A.
D.
Veteriner Fakültesi Virolaji Kürsüsü Prof. Dr. Selehattin GürtürkTüRKİYE'DE SIGIRLARDA MAVİ DtL (BLUE TONGUE)
ENFEE.StyONU ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR
Selahattin Gürtürk'" İbrahim Burgu** Asuman Toker***
Untersuchungenüber dem Blauzungeviru5 der Rinder in
der Türkei.
Zusammenfassung: Es wurde erstemal bei der ı9 ingescmm! von 2ı Rinderseren die neutralisierden Antikörper gegen Blauzungevirus (type SA4
der in der Türkei isolierte wurde) festgestellt. Von der embrospina(flüssigkeit in der BHK-2 i Zellkulturen wurde ein .virus isoliert, und r!as Virus wurde von der Blauzunge positilJenseren neutralisiert.
Özet: Aydın bölgesinden toplanan 2ı adet sığır kan serumundan 19 tanesinde Türkiye' de ilk defa M avi dil virusulZa (Tip SA4 Türkiye' de izole
edilen suş) karşı nötralizan antikarler septandı. Cerebrospinal sıvıdan BHK-2 i kültüriinde mavi dil pozitif serumlarle nötralizasyon veren bir virus izole edilr.i.
Giriş
Türkiye'de sığırlarda bugüne kadar mavi dil hastalığı üzerinde ara~tırma yapılmamı~tır. ı980 yılında Aydın ve civarındaki köyler-de yeni doğan buzağılarda hydranencephalie, extremitelerde defor-masyon ve gebe ineklerde abort olayları ile yavrularda ölümler ya-pan bir hastalık olduğu bildirİlmi~tir.
Aydın yöresindeki koyunlarda mavİ dil hastalığının varlığı bi-lindiği için hastalıklı buzağı ve sığırlarda mavİ dil yönünden bu ön çalı~ma yapılmı~tır. Mavİ dil akut seyreden, mevsime bağlı,
öncelik-• Prof. Dr. A. Ü. Veteriner Fakültesi Viroloji Kürsüsü, Ankara-Türkiye . •• Doç. Dr. A.Ü. Veteriner Fakültesi Viroloji Kürsüsü, Ankara-Türkiye . ••• Ass. A.Ü. Veteriner Fakültesi Viroloji Kürsüsü, Ankara-Türkiye.
Türkiye'de Sığırlarda Mavi Dil (Blue Tongııe) .... 323 le koyunlarda görülen vc sokucu sineklcrlc (elucoides) nakledilen viral bir enfeksiyondur (I g). Hastalık ateş, dolaşım bozuklukları, oral ve nasal mukozalarda hypcremi, dudaklarda ödem, daha sonra gangrenöz bir rhinitis ve mukoza ülserasyonları ilc karakterizedir (I g). Koyunlar yanında sığırlar ve keçiler de hastalığa yakalanmak-tadır (4,6, ro, 14, 2ı, 22).
Mavi dil hastalığının etkeni Reoviruslar familyasının Orbivi-ruslar cinsine dahildir (1g). Etken immunolojik olarak pluralite gös-termektcdir ve ıg serotipi saptanmış bulunmaktadır~ (ı2). Etkendış etkilere karşı oldukça dayanıklıdır (2, ıg). .
Mavi dil virusu embriyolu tavuk yumurtasında, dencJTlc hay-vanlarında ve hücre kültürlerinde üretilebilir. Embriyolu tavuk yu-murtası olarak 8 günlük yumurtalar kullanılır ve ckim yumurta sa-rısına yapılır. Yeni doğan fareler ile yavru hamsterler de mavi dil virusu ile kolayca enfekte olurlar. Hücre kültürlerinde virus sitopa-tolojik effekt yaparak ürer ve inklüzyon cisimcikleri oluşturur. Özel-likle hücre kültürleri içinde BHK-2 I, MDBK, primer kuzu böbrek
doku kültürleri duyarlıdır (3, 5, 8, ıg, 20).
Mavi dil virusu kan emcn sineklerle yayılır. Enfeksiyonun kon-takt olarak bulaşıp bulaşmadığı bilinmemektcdir. Doğal şartlarda hastalık yazın yağmurlu mevsimlerde, geceleri alçak ve rutubetli yerlerdc meydana gelmektedir. Mavi dil virusunun hastalıklı böl-gelerde kışı geçirdiği çok defa saptanmıştır. Bu konuda çeşitli rez er-vuarlar üzerinde durulmakta ve en çok da sığırlardan şüphe edil-mektedir. Virus sığırların kanında 14 hafta kadar etkili
olabilmek-tedir (ıg). Luedke ve arkadaşları (13) mavi dil virusunun Clucoides variipennis ile sığırlardan sığırlara ve koyunlardan koyunlara nakle-dilebileceğini deneysel olarak saptamışlardır.
Foster ve arkadaşları da (7) bu konuda salışmalar yapmışlar-dır. Sığırlarda mavi dil enfeksiyonu üzerinde çeşitli yayınlar vardır
(ıo, i I, 15, 16). Hafez (ro) yaptığı çalışmada agar jel diffuzyon
tek-niği ile 251 sığır serumundan 42 tanesinde
(%
23.6) mavi .dil anti-karlarına rastlamıştır. Kıbrıs'ta ıg71-1g72 yıllarında sığırlarda '%i9 oranında mavi dil virusuna karşı nötralizah antikor bulunduğu
saııtanmıştır (21). Markusfcld ve Mayer (17) ve M~Kereher ve ar-kadaşları (I 8) sığırlarda mavi dilolaylarında arthrogryposis ve lıyd-ranencephal ie syndramlarının var lığını bildirmişlerdir. Türkiye' de mavi dilolayları ilk defa, 1944ydında kliı:ıik olarak bildi:rilmİştjr (I).
324 Selahattin Gürtürk-tbrahim Durgu-AsumanToker
Son olarak 1978 yılında batı anadoluda Aydın ve civarında koyun-larda mavi dil enfeksiyonu görülmü~ ve ara~tırmalar sonunda ko-yunlardan mavi dil virusu (tip 4) izole ve idantifiye edilmi~tir.
Materyal ve Metod
Ara~tırmamızda doku kültürü olarak
%
ıo inaktif dana seru-mu kapsayan Eagle vasatında üretilen BHK-21 kültürleri kullanıldı.Ara~tırmada materyalolarak Fakültemiz Patolojik Anatomi kürsüsü tarafından Aydın bölgesinden getirilen ölü doğan buzağı-lara ait cerebrospinal sıvı, amnion sıvısı, placenta, yine aynı böl-geden kürsümüz tarafından getirilen, otopsi yapılan bir buzağıya ait cerebrum, cerebellum ve medulla spina1is ve Bornova Veteriner Ara~tırma Enstitüsünden kürsümüze gönderilen aynı bölgeden alı-nan bir buzağıya ait cerebrospinal sıvı kullanıldı.
Bu materyallerden hazırlanan süspansiyonlar sterilite kontrol-lan yapıldıktan sonra kullanılana kadar -60°C'da saklandı.
Serum nötralizasyon testinde Fakültemiz Patolojik Anatomi kürsüsü tarafından getirilen 4 adet serum (bir, üç ve beş günlük bu-zağı serumu ile bir adet inek serumu), kürsümüz tarafından sağla-nan bir -uç günlük 12 adet buzağı serumu ile bir adet inek serumu Ve Bornova Veteriner Ara~tırma Enstitüsünden kürsümüze gönde-rilen, aynı bölgeden alınan 3 adet buzağı serumu kullanıldı. Bütün serumlar inaktive edildikten sonra sterilite kontrolları yapılarak test de kullanılana kadar -20°C'da saklandi.
Ara~tırmada kontrol viruslar olarak iki ayn mavi dil virusu (Tip SA4 a~ı su~u ve Tip SA4 Türkiye'de izole edilen su~)*, !BR/IPV
virusu (Schönböken su~u)** ve Aydın'dan getirilen organ mater-yallerinden kürsümüzde BHK-2 i hücre kültürlerinde izole edilen
virus kullanıldı.
Virus izolasyonu: Kürsümüze getirilen organ materyallerinden hazırlanan süspansiyonlar PBS ile i
/5
oranında sulandırıldı ve 50 mL.lik ~i~elerde üretilen BHK-2i hücre kültürlerine 0,5 mL. miktarında
ekiIdi. Virus üretme vasatı olarak serumsuz Eagle vasatı kullanıldı. Virus titrasyonu:
Ara~tırmada kullanılan virusların enfeksiyözite güçlerinin tesbi-tinde mikrotitrasyon yönteminden yararlanıldı.
-Etlik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsünden sağlandı. --Tübingen Devlet Virus Araştırma Enstitüsünden sağlandı
Türkiye'de Sıb'll'larda Mavi Dil (B1ue Tongue) ... 325 Mikronötralizasyon:
Bu testde Frey ve Liess'in (9) bildirdiği yöntemden yararlanıldı. Kürsümüze getirilen 2i adet buzağı ve inek serumu ayrı ayrı olarak
i
14
oranında sulandırıldı. Bu serum numuneleri kontrol virus olarakkuııanılan Mavi dil virusları (Tip SA4 a~ı su~u ve Tip SA4 Türkiye'de
izole edilen su~), ve IBR IIPV (Schönböken su~u) virusu ile nötralizas-yon testine tabi tutuldular. Ayrıca 6 no'lu buzağıdan alınan cerebros-pinal sıvıdan kürsümüzde BHK-2 i hücre kültürlerine yapılan ekimler
sonunda izole edilen virus, mavi dil yönünden pozitif çıkan 4 serumla kar~ılıklı nötralizasyon testine tabi tutuldu. Bütün bu nötralizasyon testlerinde kullanılan mavi dil virus su~ları doku kültürlerinde yapılan titrasyonları sonucunda oldukça dü~ük titre verdiklerİnden hem sulan-dırılmadan ve hem de i
i
io oranında sulandırılarak kullanıldılar. IBRi
IPV virusu ise 100 DKİD50
=
i 0],5i
1.0 mL. hesabı ile kullanıldı.Sonuçlar
Virus izolasyonu: 2 no'lu cerebrospinal sıvı, 5 no'lu amnion sı-vısı ve 5 no'lu placenta'dan hazırlanan süspansiyonlardan BHK-2 i
hücre kültürlerine yapılan ekimlerde üçüncü passajda doku kültürün-de sitopatolojik deği~iklik meydana getiren bir virus izole edildi. 6 no'lu cerebrospinal sıvıdan yine BHK-2 i hücre kültürlerine
yapı-lan ekimler sonunda üçüncü passajda sitopatolojik deği~iklik mey-dana getiren bir virus izole edildi ve bu izole edilen virusun yapılan dördüncü passajında da tam bir sitopatolojik bozukluk saptandı.
i no'lu cerebrospinal sıvı, 2 no'lu medulla spinalis, 3 no'lu
cerebel-lum ve 4 no'lu cerebrumdan hazırlanan süspansiyonlardan BHK-2i hucre kültürlerine yapılan ekimler sonunda iki passajda tam bir
sitopatolojik effekt olu~madı (Tablo ı).
Mikronötralizasyon: 2i adet buzağı ve inek serumuna kar~ı
.mavi dİI virusu (Tip SA4 Türkiye'deizole edilen su~) ile yapılan
nöt-ralizasyon testi sonunda 6 ve io no'lu serumlar hariç diğer
serum-larda bu virusa kar~ı 114 sulandırmada nötralizan antikorlar tesbit edildi. Mavi dil virusu (Tip SA4 a~ısu~u) ile 5 adet seruma karşı
ya-pılan mikronötralizasyon testinde ise bütün serumlar i
14
sulandır-mada bu su~a kar~ı pozitif sonuç verdiler. 18 adet serum ile IBRI IPV (Schönböken su~u) virusuna karşı yapılan nötralizasyon testi sonunda yalnızca iki adet serumda bu virusa karşı antikorların bu-lunduğu tesbit edildi (Tablo 2).
326 Selahattin Gürtürk-tbrahim Burgu-A6uman Toker Tablo I. Araştırma materyallerinden virus izolasyonu sonuçları.
Buzağı Ekim yapılan Kullanılan ı. 2. 3. 4.
No Buzağı süspansiyonlar doku kültürü passaj passaj passaj passaj
--
---
----2+ Dişi, ölü Cerebrospinal doğum sıvı BHK-21 -+ +++ +++---
---
------5+ " " Amnion sıvısı "
-
_-1-+-1--1--
---- ----
----5+ " " Placcnta "-
-+ +++--
-- ---
----6" " " Cerebrospinal sıvı " - -+ -1-++ +++-- ---
------
--
---
----i CerebrosjJinal sıvı " -+ -+
--
---- ---
----2 Medulla spinalis " -+ -+-- ----
--- ---
-------
----
----3 Cerebellum " -+-- ----
------ ---
---- ---- ----1- Cerebrum " -+ -++Patolojik-Anatomi Kürsüsü tarafından getirilen marazi maddeler
Ayrıca Ma'/i Dil virusuna (Tip SA4 Türkiye'de izole edilen suş)
karşı nötralizan antikor taşıyan serumlardan 4 tanesi ile 6 no'lu cc-rebrospinal sıvıdan izole edilen virus arasında yapılan nötralizas-yon testinde, bu izole virusa karşıda nötralizan antikorların varlı-ğı saptandı (Tablo 3).
Tartışma
Elde edilen sonuçlar Türkiye'de Aydın bölgesindeki sığırlarda Mavi dil hastalığının mevcudiyetini ortaya koymuştur. Öncelikle koyunların enfekte olmaları ve daha sonra da sığırlarda hastalığın görülmesi hastalığın epizootolojisi yönünden de uyum göstermek-tedir (ı 9). Bölgeden toplanan 2 ı adet kan serumunda uygulanan nötralizasyon testi sonuçlarına göre Mavi dil virusuna (Tip SA4
Türkiye'de izole edilen suş) karşı nötralizan antikorların 2 serum
dışında i
14
düzeyde saptanmış olması, hastalığın bu bölgedeolduk-ça yaygın olabileceğini düşündürmektedir. Bu değer Kıbrıs'ta ya-pılan çalışmadan (2ı) daha yüksek düzeydedir. Diğer taraftan ce-rebrospinal sıvıdan BHK-2i kültürlerinde izole edilen virusun
ma-vi dil (Tip SA4 Türkiye'de izole edilen suş) yönünden pozitif
serumlar-la yapıserumlar-lan nötralizasyon testinde nötralize olması bu virusun Türki-ye'de daha önce koyunlardan izole edilen tiple aynı olabileceği ka-nısını vermektedir. Ayrıca bu izole edilen virusun hydranencephalie tanılı bir buzağıdan elde edilmesi, sığırlarda mavi dil enfeksiyonla-rının bu tür belirtiler ile seyrettiğine dair literatürlerle de (17-i8)
Türki)'e'dc Sığırlarda Mavi Dil (Bluc Tongue) ... 327
Tablo 2. IBR-IPV, Mavİ Dil Vinısu (Tip SA" yerli suş), Mavi Dil Virusu (Tip-SA" Aşı Suşu) Mikronötralizasyon testi sonuçları.
Serum No
Serum IBR-IPV Mavi Dil Virusu (TipSA,> Yerli suş)
Mavi Dil Virusu (TipSA" Aşı suşu)
Virus sulandırması Virus sulandırması Virus sulandırması
2 3 1+Buzağı 10"'/1.0 ml 10'/1.0 ml + + + 10'/1.0 ml + + +
- --- --- ---
--_:...-_---- ---4 5 6 7 5"- tnek -+ -i-+ + +--
--
--- --- ---
---,---8 9 10"
12 13 14 tnek Buzağı + + + + + 15 " - +16_=="-1==- __======_========
17"1
-
+ - -------_.
---18 "+
-j 19 20 21 + + +: Pozitif serum -: Negatif serum Serum sulandırması: if.ı1-5 Patolojik Anatomİ Kü~süsünden 6-18 Viroloji Kürsüsünden
19-21 Bornova Veteriner Araştırma Enstitüsünden sağlandı.
328 Selahattin Gürtürk-tbrahim Burgu-Asuman Toker
Tablo 3. İzoleedilen virus ,'e Ma"i Dil Virusu (Tip S1\, Yerli suş) ile 4 adet buzağı serumu arasında yapılan mikronötralizasyon testi sonuçları
Serum Serum
tzole edilen virus Mavi Dil Virusu
Ko (Tip SA., Yerli suş)
Virus sulandırması Virus sulandırması loO{I.o ml
i
ıo'{ı.o ml 100{i.o ml lo'{l.o ml--- --- ---
---
---8 Buzağı+
++
T---
------
---19 " ++
++
--- ----
---
---20 " +
+
.
+---
--,,--1
---
----21 -1- + T + +: Pozitif serum Serum Sulandırması: i {4uyum sağlamaktadır. Kanımızca Türkiye'de Aydın bölgesindeki koyunlarda üç yıl önce saptanan mavi dil enfeksiyonu sığırlarda da geni~ bir yayılma alanı bulmakta ve her geçen gün morbiditesi yük-selmektedir. Sığırlardan izole ettiğimiz mavi dil virusunun tip tayi-ni ve Türkiye'deki epidemiyolojisi üzerindeki çalışmalarımız sürdü-rülmektedir.
Literatür
1- Anonim (1971) Koyun hastalıkları: Pendik Veteriner Kontrol
ve Araştırma Enstitüsü yayınları No: 3.
2- Borden, E. G., Shop e, R. E. and Murphy, F. A. (1971)
:Phy-sicochemicd and moıphological relationships of some Arthropode-borne viruses to Bluetongue virus-A new taxonomic group. Physicochemical and serological studies.
J.
Gen. ViroL., 13, 261-271.3- Bowne, J. G. and Joehim, M. M. (1967): CytoPo.thologic chan-ges and development of inclusion bodies in cultured cells infected with
Bluetongue virus. Am .
.l.
Vet. Res., 28, 1091-1105.4- Bowne, J. G., Luedke, A. J., Joehim, M. M. and Meteaif,
H.E. (1968): Bluetongue disease in cattle.
J.
A. V. M. A., 153, 662-668.5- Cromaek, A. S., BIne, J. L. and Gratzek, J. B. (1971):'A
qu-antitative ultrastructural study of the development of Bluetongue virus in Madin-Darby bovine kidney cells.
J.
Gen. ViroL., 13, 229-244.Türkiye'de Sığırlarda Mavi Dil (BIne Tongue) ... 329 6- Erasmus, B.
J.
(1975): Bluetongue in sheep and goals. Aust. Vet.J.,
51, 165-17°.7- Foster, N. M., Jones, R. H. and Luedke, A.
J.
(1968): Trans-mission of attenuated and virulent Bluetongue virus with. Culicoides va-riipennis infected orally via sheep. Am.J.
Vet. Res., 29, 275-279. 8- Foster, N. M., Luedke, A.J.
and Meteaıır, H. E. (1972):Bluetongue in sheep and cattle: Fificacy of embryonating elıieken eggs in viral isolations. Am. J. Vet. Res., 33, 77-8 ı.
9- Frey, H. R. und Liess, B. (1971): Vermehrungskinetik und Ver-wendharkeit einer stark ;:yıopathogenen VD-MD- Virusslammes {ür diagnotische Untersuchungen miı der Mikroıiter-Methode. Zb!. Vct.
Med., 18, 61-71.
10- Hafez, S. M. (1978): Serological survey of Bluelongue in Iraq. Bul!. L'officc Inter. des Epizoo., 89 (I /2), 13-22.
11- Hourrigan,
J.
L. and E.1ingsporn, A. L. (1975): Bluelongue: The disease in cattle. Aust. Vet. J., 51, 170-174.12- Howell, P. G. and Werwoerd, D. W. (1971): Bluetongue virus. Virol. Monogr., 9, 35-74.
13- Luedke, A. J., Jones, R. H. and Joehinı, M. M. (1967): Trans-misson of Bluetongue between slıeep and eattle by Culicoides variipennis.
Am. J. Vet. Res., 28, 457-460.
14- Luedke, A.
J.
and Anakwenze, E. I. (1972): Bluelongue virus in goats. Am. J. Vet. Res., 33, 1739-1745.15- Luedke, A.
J.
Joehinı, M. M. and Jones, R. H. (1977): Blu-etongue in cattle: Ejfecıs of veclor-transmitted Bluetongue virus on cal-ves previously iıifected in utero. Am. J. Vet. Res., 38, 1697-17°°. 16- Luedke, A.J.,
Joehinı, M. M. andjones, R. H. (1977):Blu-tongue in cattle: Repeated expodure of two immunologicaly tolerant cal-ves to bluetongue virus by vector bites. Am.]. Vet. Res., 38, i7°~- 17°4.
17- Markusfeld, O. and Mayer, E. (1971): An artlırogryposis and hydranencephaly sydnrome in calves in Israel i969-i970 epir'.emiologi-cal and cliniepir'.emiologi-cal aspect: Refuah Vet., 28, 5i-6 1.
18- Me E.ereher, D. G., Saito,
J.
K. and Singh, K. V. (197°):Serologic evidence of an etiologic role for Bluetongue virus in hydranen-cepha!;)' of calves. J.A.V.M.A., 156, ~°44-~°17.
330 Selahattin Gürtürk-thrahim Bnrgu-Asuman Toker
"
19- Rolle, M. und Mayr, A. (1978): Mikrobiologie InJektions und Seuehenlehre. Ferdinand Enke Verlag Stuttgart, 395-398.
20- Sawyer, M. M. and Osburn, B. I. (1977): lsolction of
Blueton-gue vaceine virus from infected sheep by direct inoeulation on to tissue eulture. CorneII Vet., 67, 65-71.
21- Sellers, R.F. (1975): Bluetonguein Cyprus. Aust. Vet.J., 51,198-2°3. 22- Walker, A. R. and Davies, F. G. (1971): A preliminary survey
