Havayastlgl
l.!{AMiT HANel.\LRBAG
Summar)
The III Cl:'! POl'ul~lI of !((.by's pl';sive ,;\!'211' ;;yslenb is Ill,: [\ic-bag which reduces lile morbidity alld ""ociatul wiill mOlor-vehlcle :lcciuenls Howcver, <llihou"lll r'liC, \lew pdtiernS 0i Injuries SlIcn 'b
(:lci:,11 , ncubr injurie:-: ChC'11icI\ keratitis, pcnc'rbiu\ i"ractllres iHH.! ccrvic~d :..;pin fractnre-s, specific tn
"ilb,,!; usc have beell (cporkli,
Tne dc\cnnin'ltiOll o!lhc Il1cch~lnist\l or ;:uch injllrJcs \\'111 obvious!y lIelp \0 imnrov'; ,,,rer llirbag systems \,>'hich wi!! '"L:duCG ';uch injllric:~'
Key Wftrd~ : Air/H)':
(ilini.imllWIl en poplilcr r",if gi!VEnl!k ,islerni ()1~!1 h:wayaStlgl, tmllk ka7.dlannda mortJiite vc morbllhte ur.II:I~!l'llll ,,"lilrnl~llL Alluk kllll~\1l1lmay~! b".~LI'-\lm\slyb b.crabel' cnder de obit fa,i)al dl:rdzyonl<l'-, giiz yar~lbnll\dL\ll, killlYasai kcratrl. periorbital fr<lk furlcr ve ,ervikal ()rnur,~a klr rklarr ~iLJi kcndine has yent v;Jr~l1tmll):t ti\rleri mcvdana ~"-erirrneve basl:unl\tlr Bu VCl.L:l\:'Hln1aial'ln belirlencrek rnl':"kani?malannm ortny:\
konllla.)j ll<lvaya.qlE,1 ~i:ij(;ml~ril1in dah,r giivcn{lir ~ckilde geli~lililm~:iilli ,'llglayaclk \c bu tip Y'llJlanroaiar al;d"c;\kllr,
MUlOrlu ara~larda ~eyahat ecicilicli kOrull1dk amac.yla gcli~ljrilrni~ ve 1971 Yllmda
palenti allf1mI~ olan havIlyastddan (l), gLiniimLizlin GO glivenilir pasif gLivenlik
sis1cmleridir ~2), SuriiciJ ir,:i!l d!reksiyonun ic;ine, yand<lkl yolcu ir,:ln on panek yn le~[irilen lJava yasilkian (Iji~ligindt': sUrucl.i ile direksiyoll, aynC<l ()ndekl yolCll ilL on panel araSlJ1da korllYllcu bir yastlk Oll];?turrnaktaciIr (4), Bu sayedc direksiY0tl
vcya gosterge tablosu ite ba~m r10grudan temaSl onlcnerck ha§, yuz vc bogaz
bo!u01ierinin cirlrli yaralanma riskleri azalttlmaktadlr (3»
Cok hull bil ~ekilde faal hale geJen hava yaslIgI, aracirl govdesinin alulldaki
rnerkczl boslukta bulunan bir nkrkezi rnikroelcktronik slsternle hareketc
gc~ i rI I mcktcd'i L C;arpmamn mcydana gelmcsinden 10-\5 rni I isani yc soma clcktronik
uyan cihazm3 hagll mikrol§lem ayglt! hava yastJglnl!1 faa! hale gctirilip
gelirilmcyecegini kararla~lmnakLa, a<;:ma mekanizrnasJrlIn uyanlmaslyla hava yasligl
harekcte gCyirilmektedir (3), Bil otomobilin hava yastlglnJn ~j:;;mesi sodyum asid'jn
aWla yevn!mc~lyle geryekle~mcktedir (5) I)lrekslyon i9mdeki hava yastlglnIn
~I§mesilll saglayan :<atI yakJltn ate~leme biiyesiyle alqienmcsinden 2-3 millsaniye suma kalt yaktt aWL vayrnaya vc Jircksiyon ~jmidinin hava yasti,liJm koruyan kapaglOJ
daha onceden hassas bi9imdc bclir!enmi~ Cl9J1ma amilgll1dan zorlayarak aymaya
ba§lamaktadlr (Resim 1). 10 milisaniYfcie havayastlgJOln yandan fa7:.]asl, 40-50
OIilisaniyede tamam! ~i)mektedir (Resim 2), Aracm duvarla 50 km/h h!zla 9arrl1~tlgJ
bit ;;:arpl~nlil k~tindc lest mankcninin ba~1
bu
slrada 12 em kadar one ilcrlemi§dllrumdadlL Ancak havayaStlgl, ba~l 'Ie bogaz klsmml emniyetle durdurmaktadlL
I\dli TID DeFg., 11,89-92 (1995)
ADL
İ TIP DERGİSİ
Journal of Forensic Medicine
t
1&..
II•
.
..
90 L H, HANel40 milisaniyc ~i.Jreli !crIlas devrcsinden ~()nra havayasligl oLomatik olarak o-bnmeklc,
azul ~qi(li \lkl) noklalanndau kurlularak dl~an ,llilmakladn, Ate:ikme sinyalinden
120-150 millsaniye sonra havayastlgl t::mamen bo~alml~ olmaktac\!r (3),
Opel arahalannda yap dan <;all§m,darla kullanllan hava Y<lstlgl 25 km/h hlz!a yaptJan
<;<lrpmd leslincie arrilacak ~ckilck cllizcnlenmi~. cngebeli, <;ukurlu ve k ... itli yol ~artlannda
dencmclcr yapd:.lrak sistcmi harekctc ge<;iren mckanizmanm istcnrncycn zamanlarda
<;ail~mam;\SI saglantnl~tlr (3)
Havayasllgl trafik kazalannda mortalite ve morbidlteyi aZal(ml~ur (61. Hava
yasllglllln siiriieLi olUmlcrini % 18 i4, lin koltuklaki yolcu 0llimlcrini % 13 i4 oraJlmda
onledigi tahmin edilmckledir (7). Frontal (bnden) <;arpl~malarda ciddi yaralanma
onmlan havcyastlkl! arabalarda % 25-29 oranlllda daha az oldugu bdlrtiimekledir (8),
HavayasltklarmlO kullalllimaya ba~lannulsl ile ender de olsa kendine has
yarabllmalar olu~maya !Ja~larYll~tll,
HaVL1yaS(lglnln ned en oldLlgu rasial ve komeal abrnyon!ar ilk olarak 1991 'de rapor
edilmi~tir (9\. Bunll t(lkihen havaY;lsnglna bagh g(ll y;lralanma!an ve gorme bozukluklan bclidencfI vakalar SUlJU Imu§(ur (6,10),
Havayastlglllln direk ~i~mcsjylc ilgili periorbital fraktUrler, retinal Yllllklar, !ens su hi Liks;\syol1l1 meydana gelehi Imf,ktcciir (I I) Aynca yanma c';nas1l1da meydana gelcn
azol ve alkalin gaz gib! rezidll yanma Llninleri yolcu kornparlmanma blrakildlglndan bunlann ctkisiylc kimyasal keratit olu?abiltncktcdlf (5).
Istatistiksel biT raporda, havayaStIglnll1 ~i~ligi kazalarda yaralanan 162 ki~idcn sactece (X, Tsinde ciddi yaralanmalar nldugu belirtil,m~Lir, Bu hastalann 2/l6'indc boyun, 4/15'inde g\ivclc ktrlgl saptannlli, raporda ~pcsifik kll'lk tiplerindcn
bah,;cdi!mcmi~!ir (8).
(ar[Jl~rna anmcia hava yasl!gll1tn etkisiyk emniyct kemeri takmaml~ sLirliclidc ~i~en
havayasugma c\ogru h1ZI,1 ileri flrlamaya bagll oiarak omurg,mm US! klslmlc1l"1nda
flck:;iyon y,lralanmalclll gllil.ilurkcn; uygun bir ~ckildc emniyet kemeri taknll~
sliriJciHercic bile yasU.: yukan dogrlJ geni)lcdigi iyin servikal omurga hipcrckstensiyon
ktrlklall mevdana gelebilmektcchr
Emniyet kC!TIe~i lakmayan :;llrLiCltiercit; t'liriilen yClI p!~ma kmklanmll nedeninin (lDe
dogru hlzlamm (akselelc alan) sLirlicli ve ~j,?mi:~ havayastlgl alasmdaki c;arpl~II1ailln
kuvvcti olabilecegi dU~unLilmektedir (4). Btl tip <;arpmalarda sag atrial Ylrllk saptanan bi r olgu r"por edi Imesi bll gonj~LI dcstek lemektedir (12) Hava yastlgl I.oraksa
basill dl,gllldall Sllrlicu i)l1e doglu rlrIarnl§ gibi bir lleksiyon mekanil,lnaSI ()lu~makta, bu da servibl ve torasik klrlkian ll<;lklamaktacl!r (~ekil 3)(4).
C-I ve C-2 posterior ark kmklan genellikle ekstansiyol1 yaralanmasJ olarak
dcgerlendirilir (Lh SlinicL! ii<; noktaciJI1 bagll emniyet kemcri takl!gtndan havaya~llgll1m ~i~mesi iyin direksiyond yetedi uzakbkta olmakta. ba~dayallilan ycre (kafaiJk) kar~l boynu
hiperckstcnsc olabilmekte ve bu tip ktnklar mcydana gelebilrnektedir (~cki14)(4),
Deney manken! ile yaptlan hil' denemerle slirLlCUyle 5 iny (127 em) mesa[edc
(Jlclllgunda hava yastlgtnHl geni~lemc §ekltnin degi~[i~b gos!erilmi~lir. Hava yastlgtnll1 alt bbli.imLililin gem~lcmc~i dilcksivon ve surucU govdesi tarafl!1dan cngellcnnli~ ve c;:amamn yukan dogru gcni~lcmesi zorJanm~11r (~ckil 4). Mankenin yUzlinde. c;:cne, dudaklar, burun.
v,mak ve kas hblp;esinde bas! mevclana t:;elmistll" Gercek havatta bu tip genisleme emniyet kcmeri takJn\~ bi~ siirlicucle hiper~ks!an~iy()n yaralam~a;;lI1ln sebebi olabilm~kledir.
Havel yastJklan 98-21 t mph (158-:140 krn/saal) 11IZia ,,?i~rnek[cdir. YLizdcki tcrnasda hiZ 46-\ g4 mph (74-296 km/saat)dIL Bll durumda cmniycl kemeri takmanH~ sUrLieUnun yUzLi ve sternllmu dirck hav;lya<;tlgmlt1 <;arpmasma marll?: kalmaktadlr (4).
;/
'\
~.
I, aJ~, ...
RC,II11 I. I. 'Up~1 lanllllll KlldYIW IlljY:»
General Molors TOrkiye Ltd,:;;!i illn!r"den alH1ml~ltrl' Havay:~stlglmn '~i~m~sini ':aglay;m k~th y;:(kllm ~\tt~lelllncsindcn 7-J mili,";'Lliy'e
,'Willa O!U\/.t11 (VOl gaD direksivon :;irnidinin La~wa ya~l1g11'll 'koruyan kapagil1] ~orlayarak a\(mtly~\ ha~ial.
Re:-,illl 4. ("Marci,!, F" Biacbin. M.F. (190:,) J.Trauma, 3,~1.6), 840-R43"ckll aiIIl1l11~lIrl: U)'gun bir ~ekilde Cl11lliyet kemcri I,'km!~ sljrlldilerdc yasllk wk,\!'! Jo~rl! ~rnio.;kdig; 1\'!!1 "~ervik:1I Olnnr!l;J h~I_~crck~tC'n~i:yor\ '-- l:[nk~~\l" nJ('yda~a "deb!!il. lJi I~
~~~
'tI'YTi.'
~ ~D;tRcsim 2. ("Opel '1,lIl1tIll1 KlldVIZll (I '19~) (jenerai Motors Tiil'kiye Lld.Sli, i,mir"dfO
111Jl111l1·:lIr): 10 ll1ili:;,\l1iycrk 'hllVayasllglI1!1l
yanda,', fazbSl, 40-50 mili,,,,niycuc Liln'lllll <i~mckledir.
Rcsim 3. ("lVblcia, F. Blacbin, M,P
I. 1'.19.\) 1. rnll1llla, 35\6j, <\40-64.1'dcl1 aiII1I11J~I1r): Emnlyet kemeri lakmal!ll~ slil'iiclictc ~I~ell h;lvaya,ugIl1H (jOgI'll
hlzlanl11uya ha~JI ,,1:I1l1k h:w:1 Y:.lsllbilnln ~arprn~l elki>;iylc O1l1Ul0dnl!1 List i,,~m]lannda f1eksiyol1 ;:ualaomalufl gorliIebilir.
92 i. H. HANCI OmllZ kllCak emniyet kemeri ~Ikanlip sadecc hava yastlgl kullammlllda iili.im riski % 41 artmaktadlr. Have yastlglI1111 bnde oturanlann arabadan flrlall1aSllll etkilcyemedigi, vuru§ azaltici etkisinin omllz kllcak kell1eriyle aym oldllgu da belirlilmektcdir (7).
Hava yasllgl frontaJdcn (onden) ve yaklll frontalden ~arpmalarda koruma sagJamaklaciIr (3,7). Normal hava yastlgl araban III yandan aldlgl darbelerde korUYUCll olamamaktachr (15). ArtIk gUni.imUzde sUrUcUyU ve iindc oturan yolcuyu yanclan gelecck darbe1crden korunma amaclyla kapilara yan havayastlklan yerlc~tirilmek(cdir
(1,2,15,16). Bazi yeni model arabalarda yan darbclere kar~l hava yaStIgl kullamlmaya
ba~lanml~, bllnlar kapl pancli ycrine arabanm yan iskelctine tlltturulmu~tur (15). Yan hav,lyaslIklan yakla~lk 12 l11ilisaniycde ~i~l11ekledir (2).
Onden ~aq)I~ll1alar daha tehlikeli olmakla beraber yandan vuru~lar trafik oli.imlerinin
% l5'ini olu~turl11aktachr (2). Yan hava yasllklannl11 yanclan ~arpmalarda
yaralanl11alanm % 25 oranlllda azaltacagl lahmin edill11ekteclir. Yan hava yastIklannm pelvis ve ba~ kadar ozellikle vUcudun yandan ~arpl11alarda en ~ok yaralanabilir par~asl
olan giigsUde korumaktadlr (16). Yakl11 gelccekte otolann i~inc yerlqtirilen 17 degi~ik
hacim vc ~eki Ieleki havayasilklanyla ~epe~evre korunl11a saglanacak; bu yastlklar kumanda tablosunun i~inde ve i.izerinde, kapIlarda, iin vc arka koltuklann aralannda, (in koltuklann arka k1s1mlannda, arka kolonlarcla vc kafalIklarda bulunacak ve kaza ve
yarpl~ma tUrbine giirc faaliyetc ge~ccektir (I).
Havayastlklanyla giiri.ilen bazl iizcl yaralanmalara ragmen havayastlklannm trafik kazalannda yaralanma ve iilLim oranlanIll azalttlgl bir ger~cktir. Havayastlgl kazalanIlln belirlenerek mekanizmalannn ortaya konmasl, bu gUvenlik sisteminin daha gUvenilir bir
~ekilde geli~tirilmesini saglayacak ve bu tip yaralanmalan en aza indirecektir.
KAYNAKLAR
1 Autos how (1995) 16, p.46.
2 Newsweek (19<)5) March 13, Visions of Ihe road Special advertising section. 3 Opel Tamtnll Ktlavuzu (1995) General Motors Tlirkiye Ltd .<;Iti., izmir. 4 Marcia. F .. Blacksin, M.F. (1993) .lJralllila, 35 (6), R40-843.
5 Smally, A.J., Binzer, A., Dolin, S., Viano, D. (1992) AnlI. Emerg. Med., 21 (11), 1400-1402. 6 Mishler, K.E. (1991) Arch. Ophralmol., 109, 1635.
7 Evans, L. (1990) Accid. Anal. Prev., 222,167-175.
8 Reinfurt, D.W., Green, A.W .. Campbell, B.l. (1993) Survey of attitudes of drivers in airbag deployment crashes. Arlington, Va, Insurance Institule for Hirhway Safety, March .
., Larkin, G.L. (1991) Am..!Emerg.Med., 9 (5),444-446. 10 Rimmer, S., Shuler, J.D. (1991) Arch. Ophtalmol, 109,774.
11 Scott, I.U., John, G.R., Stark, W.J. (1993) Arch. Ophralmol. III (1),25. 12 Lancaster, G.I., DeFrance, J.H., Borruso, J.J. (1993) N.Eng..f.Med. 328, 358.
13 Gehweiler, J.A., Osborne, R.L., Becker, R.F. (1980) The radiology oj vnrehral rrauma, Philadelphia, W.B. Saunders, pp.147-183.
14 National Highway Traffic Safety Administration: Airbag deployment characteristic (1992) Springfield, V A, National Technical Informalion Service, February.
15 Cumhuriyct Bilim Teknik Eki (1994) 31 AralIk, 40, 16.
16 Newsweek (1<)94) October 10, Automobiles. Special adversiting: section. Ayn baskl i~in :
Do~. Dr. i. Hamit Hanci Ege Universitesi, TIp Faki.iltesi Adli TIP Anabilim Dalt, Izmir, Ti.irkiye
