AKADEMøSYENLERøN ARAùTIRMA YAPARKEN VE
YAYINLATIRKEN KARùILAùTIKLARI GÜÇLÜKLER VE
BUNUN ÜZERøNDE DOKTORA EöøTøMøNøN ETKøSø
D Drr..GGüüllbbuuTTOORRTTUUMMLLUUOOööLLUU** A Arrúú..GGöörr.. NNuurrccaannÖÖZZYYAAZZIICCIIOOööLLUU**** A AttaattüürrkkÜÜnniivveerrssiitteessii,,HHeemmúúiirreelliikkYYüükksseekkookkuulluu ÖZET
Amaç: Bu araútırma, akademisyenlerin araútırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamak amacıyla yapılmıútır.
Yöntem: Tanımlayıcı türde olan bu araútırma Aralık 2003-ùubat 2004 tarihleri arasında Atatürk Üniversitesi Hemúirelik Yüksekokulunda çalıúan 33 ve Sa÷lık Hizmetleri Yüksekokulunda çalıúan 12 akademisyen olmak üzere toplam 45 akademisyen ile yapılmıútır. Araútırma verileri araútırmacılar tarafından hazırlanan akademisyenlerin araútırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamaya yönelik soru formu ile toplanmıútır. Araútırma verilerinin istatistiksel analizi, araútırmacılar tarafından bilgisayar ortamında yapılmıútır. Verilerin de÷erlendirilmesinde frekans da÷ılımı ve ki-kare testleri kullanılmıútır.
Bulgular: Araútırma sonuçlarına göre akademisyenlerin yayın yapma ve yayınlama aúamasında % 95.6’sının (43) güçlük yaúadı÷ı, sadece % 4.4’ünün (2) herhangi bir güçlük yaúamadı÷ı saptanmıútır.
Sonuçlar ve Öneriler: Akademisyenler araútırma yapma ve yayınlamada yaygın olarak güçlükler yaúamaktadırlar. Güçlük yaúama oranları doktorasını tamamlamıú olanlarda doktorasını tamamlamamıú olanlara göre daha düúüktür. Özellikle ö÷renci konumundaki akademisyenler olmak üzere
araútırma yapma ve yayınlama aúamasında daha çok destek sistemlerinin oluúturulması, multidisipliner yaklaúımlar önerilebilir.
Anahtar Kelimeler: Akademisyenler, araútırma yapma ve yayınlama, güçlükler
*Atatürk Üniversitesi Hemúirelik Yüksekokulu, Halk Sa÷lı÷ı Hemúireli÷i ABD (Arú. Gör) ** Atatürk Üniversitesi Hemúirelik Yüksekokulu, Çocuk Sa÷lı÷ı ve Hemúireli÷i ABD (Arú. Gör)
1. GøRøù ve AMAÇ
Hemúirelikte araútırma sonuçlarıyla artan bilgi birikimi hemúireli÷in mesleksel geliúimini hızlandırmada vazgeçilmez bir öneme sahiptir (Erdemir 1996, Karataú 2000, Bayık 2002). Bütün akademik disiplinler temellendi÷i bilgileri açıklamak ve tanımlamak üzere araútırma yapmak zorundadır (Karadakovan 1996). Ancak, geliúmekte olan ülkelerde sa÷lık araútırmaları önemli güçlüklerle karúı karúıyadır. Bu güçlükler bilimsel çalıúma yapanların bireysel özelliklerinden, çalıútı÷ı kurumdan ve toplumun özelliklerinden kaynaklanabilmektedir (Emiro÷lu ve Aksayan 1999, White 2002). Bununla birlikte hemúirelikte araútırma yapmak için isteklilik ve motivasyon da önemli etmenlerdendir (Karadakovan 1996).
Bu araútırmanın, araútırma yapımı ve yayınlanmasındaki güçlükleri tanımlaması ve çözüm yollarının araútırılması için güdeleyici olabilece÷i düúünülmektedir. Bu ba÷lamda bu araútırma, akademisyenlerin araútırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamak amacıyla yapılmıútır.
2. YÖNTEM
Araútırmanın ùekli
Tanımlayıcı türde bir araútırmadır.
Aralık 2003-ùubat 2004 tarihleri arasında Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde yapılmıútır.
Araútırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi
Araútırmanın evrenini, Atatürk Üniversitesi Hemúirelik Yüksekokulunda çalıúan 33 ve Sa÷lık Hizmetleri Yüksekokulunda çalıúan 13 akademisyen olmak üzere toplam 46 akademisyen oluúturmuútur. Evrenden örneklem seçimine gidilmemiú çalıúmaya gönüllü katılmak isteyen 45 akademisyen çalıúma grubunu oluúturmuútur.
Veri Toplama Araçları
Araútırma verileri, araútırmacılar tarafından hazırlanan akademisyenlerin araútırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamaya yönelik 12 sorudan oluúan soru formu ile toplanmıútır.
Araútırma Verilerinin toplanması
Soru formları uygun oldukları zamanlarda doldurmak üzere akademisyenlere da÷ıtılmıú ve daha sonra toplanmıútır. Doldurma süresi olarak en fazla bir haftalık süre verilmiútir.
Verilerin Analizi
Araútırma verilerinin istatistiksel analizi, araútırmacılar tarafından bilgisayar ortamında yapılmıútır. Verilerin de÷erlendirilmesinde frekans da÷ılımı ve ki-kare testleri kullanılmıútır.
Etik ølkeler
Araútırmaya baúlamadan önce okul idaresinden izin alınmıú gönüllü olan akademisyenlerle çalıúılmıútır.
Akademisyenler yayın sayılarını saptamaya yönelik olan soruyu boú bırakmıúlardır. Bu durum hoú görüyle karúılanmıú ve bu sorudan sa÷lıklı bir yüzde elde edilemeyece÷i için de÷erlendirmeye alınmamıútır.
Araútırmanın Sınırlılıklar ve Genellenebilirli÷i
Araútırma zaman ve mali nedenlerle sadece Erzurum ølindeki iki yüksekokulda yapılmıútır. Tanımlayıcı bir çalıúma için evrenin ve bu
ba÷lamda çalıúma grubunun küçük olması araútırmanın en büyük sınırlılı÷ıdır. Bu araútırmanın sonuçları yalnızca araútırmanın evrenine genellenebilir.
3. BULGULAR
3.1. Akademisyenlerin Tanıtıcı Özelliklerine Ait Bulgular
Akademisyenlerin %2.2’sinin (1) Profesör, %2.2 ‘sinin (1) Doçent, % 26.7’sinin (12) Yardımcı Doçent, % 17.8’inin (8) doktorasını tamamlamıú Araútırma Görevlisi, %44.4’ünün (20) Araútırma Görevlisi ve %6.7’sinin (3) Ö÷retim Görevlisi oldu÷u saptanmıútır. Akademisyenlerin % 48.9’unun (22) bir doktora programını tamamlamıú oldu÷u ve doktorayı tamamlama yıl ortalamasının ise 5.28 yıl oldu÷u saptanmıútır.
Akademisyenlerin, % 57.8’i (26) yalnız olarak bir çalıúmayı yürütemeyeceklerini, %42.2’si (19) ise yürütebileceklerini ifade etmiúlerdir. Akademisyenlerin %33.3’ü (15) kariyerde gerekli oldu÷u için, %28.9’u (13) mesleksel geliúim için, %26.7’si (12) hem mesleksel geliúim hem de kariyer için, %11.1’i (5) ise hemúirelikte var olan bir probleme çözüm getirmek amacıyla araútırma yaptıkları belirlenmiútir. Çalıúma grubundaki akademisyenlerin % 15.6’sı (7) bireysel isteksizlik, %11.1’i (5) kendini yetersiz bulması, % 6.7’si (3) ise akademik kariyer düúünmedikleri için araútırma yapmak istemediklerini belirtmiúlerdir.
3.2.Akademisyenlerin Araútırma Yaparken Karúılaútıkları Güçlüklere Ait Bulgular
Akademisyenlerin araútırma yaparken karúılaútıkları güçlükler tablo 1’de gösterilmiútir. Akademisyenlerin bir araútırma yaparken; veri toplama (%88.9), verilerin istatistiksel analizi (%73.3), bulguların yazımı (%64.4), konu seçimi (%64.4) ve tartıúmanın yazılması (%51.1) aúamalarında güçlük yaúadıkları saptanmıútır (Tablo 1).
Araútırma yaparken güçlük yaúayan akademisyenlerin, bu güçlüklerinin yaygın olarak; yeterli zamanlarının olmamasından (%45), verilerin istatistiksel analizinde analiz türüne karar verememelerinden (%75.8), mevcut bulguları tablo haline getirememelerinden (%75.0), konu ismini belirleyememe ve konuyu sınırlayamamadan (%37.9) ve tartıúmayı yazarken sonuçları tartıúacak kaynak bulamamadan (%100.0) kaynaklandı÷ı belirlenmiútir (Tablo 1).
Tablo 1. Akademisyenlerin Araütırma Yaparken Karüılaütıkları Güçlüklere Göre Daùılımı
Güçlükler (n=45) Sayı %
Konu seçiminde Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar
Konu seçimindeki güç üklerl (n=29)
Konu ismini saptamada Konuyu sınırlamada
Konu ismini saptamada ve konuyu sınırlamada 29 64.4 16 35.6 11 37.9 11 37.9 7 24.1 8 Veri toplamada Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamama Veri toplamadaki güç ük erl l (n=40) Ekonomik Zaman sınırlılıøı
Toplumun kültürel yapısı
40 88.9 5 11.1 10 25.0 18 45.0 12 30.0 13
Verilerin istatistiksel analizinde Güçlük yaûayanlar
Güçlük yaûamayanlar
Verilerin is atis ikselt t analizindeki güçlükler(n=33)
ùstatistiksel analizi hiç bilmeme
Yetersizlikler hakkında her zaman soracak birinin olmaması
33 73.3
12 26.7
25 75.8
Bulguların yazımında Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar Bulguların yazımındaki güçlükler(n=29)
Mevcut bilgileri tablo haline getirememe
Gereksiz yere bulguların uzatılması 29 64.4 16 35.6 12 75.0 4 25.0 Tartıûma yazımında Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar
Tartıûma yaz m ndaki güçlüklerı ı (n=23)
Tartıûma sonuçlarını tartıûacak kaynak bulamama
23 51.1
22 48.9
23 100.0
3.2.Akademisyenlerin Araútırmalarını Yayınlatırken Karúılaútıkları Güçlüklere Ait Bulgular
Akademisyenlerin yaptıkları araútırmalarını yayınlatma sürecindeki güçlükleri tablo 2’de gösterilmiútir. Bu sonuçlara göre akademisyenlerin %95.6’sının yaptıkları araútırmaları yayınlatırken genel olarak güçlük yaúadıkları saptanmıútır. Yayınlatma sürecinde güçlük yaúama oranları yurt içi dergilerde % 71.4 iken yurt dıúı dergilerde bu oran %95.6 olarak belirlenmiútir. Yurt içi dergilerde yayınlatma sürecinin uzun olması, yurt dıúı dergilerde ise dil problemi karúılaúılan yaygın güçlükler olarak belirlenmiútir.
Tablo 2. Akademisyenlerin Araûtırmalarını Yayınlatırken Karûılaûtıkları Güçlüklere Göre Daøılımı
Güçlükler Sayı %
Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmada
Güçlük yaúayanlar Güçlük yaúamayanlar
Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmadaki güçlükler (n=10)
Yayınlanma sürecinin uzun olması
25 71.4
10 28.6
25 100.0
Yayınları yurt dıûı dergilerde yayınlatmada
Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar
Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmadaki güçlükler (n=43)
Yurt dıûına yayın göndermeme Dil problemi yaûama
43 95.6
2 4.4
14 32.5
29 67.5
3.3.Akademisyenlerin Doktora E÷itiminin Yayın Yapma ve Yayınlamadaki Güçlükler Üzerindeki Etkisine Yönelik Bulgular
Doktorasını tamamlayan akademisyenlerin doktorasını tamamlamamıú olan akademisyenlere göre konu seçiminde ve veri toplama aúamalarında istatistiksel olarak daha az güçlük yaúadıkları belirlenmiútir. østatistiksel olarak anlamlı bulunmamakla beraber verilerin istatistiksel analizinde, bulguların ve tartıúmanın yazımında doktorasını tamamlamıú akademisyenlerin doktorasını tamamlamamıú akademisyenlere göre daha az güçlük yaúadı÷ı belirlenmiútir. Yine istatistiksel olarak anlamlı bulunmamakla birlikte doktorasını tamamlamıú akademisyenlerin doktorasını tamamlamamıú akademisyenlere göre yayınlarını yurt içi ve yurt
dıúı dergilerde daha az güçlük yaúayarak yayınlattıkları belirlenmiútir (Tablo 3).
Tablo 3. Akademisyenlerin Araûtırma Yaparken ve Yayınlatırken Karûılaûtıkları Güçlüklerin Doktora Programını Tamamlama Durumuna Daøılımı
Güçlükler (n=45) Doktorasını Bitirenler Doktorasını Bitirmeyenler
x
2 Konu seçiminde Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar 27.6 (8) 87.5(14) 72.4 (21) 12.5(2) 14.813*** Veri toplamada Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamama 42.5 (17) 100.0 (5) 57.5 (23) -5.881*Verilerin istatistiksel analizinde
Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar 42.4 (14) 66.7 (8) 57.6 (19) 33.3 (4) 2.07 Bulguların yazımında Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar 25.0 (4) 62.1 (18) 75.0 (12) 37.9 (11) 5.670 Tartıûma yazımında Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar 39.1 (9) 59.1 (13) 60.9(14) 40.9 (9) 1.793
Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmada
Güçlük yaûayanlar
Güçlük yaûamayanlar 52.0 (13)70.0 (7)
48.0 (12) 30.0 (3)
Yayınları yurt dıûı dergilerde yayınlatmada Güçlük yaûayanlar Güçlük yaûamayanlar 46.5 (20) 100.0 (2) 53.5 (23) -.233 *p<0.05, ***p<0.001 4.TARTIùMA
Araútırma sonuçlarına göre akademisyenlerin araútırma yaparken ve yayınlatırken çeúitli güçlükler yaúadıkları saptanmıútır (Tablo 1). Yine araútırma sonuçlarına göre bu güçlükler doktorasını tamamlamayan akademisyen grubunda daha yüksek bulunmuútur. Ocakçı ve arkadaúları (1996) yaptıkları çalıúmada, Türkiye’deki Sa÷lık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Hemúirelik Programı Ö÷retim Elemanlarının, araútırma yaparken %67.5’inin literatür yetersizli÷i, %62.1’inin zaman yetersizli÷i, %59.4’ünün danıúman yetersizli÷i, %55.4’ünün maddi yetersizlikler ve %48.6’sının istatistiksel bilgi konusunda yetersizli÷i oldu÷unu saptamıúlardır. Bu araútırmanın sonuçları Ocakcı ve arkadaúlarının (1996) sonuçları ile benzerlik göstermektedir.
Geliúmekte olan ülkelerde bilimsel, sosyo-kültürel ve ekonomik yapının, araútırma verimlili÷ini etkiledi÷i vurgulanmaktadır. Yanı sıra bireylerin çalıútı÷ı kurumun ve içinde yaúanılan toplumsal yapının özellikleri de etkin faktörler arasında sayılmaktadır (Trostle and Simon 1992, Emiro÷lu ve Aksayan 1999, Barker 1995). Bu ba÷lamda çalıúma sonuçlarının, çalıúma grubundaki akademisyenlerin internet veri tabanlarını kullanmadaki yetersizliklerinden, araútırma alanındaki yetersizlikleri giderecek uzman kadrosunun yetersiz olmasından, toplumun sosyo-kültürel yapısından kaynaklanan veri toplama aúamasında yaúanan sorunlardan, ulaúım zorluklarından dolayı mesleksel geliúim programlarına yeterince katılamamaktan, akademisyenlerin ekonomik úartlarının yetersizli÷inden ve
araútırma yapma deneyimlerinin az olmasından kaynaklandı÷ı düúünülebilir. Yanı sıra bu sonuçların, araútırma grubundaki akademisyenlerin %51.1’inin doktora e÷itim programını tamamlamamıú olan akademisyenlerden oluúmasından kaynaklandı÷ı düúünülebilir.
5. SONUÇ ve ÖNERøLER
Araútırma sonuçlarına göre akademisyenler araútırma yaparken ve yayınlatırken yaygın olarak güçlükler yaúamaktadırlar. Güçlük yaúama oranları doktorasını tamamlamıú olanlarda doktorasını tamamlamamıú olanlara göre daha düúüktür.
Akademisyenler, araútırmanın her aúamasında konunun uzmanlarıyla iúbirli÷i içerisinde olarak ve gerekli yardımları alarak çalıúmalı ve eksikliklerini gidermelidirler. Bunun yanı sıra akademisyenlere yönelik destek sistemlerinin geliútirilmesinin de araútırma yapma ve yayınlatmadaki güçlüklerle baú etmede yararlı olaca÷ı düúünülmektedir.
KAYNAKLAR
Barker C (1995). Research and the health services manager in the
developing world. Soc Sci Med. 41(12):1655-1666.
Bayık A (2002). Hemúirelik disiplini ve araútırma. Ed: ønci Erefe.
Hemúirelikte Araútırma ølke Süreç ve Yöntemleri. Odak Ofset. østanbul. 13-26.
Emiro÷lu ON, Aksayan S (1999). Geliúmekte olan ülkelerde araútırma
güçlükleri ve çözüm önerileri. Hemúirelik Araútırma Derg. Cilt/Volüm 1:36-40.
Erdemir F (1996). Araútırma teorik ve prati÷i birbirine yaklaútırıyor mu,
uzaklaútırıyormu? Hemúire akademisyenlerin rolü konusunda görüúler. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi, Kardiyoloji ve Kardiyovasküler Cerrahi
Alanlarındaki En Son Geliúmeler ve Hemúirelikte Araútırma Sempozyumu. Amerikan Hastanesi. 4-5 Temmuz østanbul. 85-86.
Karadakovan A (1996). Hemúirelikte araútırmanın önemi ve araútırma
konu özellikleri. Ege Üniv. HYO Derg. 12 (2):133-142.
Karataú N (2000). Hemúirelik araútırmalarında etik. Hemúirelik Araútırma
Derg. Cilt/Volüm 1:5-8.
Ocakçı A, Öztürk H, Bayhan S (1996). Türkiye’deki sa÷lık hizmetleri
meslek yükseokulu hemúirelik programı ö÷retim elemanlarının da÷ılımı ve araútırma yaparken karúılaútıkları güçlükler. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi, Kardiyoloji ve Kardiyovasküler Cerrahi Alanlarındaki En Son Geliúmeler ve Hemúirelikte Araútırma Sempozyumu. Amerikan Hastanesi. 4-5 Temmuz østanbul. 80-81.
Trostle J, Simon J (1992). Building applied health research capacity in
less-developed countries: problems encountered by the ADDR Project. Soc Sci Med. 35(11):1379-1387.
White F (2002). Capacity-building for health research in developing
