Agâh Özgüçün hazırladığı sözlük 4 hine yakın fılm ografıyi içeriyor
Türk sinemasının 59 yıllık tarihi
Türk Filmleri Sözlüğü (1914-1973) Birinci
cilt / Agâh Özgüç_____________________
SESAM Yayınları-355 S./50.000 TL.
FATMA ORAN r u r k rİLMUMI SOZLÜOu t tuttuğunuz bu kitabın“ İçinde dört bine yakın filmog- rafî ile Türk sinemasınuı elli do kuz yıllık tarihini önünüze seren bu kitabın ilginç bir hikâyesi var. Ve gerçekten de bu hikâye başlı- başına bir serüvendir. Bu kitapla ilgili serüven dört beş yıl öncesin den başlar. Bütünüyle elinizde hazırlanmasında ilk katkısı olan kişi, sinema eleştirmeni dostum Giovanni Scog- namillo’dur. Başlangıçta ortaklaşa hazırlanması dü şünülen bu kitapta 1914-1964 yılları arasında çevril miş tüm filmler yer alacaktı. Scognamillo’nun daha önceden hazırladığı 1914-19£9 yılları arasındaki fil- mografilerle benim özel arşivimdeki filmografiler bir araya getirilerek işe başlandı. Ne var ki Scognamil lo’nun derledikleriyle benim çeşitli kaynaklardan ya rarlandığım filmografiler arasında bir hayli tutarsız lıklar vardı. Örneğin, Sansür Kurulu’nca tasdik edil miş bazı senaryolar -onaylandıkları için- sanki çev rilmiş gibi gösterilmiş, yanlarına da yönetmenleri ve oyuncuları sıralanmıştı. Daha çok bu tutarsızlıklar, 1950-59 yıllan arasındaki filmografilerdeydi. Bundan
böyle bu yanlışları temizleyip ayıklamak için filmog- rafilerde adı geçen yönetmenler ve oyuncularla tek tek konuşmak gerekiyordu. Bu, gerçekte özellikle bir sabır işiydi. Üstelik tek bir kişinin yapabileceği bir iş değil, ekip çalışması gerektiren bir araştırma işiy di bu...”
İşte on altı yıl önce Agâh Ö zgüç tarafından yazılan bu satırlar, “ Türk Filmleri Sözlüğü” nün (şubat 1973) ilk basımından yapılan alıntılardır.
İlk baskısı 1973 yılında gerçekleştirilen sözlüğün, as lına bakılırsa yalnızca bir ‘taslak’ olduğunu söylüyor Agâh Özgüç. Ama eksikleri ve bazı yanlışları içeren on altı yıl önceki bu ‘taslak’ olmasaydı, kuşkusuz Türk Filmleri Sözlüğü’nün ikinci basımı kesinlikle yapı lamazdı.
Türk sinemasının altmış yıllık film tarihini içeren fil- mografya dizini, kronolojik ve alfabetik bir sıraya göre düzenlendi. Konularının yanı sıra filmlerin altlarına içte ve dışta kazandığı ödüller, eleştiri notları, alıntılar ve kaynaklar eklendi. Dört bine yakın filmografya içinde, elbette konuları saptanamayan ve saptanması da müm kün olmayan filmler de görülecektir. Ama gerek film lerde gerek filmlerin konularındaki eksikliğin bu ikin ci basımda en aza indirildiğini de öğreniyoruz Agâh Öz- güç’ten...
1914’ten 1973’e kadar olan süreyi kapsayan Türk Filmleri Sözlüğü, baskıya girip yayımlandığında, sine mamız da 75. yılına girmiş oldu. Bu altmış yıllık süre içinde 3359 film üretilmiştir ve bu arada da akla hemen şöyle bir soru gelebilir: Neden Türk sinemasının alt
Müjde Ar, yönetmenliğini Atıf Yılmaz’ın yaptığı “Asiye”de
mış yılı? Bu filmografya 1973 yılında kalmayıp son on beş yılı da içine alarak günümüze, yani 1989’lara kadar gelemez miydi?
Sanmıyoruz. Agâh Özgüç, Türk sinemasının son on beş yılını da bu cilde aldığı takdirde, yetmiş beş yıllık bir tarihin tek bir kitapta toplanması epey ‘zor’ olacaktı. Bu zorluk ise 1973 yılından sonraki dönemlerde Türk filmleriyle ilgili belgelerin daha bol olması nedeniyle bir cilde sığmaması kuşkusundan kaynaklanıyordu. Çünkü 1973-89 yıllarım kapsayan Türk sinemasının son on beş yıllık sürede çekilen film sayısı, altmış yıla be deldi; film sayısı üç binin üzerine taşmıştı. Bu sayıya eleştiri kaynaklarını ve gerekli dipnotlarını da ekledi ğinde, Agâh Ö zgüç’ün yetmiş beş yıllık bir filmograf ya çalışmasını ancak iki ayrı ciltte toplaması mümkün olacaktı. Öyle de oldu.
Geçen yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Kronolojik Türk Sinema Tarihi (1914-1988) adlı önem li bir saptama uğraşından sonra bu yıl da Türkiye Si nema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (SESAM) tarafın dan yayımlanan Türk Filmleri Sözlüğü’nü (1914-1973) bize kazandıran Agâh Özgüç, 1961’lerden beri büyük bir sabır ve inatla sinemamız için savaş veren araştır macı bir gazetecimiz...
Özgüç’ün yaptığı iş, toplumumuzun kendine özgü ni telikleri; unutkanlığı, değerbilmezliği, nankörlüğü ve alışkanlıkları göz önüne alındığında daha da çok önem kazanıyor...
Özgüç’ün öteki kitapları:
Bütün Filmleriyle Yılmaz Güney-Afa Y. Arkadaşım Yılmaz Güney-Broy Y.
Türk Sinemasında Cinselliğin Tarihi-Broy Y. Türk Sinemasında Ön Kadın-Broy Y. Şiirlerle Sinema-Habora Y.
Cahide-Broy Y.
Not: ikinci cildi sonbaharda yayımlanacak olan Türk Filmleri Sözlüğü, yalnızca SESAM’da satılıyor.
C U M H U R İ Y E T K İ T A P
S A Y I 21
S A Y F A 1 7
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi