KÖPEKLERDE FARKLI BÖLGELBRE YAPJ!:UAN KASİÇİ
ENJıE1KSİYONLAR ÜZERİ:NDE K!ARŞIUAŞTIRMALI ARAŞTIRMALAR. ı
Comparative studies on the intramuscularly injections
of different regions in dogs.
Sadettin 'TrPIRD,AıM1AZ2 Nuri YA!V!RU3
Kadircan ÖZKAN4
Sunmary :
In this study it was aimed to ·find the most suitaıble region comparing both the spread of injected materiaJ. and appropriaty of the region by mean3 of intramuscularly injections which are applied from differen t regions in veterinary clinics.In this study 16 do.gs ·were used under two separate groups.
The do,gs in the first grouıp were injected 2 mi. of con'trast medium ·with a 2!2 mm. long needle from the infraspinata, supraspinata, g1luteal and fem.oris caudalis reıgions. Latero-msdial radiographs of all the regions were ta.ken and the spread of corutrast modium was examined. after 5;15, and .30 minuteı3 of injections.
In the seeand group the dogs were injected 2 ml. of indian ink to the above mentioned regions wi Vh the same length needles.
'Dhe dolg.s were euthanized after 30 minutes of injection and were kept in a deeplfreeze for aday. After the end of this prioed, sections were done on the re.gions in order to determine the degree of spread of indian ink. · As a result it has been decided that intfraspinata. and gluteal regions were superior to the other reıgions from the point of spread of contras,t medium and indian ink, and from the anatomical point of view reıgio infraspinata was superior to other regions.
(1) Bu çalışma, Selçuk Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından desteklenmiştir. (;2) Doç. Dr., S.
ü.
Veterjner Fakültesi, Ana.tomi Anaıbiliın Dalı, Konya. (3) Do.ç. Dr., 'S.ü.
Veteriner Fakültesi, Cerrahi AnaıbiUm Dalı, Konya. (4), Doç. Dr., S.ü.
Veteriner Fakültesi, Cerrahi Anabilıim Dalı, Konya.Çalışmada iki ayrı grup altında 16 adet köpek kullanıldı.
Birinci gruptaki köpeklerin regio infraspinata, regio supraspinata, regio .glutea, regio femoris caudalis bölgelerine :212 mm uzunluğunda en-jektör iğnesi ile 2 ml miktarında kontrast madde enjekte edildi. Enje[k.;. siyondan 5,J5 ve 30 dakika sonra her bölgenin latero-meıdial radyografisi alınarak ilacın dağılımı incelendi.
İkinci gruptaki köpeklere ise yine aynı bölgelere aynı uzunluktaki iğne ile 2 ml miktarında çini mürekkeıbi enjekte edildi. Enjeksiyondan 30 dakika sonra hayvanlar uyutularak 24 saat derin dondurucuda tutu[-du. Bu sürenin sonunda bölgelere kesitler yapıliarak çini mürekkeibinin yayılım derecesi belirlendi.
Sonuç olarak, regio infraspinata ve reıgio glutea'nın kontrast madde ve çini mürekkebinin yayılıını açısından diğer bölgelere göre daha elve-rişli olduğu, anatomik açıdan ise regio infraspinata'nın diğer bi:>ılgelere göre en uygunu olduğu kanısına varıümıştır.
Giriş
Ülkemizde veteriner kliniklerıne getirilen küçük evcil hayvan sayı sında artış görülmektedir. Bu hayvanıara gerek tedavi gerekse pro[ilalk-tik amaç1a çe~itli enjeksiyonlar yapılması gerekmektedir. Kaısiçi enjek-siyon kliniklerde en fazla başvurulan bir yöntemdir. İntramuskuler en-jeksiyon, klin'iıkler ve uy'gulayLcılar tarafından farklı bölgelerden uygu-lanmakta ve bazı durumlarda topallık hatta felç yapabilen komplikas-yonlar :meydana getirebilmektedir. Aynı zamanda enjekte edilen ilacın dağılım hızı da böLgeden bölgeye değiştiği ıgi'bi, enjeksiyon açısından ana-tomik olarak bazı bölgeler diğerlerine kıyasla daha uygun bulunmakta-dır.
Köpeklerde kasiçi enjeksiyon uygulanabilen bölgeler şunlardır : Regio infraspinata : Darsalden scapula'nın margo dorsalis'i, crania~ den spina scapula ve acromion, caudalden m. infnaspinatus'un caudal ke-narı ve ventralden collum scapula tarafından sınırlandırılır. Scapula'nın fossa infraspinata'sı üzerinde olan bu bölge, .m. infraspinatus ve m. del-toideus tarafından oluşturulur. M. infraspinatus darsalden m.
trapezius'-Köpeklerde Farklı Bölgelere 'Yapılan Kasiçi Enjeksiyonlar .. . 105
un pars tJhoracica'sı, ventralden ise m. deıltoideus'un pars scapularis'i ta-rafından örtülmüştür (12, '.5, 6).
Re.gio supraspinata : Sca:puJa'nın fossa supraspinata'sı üzerindeki bölge olup, köpeklerde iskelet sistemine uyarak diğer hayvan türlerine kıyasla en geniştir. Bölge dorsalden scapula'nın marıgo dorsalis'i, cranial-den m. supraspinatus'un cranial kenarı, candalden spina scapula, ventral-de ise ::ıcromion ve ·collum scapu1a ile sınırlandırılır. Kas olarak m. sup-ra'spinatus, bunun üzerinde de m. trapezius, m. omotransversus ve m. brachiocephalicus bulunmaktadır Ç2, .3, 5, 6).
Regio glutea : Dorsalden ilk iki kuyruk omuru ve sacrum, cranial-den tuber coxae, ventralcranial-den trochanter major ve caudalcranial-den m. gluteus superrficialis'in caudal kenarı tarafından sınırlandırılır. Düzgün olmayan dörtgen şeklinde olan bu bölge mm. glutei'den oluşmuştur. Bu bölgede deri altında kalınlığı hayvan tür lerine göre değişen subcutan yağ doku-su bulunmaktadır. Mm. ,glutei'ler; m. g1uteus super'fidalis, m. gluteus me-dius ve m. gluteus pro1undus kaslarından oluşmuş olup, bu kasların in-sertio'su trochanter major'un caudalinde derinin paılpe edilmeısiyle his-sedilir (1, 3, 5, 6).
R2gio femoris caudalis : Proximalde tulber ischiadicum'dan başlaya rak distalde femur'un plantar yüzünde patella'nın proxin1aünden geçiri-len horizontal düzleme kadar de~am eder. Caudal sınırı m. semitendino-sus ve m. semimembranosemitendino-sus'un caudal kenan, craniıal sınır ise m. vastus lateralis tarafından şekillenir. Böılge kaslarını m. biceps femoris, m. Ee-mitendinosus ve m. biceps femo:ris'in medial yüzünde bir bant şeklinde yer alan m. abductor cruris caudalis oluşturur. Bu bölgede m. a\bductor cruris caudalis ve ·m. bkeps fermoril3'in al:tında n. ischiadicus bulunmak-tadır. M. semitendinosus'un la~eral yüzü ile m. bi:ceps femoris'in caudal yüzü atasında bir yağ kitlesine gömülmüş olara:k In. poplitea yer almak-tadır (3).
Künzel (6), köpekler üzerinde yaptığı bir çalışmada regio supıraspi nata, regio infraspinata, regio glutea ve regio fe.moris caudalis'e kasiçi olarak çini mürekke:bi enjekte etmiş, bu hayvanları öldürüp 48 saat de-rin dondurucuda beklettikten sonra 1·5 mm kalınlığında kesitler yaparak çini mürekke1binin bu bölgelerdeki dağılımını incelemi§tir. Yine bu
amaç-la aynı bölge kaslarına 2 ml kontrast madde (% 6'5 Urovision) enjekte ederek bölgelerin radyografisini almıştır. Araştırıcı enjeksiyon yerleri-nin durumu ve dağılımını birbiriyle karşılaştırarak kasiçi enjeksiyon için en uygun bölgenin regio infrasrpinata ve reıgio glutea olduğunu ileri sür-mektedir. Aynı araştırıcı yağlı köpeklerde enjeksiyondan sonra
şekille-nen komplikasyonları da dikkate alarak öze1likle regio infraspinata'yı önermektedir.
Eikıneier ( 4), yeni doğmuş }.<öpeık yavrularının arka ekstremiteleri-ne kasiçi yaptığı chloromycetin enjeksiyonlarından sonra enjeksiyon ya-pılan 1rka bacak·ta hareket bozukluğu gördüğünü belirtmektedir. Otop-side ise In. poplitea'nın büyüdüğü ve aseptik bir nekroz görüJdüğü eklen-mektedir.
Bu çalışmada köpeklerde ka,c:;içi enjeksiyon uygulanan değişik bölge-ler arasmda iılaçların yayılma hızı yönünden bir mukayese yapılması ve anatomik yapı özellikleri de göz önünde tutularak enjeksiyon için en uy-gun bölgenin tespit edilmesi amaçlan dı.
Materyal ve Metot
Bu çalışma'da materyaJ olarak, değişik yaş ve ağırlıkta, 8'er adetlik iki ayrı grup olarak toplam 16 adet köpek kullanıldı.
Birinci gruptaki köpeklerde Romıpun (*) (1 mıl/:10 kg i.m.) ile sed :ı~· yon sağlandı. Daha sonra kasiçi enjeksiyon için seçilen regio infraspina· ta, regio supraspinata, regio glutea ve regio femoris caudalis bölgeled traş edilerek enjek•siyon yerleri belirlendi. Gerekli dezenfeksiyondan son-ra enjeksiyon kuson-raHanna uyıgun olarak heT böLgeye 2 ml kontrast mad-de (*;:), 1,4 mm çapında, 2~ mm uzunluğunda enjektör iğnesi ile, iğnenin uzunluğu derinHğinde, enjekte edildi. Enjeksiyondan 5,115 ve 30 dakika sonra her bölgenin latero-·medial yönde direkt radyo.grafi8i alınarak kont-raıst ı.nıddenin bölgelerdeki dağılımı radyolojik olarak tespit edildi. Rönt-.gen çekimlerin1de Tan:ka marka, TP-120 model, taşınaibilir, maksimum
gü-cü 70 KV, 10 mA olan röntgen ünitesi kuLlanıldı.
İkir1:ci .gruptaki köpeıkler yine Rompun ile sakinıleştirildikten sonra aynı enj'eksiyon bölgeleri birinci gruptaki köpeklerde olduğu gilbi traş edildi. Çalışma için seçilen enjeksiyon böLgelerine bu kez yine aynı boy-daki enjektör iğnesi ile 2 ml çini mürekkelhi enjekte edildi. Enjeksiyon-dan 30 dakika sonra köpekler uyutularak derin dondurucuda 1 gün süre iJe bırakıldılar. Yirmi dört saat sonra enjeksiyon bölgelerinden kesitler yapılarak çini mürekke!binin yayılma derecesi .makroskobik olarak be-lirlendi. Her iki gruptaki sonuçlar, ~öpeklere enjekte edilen maddelerin kasLar ?rasında yayılma derecesi radyolojik ve makroskolbik olarak tes-pit edilerek 'bölgelerin anatomik özelliıkieri de dikkate alınarak karşılaş tırıldı.
C
* )
Rompun (xylazin hydrochlorid), BayerKöpeklerde Farklı Bölgelere Yapılan Kasiçi Enjeksiyonlar... 107
Bulgular
Çalışmada regio infraspinata'ya kontrast madde enjeksiyonlarından sonra elde edilen radyografi bulgularına dayanarak bu bölgede kontrast maddenin çok iyi dağıldığı tespit edildi (Şekil 1). Yine çini mürekkeibi enjekte edildikten sonra uyutularak dondurulan hayvanlardan yapıılan kesitierin incelenmesinde de çini mürekkefbinin bu bölgede kasın tüm uzunluğunca yayıldığı ve bu yayılmanın homojen olduğu belirlendi (Şe kil 2).
Regio supraspinata'da ise kontrast ınaddenin regio infraspinata'ya kıyasla daiha az dağıldığı enjeıksiyonu izleyen 5., 1•5. ve 30. dakikalarda
alınan rönt~genlerle saptanıdı (Şekil 1). Dondurularak yapıılan kesitllerde çini mürekkeibinin yayılıını da önceki bulguyu destekledi (Şekil 2).
Reıgio glutea'ya yapılan kontrast madde enjeksiyonlarından sonra yapılan radyografik çekimlerde ise dağılımın homojen olduğu ve zaman-la orantılı olarak kontrast maddenin yaylilımının belirgin olarak _arttığı görüldü (Şekiıl 3, 4). Yapılan kesitlerde çini mürekkebinin az da olsa fascia içinde yayıldığı belirlendi. Bazı olgularda çini müreıkkeıbinin iyi yayılmadığı ve subcutan yağ dokusu içinde kaldığı tesbit edildi.
Regio femoris caudalis'e yapılan enjeksiyonlardan sonra alınan rad-yografi1erde kontrast maddenin regio glutea'ya oranla daiha az bir yayı lım gösterdiği saptandı (Şekil 4). Çini mürekkelbi bulguları da bu göz-Iemleri kuvvetlendirdı.
Tartışma
ve Sonuç
Geı'ek kontraıst madde, gerekse çini mürekkebinin kullanıldığ~ olgu-larda regio infrasrpina·ta ve regio glutea'nın diğer bölgelere kıyasla enjek-te edilen maddenin yayılması açısından daha elverişli olduğu belirlendi. Künzel (6) 'in yaptığı çalışmada da buna paralel sonuç elde edilmiştir.
Reıgio infraspinata anatomik açıdan da enjeksiyon için uygun görün-mektedir. Bu 'bölgede n. suprascapularis'in son kollarının dağılımı bölge-den yapılan enjeıksiyonların riskini azaltmaktadır (6). Re:gio glutea'da ise derinde n. isclhiadicus'un seyretmesi gerek enjeksiyon sıra;3ında iğnenin ucunun sinire ulaşması, gerekse septiık enjeksiy;on sonucu meydana geJe-:bilecek apsenin sinire basınç yapması arka bacakta felce kadar giden komplikasyonlara yol açabilmektedir. Ayrıca bu böLgede oluşabilecek bir apsenin tedavisi, drenajın tam olmaması nedeniyle güçlük göı3termekte dir. Bu bölgede enjeks'iyonun derin yapılması n. ischiadicus'a rastlama olasılığını artırırken, yüzlek yapıln1ası da ilacın yağ dokusu içine enjekte
edilebilmesine neden olmwktadır. Bu da enjekte edilen ilacın yayılması nı eng·~Hemekteclir. Künzel (6), bu riskierin enjeksiyonun tuber coxae ile trochaınter major'u birleştiren doğrunun orta 1/3'ünde cranio-ventral bölgeye derin olarak enjekte edilmesiyle azaltılaJhileceğini öne sürmek-tedir. Çünkü, bu bölgeden n. ischiadicus geçmemeksürmek-tedir.
Regio femoris caudaliıs'e yapılan enjeksiyonlar ise bu bölgeden n. isohiadicus geçmesi ve ln. poplitea'nın bulunması nedeniyle tehlikeli ol-maktadır (13). Eikmeier ( 4) yaptığı çalışmada enjeksiyonu takiben ln. poplitea'nın büyüdüğünü, bunun da h::ı.yvanda 'hareket bozukluğuna yol açtığını belirtmektedir. Yine Künzel (6), bölgeden yapılan enjeksiyon-larda iğnenin ucunun kontrol edilernemesi nedeniyle derin yapılan en-jeksiyonlarda, n. ischiadicus'un zedelenehiıleceğini belirtmeıktedir. Ayrı ca bu bö1gede gerek kontrast madde, gerekse çini mürek'kebinin yayıhmı gluteal bölgeye kıyasla daha az olmaktadır.
Sonuç olarak, regio infraspinata ve regio glutea'nın kontrast madde ve çini mürekkelbinin yayılıını açısından diğer böLgelere göre daha elve-rişli olduğu, anatomik açıdan ise regio infraspinata'nın diğer böLgelere göre en uygunu olduğu kanısına varıılmıştır.
Kaynaklar
(;1) Çalışlar, T. (1.9716). "Köpeklerin Diseksiyonu". F.
ü.
Vet. Fak. Yay. 8, A.ü
Basımevi, Ankara.
(2) Doğuer, S. (1:9·72). "Regional Topoğrafik Veteriner Anatom•i". A.
ü.
Vet. Fak. Yay. : 28:2, Ders Kita•bı: 183, Aü.
Basımevi, Ankara.(3) Dumun, N. 19.8·5). "Veteriner Anatomi". I. 'Cilt. S.
ü.
Yay.: 12, Vet. Fak. Yay.: 4, S. ü. Basımevi, Konya.(4) Eikmeier, H. (197;3). Aseptische nekrosen i.m. injektionen beim neugeıbo renen Welpen. Berliner und Münchener Tierarztliche Wochenschrift, 8·6, 4}3-41·4.
(5) Gstty, R. (1·975). "S,isson and Grosman's the Anatamy of the Dames-tic An:mals". Fifth ·2d., Vol. 2·, W. B. Saunders Company, Philadelphia. (.6) Künz.el, W. (.1983). Topographische Anatomie Intraıuuskularer
Köp~klerde Farklı Bölgelere Yapılan Kasiçi 'Enjeksiyonlar... 109
Şekil ı. Regio infraspinata ve regio supraspinata'da kontrast maddenin dağı lımının radyogra.fik görünümü 05. dakıika). ı
-
Re:gio suıpraspinata, ı2 - Regio infraspinata CıRadiographic IView of the spread of contrast medium in re:gio infraspinata and regio supraspinata)Şekil 2. Dondurulmuş kesitte regio infraspinata ve regio supraspinata'da çini mürekkebinin dağılımının görünümü. ı -M. supraspinatus, 2 -Spina sc,ll!pula., 3-M. deltoi.deus, 4~ M. infraspinatus, 5 -Çini mürekkeıbi (The view of the spread oıf an indian ink in regio infraspinata and supras-pinata in frozen section).
Şekil 4. Heıgio femoris caudalıis ve: regio glutea'da kontrast madde dağılımının ra d-yogra;fik görünümü (30. dakika). 1-Regio glu--tea, 2 - Reıgio femoris
caudalis (Radioıgraıphic
view of the spread of contrast medium in regio fenıoris caudalis and re-gio gıuı;ea ın 30 th mi-nute)
·Şekil 3. Regio femoris caudalis ve regıio glutea'da kontrast · madde dağılımının rad-yografik g.örünümü (15. dakika). 1 - Regio gl u tea,
'2-Regio femoris ca.uda-Hs (Radiographic view of the spread of contrast medium in regio femoris caudalis and regio glutea in 15 th minute)
