Türk Mikrobiyol Cem Derg (2004) 34:220-223
220 G‹R‹fi
Son y›llarda metisiline dirençli S.aureus’un neden oldu¤u nozokomiyal infeksiyonlarda art›fl oldu¤u bi-linmektedir. Ayr›ca hastane kaynakl› örneklerden en s›k izole edilen patojen olmas› ve sahip olduklar› vi-rülans faktörleriyle s›kl›kla hastane kaynakl› epide-milere neden olabildikleri ve bir çok antibiyoti¤e karfl› kolayl›kla direnç kazanabildikleri bildirilmek-tedir(1,2). Çal›flmalarda, özellikle el ve burunda
S.aureus tafl›y›c›l›¤› infeksiyonlar›n yay›lmas›nda ve patogenezinde önemli rol oynad›¤› bildirilmekte-dir. Bu nedenlerle taramalar nazal tafl›y›c›l›k yönün-den fikir vermesi ve tafl›y›c›l›¤›n kontrol alt›na al›n-mas› bak›m›ndan önemlidir.
Nazal S.aureus tafl›y›c›l›¤›, normal popülasyonda %10-30 aras›nda de¤iflirken bu oran›n hastane çal›-flanlar›nda %56.1, hastalarda ise %84.4’e kadar ç›k-t›¤› bildirilmektedir (3,4). Bu çal›flmada, hastane personellerinde nazal S.aureus tafl›y›c›l›¤›n›n belir-lenmesi, izole edilen sufllar›n metisilin ve di¤er anti-biyotiklere direncinin araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.
Hastane Çal›flanlar›nda
Nazal Staphylococcus aureus Tafl›y›c›l›¤›
(*) Celal Bayar Üniversitesi Sa¤l›k Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, Manisa (**) Devlet Hastanesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Laboratuar›, Manisa
Turan GÜNDÜZ(*), Senem AKGÜL (**)
ÖZET
Ço¤u hastane infeksiyonlar›n›n kayna¤›n› nazal Staphylococcus aureus (S. aureus) tafl›y›c›l›¤› oluflturmaktad›r. Bu çal›flma-da, sa¤l›k personelinde nazal S. aureus tafl›y›c›l›¤› ve izole edilen sufllar›n antibiyotiklere duyarl›klar›n›n araflt›r›lmas› amaç-lanm›flt›r. Manisa Devlet Hastanesi personelinden 162 kiflinin her iki burun ön vestibülünden sürüntü örne¤i al›nm›flt›r. 35 (%21.6) sa¤l›k çal›flan›nda nazal S. aureus tafl›y›c›l›¤› saptanm›fl, bunlar›n beflinde (%14.2) metisilin direnci bulunmufltur. ‹zole edilen sufllar›n›n antibiyotiklere olan direnç oranlar› s›ras›yla, amoksisilin klavulanik asit (AMC) için %54.2, eritromi-sin için %28.5, tetrasiklin için %57.1, rifampieritromi-sin için %40, klindamieritromi-sin için %28.5, siprofloksaeritromi-sin için %17.1, trimetoprim-sulfametoksazol (TMP-STX) için %25.7 ve gentamisin için %42.8 olarak bulunmufltur. ‹zole edilen stafilokok sufllar›n›n tümü penisiline dirençli, vankomisine duyarl› olarak bulunmufltur. Meslek gruplar› aras›nda nazal S. aureus tafl›y›c›l›¤› aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› fark bulunmam›flt›r(p>0.05).
Anahtar sözcükler: S. aureus, sa¤l›k personeli, nazal tafl›y›c›l›k SUMMARY
Nasal Staphylococcus aureus Carriage in Hospital Staff
Nasal Staphylococcus aureus (S. aureus) carriage may be the reason for most of the nosocomial infections. In this study, the ratio of nasal S. aureus carriage in hospital staff and their antimicrobial sensitivities were investigated. Nasal swabs were obtained from 162 staff of Manisa Government Hospital. Nasal S. aureus carriage was found in 35 (21.6) of the staff and 5 (14.2%) of them were meticillin resistant. Resistance rates of isolated S. aureus strains to various antimicrobial agents were as follows; for ampxicillin clavulanic acid (AMC) 54.2%, for erithromycin 28.5%, for rifamipicin 40%, for clindamycin 28.5%, for ciprofloxacin 17.1%, for trimethoprim sulphamethoxazole (TMP-STX) 25.7%, for gentamycin 42.8%. All of the isolated S. aureus strains were resistant to penicillin and suspectible to vancomycin. There was no statistically significant dif-ference in nasal S. aureus carriage between profession groups (p>0.05).
Key words: S. aureus, Hospital staff, Nasal carriage
‹letiflim :: Turan Gündüz
T. Gündüz, S. Akgül. Hastane Çal›flanlar›nda Nazal Staphylococcus aureus Tafl›y›c›l›¤›
221 GEREÇ VE YÖNTEM
Manisa Devlet Hastanesi çal›flanlar›ndan çal›flmaya kat›lmay› kabul eden 162 sa¤l›k çal›flan› çal›flma kapsam›na al›nm›flt›r. S.aureus burun tafl›y›c›l›¤›n› saptamak için Manisa Devlet Hastanesi(MDH) sa¤-l›k çal›flanlar›ndan 162’nin [39’i hekim, 94’i hemfli-re, 9’si laboratuar teknisyen ve 20’si yard›mc› perso-nel] her iki burun ön vestibülünden sürüntü materya-li al›nm›flt›r. Son bir haftada antibiyotik kullananlar çal›flmaya al›nmam›flt›r. ‹lk kültürlerinde S.aureus üreyen kiflilerden 1 hafta içinde yeniden örnek al›n-m›flt›r. ikinci kez üremesi olanlar kal›c› S. aureus bu-run tafl›y›c›s› olarak de¤erlendirilmifl ve çal›flmaya al›nm›flt›r. Al›nan burun sürüntü örnekleri kanl› aga-ra ekilerek 37°C’de 24 saat inkübe edilmifltir. Kanl› agarda beta hemoliz yapan, porselen beyaz› ve alt›n sar›l› pigmentli koloniler oluflturan, Gram boyal› preparatta tipik görünüm veren, katalaz ve koagülaz testi pozitif olan sufllar S. aureus olarak de¤erlendi-rilmifltir. ‹kinci kez üreyen S.aureus sufllar›n›n anti-biyotiklere duyarl›l›klar› NCCLS standartlar›na gö-re Mueller Hinton agar’da modifiye Kirby-Bauer disk diffüzyon yöntemi ile incelenmifltir. (5). ‹statik-sel analizler EPI ‹NFO 6.0 paket program›nda Fis-her Exact testi ile yap›lm›flt›r.
BULGULAR
Manisa Devlet Hastanesi personelinde % 21.6 ve (n=35) oran›nda tafl›y›c›l›k ve %14.2 (n=5) metisilin direnci saptanm›flt›r.
‹zole edilen 35 S.aureus sufl›n›n antibiyotiklere olan duyarl›l›klar› s›ras›yla, AMC için %54.2, eritromisin
için %28.5, tetrasiklin için %57.1, rifampisin için %40.0, klindamisin için %28.5 siprofloksasin için %17.1, SXT %25.7 ve gentamisin için %42.8 ora-n›nda direnç saptan›rken vankomisine dirençi sap-tanmam›flt›r (Tablo 1).
Meslek gruplar› aras›nda nazal S. aureus tafl›y›c›l›¤› aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› fark bulunma-m›flt›r (p>0.05). Sa¤l›k çal›flanlar›nda saptanan S. au-reustafl›y›c›l›¤›n›n meslek gruplar›na göre da¤›l›m› Tablo 2’de verilmifltir.
TARTIfiMA
Günümüzde, S. aureus’a ba¤l› geliflen hastane infek-siyonlar› halen önemini korumaktad›r. Ayr›ca stafi-lokok infeksiyonlar›n›n yayg›nl›¤›nda infekte veya tafl›y›c› sa¤l›k personelinin önemi bilinmektedir. De-¤iflik çal›flmalarda metisilin dirençli S. aureus sal-g›nlar›ndan infekte veya tafl›y›c› sa¤l›k personelleri-nin sorumlu oldu¤unu bildirilmektedir(6,7). Nazal S. aureus tafl›y›c›l›¤›, salg›nlara yol açabilece¤i gibi çoklu antibiyotik direnci gösterebilirler. Bu durum hastalar›n tedavilerinde sorun oluflturabilmektedir-ler. Dirençli organizmalar›n spontan kolonizasyon yeteneklerinin artmas› sonucu yay›l›mlar› çok daha h›zl› olabilmektedir. Yay›lmay› kolaylaflt›ran bir di-¤er faktör yerel antibiyotik tüketimidir. Bu yay›lma-y› kolaylaflt›ran faktörler tafl›yay›lma-y›c› sayay›lma-y›s›n› artt›racak-t›r. Bu durum da özellikle hastane gibi kolonize edi-lebilecek insanlar›n s›k oldu¤u yerlerde önem tafl›-maktad›r. Bu bak›mdan metisilin dirençli S.aure-us’lar›n eradikasyonu önem tafl›maktad›r.
Ülkemizde de¤iflik hastanelerde metisilin direnci yö-nünden yap›lan çal›flmalarda, direnç oranlar›n›n %16-52, nasal S. aureus tafl›y›c›l›¤›n›n ise %17-85
ANT‹B‹YOT‹K Metisilin Penisilin AMC Eritromisin Tetrasiklin Rifampisin Klindamisin Siprofloksasin TMP-SXT Gentamisin MDH N=35 % 5 14.2 35 100 19 54.2 10 28.5 20 57.1 14 40.0 10 28.5 6 17.1 9 25.7 15 42.8 Tablo 1. ‹zole edilen S. aureus sufllar›nda antibiyotiklere direnç oranlar› Hekim Hemflire Teknisyen Yard›mc› personel Sürekli Say› 8 19 2 6 Tafl›y›c› % 20.5 20.2 22.2 30.0 TOPLAM N=162 39 94 9 20 Tablo 2. Meslek gruplar›na göre S.aureus tafl›y›c›l›¤›
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2004) 34:220-223
222
aras›nda de¤iflti¤i bildirilmektedir(8-14). Tafl›y›c›l›k oranlar›n›n yüksek oldu¤u çal›flmalarda, tafl›y›c›l›¤›n sürekli ve/veya geçici oldu¤una iliflkin aç›klay›c› bilgi verilmemifltir. Ayn› çal›flmalarda hasta grupla-r›nda, hastane çal›flanlar›na göre daha yüksek tafl›y›-c›l›k ve metisilin direnci bildirilmektedir. Çal›flma-m›zda hastanesi personelinde % 21.6 oran›nda tafl›-y›c›l›k ve %14.2 metisilin direnci saptanm›flt›r. Ay-r›ca hastane personellleri aras›nda, meslek gruplar› aç›s›ndan anlaml› bir fark saptanmam›flt›r(p>0.05). Tafl›y›c›l›k oranlar›n›n düflüklü¤ünde ve hastane ça-l›flanlar›n›n aras›nda anlaml› farkl›l›k olmay›fl›nda hastanenin büyüklü¤ü, hastane floras› gibi lokal epi-demiyolojik faktörlerin etkisi olabilir. Bu nedenle ta-ramalarda sürekli tafl›y›c›lar ile geçici tafl›y›c›lar›n iyi ay›rt edilmesi gerekmektedir. Biz çal›flmam›zda S. aureusüreyen olgulardan bir hafta ara ile ikinci kez kültür örne¤i alarak tafl›y›c›l›¤› ay›rt edilmeye çal›fl›lm›flt›r.
Çöplü ve ark (15) n›n yapt›klar› çal›flmada penisilin direncini %100, SXT direncini %88 olarak bulunur-ken tüm sufllar›n vankomisine duyarl› oldu¤u bildi-rilmektedir. Köko¤lu ve ark.n›n (16) hastane çal›flan-lar› ve diyaliz hastaçal›flan-lar›nda nazal S.aureus tafl›y›c›l›-¤›n›n araflt›r›ld›¤› bir di¤er çal›flmada izole edilen tüm sufllar›n penisiline dirençli oldu¤u, SXT direnci-nin % 67.7, rifampisin direncidirenci-nin %32.3, AMC di-rencinin %40.9, eritromisin didi-rencinin % 48.4 ve klindamisin direncinin %78.5 oldu¤u ve tüm sufllar›n vankomisine duyarl› olduklar› bildirilmektedir(16). Bizim çal›flmam›zda da vankomisinin MRSA karfl› en etkili antibiyotik olma özelli¤ini korudu¤u düflü-nülmektedir.
Nazal tafl›y›c›l›k oranlar› toplumdan topluma de¤ifle-bildi¤i gibi her hastanenin antibiyotik kullanma poli-tikalar›na gibi faktörlere ba¤l› olarak hastaneler ara-s›nda da farkl›l›klar gösterebilmektedir. Dirençli sta-filokoksik infeksiyonlar›n tedavilerinin güçleflti¤i gi-bi hastalar›n hastanede kal›fl süreleri uzamakta, mor-talite ve morbiditeyi art›rmakta ayr›ca tedavi gider-lerini art›rmaktad›r. Tüm bunlar göz önüne al›nd›-¤›nda hastane kaynakl› stafilokoksik infeksiyonla-r›ndan büyük oranda sorumlu tutulan nazal S.aureus tafl›y›c›lar›n›n belirlenerek tedavi edilmeleri nozoko-mial infeksiyonlar›n›n kontrolünde önemli yer tuttu-¤u aç›kt›r. Bu bak›mdan her hastane kendi
bünyesin-de sa¤l›k çal›flanlar›n› nazal tafl›y›c›l›k yönünbünyesin-den ta-ramal› ve izole ettikleri sufllar›n antibiyotiklere olan duyarl›l›klar› takip edilerek, gelecekte dirençli suflla-r›n oluflmas›n›n önlenmesinde büyük katk›s›n›n ola-ca¤› düflünülmektedir.
KAYNAKLAR
1. Archer GL.S.aureus : A well armed pathogen. Clin ‹n-fect Dis 26: 1179 (1998).
2. Çetinkaya Y,Ünal S. Metisilin dirençli S. aureus in-feksiyonlar›, Epidemiyoloji ve kontrol. Flora: 3-16(1996). 3. Kluytman J, Van Belkum A, Vereburg H.Nasal car-riage of S.aureus : Epidemiology, underlying mechanisms and associated risk. Clin Microbiol Rev 10:505 (1997). 4. A-Garcia AM, Villa MV, Escudero ME, Gomez P, Velez MM, Munera MI, Franco G.Use of nasal mupiro-cin for Staphylococcus aureus: effect on nasal carriers and nosocomial infections. Biomedica. 23:173 (2003). 5. National Committe for Clinical Laboratory Stan-darts:Performance Standarts for Antimicrobial Disk Sus-ceptibility Tests. NCCLS Document, sixth edition: Wayne Pa, Approved Standart M2-A5.(M100-S7) 6 (2002). 6. Emmerson M.Nosocomial staphylococcal outbreaks. Scand J Infect Dis 93(Suppl):47 (1994).
7. Coello R, Jimmenez J, Garcia M et al.Prospective study of infection, colonization and carriage of Methicil-lin-resistant Staphylococcus aureus an outbreak affecting 990 patients. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 13: 74 (1994).
8. Tünger Ö, Özbakkalo¤lu B, Sivrel A, Sürücüo¤lu A, Özkütük N.Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi Has-tane Personelinde S. aureus burun tafl›y›c›l›¤›n›n araflt›r›l-mas› ve eradikasyonu. Dokuz Eylül Üniv T›p Fak Derg. 1: 61 (1997).
9. K›r›fl M, Berktafl M, Bozkurt H, Yavuz MT, Dalk›l›ç AE.Sa¤l›k personelinde nasal S.aureus tafl›y›c›l›¤› ve izo-le ediizo-len sufllar›n antibiyotik duyarl›l›¤› ANKEM Derg 10:135(1996).
10. Mert A, Köksal F, Ayar E ve ark.Cerrahpafla T›p Fa-kültesi hastanesinde S. aureus burun tafl›y›c›l›¤› ve antibi-yotik duyarl›l›¤›. ANKEM Derg. 10:380 (1996).
11. Karabiber N.Normal populasyonda ve hastane labo-ratuar personelinde S.aureus burun tafl›y›c›l›¤›. Mikrobiol Bült 25:187 (1991).
T. Gündüz, S. Akgül. Hastane Çal›flanlar›nda Nazal Staphylococcus aureus Tafl›y›c›l›¤›
223 12. Kaleli ‹, Özen N, Yalç›n AN, Akflit F.Hastane
perso-nelinde burunda S. aureus tafl›y›c›l›¤›n›n saptanmas›. ‹n-feks Derg 11: 243 (1997).
13. Erifl NF, fiengönül A, Demir A, Çelikten E.‹ki Ay-r› Merkezde Sa¤l›k çal›flanlaAy-r›nda nazal Staphylococcus Aureus tafl›y›c›l›¤›n›n karfl›laflt›rmal› olarak de¤erlendiril-mesi. Dokuz Eylül Üni T›p Fak Derg 15:35 (2001). 14. Kocazeybek B, Ayy›ld›z A, Bay›n›r O, Sönmez B, Demiro¤lu C.Hastane personelinde burun portörlü¤ü ve izole edilen mikroorganizmalar›n antibiyotik duyarl›l›kla-r›. ANKEM Derg 14: 127(2000).
15. Çöplü N, Gözalan A, Esen B.Nozokomial infeksiyon etkeni olan S.aureus sufllar›n›n M‹K de¤erlerinin saptan-mas›. 9.Türk Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi Kongre Program› ve Özet Kitab› (3-8 Ekim 1999, Antalya) (1999).
16. Köko¤lu ÖF, Geyik MF, Ayaz C, Uçmak H, Hoflo¤-lu S.Dicle Üniversitesi çal›flanlar› ve diyaliz hastalar›nda S.aureus burun tafl›y›c›l›¤› ve antibiyotik duyarl›l›klar›n›n Araflt›r›lmas›. Infeks Derg 17: 443-6 (2003).
