the level of job satisfaction of academi-cians and to determine the effect of socio-demographic characteristics, work-load, work-family and family-job conflicts on job satisfaction. The study was conducted with 209 academicians working at a state university. The data were collected using the Minnesota Job Satisfaction Scale, Work-Family, Family-Work Conflict Scale, and a form including sociodemographic vari-ables. In the study, job satisfaction scores of women compared to men, research assistants compared to professors/associate professors, and academi-cians not satisfied with their job and salary compared to those satisfied were found out to be significantly low. Variables such as being a woman, working as a research assistant, devoting much time to scientific work, and having a child of 0-6 years of age lead to differences in the scores of work-family, fam-ily-work conflict. There is a significant negative relationship between work-family, family-work conflict and job satisfaction. It was determined that despite the job satisfaction level not being low, academicians experience more work-family conflict. It is clear that job-family conflict affects the perform-ance of both the individual and the organization, and that a supporting orga-nizational culture would have a positive effect on job satisfaction as well as on family-work balance. In order to balance the family and career, there is a need to develop both organizational and individual coping strategies.
Keywords:Academician, job satisfaction, work-family balance.
Özet Abstract
‹letiflim / Correspondence:
Ö¤r. Gör. Dr. Ülfiye Çelikkalp Nam›k Kemal Üniversitesi Sa¤l›k Yüksekokulu, 59030
Yüksekö¤retim Dergisi / Journal of Higher Education (Turkey), 9(1), 59–66. © 2019 Deomed Gelifl tarihi / Received: Ocak / January 12, 2018; Kabul tarihi / Accepted: Haziran / June 19, 2018
Bu makalenin at›f künyesi / Please cite this article as: Çelikkalp, Ü., Temel, M., & Bilgiç, fi. (2019). Akademisyenlerin ifl doyumu ve etkileyen faktörler. Yüksekö¤retim Dergisi, 9(1), 59–66. doi:10.2399/yod.18.031
ha yetkili bir seviyede olmak, ifli gerçeklefltirirken co¤rafi anlam-da bir ba¤›ms›zl›¤›n olmas› (Albertsen vd., 2010) bu iki alan ara-s›ndaki s›n›r› daha görünmez hale getirmifltir (Pillay ve Abhaya-wansa, 2014). Bu nedenle ifl ve aile alanlar› aras›ndaki bu s›n›r-lar›n bulan›klaflmas›, ifl ve aile yaflam› aras›ndaki çat›flma düzey-lerini art›rm›flt›r (Schieman ve Glavin, 2008; Schieman ve Yo-ung, 2010). Araflt›rmalar, tutarl› bir flekilde ifle ait faktörlerin (örn. ifl yükü, uzun çal›flma saatleri, ücret, ifl iliflkileri gibi) ifl-ai-le çat›flmas›, aiifl-ai-leye ait faktörifl-ai-lerin (örn. yafl, çocuk say›s›, aiifl-ai-le ilifl-kileri gibi) ise aile-ifl çat›flmas› üzerinde etkili oldu¤unu göster-mektedir (Albertsen vd., 2010; Fox, Fonseca ve Bao, 2011; Shie-man ve Young, 2010). ‹fl ve aile hayat› aras›ndaki etkileflimin olumlu yönde olmas› durumunda bireyin stres yaflamas› engel-lenerek yüksek performansta çal›flabilmesi mümkün olmaktad›r. Di¤er yandan ifl ve aile hayat› aras›ndaki çat›flma veya olumsuz etkileflim de bireyin bu iki yaflam alan› aras›nda kalmas›na ve bu-na ba¤l› olarak depresyon, verimsizlik ve performans düflüklü¤ü yaflamas›na neden olmaktad›r (Polatç› ve Keser, 2017). Bu iki alan aras›ndaki dengenin kurulamay›fl›, aile yaflam› memnuniye-tini azaltt›¤› gibi (Schieman ve Young, 2010), ifl doyumu ve ya-flam memnuniyetini de azaltmaktad›r (Özmete ve Eker, 2013). Birçok meslek, bireylerin ifl ve aile yaflamlar›n› dengeleme ça-balar›nda stres yaratan pek çok unsur tafl›makla birlikte (Y›lmaz, Çelebi ve Çakmakc›, 2014) akademisyenlik; fazla ders yükü, do-yum vermeyen ödül yap›s›, kadro sorunlar›, yetersiz ücret, kiflisel yeterliliklerin sürekli sorgulanmas›n› gerektiren bir çal›flma orta-m›, sürekli geliflme çabalar›n›n gereklili¤i, akademik çal›flmalara verilen deste¤in azl›¤›, fiziki çal›flma koflullar›n›n olumsuzlu¤u, etkin çal›flma gruplar›n›n olmay›fl› gibi birçok sorun ile di¤er meslekler aras›nda ön plana ç›kmaktad›r (Da¤deviren, Musao¤-lu, Ömürlü ve Öztora, 2011). Literatürde, bilim insan›n›n önce-li¤ini ifline verdi¤i, ifl yaflam› d›fl›nda çok az ilgisi ve sorumlulu¤u-nun oldu¤u ve kararl› bir flekilde bilimsel u¤rafl›s› ile ilgilendi¤i belirtilmektedir (Çoflkuner, 2013). Nitekim yap›lan çal›flmalar da bilim insanlar›n›n, kendilerini iflleri ile tan›mlad›klar›n› göster-mifltir (Do¤an, Demir ve Türkmen, 2016). Bilimde yer alan mü-kemmellik kültürü de, bilim insanlar›n› uzun çal›flma saatlerine ve aral›ks›z performansa yönlendirmektedir (Hermanowicz, 2003). Bu nedenle ifl, akademisyenler için öncelik olmakta ve bu durum, iflin di¤er yaflam alanlar› ile çat›flmas›na ortam haz›rla-maktad›r (Fox vd., 2011). Çünkü akademisyenlik, yüksek beklen-tileri nedeniyle ifl ve aile çat›flmas› için potansiyel oluflturabilecek koflullar› içinde bar›nd›ran bir meslektir (Do¤an vd., 2016).
Bugün Türkiye’de, kariyer elde etmenin en önemli aflamala-r›ndan biri olarak niteleyebilece¤imiz yüksekö¤renim, bireylerin yaflamlar›n›n geriye kalan k›sm› üzerindeki etkileri nedeniyle e¤itsel kalitenin çok önemli oldu¤u bir aflamad›r (Sa¤lam, 2011). Yüksekö¤retim kurumlar›n›n bu görevlerini baflar›yla gerçeklefl-tirebilmesi, iflini severek yapan akademik kadro ile mümkün
ola-bilir. Bu nedenle, akademik personelin etkinli¤i ve verimlili¤ini etkileyebilecek her türlü faktörün üzerinde durulmas›, e¤itsel kalitenin sürdürülebilmesi için çok önemlidir. Çünkü grup ve örgüt faaliyetlerinin baflar›l› olmas›, büyük ölçüde çal›flanlar›n ifl doyumlar›na ba¤l› olmaktad›r (‹nand› vd., 2013).
Günümüz çal›flma koflullar› düflünüldü¤ünde insan, hayat›-n›n önemli bir bölümünü çal›flma yaflam›nda geçirdi¤i için ifl doyumu konusuna daha fazla önem verilmesi gereklili¤i ortaya ç›kmaktad›r (Arslan ve Erbay, 2017). Sa¤l›kl›, mutlu ve üretken bir toplumun varl›¤›, çal›flan kesimin ifl doyumuna ulaflmas›yla oldukça yak›ndan iliflkilidir. Bu nedenle insanlar›n ifl doyumu düzeylerinin saptanmas› ve bunlar› olumlu ya da olumsuz etki-leyen de¤iflkenlerin neler oldu¤unun bilinmesi önemlidir.
Çal›flman›n Amac›
Çal›flman›n temel amac›; bir devlet üniversitesinde görev yapan akademisyenlerin ifl doyumu düzeylerini belirlemektir. Araflt›rman›n alt amaçlar› ise;
Akademisyenlerin yafl, cinsiyet, medeni durum, akademik unvan, bilimsel çal›flmalar için ay›rd›klar› zaman, mesle-¤inden memnun olup olmama, ald›¤› ücreti yeterli bulup bulmama gibi özelliklere göre ifl doyumu düzeylerinde bir farkl›laflma olup-olmad›¤›n› belirlemek,
Akademisyenlerin ifl doyumu düzeyleri ile ifl yükü, ifl-aile çat›flmas› ve aile-ifl çat›flmas› aras›nda iliflki olup-olmad›¤›-n› araflt›rmakt›r.
Yöntem
Araflt›rman›n Modeli
Betimsel tarama modelinde yap›lan araflt›rman›n verileri ni-cel araflt›rma yöntemleriyle toplanm›flt›r.
Araflt›rman›n Evren ve Örneklemi
Bu araflt›rma 2016–2017 tarihleri aras›nda Tekirda¤’da bulunan bir devlet üniversitesindeki akademisyenler ile yürü-tülmüfltür. Üniversitenin merkez yerleflkesinde, 8 fakülte 3 yüksekokul ve 3 meslek yüksekokulunda yaklafl›k 20.000 ö¤-renci e¤itim görmektedir. Araflt›rman›n anakütlesini (evren) üniversitenin merkez yerleflkesinde görev yapan 586 akade-misyen oluflturmufltur. Araflt›rmada örneklem seçimine gidil-memifl ve tüm evrene ulafl›lmas› planlanm›flt›r. Ancak çal›flma-ya en az bir dönem akademisyen olarak çal›flanlar dahil edil-mifltir. Araflt›rma hakk›nda akademisyenlere bilgi verildikten sonra çal›flmaya kat›lmay› kabul edenlere anket formlar› veril-mifl ve belirtveril-mifl olduklar› günlerde geri al›nm›flt›r. Anket formlar›n›n doldurulmas› ortalama 15 dk. sürmüfltür. Araflt›r-ma, çal›flmaya kat›lmay› kabul eden 209 akademisyen ile yü-rütülmüfltür.
Kat›l›mc›lar
TTTTablo 1’den izlenebilece¤i gibi çal›flmaya kat›lan akade-misyenlerin yafl ortalamas› 38.45±7.94 olup %53.6’s› (n=112) kad›n, %69.9’u (n=146) evlidir. Araflt›rma grubunun %4.3’ü (n=9) profesör, %11.5’i (n=24) doçent, %29.7’si (n=62) yard›m-c› doçent, %31.1’i (n=65) ö¤retim görevlisi ve %23.4’ü (n=49) araflt›rma görevlisidir. Akademisyen olarak meslekte çal›flma sü-releri ortalama 11.58±0.60 y›l olarak belirlenmifltir. Son e¤itim ö¤retim dönemindeki ders yükleri ortalama 17.97±0.87 saat olup akademik çal›flmalar için mesai içinde ve d›fl›nda toplamda ortalama 7.76±.3.28 saat zaman harcad›klar› belirlenmifltir. Ka-t›l›mc›lar›n %79.9’u (n=167) mesle¤inden, %58.9’u (n=58) ald›-¤› ücretten memnun olduklar›n› ifade etmifltir.
Akademisyenlerin %63.6’s›n›n en az 1 ve daha fazla çocu-¤a sahip oldu¤u, %32.5’inin (n=68) 0–6 yafl çocuçocu-¤a sahip ol-du¤u ve günde ortalama 91.19±4.56 dakika ev ifllerine zaman ay›rd›¤› tespit edilmifltir. Cinsiyete göre kad›n çal›flanlar ev ifl-lerine günde 124.06±64.18 dakika, erkek akademisyenler ise 53.24±44.15 dakika zaman ay›rmaktad›rlar. Araflt›rma kapsa-m›ndaki kat›l›mc›lar›n sosyodemografik özelliklerine iliflkin bilgiler TTTTablo 1’de gösterilmifltir.
Veri Toplama Araçlar›
Verilerin toplanmas›nda kullan›lan anket formunun birin-ci bölümünde, akademisyenlerin sosyodemografik özellikleri-ne iliflkin sorular yer almaktad›r. Bu formda yafl, cinsiyet, me-deni durum, gelir durumu, akademik unvan, çal›flma y›l›, haf-tal›k ders saati, ev ifllerine ayr›lan zaman, çocuk say›s› gibi sos-yodemografik de¤iflkenlere yönelik toplam 20 soru yer almak-tad›r. Di¤er bölümde Minnesota ‹fl Doyumu Ölçe¤i, ‹fl Yükü Ölçe¤i, ‹fl-Aile ve Aile-‹fl Çat›flmas› Ölçe¤i bulunmaktad›r.
Minnesota ‹fl Doyumu Ölçe¤i: Minesota ‹fl Doyumu
Ölçe¤i (Minnesota Satisfaction Questionnaire, MSQ) Dawis ve di¤erleri taraf›ndan ifl doyumu düzeyini belirlemek ama-c›yla 1967 y›l›nda gelifltirilmifltir. Ülkemizdeki geçerlilik ve güvenilirlik çal›flmas› Baycan (1985) taraf›ndan yap›lm›fl ve öl-çe¤in Cronbach alfa de¤eri 0.77 olarak bulunmufltur. 20 mad-deden oluflan 5’li Likert tipi (1=hiç memnun de¤ilim, 5=çok memnunum) bir araçt›r. Ölçe¤in nötr doyum puan› 3’tür. Öl-çekten al›nan puan 3’ten küçük ise ifl doyumu düflük, 3’ten bü-yük ise ifl doyumu bü-yüksek olarak de¤erlendirilmektedir (Er-flan, Y›ld›r›m, Do¤an ve Do¤an, 2013).
‹fl-Aile Çat›flmas› ve Aile–‹fl Çat›flmas› Ölçe¤i: Bu
öl-çek (Work–Family Conflict, WFC and Family–Work Conf-lict, FWC, Scales) Netenmeyer, Boles ve McMurrian (1996) taraf›ndan gelifltirilen ifl-aile yaflam çat›flmas› ölçe¤i ifl-aile ça-t›flmas› ve aile-ifl çaça-t›flmas› düzeylerini ölçmeyi amaçlayan iki alt ölçekten oluflan 5’li Likert tipi (1=hiçbir zaman, 5=her za-man) bir araçt›r. Apayd›n taraf›ndan (2004) geçerlik ve
güve-nirlik çal›flmas› yap›lm›flt›r (Apayd›n 2004). ‹fl-aile çat›flmas› iflin beklentileri ile ailenin beklentileri aras›nda ortaya ç›kan rol çat›flmas›d›r (Schieman ve Young, 2010. Aile-ifl çat›flmas› ise ailevi sorumluluklar›n iflin gereklerinin yerine getirilmesi-ne engel olmas› fleklinde de ifade edilmektedir (Morganson, Major ve Litano, 2017). Her iki ölçek de çat›flma durumunu belirlemeye yönelik 5’er maddelik yarg› cümlelerinden olufl-maktad›r. Puanlama sonucu ölçekten elde edilen yüksek skor yüksek aile ifl ya da ifl aile çat›flmas›n›, düflük skorlar da düflük aile ifl ya da ifl aile çat›flmas›n› ifade etmektedir.
‹fl Yükü Ölçe¤i: Bu ölçek (Workload Scale, WS)
Dux-bury ve Higgins taraf›ndan 1994 y›l›nda gelifltirilmifltir. Öl-çek, iflin yap›lmas› için gereken zaman, bilgi, beceri ve sorum-luluk, ifl yo¤unlu¤u ve bireyin alg›lad›¤› ifl yükünün belirlen-mesi için 11 maddeden oluflan 5’li Likert tipi (1=kesinlikle ka-t›lm›yorum, 5=kesinlikle kat›l›yorum) bir araçt›r. Ölçe¤in mi-nimum puan› 11, maksimum puan› 55’tir. Kat›l›mc›n›n ölçe-¤e verdi¤i puan artt›kça, bireyin alg›lad›¤› ifl yükünün fazla ol-du¤u ve iflini tolere edemedi¤ini göstermektedir. Ölçe¤in ge-çerlilik ve güvenilirlik çal›flmalar› Aycan ve Eskin taraf›ndan 2005 y›l›nda yap›lm›flt›r (Aycan ve Eskin, 2005).
Verilerin Analizi: Bu araflt›rmadan elde edilen veriler
SPSS paket program› arac›l›¤›yla analiz edilmifltir. Araflt›rma-n›n verilerini çözümlemek için tan›mlay›c› istatistikler (aritme-tik ortalama, standart sapma, medyan, en çok–en az ve
yüzde-TTTTablo 1.Akademisyenlerin baz› sosyodemografik özellikleri (n=209).
Özellikler Say›/Ort±SS %
Cinsiyet Kad›n 112 53.6 Erkek 97 46.4 Medeni durum Evli 146 69.9 Bekar 63 30.1 Unvan Profesör 9 4.3 Doçent 24 11.5 Yard›mc› doçent 62 29.7 Ö¤retim görevlisi 65 31.1 Araflt›rma görevlisi 49 23.4 Akademisyenlikten Evet 167 79.9 memnuniyet Hay›r 10 4.8 Karars›z›m 32 15.3 Ald›¤› ücretten Memnun de¤ilim 47 22.5 memnuniyet Karars›z›m 39 18.7 Memnunum 58 58.9 0–6 yafl çocu¤u olan Evet 68 32.5 Hay›r 141 67.5 Yafl ortalamas› 38.45±7.94 Ders yükü (haftal›k/saat) 17.97±0.87 saat Bilimsel çal›flmalara ayr›lan zaman (gün/saat) 7.76±.3.28 saat Ev ifllerine ayr›lan zaman (gün/dakika) 91.19±4.56 dakika
lik de¤erler) ve analitik yöntemler (Mann-Whitney U testi, Kruskal-Wallis testi) kullan›lm›flt›r. Analiz iflleminde ilk önce de¤iflkenlerin normallik da¤›l›m›, bir örnek Kolmogorov-Smir-nov testi ile test edilmifltir. Bu test sonucunda verilerin normal da¤›l›ma uymad›¤› ve non-parametrik testlerin kullan›lmas›n›n gerekli oldu¤u belirlenmifltir. Cinsiyet, medeni durum ve 0–6 çocu¤a sahip olmak gibi say›sal de¤iflkenlerin gruplar aras›nda-ki farklar› Mann-Whitney U testi ile de¤erlendirilmifltir. Ölçek puanlar›ndaki farkl›l›klara göre yafl, unvan, akademik çal›flma y›l›, mesle¤inden/ücretinden memnun olma, bilimsel çal›flma-lara ve ev ifllerine ayr›lan zaman durumlar›nda Kruskal-Wallis testi kullan›lm›flt›r. Ölçek skorlar› aras›ndaki iliflki Spearman s›-ra korelasyon katsay›s› kullan›las›-rak analiz edilmifltir. Anlaml›l›k
p<0.05 düzeyinde de¤erlendirilmifltir.
Verilerin güvenilirli¤i için ölçeklerin Cronbach alfa güve-nilirlik de¤erleri hesaplanm›flt›r. ‹fl doyumu ölçe¤inin Cron-bach alfa de¤eri 0.91, ifl yükü ölçe¤i CronCron-bach alfa de¤eri 0.82, ifl-aile çat›flmas› ölçe¤i Cronbach alfa de¤eri 0.90 ve ai-le-ifl çat›flmas› ölçe¤i Cronbach alfa de¤eri 0.86 olarak bulun-mufltur. Çal›flmada kullan›lan ölçeklere ait hesaplanan Cron-bach alfa de¤erleri yüksek derecede güvenilir olarak de¤erlen-dirilebilir (Akgül, 2005). Ölçeklerin madde say›lar›, ortalama-lar›, ortanca, aral›k de¤erleri ve Cronbach alfa güvenirlik kat-say›lar› TTTTablo 2’de sunulmufltur.
Araflt›rman›n Hipotezleri
Çal›flmada akademisyenlerin ifl doyumu düzeyini etkileye-bilecek olan baz› sosyodemografik özellikler, ifl yükü, ifl-aile çat›flmas› ve aile-ifl çat›flmas›na ile ilgili kurulan hipotezler flu flekildedir;
H1: Akademisyenlerin ifl doyumu düzeyleri nötr puan›n›n (3) üstündedir.
H2: Akademisyenlerin ifl doyumu düzeylerinin demogra-fik de¤iflkenlere göre farkl›l›k göstermektedir.
H3: ‹fl doyumu ile ifl yükü aras›nda anlaml› bir iliflki vard›r.
H4: ‹fl-aile çat›flmas›, akademisyenlerin ifl doyum düzeyle-rini anlaml› ve negatif olarak etkilemektedir.
H5: Aile-ifl çat›flmas›, akademisyenlerin ifl doyum düzeyle-rini anlaml› ve negatif olarak etkilemektedir.
Bulgular
Çal›flmada, akademisyenlerin ifl doyumu ölçe¤inden 3.68±0.60 puan ald›¤› saptanm›flt›r (TTTTablo 2). Buna göre akademisyenlerin ifl doyumu düzeyleri nötr kabul edilen 3 de-¤erinin üstünde oldu¤u belirlenmifl ve dolay›s›yla H1hipotezi
kabul edilmifltir.
Araflt›rma grubunun ifl yükü toplam ölçek puan ortalamas› 32.41±7.63, ifl-aile çat›flmas› ölçe¤i puan ortalamas› 13.69±4.43, aile-ifl çat›flmas› ölçe¤i puan ortalamas› 10.63±3.88 olarak tespit edilmifltir (TTTTablo 2).
Analiz sonuçlar›na göre ifl doyumu düzeyinin cinsiyete göre istatistiksel olarak anlaml› farkl›l›k gösterdi¤i, buna göre kad›n-lar›n (3.60±0.60) erkeklere (3.77±0.59) oranla daha az ifl doyu-muna sahip olduklar› (Mann-Whitney U=-2.103, p<.037) belir-lenmifltir (TTTTablo 3).
Akademisyenlerin akademik unvan›na göre ifl doyumu dü-zeyleri aras›nda anlaml› farkl›l›k bulunmufltur (χ2=15.261, p<0.002). Profesör/doçent kadrosundakiler en yüksek ifl
do-yumu puan›na sahip iken araflt›rma görevlisi kadrosundakile-rin en düflük ifl doyumu puan›na sahip oldu¤u tespit edilmifl-tir. Ayr›ca mesle¤inden (χ2=46.372, p<0.000) ve ald›¤› ücret-ten memnun olma (χ2=37.459, p<0.000) durumuna göre ifl do-yumu düzeyleri anlaml› olarak farkl›l›k göstermektedir. Özel-likle mesle¤inden memnun olmayanlar›n ifl doyumu puan› nötr kabul edilen 3 de¤erinin alt›nda oldu¤u yani düflük dü-zeyde bulunmufltur (TTTTablo 3).
Çal›flmada bir di¤er anlaml› farkl›l›k düzeyi de ev ifllerine daha fazla zaman (χ2=14.556, p<0.002) ay›ran akademisyenler-de oldu¤u saptanm›flt›r. Ev ifllerine günakademisyenler-de ortalama 181 dk ve üzeri zaman ay›ran akademisyenlerin ifl doyumu puan›n›n 3.1 oldu¤u görülürken, ev ifllerine zaman ay›rmayan akademis-yenlerin ise daha yüksek bir puana (4) sahip oldu¤u tespit edilmifltir (TTTTablo 3).
Akademisyenlerin ifl doyumu düzeyleri ile yafl, medeni du-rum, akademik çal›flma y›l›, bilimsel çal›flmalara ayr›lan zaman ve 0–6 yafl çocu¤a sahip olmak gibi de¤iflkenler aras›nda istatis-tiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k saptanmam›flt›r (TTTTablo 3). Bu durumda H2hipotezi k›smen do¤rulanm›flt›r.
Akademisyenlerin ifl-aile, aile-ifl çat›flmas›, ifl yükü ile ifl do-yumu düzeyleri aras›ndaki iliflkiye yönelik korelasyon analizi sonuçlar›TTTTablo 4’te verilmifltir. Buna göre ifl doyumu ile ifl yükü aras›nda negatif yönde zay›f düzeyde anlaml› bir korelas-yon oldu¤u görülmektedir (r=-0.381, p<.000), (Akgül 2005). Bu durumda ifl doyumu ile ifl yükü aras›nda iliflki oldu¤unu ifade eden H3hipotezi kabul edilmifltir. Akademisyenlerin ifl yükleri
artt›kça ifl doyum düzeyleri azalmaktad›r (TTTTablo 4).
TTTTablo 2.Ölçeklerin madde say›lar›, ortalamalar›, ortanca, aral›k de¤er-leri ve Cronbach alfa güvenirlik katsay›lar›.
Madde Cronbach
Ölçekler say›s› Ort±SS Aral›k alfa
Minesota ‹fl Doyumu Ölçe¤i 20 3.68±0.60 1–5 0.91 ‹fl Yükü Ölçe¤i 11 32.41±7.63 11–55 0.82 ‹fl-Aile Çat›flmas› Ölçe¤i 5 13.69±4.43 5–25 0.90 Aile-‹fl Çat›flmas› Ölçe¤i 5 10.63±3.88 5–25 0.86
Akademisyenlerin ifl doyumu düzeyi ile ifl-aile çat›flmas› (r=-0.420, p<.000) ve aile-ifl çat›flmas› (r=-0.433, p<0.00) ara-s›nda negatif yönde zay›f düzeyde anlaml› bir iliflkinin oldu¤u ve ifl-aile ve aile-ifl çat›flma puanlar› artt›kça ifl doyumu düzey-lerinin azald›¤› belirlenmifltir (TTTTablo 4). Yani H4ve H5
hi-potezleri de kabul edilmifltir.
Tart›flma ve Sonuç
Akademisyenlerin ‹fl Doyumu Düzeylerinin Sosyodemografik Özelliklere Göre Tart›fl›lmas› Akademisyenlerin ifl doyumu düzeyleri nötr kabul edilen 3 de¤erinin üzerindedir. Yani akademisyenlerin genel ifl doyum-lar›n›n iyi düzeyde oldu¤unu belirlenmifltir. Bu bulgular yurti-çinde ve yurtd›fl›nda akademik personelde yap›lan di¤er araflt›r-malardaki ifl doyumu sonuçlar› ile uyumludur (Bilge, Akman ve Kelecio¤lu, 2007; Da¤deviren vd., 2011; Masum, Azad ve Beh, 2015). Ancak farkl› çal›flmalarda akademisyenlerde ifl doyumu-nu düflük düzeyde saptayan yay›nlar da bulunmaktad›r (Öztürk ve fiahbudak, 2017). Bu farkl›l›klar, ifl doyumunda yönetim, üc-ret, ifl yükü, ifl arkadafllar› ile iliflkiler ve bölgesel farkl›l›klar›n da etkisi olabilece¤ini düflündürmektedir.
‹fl doyumu düzeyleri sosyodemografik özellikler aç›s›ndan incelendi¤inde, kad›nlarda ifl doyumu düzeyi erkeklere göre da-ha düflüktür. Cinsiyete göre ifl doyumlar›n› karfl›laflt›ran araflt›r-malarda elde edilen bulgular birbirleri ile tutarl›l›k gösterme-mektedir. Bu çal›flmaya benzer flekilde, birçok çal›flmada kad›n-lar›n ifl doyumlar› erkeklerden daha az olarak bildirilmifltir (Er-flan vd., 2013; Machado-Taylor, 2014; Polatç› ve Keser, 2017). Çal›flman›n aksine Toker (2012) kad›nlar›n ifl doyumlar›n› er-keklerden daha yüksek bulmufltur. Cinsiyete ba¤l› olarak fark›n olmad›¤› çal›flmalar da vard›r (Bilge vd., 2007; Da¤deviren vd., 2011; F›rat ve Cula 2016). Kad›n akademisyenler gerek çal›fl-mayan gerekse di¤er sektörlerde çal›flan kad›nlarla k›yasland›-¤›nda, akademisyen olarak, kendileriyle benzer konumdaki er-keklerle daha eflit koflullara sahiptir. Ancak kad›n akademisyen-lerle erkek akademisyenlerin ev ifllerine ay›rd›klar› zaman kar-fl›laflt›r›ld›¤›nda kad›nlar›n erkeklere oranla daha fazla zaman ay›rd›¤› görülmektedir. Dolay›s›yla ifl doyumu ile iliflkili etmen-ler aç›s›ndan düflünüldü¤ünde kad›n çal›flanlar›n ev ifli ile artan ifl yükünden dolay› yaflad›klar› aile-ifl çat›flmas›n›n ifl doyumunu olumsuz etkilemesi söz konusu olabilir.
TTTTablo 3.Akademisyenlerin baz› sosyodemografik özelliklerine göre ifl doyumu ölçek puan ortalamalar›n›n da¤›l›m› (n=209).
‹fl Doyumu Ölçe¤i Özellikler Ort.±SS
Cinsiyet Kad›n 3.6 (1–4) Erkek 3.7 (2–5)
Test istatisti¤i Mann-Whitney U=-2.103, p=0.037* Medeni durum Evli 3.8 (1–5)
Bekar 3.7 (2–4)
Test istatisti¤i Mann-Whitney U=0.548, p=0.585* Yafl 24–32 yafl 3.7 (2–4) 33–40 yafl 3.6 (2–4) 41–49 yafl 3.8 (1–5) 50 yafl ve üzeri 3.8 (2–5) Test istatisti¤i χ2=3.214, p=0.557** Unvan Profesör/Doçent 4 (2–5) Yard›mc› Doçent 3.7 (2–4) Ö¤retim Görevlisi 3.5 (2–4) Araflt›rma Görevlisi 3.8 (1–5) Test istatisti¤i χ2=15.261, p=0.008** Akademik 1–9 y›l 3.7 (2–4) çal›flma y›l› 10–19 y›l 3.5 (1–5) 20–29 y›l 3.8 (1–5) 30 y›l ve üzeri 3.8 (2–4) Test istatisti¤i χ2=6.071, p=0.917** Mesle¤inden Memnun 3.8 (2–5) Memnun de¤il 2.9 (1–3) Karars›z 3.1 (1–4) Test istatisti¤i χ2=46.372, p=0.000**
Ald›¤› ücretten Memnun de¤ilim 3.1 (2–4) Karars›z›m 3.3 (2–4)
Memnunum 3.8 (2–5) Test istatisti¤i χ2=37.459, p=0.000**
Bilimsel çal›flmalar 1–4 saat 3.7 (2–5) için ayr›lan 5–8 saat 3.8 (1–4) zaman (gün) 8 saat ve üzeri 3.6 (2–4)
Test istatisti¤i χ2=1.095 p=0.238**
Ev iflleri için Hiç 4 (2–5) ayr›lan zaman 1–60 dk 3.8 (2–5) (gün) 61–120 dk 3.8 (2–5) 121–180 dk 3.5 (1–4) 181 dk ve üzeri 3.1 (2–4) Test istatisti¤i χ2=14.556, p=0.002**
0–6 yafl çocuk Var 3.6 (1–4)
Yok 3.8 (1–5) Test istatisti¤i Mann-Whitney U=1.218, p=0.225*
De¤erler sürekli de¤iflkenler için medyan (en az–en çok) olarak gösterilmifltir. *Mann-Whitney U testi, **Kruskall-Wallis testi.
TTTTablo 4.Akademisyenlerin ifl doyumu ölçe¤i, ifl yükü ölçe¤i ve ifl-aile dengesi ölçe¤i puan ortalamalar› aras›ndaki iliflki.
Ölçekler 1 2 3 4
Minesota ‹fl Doyum Ölçe¤i rs
p 1
‹fl Yükü Ölçe¤i rs -0.381
p 0.000 1 ‹fl-Aile Çat›flmas› Ölçe¤i rs -0.420 0.689
p 0.000 0.000 1 Aile-‹fl Çat›flmas› Ölçe¤i rs -0.433 0.408 0.517 1
p 0.000 0.000 0.000
Çal›flmada, medeni durumun ifl doyumunu etkilemedi¤i bu-lunmufltur. Literatürde de bu yönde bulgular vard›r (Bilge vd., 2007; Erflan vd., 2013; Yelbo¤a, 2007). Evli ve bekar akademis-yenler karfl›laflt›r›ld›¤›nda, bekarlar ev ifllerine oranla mesleki geliflimlerine daha fazla zaman ay›rabilirler ancak evliler de al-d›klar› sosyal destek ve toplam gelir aç›s›ndan avantajl› olabil-mektedirler. Her iki grupta avantajl› ve dezavantajl› durumlar›n birbirini dengeledi¤i ve bu nedenle medeni durumun ifl doyu-mu üzerinde bir farkl›l›¤a yol açmad›¤› düflünülebilir.
Yafl gruplar›na göre ifl doyumu puanlar› aras›nda anlaml› fark yoktur. Yafl artt›kça ifl doyumu düzeyinin artt›¤›n› göste-ren çal›flmalar olmakla birlikte (Bilge vd., 2007; Da¤devigöste-ren vd., 2011; Erflan vd., 2013), baz› çal›flmalarda da bu çal›flmada oldu¤u gibi yafl›n bir etkisinin olmad›¤› bulunmufltur (Erflan vd., 2013; Yelbo¤a, 2007). ‹lerleyen yafllarda ve mesleksel de-neyim ve uyumun artmas›na ba¤l› olarak ifl doyumunun art-mas› beklenebilmektedir (Da¤deviren vd., 2011; Demir, Türkmen ve Do¤an, 2015; Erflan vd., 2013; Toker, 2012; Yel-bo¤a, 2007). Ancak bu sonuçlar›n aksine özellikle a¤›r çal›flma flartlar›na sahip olan mesleklerde hizmet y›l› artt›kça tüken-mifllik nedeniyle ifl doyumu düzeylerinin azalaca¤›n› bildiren çal›flmalar vard›r (Machado-Taylor, 2014).
Profesör ve doçent unvanlar›ndaki akademisyenlerin ifl doyumu düzeyi di¤er gruplara göre anlaml› olarak daha yük-sektir. Bu farkl›l›k akademik kariyer ilerlemesindeki s›k›nt›la-r›n afl›lmas›, ifl güvencesinin olmas› ve kazan›lan deneyim ile genç meslektafllar›na göre daha olgun ve sab›rl› olmalar›ndan kaynaklanabilir. Çal›flmada özellikle araflt›rma görevlileri ve yard›mc› doçentler en düflük ifl doyumu puan›na sahiptir. Bir araflt›rman›n sonucuna göre k›demi daha az olan akademis-yenlerin duygusal tükenmeyi daha çok yaflad›klar› (Sa¤lam, 2011), farkl› bir çal›flmada da duygusal tükenme düzeyine en çok araflt›rma görevlilerinin sahip oldu¤u bildirilmifltir (De-mir vd., 2015). K›demi daha az olan akademisyenlerin genel-likle lisansüstü e¤itimi devam ederken akademik ifllerin de za-man›nda yetifltirilmek zorunda olmas› ile artan ifl yükleri so-nucu geliflen ifl stresi gibi olumsuz durumlar›n daha çok ya-flanmas› da bu durumu etkileyebilir. Sonuçlar farkl› çal›flmalar ile uyumludur (Bilge vd., 2007; Da¤deviren vd., 2011; Demir vd., 2015; ‹nand› vd., 2013; Masum vd., 2015).
Mesle¤inden memnun olmayanlar›n ifl doyumu düzeyi nötr kabul edilen 3 de¤erinin alt›nda yani düflük düzeydedir. Mesle¤inden memnun olanlar›n literatürle uyumlu olarak ifl memnuniyetlerinin yüksek olmas›n› beklemek do¤ald›r (Tüm-kaya ve Ufltu, 2016). Buna ek olarak çal›flmada, ald›¤› ücretten memnun olanlarla olmayanlar›n yine ifl doyum düzeyleri ara-s›ndaki fark anlaml›d›r. Birçok çal›flmada ücretinden memnun olanlar›n ifl tatminlerinin daha yüksek oldu¤u bildirilmifltir
(Da¤deviren vd., 2011; Polatc› ve Keser, 2017). Aziz, Mustaf-fa, Samah ve Rashid (2014) Malezya’da akademisyenlerde yap-t›klar› çal›flmalar›nda; akademisyenlerin mutlu bir duygusal yap›ya sahip olmalar›n›n yüksekö¤retimde kaliteyi art›rmada arabulucu bir role sahip oldu¤u ve mesle¤inden memnun aka-demisyenin iflini isteyerek yapmas› nedeniyle daha baflar›l›/ve-rimli olaca¤› belirtilmektedir (Aziz vd., 2014).
Akademisyenlerin bilimsel çal›flmalar için ay›rd›klar› za-man ile ifl doyumu aras›nda anlaml› fark olmad›¤› bulunmufl-tur. Shin ve Yung (2014) çal›flmalar›nda zamanlar›n›n büyük bir bölümünü ö¤retim etkinliklerine ay›ran akademisyenlerin memnuniyet düzeylerinin daha yüksek oldu¤unu bildirilmifl-tir (Shin ve Yung, 2014). Ancak mevcut çal›flmada ev ifllerine ayr›lan zaman ile ifl doyumu düzeyleri aras›nda anlaml› fark oldu¤u belirlenmifltir. Bu fark ev ifllerine ayr›lan zaman artt›k-ça ifl doyumunun azald›¤› fleklindedir. Nitekim ev iflleri ile ar-tan ifl yükünü dengeleme çabas› içinde olan akademisyenlerin bir de ifl hayat›n›n sorumluluklar›n›n eklenmesi ile doyum dü-zeylerinin olumsuz etkilendi¤i düflüncesindeyiz.
Çocuk say›s›n›n ifl doyumunu etkilemedi¤i söylenebilir. Benzer flekilde 0–6 yafl çocuk sahibi olanlarla olmayanlar aras›n-da ifl doyumu düzeyi aras›naras›n-da anlaml› fark yoktur. Ancak ifl yük-leri aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark vard›r. Yap›lan di¤er çal›flmalarda da benzer sonuçlar bildirilmifltir (Erflan vd., 2013).
‹fl Doyumu, ‹fl Yükü, ‹fl-Aile ve Aile-‹fl Çat›flmas› Aras›ndaki ‹liflkinin Tart›fl›lmas›
Mevcut çal›flmada akademisyenlerin ifl doyumu ile ifl yükü düzeyleri, ifl-aile ve aile-ifl çat›flmas› düzeyi aras›nda negatif yönde zay›f ama anlaml› bir iliflki oldu¤u belirlenmifltir. Aka-demisyenlerin ifl yükü düzeyi artt›kça ifl-aile, aile-ifl çat›flmala-r› da artmakta ve ifl doyum düzeyleri de azalmaktad›r. Litera-türde çal›flma hayat›nda ifl yükünün artmas› ile oluflan stres ve tükenme e¤ilimlerinin, bireyin motivasyon ve ifl doyumunda bir düflüfle neden olmas› beklenen bir durum olarak bildiril-mektedir (Keser, 2006; Shin ve Yung, 2014). Yap›lan çal›flma-da, ifl yükü ile bireyin ifl doyumu aras›nda negatif ancak an-laml› bir iliflki mevcuttur. Yani ifl yükü düzeyi artt›kça, ifl do-yumu düzeyinin düflmesi ya da tam tersi; ifl yükü düzeyi azal-d›kça, ifl doyumunun yükselmesi beklenecektir. Elde edilen bu bulgu benzer çal›flmalarla uyumludur (Keser, 2006; Shin ve Yung, 2014). Yine benzer iliflki ifl doyumu ve ifl-aile ve ai-le-ifl çat›flma düzeyleri aras›nda da saptanm›flt›r. ‹fl-aile çat›fl-mas› çeflitli mesleki alanlardaki çal›flmalarda genellikle ifl tat-minsizli¤i, ifl stresi, ifl yükü ve tükenmifllik ile iliflkilendirilmifl ve ifl-aile çat›flmas›n›n ifl ve yaflam doyumu üzerinde olumsuz bir etkiye neden oldu¤u vurgulanm›flt›r (Fox vd., 2011, Gök-kaya, 2014; Shin ve Yung, 2014).
Çal›flmada, akademisyenlerin ifl-aile çat›flmas› puanlar›, aile-ifl çat›flmas› puan›ndan daha yüksek bulunmufltur. Farkl› çal›flan-larda yap›lan birçok çal›flmada da ifl-aile çat›flmas› daha yüksek-tir (Carlson, Brooklyn-Derr ve Wadswort, 2003; F›rat ve Cula 2016, Fox vd., 2011; Özmete ve Eker, 2013; Pillay ve Abhaya-wansa, 2014; Schieman ve Young, 2010). Erdamar ve Demi-rel’in (2014) e¤itimciler ile yapt›klar› çal›flmada, iflyerindeki fi-ziksel ve zihinsel yorgunlu¤un eve yans›d›¤›, ifl sorunlar›n›n ev-de düflünülmeye ev-devam edildi¤i ve ev halk›n›n sorunlar›n› erte-lendi¤i tespit edilmifltir (Erdamar ve Demirel, 2014). Bulgular çal›flanlar›n ifllerinden kaynakl› sorumluluklar› yerine getirmeyi daha ön planda tuttu¤u ve aile sorumluluklar›n› feda ettiklerini iflaret etmektedir. Schieman ve Young’›n (2010) Kanada’da yap-t›klar› bir çal›flmada sosyal tabakalaflma sisteminde yer alan bi-reylerin kurumsal rollerinin daha öncelikli oldu¤u ve ailenin ifle müdahale etmesine izin verilmeyece¤i belirtilmektedir (Schie-man ve Young, 2010). Bu anlay›fl›n, özellikle ifl odakl› bir hayat tarz› oldu¤u ve kurumsal talep ve beklentilerin yüksek oldu¤u bir kurum olan üniversitelerde, akademik bilim insanlar› aras›n-da yayg›n oldu¤u belirtilmifltir (Çoflkuner, 2013). Literatürde, bilim insanlar›n›n kendilerini öncelikle bilime verdikleri ve bili-min bir tutku, kiflinin kendini bütünüyle adayaca¤›, sadece beyin de¤il, bir “kalp ve ruh ifli” oldu¤u belirtilmektedir (Öztan ve Do¤an, 2015). Bu durumun uzun ve düzensiz çal›flma saatlerini de beraberinde getirece¤i için özellikle ifl-aile çat›flmas›nda faz-la olmas› do¤ald›r. Ancak akademisyenler önceli¤ini ifle verirken ifl-aile çat›flma puanlar› artmakta ve ifl doyumu düzeyleri etkilen-mektedir. Nitekim yap›lan korelasyon analizinde de akademis-yenlerin ifl-aile çat›flma puanlar› artt›kça bunlarla ifl doyumu dü-zeyleri aras›nda negatif yönde bir iliflki tespit edilmifltir.
Çal›flmada, akademisyenlerin ifl doyumu düzeyi ile aile-ifl çat›flmas› aras›nda negatif yönde bir iliflki oldu¤u belirlenmifl-tir. Aileden dolay› ifl hayat›n›n olumsuz etkilenmesi ifl doyu-mu düzeyini azaltmaktad›r. Literatürde aile hayat›n›n sorum-luluklar› nedeniyle ev iflleri ve çocuk bak›m› gibi konularda eve daha fazla zaman ayr›lmas› söz konusu oldu¤unda evli ol-man›n kad›nlar için aile-ifl çat›flmas›n› art›rd›¤› bildirilmekte-dir. Bunun nedeninin kad›n›n artan rol ve sorumluluklar›n›n etkisinin oldu¤u vurgulanm›flt›r (Fox vd., 2011). Araflt›rmalar, yüksek statülü uzmanl›k alanlar›nda dahi kad›nlar›n ayn› po-zisyondaki erkeklere oranla daha fazla çocuk bak›m› ve ev ifli ile ilgilendiklerini ortaya koymaktad›r (Özmete ve Eker, 2013; Öztan ve Do¤an, 2015). Bu bulgular çal›flmada kad›n akademisyenlerde ifl doyumunun daha az olmas›n›n nedenini de aç›klar niteliktedir. Genel olarak hem iflten kaynaklanan sebeplerin aile hayat›n› etkilemesi hem de aile hayat›n›n ifli et-kilemesi durumunda akademisyenlerin ifl yüklerinin artt›¤› ve ifl doyumlar›n›n azald›¤› görülmektedir. Benzer sonuçlar, ya-p›lan farkl› çal›flmalarda da bulunmufltur (Aktafl ve Gürkan,
2015; Erdamar ve Demirel, 2014). Fakat farkl› de¤iflkenlerin baflka çal›flmalarla incelenmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak bu araflt›rmada, akademisyenlerin ifl doyu-munu etkileyebilecek olan sosyodemografik özellikler, ifl yü-kü, ifl-aile çat›flmas› ve aile-ifl çat›flmas› aras›ndaki iliflkinin or-taya konulmas› ile literatüre katk›da bulunuldu¤u düflünül-mektedir. Bununla birlikte araflt›rmadan elde edilen verilerin akademisyenlerin kiflisel ifadelerine dayal› olmas› ve çal›flma-ya kat›l›m›n az olmas› bu araflt›rman›n önemli s›n›rl›l›klar›d›r.
Özetle mevcut çal›flmada akademisyenlerin iyi düzeyde ifl doyumuna sahip oldu¤u, ancak kad›nlar›n erkeklere göre, araflt›rma görevlilerinin profesör/doçentlere göre, mesle¤in-den ve ald›¤› ücretten memnun olmayanlar›n olanlara göre ifl doyumu puanlar› anlaml› düzeyde düflük bulunmufltur. Bu-nunla birlikte akademisyenlerin daha fazla ifl-aile çat›flmas› ya-flad›¤› ve ifl yükü ve ifl-aile çat›flma düzeyi artt›kça ifl doyumla-r›n›n negatif yönde etkilendi¤i bulunmufltur.
Bu ba¤lamda ifl doyumunun bireylerin ve örgütün perfor-mans› üzerinde etkili oldu¤u ve destekleyici bir örgüt kültürü-nün ifl-aile yaflam› çat›flmas›nda etkili olaca¤› aç›kt›r. Nitelikli üniversite ö¤rencilerini yetifltirmek için s›k s›k akademisyenle-rin ifl doyumu düzeyleri ve talepleri belirlenmeli ve tespitlere yönelik gerekli düzenlemelere öncelik verilmelidir. Bu do¤rul-tuda akademisyenlerin ifl doyumlar›n›n yükseltilmesi için ku-rum politikalar›nda sosyal destek programlar›na yer verilebilir, ifl yükleri azalt›labilir, esnek çal›flma ve ücret gibi konularda ça-l›flan lehine düzenlenmeler sa¤lanabilir. ‹fl ve aile yaflam›n› den-gelenmek için de hem örgüt hem de bireysel bafla ç›kma strate-jilerinin gelifltirilmesine ihtiyaç vard›r. Üniversitelerde bu tür çal›flmalara a¤›rl›k verilmesi hem kaliteli okul ba¤lam›nda üni-versite niteli¤inin yükseltilmesi hem de akademisyenlerin ifl do-yumlar›n›n artt›r›lmas› aç›s›ndan oldukça önemli olacakt›r.
Kaynaklar
Akgül, A. (2005). T›bbi araflt›rmalarda istatistiksel analiz teknikleri. SPSS
uygulamalar› (3. bask›). Ankara: Emek Ofset.
Aktafl, H., & Gürkan, G. Ç. (2015). ‹fl-aile ve aile-ifl çat›flmas› ile bireysel performans etkilefliminde meslekî ba¤l›l›¤›n arac› rolü: Hemflireler üzerinde bir araflt›rma. Do¤ufl Üniversitesi Dergisi, 16(2), 139–154. Albertsen, K., Persson, R., Garde, A. H., & Rugulies, R. (2010).
Psychosocial determinants of work-to-family conflict among knowl-edge workers with boundary-lesswork. Applied Psychology: Health and
Well Being, 2(2), 160–181.
Apayd›n, M. D. (2004). Çift kariyerli ailelerde ifl-aile ve aile-ifl çat›flmalar›n›n
kendini kurgulama düzeyleri ile iliflkisi. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi,
Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Arslan, E., & Erbay, E. (2017). Ankara Aile ve Sosyal Politikalar ‹l Müdürlü¤üne ba¤l› çocuk evlerinde çal›flan bak›m elemanlar› ve çocuk evi sorumlular›n›n ifl doyumu ve tükenmifllik düzeyleri. Türkiye Sosyal
Aycan, Z., & Eskin, M. (2005). Child care, spousal, and organizational sup-port in predicting work-family conflict for females and males in dual-earner families with preschool children. Sex Roles, 53(7), 453–471. Aziz, R., Mustaffa, S., Samah, N. A., & Rashid, R. Y. (2014). Personality
and happiness among academicians in Malaysia. Procedia - Social and
Behavioral Sciences, 16, 4209–4212.
Bilge, F., Akman, Y., & Kelecio¤lu, H. (2007). Ö¤retim elemanlar›n›n ifl doyumlar›n›n incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi E¤itim Fakültesi
Dergisi, 32, 32–41.
Carlson, D. S., Brooklyn-Derr, C., & Wadswort, L. L. (2003). The effects of internal career orientation on multiple dimensions of work-family conflict. Journal of Family and Economic Issues, 24(1), 99–116.
Çoflkuner, S. (2013). Akademisyenlerin ifl ve aile karakteristiklerinin evlilik, aile
ve yaflam tatmini ile iliflkisi: ifl ve aile çat›flmas›n›n arac› rolü.
Yay›mlan-mam›fl doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Da¤deviren, N., Musao¤lu, Z., Ömürlü, ‹. K., & Öztora, S. (2011). Akade-misyenlerde ifl doyumunu etkileyen faktörler. Balkan Medical Journal,
28(1), 69–74.
Demir, R., Türkmen, E., & Do¤an, A. (2015). Akademisyenlerin tükenmifllik düzeylerinin demografik de¤iflkenler aç›s›ndan incelen-mesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(4), 986–1008.
Do¤an, A., Demir, R., & Türkmen, E. (2016). Rol belirsizli¤inin, rol çat›flmas›n›n ve sosyal deste¤in tükenmiflli¤e etkisi: Devlet ve vak›f üniversitelerinde çal›flan akademik personelin tükenmifllik düzeylerinin karfl›laflt›r›lmas›. Atatürk Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Dergisi,
30(1), 37–67.
Dursun, S., & ‹fltar, E. (2014). Kad›n çal›flanlar›n yaflam›fl olduklar› ifl aile yaflam› çat›flmas›n›n ifl ve yaflam doyumu üzerine etkisi. Atatürk
Üniver-sitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Dergisi, 28(3), 127–134.
Erdamar, G., & Demirel, H. (2014). Investigation of work-family, family-work conflict of the teachers. Procedia - Social and Behavioral Sciences,
116, 4919–4924.
Erflan, E., Y›ld›r›m, G., Do¤an, O., & Do¤an, S. (2013). Sa¤l›k çal›flanlar›-n›n ifl doyumu ve alg›lanan ifl stresi ile aralar›ndaki iliflkinin incelenme-si. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14(2), 115–121.
F›rat, M. Z., & Cula, S. (2016). ‹fl-aile çat›flmas›, aile-ifl çat›flmas› ve ifl doyu-munun ö¤retmenlerin yaflam doyumu üzerindeki etkisi. Baflkent
University Journal of Education, 3(2), 146–155.
Fox, M. F., Fonseca, C., & Bao, J. (2011). Work and family conflict in aca-demic science: Patterns and predictors among women and men in research universities. Social Studies of Science, 41(5), 715–735.
Gökkaya, Ö. (2014). Yerel yönetimlerde ifl-yaflam dengesi ve çal›flan davran›fl› iliflkisinin incelenmesi: Kocaeli Belediyeleri örne¤i. Mesleki
Geliflim ve Araflt›rmalar› Dergisi, 2(3), 1–18.
Hermanowicz, J. C. (2003). Scientists and satisfaction. Social Studies of
Science, 33(1), 45–73.
‹nand›, Y., Tunç, B., & Uslu F. (2013). E¤itim fakültesi ö¤retim eleman-lar›n›n kariyer engelleri ile ifl doyumlar› aras›ndaki iliflki. E¤itim
Bilimleri Araflt›rmalar›, 3(1), 219–238.
Keser, A. (2006). Ça¤r› merkezi çal›flanlar›nda ifl yükü düzeyi ile ifl doyumu iliflkisinin araflt›r›lmas›. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Der-gisi, 11(1), 100–119.
Machado-Taylor, M. L. A. (2014). Cross national study of job satisfaction of academics in Portuguese Higher Education. Universidade em Debate,
2(1), 38–50.
Masum, A. K. M., Azad, A. K., & Beh, L.-S. (2015). Determinants of aca-demics’ job satisfaction: Empirical evidence from private universities in Bangladesh. PLoS One, 10(2), 1–15.
Morganson, V. J., Major, D. A., & Litano, M. L. (2017). A multi level examination of the relationship between leader-member exchange and work-family outcomes. Journal of Business and Psychology, 32(4), 379– 393.
Özmete, E., & Eker, I. (2013). ‹fl-aile yaflam› çat›flmas› ile bafla ç›kmada kul-lan›lan bireysel ve kurumsal stratejilerin de¤erlendirilmesi. Sosyal
Güvenlik Dergisi, 3(1), 19–49.
Öztan, E., & Do¤an, S. N. (2015). Akademinin cinsiyeti: Y›ld›z Teknik Üniversitesi örne¤i üzerinden üniversite ve toplumsal cinsiyet. Çal›flma
ve Toplum, 46, 191–222.
Öztürk, M., & fiahbudak, E. (2017). ‹flyerinde psikolojik taciz (mobbing) ve ifl doyumu: Cumhuriyet Üniversitesindeki araflt›rma görevlileri üzerine bir çal›flma. Sosyoloji Araflt›rmalar› Dergisi, 20(2), 200–228.
Pillay, S., & Abhayawansa, S. (2014). Work-family balance: Perspectives from higher education. Higher Education, 68(5), 669–690.
Polatç›, S., & Keser, A. (2017). ‹fl aile yay›l›m›n›n bireyin ifl ve yaflam tatmi-ni üzerindeki etkilerine yönelik bir araflt›rma. Ankara Ütatmi-niversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 72(2), 401–421.
Sa¤lam, A. Ç. (2011). Akademik personelin sosyo-demografik özelliklerinin tükenmifllik düzeyleri ile iliflkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 407–420.
Schieman, S., & Glavin, P. (2008). Trouble at the border? Gender, flexible work conditions, and the work home interface. Social Problems, 55(4), 590–611.
Schieman, S., & Young, M. (2010). The demands of creative work: Implications for stress in the work-family interface. Social Science
Research, 39(2), 246–259.
Shin, J. C., & Jung, J. (2014). Academics job satisfaction and job stress across countries in the changing academic environments. Higher
Education, 67(5), 603–620.
Toker, B. (2012). Life satisfaction among academicians: An empirical study on the universities of Turkey. Procedia - Social and Behavioral Sciences,
47, 190–195.
Tümkaya, S., & Ufltu, H. (2016). The relationship between occupational commitment and burnout syndrome: A survey on primary school teachers. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 12(1), 272–289.
Yelbo¤a, A. (2007). The examination demographic variables with job satis-faction in finance sector. Journal of Social Sciences, 4(2), 1–18.
Y›lmaz, S. M., Çelebi, Ç. D., & Çakmakc›, E. (2014). Job satisfaction level of academicians in faculty of education. Procedia - Social and Behavioral
Sciences, 116, 1021–1025.
Bu makalenin kullan›m izni Creative Commons Attribution-NoCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) lisans› arac›l›¤›yla bedelsiz sunulmak-tad›r. / This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/ or send a letter to Creative Commons, PO Box 1866, Mountain View, CA 94042, USA.
