Kral Fuat
Yazan: Ömer Riza
Dün vefat eden babasının yerine Kral ilân olunması beklenen
Prens Faruk
H ayatının son günlerinde çektiği uzun İstırap yüzünden ölümü, d ah a derin bir m atem hissiyle karşılanan Kral A hm et Fuat, devrinin en büyük eseri olm ası b ek lenen İngiltere - M ısır m uahedesinin im zalanm asını görm eden öldüğü için, hiç şüphe yo k ki, gözleri açık gitm iştir. Kral Fuadm elinde o lsaydı m em leketinin m u kad d eratın ı tayin edecek ve istikbalini çi zecek olan bu m uahedeyi im zasiyle tasdik ettikten sonra ölm ek isterdi. Çünkü ancak bu m uahedenin tam am lanm asiyle b ir dev ri açmış ve şerefli bir hatim e ile kapam ış olurdu. Ne çare k i insan iradesinden üstün olan kahir m ukadderat birinci A hm et Fu- ad ı bu hâtim eden m ahrum etti ve devrini, şahsiyle d eğilse de, h âd iseleriyle tem adi ettirdi.
K ral Fuat 1917 d e M ısır tahtına otur duğu zam an m em leketi İngiliz him ayesinin altın d ayd ı. 1922 de bu v aziyet İngiltere- nin bir beyannam esi ile sureta değişti. In giltere M ısırın istiklâlini tanıyor, fakat bu istiklâlin tanınm asından doğan m ese leleri h alled ecek m uahedeyi ileriye b ırak ı yordu. O günden bu güne k ad ar 1 4 yıl geçti v e m uahedenin imzası m ütem adiyen gecikti. Bu gecikm enin sebeplerini tahlil sırası değildir. F ak at Kral Fuadm bu g e cikm ede bir tesiri olup olm adığı sualine ancak tarih cevap verebilir. B urada yalnız M ısırın siyasî h ayat bakım ından merhum K ral devrinde müsbet, ve esaslı adım lar atam adığını söyliyebiliriz.
F akat K ral Fuadm M ısıra, b aşka b a kım dan ya p tığ ı çok büyük ve adını daim a yaşatacak d eğerli hizm etleri vardır.
Bugün canlı bir ilim k ayn ağı olarak göze çarpan M ısır Ü niversitesi K ral A h m et Fuadm eseridir. K ral, prenslik zam a nından b aşlay arak M ısır Üniversitesinin tem elini atm ış d ah a sonra bu eseri yü k seltm ek için elinden gelen hiç bir him m e ti esirgem em ekle ilm e karşı derin sevgi ve saygısını gösterm iştir. Bundan b aşka M ı sır, bir çok fennî ve kültürel müesseseleri- ni merhum K ral A hm et F uade borçludur.
K ral A hm et Fuadm en esaslı m uvaffa kiyetlerinden biri M ısırın bütün m odern müesseselerini, garp m odern m üesseseleri- ne bağlam ası, M ısırda toplanan arsıulusal
kongrelerle M ısırın ilim , san’at, kültür yo lunda attığı ad ım ları bütün d ü n yaya gös term esidir.
M erhumun h â lâ saray m üessesesinde ve sarayın nüfuzunda keram et umması, en belli başlı kusuru idi. Bu yüzden M ısır son on dört y ıl içinde çok m üdebdeb b ir h ayat yaşam ış, fakat sonunda kendisi de bunun çıkar yo l olm adığını görerek M ısırın istediği dem okratik kanunuesasiyi verm ek te tereddüt gösterm em iş ve böylece ken dini bütün m illetine sevdirm ek fırsatını kaçırm am ıştı. M erhumun en son ve en kıym etli hareketi b u yd u !
M ısırın geçirdiği derin m atem e sam i m iyetle iştirak eder v e yen i devrin d ah a h ayırlı ve d ah a verim li olm asını dileriz.
Ömer Rıza