Ça¤r›l› yazar
Say› 14, 2012
1
Profesör Kemal Ahmet Aru hocam›z› do¤umunun 100. y›l›nda (1912-2012) sayg› ve sevgi ile an›yoruz. UNESCO, Ekim ve Kas›m 2011 toplant›lar›nda, Profesör Kemal Ahmet Aru’nun do¤umunun 100. y›l› olan 2012 y›l›nda anma etkinlikleri düzenleme karar› alm›flt›r.
Bu karar, Hocam›z Say›n Kemal Ahmet Aru’nun, mimarl›k, flehircilik, kentsel tasar›m ve planlama alanlar›nda Türkiye’de yapt›¤› çal›flmalar›n, dünya çap›nda da de¤erli bulun-mas› nedeniyle al›nm›flt›r.
Say›n Kemal Ahmet Aru hocam›z›n yaflam›n› sizlere aktarmak, baflar›lar›n› sizlerle paylaflmak, genç kuflaklara öncü düflünce ve görüfllerini anlatmak istiyorum.
Bu sunufl, bir yandan Prof. Aru’nun yaflam öyküsünü k›saca açarken, di¤er yandan bir “Güzel Sanatlar Akademisi” ö¤rencisi ve hocas› olarak Profesör Kemal Ahmet Aru’nun özelliklerini, Mimar Sinan Üniversitesi’nde verdi¤i dersler ve “mimarl›k e¤itimi içinde flehircilik, flehircilik e¤itiminde gelece¤e bak›fl” üzerine güçlü birikimlerini aktarmaktad›r.
Yaflam Öyküsü (1912-2005)
Profesör Aru, 1912’de ‹stanbul’da do¤mufl, 1924-1932 y›llar›nda Galatasaray Lisesi’nde okumufl, 1932-1937 y›llar› aras›nda Güzel Sanatlar Akademisi Mimarl›k Bölümü’ne girmifl ve yüksek mimar olarak bitirmifltir. 1937-1940 y›llar› askerlik ve evlilik y›llar› olup, daha sonra ‹stanbul Teknik Üniversitesi’nde hoca olarak görev yapm›flt›r. ‹TÜ’de 1940 y›l›nda asistan, 1942 y›l›nda Doçent, 1951 y›l›nda da Profesör olarak görev alm›flt›r. Ayn› paralelde, 1940 ile 2005 y›llar› aras›nda Güzel Sanatlar Akademisi ve uzant›s› olan Mimar Sinan Üniversitesi’nde akademik görev alm›flt›r.
1962’de dekan olarak ‹TÜ’ye dönen Aru, 1982’de emekli oluncaya dek idari görevlerinin yan› s›ra mimarl›k bölümünde flehirsel tasar›m, flehirsel koruma ve yenileme derslerini vermifltir.
Profesör Kemal Ahmet ARU;
Mimarl›k E¤itimi ‹çinde fiehircilik ve
fiehircilik E¤itiminde Gelece¤e Bak›fl*
Güzin KONUK Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Mimarl›k Fakültesi fiehir ve Bölge Planlama Bölümü Kas›m 2012
Resim: 1
Ankara fiehir Plan› Yar›flmas› sonunda K. A. Aru’nun evinde. Prof. F. Hess, Prof. Piccinato’nun efli, Prof. Öelsner, Prof. Piccinato, Günseli Aru, 1955 (Kaynak: Kemal Ahmet Aru, Bir Üniversite Hocas›n›n Yaflam›n›n 80 Y›l›, YEM Yay›nevi, 2001).
Resim: 2
Muhittin Güreli, Emin Necip Uzman, Seyfi Arkan, Ahsen Yapanar, As›m Mutlu, Kemal Ahmet Aru, Prof E. Egli ile flehir-cilik ödevi tashihi (Kaynak: Kemal Ahmet Aru, Bir Üniversite Hocas›n›n Yaflam›n›n 80 Y›l›, YEM Yay›nevi, 2001) *Bu metin, Mimar Sinan Güzel
Sanatlar Üniversitesi 2012-2013 Akademik Y›l› aç›l›fl töreninde Prof. Dr. Güzin Konuk taraf›ndan aç›l›fl dersi olarak anlat›lm›flt›r.
Güzin Konuk
Say› 14, 2012
2
Profesör Kemal Ahmet Aru, 1912’de Üsküdar’da kalabal›k bir ailede do¤du¤undan söz eder, 1914-1915 savafl y›llar›nda babas›n›n milli mücadele içinde oldu¤u ve Kuva-i Milliye’ye kat›ld›¤› için arand›¤› ve Antalya ile ‹zmir’e kaçt›klar›n› uzun uzun anlat›r. Bu dönemde aile varl›kl›d›r ve Avusturya’l› dad› “Benda” e¤itiminde etkili olmufltur. Almancay› burada ö¤renip daha sonra yabanc› hocalara tercüman olarak çal›flma flans›n› da buna ba¤lamaktad›r.
Galatasaray Lisesi’nde (1924-1932 y›llar›nda) Türkçe birikimini yapt›¤› ve (Hasan Ali Yücel gibi hocalardan ders ald›) özellikle Frans›zca ö¤rendi¤i y›llard›r. Çekingen bir yap›s› oldu¤undan söz eder, ancak kendisine Kemal bey ad› tak›l›r. Geometri hocas› Mamboury, Akademi’ye gitmesini söyler, “epür” çizimlerde çok baflar›l›d›r. 1933-1937 y›llar›nda s›navla girdi¤i ve baflar›l› oldu¤u Güzel Sanatlar Akademisi’nde Mimarl›k e¤itimi alm›fl, Türkiye’de ve dünyada önemli bir mimar, flehirci, planc› olmufltur. 1960 ihtilali ile birlik-te üniversibirlik-teden ayr›larak Almanya’ya gitmifl ve iki y›l Sttutgart Teknik Üniversibirlik-tesi’nde misafir ö¤retim üyesi olarak çal›flm›flt›r.
Akademi Y›llar›
Say›n Aru o y›llar› an›lar›nda flöyle aktar›r :
“Mamboury hoca, bana, sen de akademiye gir, demiflti. O zaman da imtihan vard›; O imtihanda muvaffak olduk. S›n›f 18 kifliydi. Y›l 1932-1933. Akademi’deki y›llar bitmesi-ni istemedi¤im y›llard›. Akademi’bitmesi-nin en renkli zaman›. O zamanlar aktif bir halim vard›. Talebe cemiyeti baflkan›yd›m. Akademi y›llar› çok iyi geçti, iyi derecelerle ilerledik…’’ Askerlik döneminde Akademi Müdürü Burhan Toprak, Aru hocay› Akademi’de Sedad Hakk› Bey’e asistan olmas› için davet eder, ancak Ahsen Yapanar ondan erken davran›r kadroyu kapar, hoca da Akademi’ye giremez. Ayn› y›llarda Zeki Sayar, “ Emin Onat bir asistan istiyor seni tavsiye ettim” der ve Aru’nun ‹TÜ’deki akademik y›llar› böylece bafllar.
Asistan olarak görevi kabul eder ve önce Prof. Debb’e yard›mc› olur. Daha sonra Öelsner, L ui S u e v e H o l z m eister’in tercümanl›¤›n› ve asistanl›¤›n› yapa r. Bu yo¤un görevlendirmeler içinde ve Doçent oldu¤u 1944’te, Emin Bey onu flehircili¤e yönlendirir.
1944, fiehircili¤e Geçifl
Prof. Aru özellikle Profesör Öelsner’den s›kça sözeder ve ondan flehircilikle ilgili çok fley ö¤rendi¤ini söyler. Planlamaya nas›l bafllad›¤›n› flu flekilde anlat›r; “Profesör Oelsner küçük küçük kasabalarla meflguldü. Derslerini arkadafllar hat›rlar, her hafta geliflinde yeni bir mevzu getirir. O mevzu kitaplardan derleme toplama bilgi de¤il, Anadolu’dan her-hangi bir flehirden gelir, o flehrin problemlerini anlat›r, rengarenk tebeflirlerle tahtaya çizer, sorunlar› gayet gerçekçi olarak ortaya koyard›...”, 1945-1948 aras› Oelsner’li, Holzmeister’li bazen de Bonatz’l› y›llard›, der. Akademi’de hocal›¤› sürecinde Profesör Kemal Ahmet Aru hocan›n renkli tebeflir ile tahtada çizim yapmas› biz ö¤rencilerinin unutulmaz bir rüyas› idi, ola¤anüstü etkilendi¤imiz Kemal Aru’nun flehircilik dersi Akademi Mimarl›k e¤itiminde (ilk dönem 1943-1946 y›llar›nda, ikinci dönem 1969-1980) y›llarca
sevilen bir ders olarak yer alm›flt›r. Ara y›llar (1940-1960 ) hocan›n üst düzey planlama çal›flmalar› yapt›¤› y›llar olup (Isparta, Kayseri planlar› gibi), AHE grubu ile yar›flmalar, projeler ve 1. Levent (1946-49), 4. Levent (1956-57) projeleri, Aru’nun çok özel çal›flmalar› olarak tan›mlanabilir.
Say› 14, 2012
3
1960 ve Sonras›
1960 y›l› öncesi ‹stanbul imar müflavirli¤i görevi ‹zmir imar plan› paralelinde 2-3 y›l sürmüfltü. “Prof. Bonatz, Emin Onat, Mukbil. Mehmet Ali ile haftada bir gün belediyede müflavirlik yapmaya giderdik. O zaman Prost gitmiflti ve operasyonlar devam ediyordu”, der. 1960’ta 147’li olarak 2 y›l Stuttgart’da hocal›k yapt›, bu süreç üzücü bir ayr›l›k olmas›na karfl›n hocan›n d›flar›ya aç›l›fl›, daha sonra Berlin, Viyana çal›flmalar› ise ona hep yeni vizyonlar kazand›rm›flt›r.
1962’de üniversiteye geri dönüflü, Güzel Sanatlar Akademisi fiehircilik derslerine de geri dönüflü idi. Bu dönem Alman ekolünden edindi¤i, flehirsel koruma ve yenileme birikim-lerini 1980’e kadar e¤itime aktard›¤› en güzel dönemler olmufltur.
Gerek ‹ngiltere “yeni kent” kavram› ve planlama yaklafl›m›n›n Levent’te uygulanmas› ve gerekse de, tarihi yar›mada ve Beyo¤lu çal›flmalar›nda “yenileme ve koruma” deneyimi kullanmas›, e¤itime yaklafl›m› ve e¤itimde flehircili¤in önemli gücünü art›rm›flt›. (1955’te, Beyo¤lu Güzellefltirme Derne¤i ve akademisyenlerle yayalaflt›rma projesi yap›lm›flt›r gerçeklefltirilmifltir.)
Kentsel Tasar›m
1965’te Avrupa d›fl›na ç›karak, Amerika’da üç ay kalm›fl, üniversitelerde e¤itimi, der-sleri izlemifl, en çok da kendi deyifliyle “malzeme toplam›fl”t›r. ‹flte flehircilik e¤itimi sorgulamas› ve kentsel tasar›m kavram› birikimleri, bu çal›flmalar› ile ortaya ç›km›fl, 130 üniversiteden ald›¤› bilgi ve kataloglardan yapt›¤› incelemeler ile de olgunlaflm›flt›r. Profesör Kemal Ahmet Aru, kentsel tasar›mdan Türkiye’de ilk söz eden akademisyen olmufltur. Bizler de bu bilim alan›n› onun sayesinde tan›d›k ve onunla yetifltik, gelifltik. Mimarl›¤›n ikinci kademe e¤itimi ile derinleflmesi sorusu, ‹TÜ’de 1976’da MMLS
(Mimarl›k Mühendislik Lisans Sonras›)e¤itimi olarak bafllam›flt›r.
Güzel Sanatlar Akademisi Mimarl›k Bölümü fiehircilik Kürsüsü’nde de, ayn› paralelde, flehirsel tasar›m ile flehirsel yenileme ve koruma, e¤itim içinde yerini alm›flt›r. Daha sonra (1978), kentsel tasar›m e¤itimi mimarl›k seçmeli ders gurubu olarak uzmanlaflman›n önünü açm›flt›r.
Kentsel tasar›m uzmanl›k alan›nda Profesör Kemal Ahmet Aru hoca ile Türkiye’de ilk kentsel tasar›m doktora çal›flmas›n› 1975-1979 y›llar› aras›nda yapm›fl bulunuyorum. Yine onun yön-lendirmesiyle, 1976-1977 y›llar›nda ‹ngiltere, Edinburg’da kentsel tasar›m yüksek lisans e¤itimini ald›m.
1 9 8 2’de ‹TÜ’den emekli olunca, Mimar Sinan Üniversitesi
(Akademi YÖK’ün kurulmas› ile bu ad› ald›)Mimarl›k Fakültesi fiehir ve Profesör Kemal Ahmet Aru;Mimarl›k E¤itimi ‹çinde fiehircilik ve fiehircilik E¤itiminde Gelece¤e Bak›fl
Resim: 3-4
Levent projesi kesit çizimlerinden detaylar
Resim: 5
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi fiehir ve Bölge Planlama Bölümü Kentsel Tasar›m Atölyesi, 1990 (Kaynak: Prof. Dr. Güzin Konuk arflivi).
Resim: 5
Bölge Planlama Bölümü, hocay›, emeklili¤inde yaln›z b›rakmad›. Lisans ve lisansüstü derslerde görevini sürdürmesini rica etti. Hoca, mimarl›k e¤itimini ald›¤› Akademi’yi hiç ihmal etmedi. ‹TÜ paralelinde flehircilik e¤itiminde rolünü hep sürdürdü. Özellikle Mimar Sinan Üniversitesi’nde lisansüstü e¤itimde “kentsel tasar›m atölyesi” ve “kent formu ve mekan teorileri” dersi onun emeklilik sonras› tüm bilimsel birikimini ö¤rencilerine en güzel aktard›¤› dersleri olmufltur.
Akademik Süreç
Profesör Kemal Ahmet Aru’nun Dünya fiehircilik Günü Türkiye temsilcisi olmas› nedeniyle Profesör Mehmet Çubuk’un daveti ile anma ve kutlamalar Akademi’de 1977’de bafllam›fl; bu çerçevede, Profesör Aru ilk konferans› “Eski Türk Kentleri” konusunda vermifltir (‹stanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Y.Mimarl›k Bölümü fiehircilik
Araflt›rma Enstitüsü). 20 y›l flehircilik kürsüsü (1982’den sonra flehir ve bölge planlama bölümü)
çabalar› ile Dünya fiehircilik Günü Türkiye Daimi Komitesi Profesör Aru hocam›z›n bafllatt›¤› bu bilimsel ortam› ülkemizde gelifltirmifl ve sürdürmüfltür.
Profesör Kemal Ahmet Aru hocam›z› özellikle bilimsel ve sayg›n kiflili¤inin yan› s›ra s›cak, dostane yaklafl›m›, evinde verdi¤i partilerde izledi¤imiz sosyal yönüyle de tan›yoruz. Ancak, bilimsel öncü yaklafl›mlar› ve üretkenli¤i hepsinin önüne geçmifltir. Yo¤un uluslar aras› iliflkileri ve bu birikimlerini derslerine “dia”lar ile yans›tmas› (12.000 slayt) hep ö¤rencilerine heyecan vermifltir. Ciddi ve titiz çal›flmalar›, ilk “Türk Kenti”
araflt›rmalar› kitab›n› yazm›fl olmas›, unutulmaz yüzlerce doküman ve bilgi birikiminin sistematik olarak arflivlenmesi, yeni derslerini A5 kart sistemi ile haz›rlay›p sunmas›, yaflam›n›n sonuna kadar yo¤un çal›flma içinde bulunmus›, bizlere hep örnek olmufltur. Sayg› ile an›yorum.
Güzin Konuk
Say› 14, 2012
4
Resim: 6
Resim: 6
Prof. Kemal Ahmet Aru’nun yaflam›ndaki önemli olaylar ve dönemleri görsellefltiren grafik (Kaynak: Prof. Kemal Ahmet Aru Anma Toplant›s›, ‹TÜ Mimarl›k Fakültesi, Temmuz 2012).
