ORTAÖĞRETİM FEN VE MATEMATİK ALANLARI EĞİTİMİ
ANABİLİM DALI
BİYOLOJİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ KONUSUNUN UZAKTAN
EĞİTİMLE ÖĞRETİLMESİNDE
VİDEO VE ANİMASYON KULLANIMININ
ÖĞRENCİ BAŞARISI İLE MOTİVASYONA ETKİSİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
Esma ÖZTÜRK
Ankara Mayıs, 2014
ORTAÖĞRETİM FEN VE MATEMATİK ALANLARI EĞİTİMİ
ANABİLİM DALI
BİYOLOJİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞİ KONUSUNUN UZAKTAN
EĞİTİMLE ÖĞRETİLMESİNDE
VİDEO VE ANİMASYON KULLANIMININ
ÖĞRENCİ BAŞARISI İLE MOTİVASYONA ETKİSİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
Esma ÖZTÜRK
Danışman: Prof. Dr. Orhan ARSLAN
Ankara Mayıs, 2014
i
ESMA ÖZTÜRK’ ün “HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇĠġĠ KONUSUNUN UZAKTAN EĞĠTĠMLE ÖĞRETĠLMESĠNDE VĠDEO VE ANĠMASYON KULLANIMININ ÖĞRENCĠ BAġARISI ĠLE MOTĠVASYONA ETKĠSĠ” baĢlıklı tezi …/…/2014 tarihinde, jürimiz tarafından Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiĢtir.
Adı Soyadı İmza
Üye (Tez DanıĢmanı):
Prof. Dr. Orhan ARSLAN ...
Üye ( Jüri BaĢkanı):
Prof. Dr. Semra MİRİCİ ...
Üye :
ii
Biyolojinin bilimsel ilerlemede beĢeri ilimler için önemli bir kaynak olması ve doğası gereği sürekli yenilenen yapısı, biyoloji eğitimini modern dünya için kültürel bir zorunluluk haline getirmiĢtir. Bu sebeple dikkatler, biyolojinin içeriğine, genç nesillerin biyoloji bilgisine ve eğitim-öğretim sürecine yöneltmiĢtir. Bu amaçla Türkiye’de yıllardır birçok önemli araĢtırma yapılmıĢ ve bu araĢtırmaların önderliğinde biyoloji eğitiminin kalitesi arttırılmaya çalıĢılmıĢtır. Hızla artan dünya nüfusunun eğitim ihtiyacına uzaktan eğitimle karĢılık verilmiĢ, bununla birlikte öğrencilerin biyoloji öğreniminde karĢılaĢtıkları güçlüklerin üstesinden gelmek amacıyla son zamanlarda bilgi ve iletiĢim teknolojilerinden faydalanılmıĢtır.
Hücre zarından madde geçiĢi konusunun uzaktan eğitimle öğretilmesinde video ve animasyon kullanımının öğrenci baĢarısı ile motivasyona etkisinin incelenmesi amacı ile gerçekleĢtirilen bu çalıĢma pek çok kiĢinin katkıları ile ortaya çıkmıĢtır.
AraĢtırmaya baĢladığım andan itibaren destek ve fikirlerini benden esirgemeyerek tüm bilgi ve deneyimi ile bana yol gösteren değerli danıĢmanım ve hocam Prof. Dr. Orhan ARSLAN’ a en içten saygı ve teĢekkürlerimi sunarım.
AraĢtırmamın aĢamalarında fikirleri ile bana destek olan hocam Sayın Doç. Dr. Mehmet Arif ÖZERBAġ’a, araĢtırmanın uygulama aracı olan www.biyolojidunyam.org/’un hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen değerli meslektaĢım Mertcan ÜNAL’ a teĢekkürü bir borç bilirim.
AraĢtırmanın yapılması esnasında maddi manevi destekleri ile sürekli yanımda duran ve bugünlere gelmem için büyük emek sarf ederek baĢarının asıl mimarı olan aileme ve çalıĢmamda emeği geçen herkese sonsuz saygı ve teĢekkürlerimi sunarım.
Esma Öztürk Ankara - 2014
iii
HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇĠġĠ KONUSUNUN UZAKTAN EĞĠTĠMLE ÖĞRETĠLMESĠNDE VĠDEO VE ANĠMASYON KULLANIMININ
ÖĞRENCĠ BAġARISI ĠLE MOTĠVASYONA ETKĠSĠ
ÖZTÜRK, Esma
Yüksek Lisans,Biyoloji Eğitimi Bilim Dalı
Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Orhan ARSLAN Mayıs 2014, 80 Sayfa
Bu araĢtırmanın amacı, “hücre zarından madde geçiĢi konusunun uzaktan eğitimle öğretilmesinde video ve animasyon kullanımının öğrenci baĢarısı ile motivasyona etkisi nedir?” sorusuna cevap aramaktır.
Deneysel nitelikli bu araĢtırmada, deney ve kontrol gruplu öntest-sontest modeli uygulanmıĢtır. AraĢtırma 2013-2014 öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Ankara Bahçelievler Deneme Anadolu Lisesi’nde dokuzuncu sınıfta öğrenim gören 30 öğrenci ile gerçekleĢtirilmiĢtir.
Verilerin toplanması sırasında araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen ve geçerlik-güvenirlik analizi yapılmıĢ baĢarı testi kullanılmıĢtır. Hücre zarından madde geçiĢi konulu baĢarı testi, çalıĢmaya baĢlamadan önce, her iki gruba da ön test olarak uygulanmıĢtır. AraĢtırma gruplarında ilgili konular eğitimsel web sitesi ile iĢlenmiĢtir. Daha sonra, öğrencilere“uzaktan eğitimde video ve animasyonun öğrenci başarısı üzerine etkisi”ni belirlemek amacıyla ön test olarak uygulanan test, daha sonra son test olarak uygulanmıĢtır. Öğrencilerin biyoloji ve ilgili web sitesi motivasyonlarını ölçmek amacıyla “motivasyon ölçeği” kullanılmıĢtır
Elde edilen verilerin analizi, SPSS 15 paket programı ile yapılmıĢtır. Kontrol ve deney grubundaki öğrencilerin hazır bulunuĢluklarını ve motivasyon düzeylerini belirlemede bağımsız (independent) t- testi kullanılmıĢtır. Ayrıca, akademik baĢarıyı belirlemede de tek faktör üzerinde tekrarlı ölçümler için iki faktörlü ANOVA (repeatedmeasures) kullanılmıĢtır.
Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular incelendiğinde, uygulamadan önce yapılan ön ölçümlerden uygulama sonrasındaki son ölçümlere her iki grupta yer alan
iv
motivasyonlarındaki değiĢmeler anlamlı bir farklılık göstermemiĢtir. Dolayısıyla deney ve kontrol gruplarının motivasyonlarındaki değiĢimin benzer olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Uzaktan Eğitim, Video ve Animasyon, Hücre Zarından Madde GeçiĢi,
v
THE IMPACT OF USING VIDEO AND ANIMATION IN TEACHING THE SUBJECT OF “THE PASSAGE OF SUBSTANCES THROUGH THE CELL MEMBRANE”
VIA DISTANCE LEARNING ON THE STUDENT ACHIEVEMENT AND MOTIVATION
ÖZTÜRK, Esma
Master, Department of Biology Education
Thesis Advisor: Prof. Dr. Orhan ARSLAN May 2014, 80 Pages
The purpose of this study is to seek answers to the question “the impact of using video and animation in teaching the subject of passage of substances through the cell membrane via distance learning on the student achievement and motivation ".
In this study which has experimental nature, pretest-posttest model with experimental and control group was applied. Research was conducted with 30 students studying in ninth grade in Ankara Bahçelievler Deneme Anatolian High School affiliated to the Ministry of National Education in 2013-2014 academic year.
During the data collection, achievement test developed by the researcher and analyzed in terms of validity and reliability was used. Before starting work, passage of substances through the cell membrane achievement test was administered to both groups as the pre-test. Related issues were treated with educational web site in research groups. Then, the test applied as a post-test to students in order to determine the impact of video and animation on student achievement in distance learning was administered as the final test. To measure the motivation of students on the biology and related web site " motivation scale " was used.
Analysis of the data obtained was performed with SPSS 15 software package. To determine the level of readiness and motivation of students in the experimental and control groups, independent t-test was used. Also, for determinining academic success two-factor ANOVA which for repeated measures on one factor was used.
When the findings obtained as a result of the analysis are analyzed, there has been an increase in academic achievement of the students in both groups prior to application of the
vi
experimental group and the control group did not show a significant difference. Thus, the changes of the motivation for control and experimental groups are seen to be similar.
KeyWords: Distancelearning, video and animation, the passage of substances through the
vii JÜRİ ONAY SAYFASI ... i ÖNSÖZ ...ii ÖZET ... iii ABSTRACT ... v İÇİNDEKİLER ... vii TABLOLAR LİSTESİ ... ix ŞEKİLLER LİSTESİ ... ix 1.GİRİŞ ... 1 1.1. Problem Durumu ...1 1.2. AraĢtırmanın Amacı ...4 1.3. AraĢtırmanın Önemi ...5 1.4. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ...6 1.5. AraĢtırmanın Varsayımları ...6 1.6. Tanımlar ...7
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 8
2.1.Bilgisayarın Eğitimdeki Yeri ...8
2.1.1 Bilgisayar Destekli Öğretim ... 10
2.1.2.Bilgisayar Destekli Öğretim Yöntemleri ... 11
2.2. Uzaktan Eğitim ... 14
2.2.1. Uzaktan Eğitimin GeliĢimi ve Türkiye’de Uzaktan Eğitim ... 16
2.2.2. Uzaktan Öğrenme ve Öğretim ... 18
2.2.3. Uzaktan Eğitimde Internet’in Kullanılması ... 19
2.2.4. Web Tabanlı Uzaktan Eğitim ... 20
2.2.4.1. Uzaktan Eğitim ve Animasyon ... 22
2.2.4.2. Uzaktan Eğitim ve Video ... 23
2.2.4.3. Uzaktan Eğitimde Web Animasyon ve Videoların Yararları ... 24
2.2.5. Uzaktan Eğitimin Avantajları ... 26
2.2.6. Uzaktan Eğitimin Dezavantajları ... 28
viii
2.4. Uzaktan Eğitimin Biyoloji Öğretiminde Kullanılması ... 32
2.5. Motivasyon ... 33
2.6. Ġlgili AraĢtırmalar ... 35
2.6.1. Uzaktan Eğitim ile Ġlgili AraĢtırmalar ... 35
2.6.2. Biyoloji Öğretimi ile Ġlgili AraĢtırmalar ... 39
3. YÖNTEM ... 41
3.1. AraĢtırmanın Modeli ... 41
3.2. ÇalıĢma Grubu ... 42
3.3. Öğretim Materyali ... 43
3.3.1. www.biyolojidunyam.org Adlı Sitenin OluĢturulması ... 43
3.3.1.1. Site Host Ücretinin Ödenip Sitenin Açılması ... 43
3.3.1.2. Site Taslağının Hazırlanması Ve Verilerinin Siteye ĠĢlenmesi ... 44
3.4. Verilerin Toplanması ... 47
3.4.1. Hücre Zarından Madde GeçiĢi BaĢarı Testi ... 47
3.4.2. Öğrenci Motivasyon Ölçeği... 49
3.5. Verilerin Analizi ... 50
4. BULGULAR VE YORUM ... 51
4.1.Birinci Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular ... 51
4.2.Ġkinci Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular ... 52
4.3.Üçüncü Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular ... 55
5. SONUÇ VE ÖNERİLER ... 57
5.1. Sonuçlar ... 57
5.2. Öneriler ... 59
KAYNAKÇA ... 61
EKLER ... 67
EK-1 Veri Toplama Araçları ... 68
EK-2 Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü’nden Alınan Uygulama Ġzni Yazısı ... 78 EK-3 Web Adresi - CDROM ...
ix
Şekil 1:Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Akademik BaĢarılarına ĠliĢkin Ön Test ve
Son Test Puan Ortalama Puan Diyagramı ... 54
RESİMLER LİSTESİ Resim 1:Uzaktan Eğitim uygulaması için oluĢturulan web sitesinin görünümü ... 44
Resim 2:Uzaktan Eğitim uygulamasında web sitesindeki animasyon görünümü ... 45
Resim 3:Uzaktan Eğitim uygulamasında web sitesindeki video görünümü ... 46
Resim 4:Uzaktan Eğitim uygulaması için oluĢturulan web sitesinden sayfa örneği... 46
Resim 5: Öğrencinin Online Sınav Ekranı ... 48
Resim 6:Akıllı Tahtada Eğitimsel Web Sitesinin Görünümü ... 79
Resim 7:Uzaktan Eğitim Yöntemiyle Öğrenim Gören Öğrenci ... 79
Resim 8:Kontrol Grubu Uygulama Görüntüleri ... 80
Resim 9:Deney Grubu Uygulama ... 80
TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1:Ön Test-Son Test Kontrol Gruplu Desen ... 42
Tablo 2: Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerin Cinsiyete Göre Dağılımı ... 43
Tablo 3: Deney ve Kontrol Grubunda Yer Alan Öğrencilerin Ön Test BaĢarı PuanlarınaĠliĢkin Bağımsız Gruplar T Testi Sonuçları ... 51
Tablo 4: Akademik BaĢarı Puanlarının Ön Test Ve Son Test Betimsel Verileri ... 52
Tablo 5: BaĢarı Puanlarının Ön Test Ve BaĢarı Son Teste ĠliĢkin KarıĢık Ölçümler Ġçin ANOVA Testi Sonuçları ... 53
1.GĠRĠġ
Bilgisayar devrimi ile zihin gücünün yerini bilgisayarlar alarak çağımız bilgi çağı ismi ile adlandırılmıştır. Günümüzde güç ve kuvvet bilgi ile teknolojinin elinde bulunmaktadır. Çağımızda en hızlı gelişen bilim dallarından olan biyolojide bilgi yoğunluğu sürekli artmaktadır. Bu sebeple ülkemizde ve dünyada çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Özellikle gelişmiş ülkeler bütçelerinin büyük bir kısmını biyolojik çalışmalara ayırmaktadır. Bundan dolayı her yeni gün biyoloji alanında ilerleme kaydedilmektedir. Eğitimde en iyi öğrenmenin uygulayarak ve görerek gerçekleşmesinden dolayı biyolojideki bazı konuların öğretilmesinde bilişim teknolojilerinden yararlanılmaktadır. Bu çalışmada öğrenciler için hazırlanan materyal ile onların öğrenme başarılarını arttırmak hedeflenmiştir. Bu bölümde, yapılacak araştırmaya yönelik problem durumu, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi, araştırmanın sınırlılıkları, varsayımları ve araştırma sırasında kullanılacak terimlere yer verilmiştir.
1.1 Problem Durumu
Dünyada bilişim sektöründeki hızlı gelişim çerçevesinde eğitim alanında da çeşitli uygulamalar yapılmaya başlanmıştır. Bu eğitim uygulamalarından biri uzaktan eğitim çalışmalarıdır. Uzaktan eğitim, bazı sebeplerden dolayı eğitimden yeterince yararlanamayan kurum ve kişilere kaliteli ve verimli bir eğitim vermek için iyi bir fırsat olmuştur (Koçer,2001). Bunun yanı sıra, insanların daha modern bir yaşama olan beklentileri, teknolojideki hızlı gelişmeyi beraberinde getirmiştir. Eğitim sürecinin bir ürünü olarak değerlendirilebilecek teknolojik gelişim, eğitim sürecinin yapısını değiştirmiş, eğitim anlayışına farklı bir bakış açısı getirmiştir. Uzaktan öğretim uygulamaları bilişim ve iletişim teknolojilerinin eğitim sürecinde yerini almaya başlaması ile birlikte eğitimde önemli bir rol üstlenmeye başlamıştır (Terkeşli,2010).
Akdemir (2011)‟e göre geleneksel eğitim teknolojilerinin artan eğitim talebini karşılayamaması, iletişim alanında yaşanan gelişmelerin etkisi, eğitimi daha verimli hale getirmek, yaygınlaştırmak, bireyselleştirmek, giderek artan nüfus içerisinde daha fazla kişiye ulaşma nedenleriyle eğitimde uzaktan eğitim teknolojisi kullanılmaya başlanmıştır. Uzaktan
eğitim uydu, video, ses, grafik, bilgisayar, çoklu ortam teknolojisi gibi araçların yardımıyla eğitimin uzaktaki öğrencilere ulaştırılmakta, öğrenciler istedikleri zaman ve mekânda eğitim alma olanağına sahip olabilmektedirler.
Uzaktan eğitim, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği Ülkeleri, Japonya, Kanada, Hindistan, Avustralya gibi, uzaktan eğitim alanında önemli deneyim ve birikime sahip ülkeler yanında, karşılanamayan eğitim gereksinimlerini gidermek için gelişmekte olan pek çok ülkede de ciddi bir seçenek olarak görülmektedir. Bu ülkelerin her birinde, hemen her öğretim kademesinde değişik yöntemlere dayalı uzaktan eğitim hizmetleri verilmektedir. Bununla birlikte, geleneksel ya da ileri teknolojilere dayalı uzaktan eğitim uygulaması yapan kurumların sayısı da her geçen gün artmaktadır.
Türkiye‟de uzaktan eğitim çok değişik alanlarda ve bütün öğretim kademelerinde uzaktan eğitim hizmetleri söz konusudur. Gelinen noktada dikkatler daha çok, bir ileri uzaktan eğitim uygulaması olan internet temelli uzaktan eğitim uygulamaları üzerinde odaklanmıştır. Yükseköğretim düzeyinde Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi gibi üniversiteler de internet teknolojilerinden yararlanarak değişik uzaktan eğitim uygulamaları yürütmektedir (Karataş, 2006).
Bilgi ve teknoloji çağını yaşadığımız günümüzde öğrencilerin bilgiye ulaşma ve problem çözme becerilerini kazanmaları önemlidir. Bunun eğitim teknolojisinin derslerde ağırlıklı bir şekilde kullanılması ile gerçekleşeceği düşünülmektedir. Öğretim ortamları hazırlanmasında, öğretim materyallerinin çeşitlendirilmesinde eğitim teknolojisinin kullanılması önemli bir yer tutar. Bu bağlamda, 2002 yılında uygulamaya başlanan Yeni (2001) Fen Bilgisi programı öğrencilerin yaparak – yaşayarak ve zihinsel becerilerini kullanarak bilgiye ulaşmalarına yardımcı olacak öğretim ortamlarının hazırlanmasını ve öğrencilerin kullanımına sunulması önermektedir (Akpınar, Aktamış ve Ergin,2005). Alan olarak biyoloji dersi de birçok fen konusunu barındırdığından Fen Bilgisi programıyla benzeşmektedir.
Biyoloji öğreniminin ve öğretiminin modern dünya için kültürel bir zorunluluk olduğunun farkında olan gelişmiş ülkeler, biyoloji eğitiminin kalitesini arttırmak için mevcut fen programlarını sürekli olarak gözden geçirip, ihtiyaç tespitlerini yaparak, geliştirdikleri yeni programların etkili bir şekilde yürütülebileceği imkânların okullara sağlanması için çalışmalar yapmaktadır (Kaya ve Gürbüz, 2002). Bu çalışmaların öğrencileri Biyoloji
öğrenimi için daha çok motive edeceği dolayısıyla gelecek nesillerin bilim için katkılarını arttıracağı düşünülmektedir.
Fen öğretiminde kullanılan yöntemlerin çoğunda, öğretimin yapılacağı yer ile öğretme araçlarının çok önemli bir yeri vardır. Bir öğretme ortamı düzenlenmeden yalnızca kâğıt üzerindeki yöntem veya tekniğin fen eğitimi için yeterli olmadığı düşünülmektedir (Ertürk, 1986). Bunun içindir ki laboratuvar, biyoloji öğretiminin yapılacağı yerlerden biri olarak önemli bir rol üstlenir.
Türkiye‟nin biyoloji konusundaki sıkıntısı ilköğretim ve lise eğitimine dayanmaktadır. Kompleks biyolojik olaylar öğrencilerin hayal gücünü aşmakta dolayısıyla ezberci bir eğitime gidilmekte ve böylece öğrencilerin biyolojiden uzaklaşmalarına neden olmaktadır. Biyoloji gibi görsel öğeleri çok fazla olan bir bilim dalında sürekli gelişen teknolojiyi kullanmak son derece etkili bir çözüm olacaktır. 21. yüzyılda eğitimin bilişim teknolojileri ışığında yapılması kaçınılmaz olmuştur (Çömlekçioğlu ve Bayraktaroğlu, 2001). Her alanda olduğu gibi eğitim alanında da bu iletişim ve bilişim teknolojilerini kullanmak hem toplum hem de kurumlar için gereksinim haline gelmiştir. Daha iyi bir gelecek adına teknolojiyi Biyoloji eğitimde de kullanmak doğru bir adım olarak görülmektedir.
Günümüzde Bilgi ve İletişim (Bilişim) Teknolojilerinin (BİT) başarı performansının ölçütü haline gelmesiyle, bir çok ülkede teknolojiyi eğitim faaliyetlerine entegre etme ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Etkili bir biyoloji eğitiminin birer elemanı olarak öğretim üyeleri, öğretmenler, öğretmen adayları ve en önemlisi öğrenciler tarafından, günümüzün yeni beceri göstergelerinden birisi olan bilgisayar ve yeni teknolojilerin eğitim öğretim faaliyetlerinde aktif bir biçimde kullanılması, biyoloji eğitiminde, bilimsel ve teknolojik alanda ilerlemenin en önemli yapı taşlarından birisi olarak görülmektedir.
Animasyon; İngilizcesi “animation” olan animasyon dilimize geçmiş ve aslında “canlandırma” anlamında olmasına rağmen Türkçe cümleler içerisinde de kullanılırken kendisine bir anlam kazandırmıştır. Türk Dil Kurumu animasyonu “tek tek resimleri veya hareketsiz cisimleri gösterim sırasında hareket duygusu verebilecek bir biçimde düzenleme ve filme aktarma işi” olarak tanımlamaktadır (Ekici ve Ekici, 2011).
Uzaktan Eğitim sitelerinde animasyon kullanımı, görsel zenginliği artırmakta, etkileşimi en yüksek seviyeye taşımakta ve anlam belirsizliğini en aza indirgeme ile konuları anlamada önemli bir araç durumuna getirmektedir. Bu sayede öğrencilerin çok kısa sürede
çok daha fazla bilgi sahibi olması sağlanabilmekte, soyut konular daha somut hale getirilebilmekte ve öğrencilerin öğrenme seviyelerini artırılabilmektedir (Çalışkan,2002).
Rieber, görsel ve işitsel materyallerin eğitim ve öğretimde önemli bir yeri olduğunu yaptığı çalışmalarda açıklamıştır. Rieber görsel işitsel ve etkileşimli animasyonların eğitim ortamına katkılarını beş özelliğe sahip olduğunu vurgulamaktadır. Etkileşimli animasyonlar;
1. Bilginin algılamasını geliştirir. 2. Öğrenme motivasyonunu artırır. 3. Öğrenmeyi pekiştirir.
4. Bilginin hafızada kalmasına yardımcı olur.
5. Eğitimin çekiciliğini artırır ve geri bildirimlerin kısa sürede alınmasına yardımcı
olur (Rieber ve Kini, 1999a; akt. Çalışkan, 2002).
Dolayısıyla bu araştırmada problem durumu, “hücre zarından madde geçişi konusunun uzaktan eğitimle öğretilmesinde video ve animasyon kullanımının öğrenci başarısı ile motivasyona etkisi nedir? ” sorusuna cevap aramaktır.
1.2 AraĢtırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, “ Hücre zarından madde geçişi” konusunun uzaktan eğitimle öğretilmesinde video ve animasyon kullanımının öğrenci akademik başarısı ile motivasyona etkisini belirlemektir. Bu genel amaca ulaşmak için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
1.2. 1. Alt Amaçlar
1.2.1.1. Uzaktan eğitimle video ve animasyon kullanımına dayalı öğrenim gören
(deney grubu) öğrenciler ile uzaktan eğitimle (video ve animasyonun bulunmadığı web ortamında) öğrenim gören (kontrol grubu) öğrencilerin uygulama öncesi akademik başarı puanları farklılık göstermekte midir?
1.2.1.2. Uzaktan eğitimle video ve animasyon kullanımına dayalı öğrenim gören
(deney grubu) öğrenciler ile uzaktan eğitimle (video ve animasyonun bulunmadığı web ortamında) öğrenim gören (kontrol grubu) öğrencilerin akademik başarı puanları farklılık göstermekte midir?
1.2.1.3. Uzaktan eğitimle video ve animasyon kullanımına dayalı öğrenim gören
(deney grubu) öğrenciler ile uzaktan eğitimle (video ve animasyonun bulunmadığı web ortamında) öğrenim gören (kontrol grubu) öğrencilerin motivasyon puanları farklılık göstermekte midir?
1.3 AraĢtırmanın Önemi
Biyolojinin en önemli konuların başında hücre gelmektedir. Öğrencilere „‟canlı‟‟ ve „‟canlılık‟‟ gibi konuların anlatılabilmesi için „‟hücre‟‟ kavramının doğru bir şekilde öğretilmesi büyük önem taşımaktadır. Hücre ünitesindeki temel unsurların öğrenciler tarafından iyi kavranması daha ileriki düzeydeki konuların (hücre bölünmesi, büyüme-gelişme, kalıtım gibi) anlaşılması ve öğrenilmesi için önem teşkil etmektedir (Bahar, Johnstone ve Hansell, 1999 ; akt.; Kete, Horasan ve Namdar, 2012).
Lise 1 biyoloji dersi öğretim programı incelendiğinde „„hücre zarından madde geçişi‟‟ konusunun birçok görsel unsura sahip olduğu görülmüştür. Buna rağmen; öğrencilere bu konu karmaşık ve zor gelmektedir. Odom ve Kelley (2001), lise öğrencilerinin difüzyon ve osmoz konularında öğrenme güçlükleri çektiklerini belirterek özellikle çözücü, çözünürlük, derişim ve yoğunluk kavramlarında zorlama yaşandığını ifade etmiştir (Odom ve Kelley 2001; akt.,Sinan,2009 ).
Öğrencilerin öğrenmelerini kolaylaştırmak ve ders başarılarını arttırmak amacıyla, eğitimde farklı öğretim yöntem ve tekniklerine başvurulmaktadır. Uzaktan eğitim yöntemi de daha çok öğrenciye eğitim olanağı sağlama, zaman ve mekân bağımsızlığı, yapıcı geri besleme, etkili dönüt sağlama gibi avantajları sebebiyle son yıllarda tercih edilmektedir.
Birçok soyut kavramı içinde barındıran biyoloji konularının öğretilmesinde teknolojik materyallerin kullanılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. Kete, Horasan ve Namdar (2012)‟ ın kaleme aldıkları araştırmada, hücre zarında madde geçişi, aktif-pasif taşıma difüzyon-osmoz, fagositoz gibi kavramların öğrenciler tarafından büyük oranda kavram
güçlüğü oluşturduğundan bahsedilmektedir. Bu kavramların öğrencilerde doğru yapılandırılmasını sağlamak için öğretmenlerin değişik öğretim stratejileri ile ders materyali kullanması, ders materyali tasarım ve uygulamaları yapması önerilmektedir.
Buradan yola çıkarak bu araştırmada „„hücre zarından madde geçişi‟‟ konusunun uzaktan eğitim yöntemiyle öğretilmesinde video ve animasyon kullanımının öğrenci başarısı ile motivasyona etkisi incelenecektir.
Ülkemizde biyoloji eğitiminde uzaktan eğitim yöntemi ile ilgili bazı çalışmalar bulunmaktadır. Bu araştırma da ileride yapılacak çalışmalara kaynak olabilmesi açısından önemlidir. Uzaktan eğitimle yetişmeleri söz konusu olan öğrenciler, açık öğretim öğrencileri ve diğer örgün eğitim öğrencileri için kullanabilecekleri modern ve günümüz teknolojisine uygun bir materyal ortaya konması açısından faydalı görülmektedir. Yapılan analiz ve yorumların benzeri uygulamaların etkililiğinin ve verimliliğinin artırılmasına yönelik olarak yapılacak çalışmalarda, araştırmacılara ve akademisyenlere katkı sağlaması beklenmektedir.
1.4 AraĢtırmanın sınırlılıkları
1) Araştırma 2013-2014 öğretim yılı ile sınırlıdır.
2) Araştırma, ekonomik zorluklar, zaman sınırlılığı, ulaşım zorluğu ve uygulama ile ilgili sorunlar nedeniyle; çalışma grubu açısından Ankara‟da rastgele seçilmiş Çankaya- Bahçelievler Deneme Anadolu Lise‟ sinde 9. Sınıf biyoloji öğrenimi gören 30 öğrenci ile sınırlıdır.
3) Araştırmadaki öğretim konusu, 9.sınıf biyoloji dersi „„Hücre Zarından Madde Geçişi‟‟ konusu ile sınırlıdır.
4) Öğrencilerin başarısı uygulanan test ve yöntemlere bağlıdır.
1.5 AraĢtırmanın Varsayımları
1) Öğrencilerin hücre zarından madde geçişi başarı testi, ön test ve son test puanları gerçek başarı düzeylerini yansıtmaktadır.
3) Deney ve kontrol grupları arasında motivasyon ve başarıyı etkileyecek bir etkileşim olmamıştır.
4) Her iki gruptaki öğrencilerin araştırma öncesi ilgili konuda video ve animasyon izlemedikleri varsayılmıştır.
1.6 Tanımlar
Bu araştırmada kullanılacak olan terimler aşağıda tanımlanmıştır.
Uzaktan eğitim: Uzaktan eğitim, geleneksel öğrenme-öğretme yöntemlerindeki sınırlılıklar nedeniyle, sınıf içi etkinliklerin yürütülme olanağı bulunmadığı durumlarda; eğitim çalışmalarını planlayanlar ve uygulayanlar ile öğrenenler arasında, iletişim ve etkileşimin özel olarak hazırlanmış öğretim üniteleri ve çeşitli ortamlar yoluyla belli bir merkezden sağlandığı bir öğretim yöntemidir (Alkan, 1997; akt Öztürk,2011).
Uzaktan öğrenme: Öğretici ve öğrenenin fiziksel olarak ayrı ortamlarda bulunduğu
durumlarda gerçekleştirilen öğrenme etkinlikleridir.
Sanal sınıf: Belli bir içeriği bir ağ üzerinden öğrenmek amacıyla oluşan grup.
E-Öğrenme: İnternet, bir ağ veya sadece bilgisayar yolu ile gerçekleşen öğrenmelerdir. Web tabanlı uzaktan eğitim: Web teknolojileri kullanılarak gerçekleştirilen uzaktan eğitim
etkinlikleridir.
Eğitim: Bireyde kendi yaşantısı yoluyla kalıcı istendik davranış değişikliği meydana getirme
sürecidir.
Öğretim: Eğitimin okulda planlı ve programlı yürütülen kısımdır.
Öğrenme: Kişinin çevre ile etkileyişimi sonucunda meydana gelen kalıcı davranış
değişiklikleridir.
Öğretme: Öğrenmeyi kılavuzlama faaliyetidir.
2.KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR
Bu bölümde, uzaktan eğitim, biyoloji eğitimdeki yeri ile ilgili açıklamalara ve yapılan çalışmalara yer verilmiştir.
2.1. Bilgisayarın Eğitimdeki Yeri
Eğitim; toplumların hayatına yön veren, bireyi doğduğu andan itibaren etkileyen, onların eğitimi sorgulamasına, araştırmasına, üreten olmasına ve sorumluluk sahibi olarak yetişmesine olanak sağlayan bir olgudur. Başka bir ifadeyle eğitim; yeni kuşakların toplum yaşayışlarında yerini almak için hazırlanırken, gerekli bilgi, beceri ve anlayışlar elde etmelerine ve kişiliklerini geliştirmelerine yardım etme etkinliğidir. Ayrıca belli bir konuda bir bilgi ya da bilim dalında yetiştirme ve geliştirme, her kuşağa geçmişin bilgi ve deneyimlerini düzenli bir biçimde aktarma ya da kazandırma işidir (Gürdal vd., 1995; akt .Daşdemir, Doymuş, 2012).
Eğitim ortamlarının bireyin ilgisini çekecek ve öğrenmesini kolaylaştıracak biçimde düzenlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle öğretme işini gerçekleştirecek olan görevlinin öğretim ortamında araç gereç kullanmaması düşünülemez. Özellikle öğretimin gün geçtikçe karmaşıklaşması, gelişmeyle birlikte öğrenilecek bilgilerin artması, nitelikli ve çağdaş eğitim amacıyla, bilgisayarların eğitimde araç olarak kullanılmasını gerekli kılmaktadır. Bu nedenle eğitimde teknoloji kullanımı, eğitimin çağın gereklerine uygun olarak yapılmasını sağladığı gibi aynı zamanda istenilen amaçlar doğrultusunda yüksek verim elde edilebilecektir (Çevik, 2006; akt. Günay, 2008).
Bilgisayar kullanımının artması ve uygulama alanlarının hızla yaygınlaştırılması düşüncesi bilgisayarın eğitim sistemi içerisine girmesini sağlamıştır. Bir eğitim aracı olarak bilgisayar, görsel-işitsel araçların pek çoğunun işlevini gerçekleştirmekte ve iletişimi etkinleştirerek bireysel öğrenmeyi daha kolay bir hale getirmektedir. Son derece esnek bir kullanıma sahip olan bilgisayarlar, özel hazırlanmış öğretim programları sayesinde öğrenme-öğretme sürecinde donanımlı bir eğitim ortamı oluşturabilmektedir.
Bilgisayarlar bugünkü durumda öğretimi büyük oranda bireyselleştirerek geleneksel sınıf öğretiminin olumsuzluklarını ortadan kaldırmaktadır. Eğitim programlarının
bireyselleştirmeyi yeterince gerçekleştirememesi, yetenekli ancak yavaş öğrenen çocukların eğitimini zorlaştırmaktadır. Farklı bilgi, beceri ve tutum düzeyindeki bireylerden oluşan bir sınıfta, bilgisayar aracılığıyla her bireye kendi yeteneğinde gelişmelerine olanak sağlanmakta, çeşitli beklentileri karşılanabilmektedir (Tankut, 2008).
Kaya ve Önder (2002)‟e göre bilgisayar, bireylerle hızla etkileşime girmeyi, çeşitli biçimlerdeki çok sayıda bilgiyi saklayıp işlemeyi ve geniş bir dizi görsel-işitsel girdiyi göstermek için diğer medya araçlarıyla birlikte kullanmayı mümkün kılmaktadır. Bilgisayar bu özellikleriyle öğretimde potansiyelini de ortaya koymaktadır. Çeşitli öğretim etkinliklerinde bilgisayarın kullanılması giderek yaygınlaşmaktadır. Öğretim etkinliklerinde öğrenci odaklı yaklaşımı benimseyerek bilgisayarı kullanan kurumlarda bilgisayara dayalı öğrenmeden sıkça söz edilmektedir. Bilgisayara dayalı öğrenme terimi kavrayıcı niteliği taşıyan bir terimdir.
Bilgisayarlar, eğitimin klasik sistemini ve yapısını değiştirip büyük bir değişim yapmıştır.
Günümüzde, bilgisayarlar eğitimin her alanında kullanılmaktadır. İşman (2013)‟e göre bu alanlar kısaca aşağıdaki gibidir:
1. Eğitim araştırmaları,
2. Eğitim-öğretim ortamlarını planlama ve tasarım faaliyetlerinde, 3. Okul yönetiminin işlerinde,
4. Öğrenci işlerinde,
5. Okul bütçelerinin organizasyonunda, 6. Eğitim-öğretim faaliyetlerinde 7. Bilgisayar laboratuvarlarında.
Bilgisayar Destekli Eğitim, öğrenciye bireyselleştirilmiş bir eğitim sunmaktadır. Bilgisayar destekli eğitim, bilgisayarın eğitim ortamında hem yönetimsel amaçlı hem de öğretim amacıyla kullanılmasıdır. Bilgisayarın öğretme-öğrenme sürecinde bir araç olarak kullanılmasına ise “Bilgisayar Destekli Öğretim” denilmektedir. Bilgisayar Destekli Eğitim, hem bilgisayar destekli öğretimi hem de bilgisayarın yönetim hizmetlerinde kullanılmasını kapsamaktadır (Can, 2005).
2.1.1 Bilgisayar Destekli Öğretim
Bilgisayar destekli öğretim; öğretim sürecinde, öğrencilerin bilgisayarla etkileşimde bulunması, bilgisayarların bu süreçte bir öğretim aracı ve bir öğretim ortamı olarak iş görmesi etkinlikleri olarak tanımlanabilir. Bilgisayar destekli öğretim sürecinde bilgisayar seçenek olarak değil, sistemi tamamlayıcı, sistemi güçlendirici bir öğe olarak kullanılır (2008, Tankut). Çeşitli grafik, çizim, animasyon, ses gibi çok çeşitli eğitim ögesini sabit ya da hareketli olarak defalarca gösterebilir ve kullanabilir. Bu sayede öğrenmede zenginlik ve tekrarla birlikte, öğrenilen bilgilerin kalıcılığı sağlanmış olur.
Yalın (2001)‟a göre ise BDÖ; “Bilgisayarın sistem içinde programlanan dersler yoluyla öğrencilere bir konu ya da kavramı öğretmek ya da önceden kazandırılan davranışları pekiştirmek amacıyla kullanılmasıdır”.
Bilgisayar destekli öğretim, bilgisayarın öğretimde öğrenmenin meydana geldiği bir ortam olarak kullanıldığı, öğretim sürecini ve öğrenci motivasyonunu güçlendiren, öğrencinin kendi hızına göre yararlanabileceği, kendi kendine öğrenme ilkelerinin bilgisayar teknolojisiyle birleşmesinden oluşmuş bir öğretim yöntemidir (Uşun, 2000).
Demirel vd (2004), bilgisayar destekli öğretimin tanımını aşağıdaki şekillerde sınıflandırmaktadır:
Bilgisayar Destekli Öğretim (BDÖ), bilgisayarla öğretme sürecidir.
BDÖ, öğretme aracı olarak bir bilgisayar programını kullanan bireysel öğretme sistemidir.
BDÖ, bir bilgisayarı ve bir bilgisayar programını kullanan birisi tarafından öğrenilebilecek bilgi ve beceriler sunan eğitsel bir bilgisayar programıdır.
BDÖ, bir alanın (matematik, fizik, kimya, yabancı dil vb.) öğretiminde bilgisayarın, öğretmen ve öğrenciye yardımcı bir araç olarak kullanılmasını ifade etmektedir. Bir başka deyişle, BDÖ‟ de bilgisayarın, öğrencinin daha etkin öğrenmesini sağlamak amacıyla kullanılması demektir.
BDÖ, “Öğrencinin bir bilgisayar başında, göstereceği türlü tepkileri göz önünde bulundurarak hazırlanmış ders yazılımı ile karşılıklı etkileşimde bulunarak kendi öğrenme hızına göre kullanabileceği öğretim türü, bu soruna ilişkin uygulama ve araştırma alanı” olarak da tanımlanabilir.
Bilgisayar destekli öğretimde (BDÖ) bilgisayar, öğretmenle birlikte ve ondan ayrı, diğer yöntem-tekniklerle ve destekleyici olarak kullanılabilecek bir uygulama alanı bulabilmektedir. BDÖ bir eğitsel ortam olarak, bilgisayarın öğretme-öğrenme süreçlerinde; öğretmenin eğitsel ortamı hazırlaması, öğrencilerinin yeteneklerini tanıması, onların yeteneklerine uygun bireyselleştirme, yönlendirme, alıştırma ve tekrar gibi etkinlikleri gerçekleştirmesi; öğreteceği konunun yapısına, belirlediği öğretim amaçlarına göre bilgisayarı değişik yer, zaman ve şekillerde kullanmasını gerekli kılmaktadır (Öğüt, Altun, Sulak ve Koçer, 2004).
Bilgisayar destekli öğretimin en önemli amaçlarından biri, bireyin kendi kendine öğrenmesine katkıda bulunmaktır. Bu eğitim şekli diğer eğitim ortamlarından farklı özelliklere ve farklı değişkenleri kontrol edebilme yeteneğine sahiptir. Yapılan araştırmalar verimlilik oranında ortalama yüzde 70 artış göstermektedir. Sınıf ortamına göre öğrenme yüzde 60 daha hızlı olmaktadır, hatırlama süresinde ise yaklaşık yüzde 70 artış olmaktadır (Gürcan,2008).
Bilgisayarların sunduğu çoklu ortam ile desteklenmiş eğitim programlarıyla çalışan öğrencilerde uzun dönemli bir ilgi oluştuğu, çalışmaktan hoşlandıkları, zevk duydukları, yüksek güdülenme ile zor problemleri çözdükleri, çabuk öğrendikleri, etkili ve eğlenceli bir eğitim yaşantısı oluşturabildikleri gözlemlenmektedir. Deneysel programlarla ileri seviyede sentez, analiz ve problem çözme yeteneklerini arttırmayla birlikte aynı zamanda alt seviye araştırmaları, ileri seviyedeki yeteneklerin geliştirilebilmesi için zemin hazırlamaktadır (Efe, 2009). Bununla birlikte öğrenci bilgisayar kullanırken denetim yetkisini de öğrenmektedir.
2.1.2.Bilgisayar Destekli Öğretim Yöntemleri
Keleş (2008)‟ e göre; bilgisayar destekli öğretim genel olarak aşağıda belirtilen dört yöntem uygulanarak gerçekleştirilebilmektedir:
1. Laboratuvar Yöntemi 2. Her Sınıfa PC Yöntemi 3. Kişisel PC Yöntemi
4. İnternet Yöntemiyle Öğretim a) Senkron yöntem b) Asenkron yöntem
1.Laboratuvar Yöntemi
Eğitimde bilgisayar teknolojisini kullanmanın en basit ve klasik yöntemi bir eğitim kurumuna bilgisayar laboratuvarı kurmaktır. Bu yöntemin asıl amacı hedef kitleye bilgisayar okur-yazarlığı kazandırmak ve dersleri laboratuvar ortamında mümkün olduğunca interaktif olarak sunmaktır.
2.Her Sınıfa PC Yöntemi
Bu yöntemde, her eğitim sınıfına birer adet bilgisayar, sunum cihazı ve gerekli çevre birimleri kurulur. Ayrıca okul bir ağ ortamı ile bütünleştirilir. Böylece her ders teknolojiyle bütünleştirilmiş olur.
Bu yöntemde, öğretmen hazırladığı sunumu öğrencilerine izleterek öğretimi kalıcı olmasını sağlar. Böylece öğretmen aktif öğrenciler pasif rolü alır.
Tankut (2008) bu yöntemde amacı: öğrencilere bilgisayar okuryazarlığı vermek değil, her dersi bilgisayar teknolojisiyle bütünleştirerek öğrenmenin kalitesini artırmaktır şeklinde ifade ediyor. Öğretmen, dersine girmeden önce konu ile ilgili gerekli materyalleri bilgisayar ortamında hazırlar ve bilgisayar sistemini kullanarak öğrencilerine aktarır. Böylece öğrenci her dersi görerek öğrenmiş olur.
Belirli bir konuyu bilgisayar üzerinden sunmak amacıyla kullanılan sunu yazılımlarından birisi de Power Point programıdır. Hazırlanan slaytlarda yer alan resim, grafik, video, animasyon ve ses kayıtları gibi çeşitli multimedya araçlarıyla konular daha zengin bir hale getirilmektedir. Bu sayede bilgisayar destekli öğretim programlarında kullanmak amacıyla etkili materyaller hazırlanmış olur.
3. Kişisel PC Yöntemi
Bu yöntemde; her öğrenci ve öğretmen taşınabilir bir bilgisayara sahiptir. Ayrıca eğitim ortamında bir ağ ortamı vardır. Öğrenci tüm ders materyallerini, ödevlerini ve ders hazırlıklarını kişisel bilgisayarında yapar.
Eğitim ortamına geldiğinde öğrenci kişisel bilgisayarını okulun ağ yapısına entegre eder ve derse katılır. Öğretmen ise ders ile ilgili tüm hazırlıklarını kendi kişisel bilgisayarında
yapar ve derse girdiğinde kendi kişisel bilgisayarını okulun ağ ortamına entegre eder ve dersini anlatır. Öğretmen ve öğrenci arasındaki tüm haberleşme elektronik ortamda yapılır. Ayrıca bu yöntemle eğitici ve öğrenciler evlerinden video konferans yoluyla ders yapabilirler. Bu yöntem diğer yöntemlere göre en ideali, ancak en pahalısıdır (Tankut, 2008).
4. Ġnternet Yöntemiyle Öğretim
Öğretmen konuyu işlerken uygulayacağı bilgisayar destekli öğretim biçimine karar verirken, elinde bulunan donanım ve yazılım olanaklarını, işlenecek olan konu özelliklerini, öğrencilerin özelliklerini, belirlediği amaçların özelliklerini dikkate almalıdır.
Bilgisayar destekli öğretim, yöntem olarak senkron ve asenkron olarak iki biçimde gerçekleştirilebilir.
• Senkron yöntemde; eğitici ve öğrenciler, eş-zamanlı olarak video konferans gibi
uygulamalarla günün belirli saatlerinde mekândan bağımsız olarak bir sınıf ortamındaymış gibi eğitimi gerçekleştirirler ( Keleş,2008).
Karabatak ve Varol (2002), senkron tanımını, çevirim içi ya da eş zamanlı Web tabanlı uzaktan eğitim; belirli bir zaman aralığında ve belirli bir ortamda, genellikle aynı anda etkileşimli olarak sürdürülen uzaktan eğitim modelidir, şeklinde yapmaktadır.
Bu modelde uzaktan eğitim sistemine katılan bireyler ve uzaktan eğitim içeriğini sunan eğitimci; aynı zaman diliminde belirlenen konu üzerinde karşılıklı etkileşim halinde çalışma, bir konu üzerinde tartışma ve fikir paylaşma olanaklarına sahip olmaktadır. Bu model ile geleneksel sınıf ortamına benzer bir ortam web üzerinden sağlanmış olmaktadır (Şen, 2009). Bu modelin en büyük faydası öğrenci-öğrenci, öğrenci-eğitmen etkileşimi için bir ortam sağlamasıdır (Işık ve diğ., 2010).
• Asenkron yöntemde; dersin içeriği Internet ortamına aktarılır. Öğrenciler zamandan
ve mekândan bağımsız olarak Internet sitesine bağlanarak eğitimlerini gerçekleştirirler. Bu yöntem açık öğretim programları için kullanılabilir (Keleş, 2008). Eğitimi alan, eğitim veren taraftan bağımsız olarak istediği zaman eğitime başlayıp istediği zaman bitirebileceği şekilde hazırlanmış olan eğitim modelidir (Işık ve diğ., 2010).
Asenkron, senkron olmayan, çevirim dışı ya da eş zamansız olarak ifade edilen Web tabanlı uzaktan eğitim modeli; zamana ve ortama bağlı olmaksızın yapılan uzaktan eğitimdir. Bu modelde bazen daha önceden belirlenen zaman aralığında, uzaktan eğitim sistemine katılan bireyler ve uzaktan eğitim içeriğini sunan eğitimci web üzerinden konferans vb. yöntemlerle bir araya gelebilmekte, sınavlara katılabilmektedir (Karabatak ve Varol, 2002).
Bu modelde eğitim içerikleri önceden hazırlanmakta ve Web tabanlı uzaktan eğitimin devam ettiği ortama yüklenmektedir. Uzaktan eğitim sistemine katılan bireylerin tercih ettikleri zaman da eğitim içeriklerine erişme olanakları mevcuttur. Asenkron WTUE modelinde uzaktan eğitim sistemine katılan bireylerin ve uzaktan eğitim içeriğini sunan eğitimcinin aynı zaman dilimlerinde sistemde olma zorunlulukları yoktur (Şen, 2009).
Ersoy (2005)‟ e göre, değişen öğretme öğrenme sürecinde öğretmenin işlevi, bilginin öğrenenin zihninde yapılanmasına yardımcı olmayı gerektirmekte ve bunu gerçekleştirirken Bilgisayar iletişim teknolojileri, öğretmenlere; görselleştirme, seslendirme, canlandırma gibi bir takım kolaylıklar sağlamaktadır.
2.2. Uzaktan Eğitim
Eğitim bilimsel ve teknolojik gelişmelerin en çok kullanıldığı alanlardan biridir. Günümüzde bilgiye erişim, erişilen bilgilerin organize bir şekilde kullanılması ve diğer insanlarla paylaşılması büyük önem taşımaktadır. Bilgi teknolojileri, dünyada ekonomik gücün göstergesi olmuştur. Bunun sonucunda, öğretim ortamında bilgiye ulaştıracak, bilgiyi kullanabilmeyi ve yayabilmeyi sağlayacak her türlü aracı kullanma ihtiyacı duyulmaktadır. Bunun içindir ki çağın ve toplumun gereksinimlerine göre öğretim yöntemlerinin ve içeriklerinin yeniden gözden geçirilmesi ve düzenlenmesi gerekmektedir.
Bilgisayar teknolojisi özellikle de internet eğitimde karşılaşılan birçok zorluğun aşılmasında önemli rol oynamaktadır. Mekân zorunluluğunu ortadan kaldıran, farklı ortamlarda bulunan öğretmen ve öğrencinin aynı ortamdaymış gibi iletişim teknolojileri aracılığıyla eğitim ve öğretim faaliyetleri için bir araya geldikleri uzaktan eğitim modelini, örgün eğitimi destekleyici bir öğretim faaliyeti olarak görmek gerekir. Bu modelde ses, video, bilgisayar, basılı materyal gibi teknolojiler öğretimsel bir köprü olarak kullanılmaktadır.
Uzaktan eğitim uygulamalarının başlıca teorik kaynaklarını; hayat boyu eğitim ve öğrenme isteği, büyük kitlelere ulaşma, modern teknoloji ile eğitimi birleştirme, bireysel ve kitlesel öğretimde bütünleşme, birey ve toplum gereksinimlerine yönelme ve karşılama, iş ile eğitim bütünlüğünü sağlama, kurumlardan etkili yararlanma, fiziksel kaynakları verimli kullanma ve yeni olanaklar sağlama oluşturmaktadır (Durdu,2010).
Koçdar (2011), uzaktan eğitim uygulamalarının farklı ülkelerde farklı amaçlarla başladığını ele almış ve bu amaçları aşağıdaki şekilde özetlemiştir:
Öğrenme fırsatlarına daha fazla erişim sağlanması Mesleki becerilerin geliştirilmesi
Eğitsel kaynakların verimliliğinin artırılması Mevcut eğitsel kaynakların kalitesinin artırılması
Çeşitli yaş grupları arasındaki eşitsizliklerin dengelenmesi Eğitim kapasitesinin genişletilmesi
Yetişkin öğrenenlere iş ve aile yaşamıyla birlikte eğitim imkânlarının sunulması Yüz yüze eğitime katılamayan engelli bireylere veya cezaevlerindeki tutuklulara
eğitim imkânı tanınması
Uzaktan eğitim ile ilgili yapılmış birçok tanım bulunmaktadır. Tanımlara bakıldığında aslında birbirinden çok da farklı olmadıkları dikkat çekmektedir. Bu tanımların bazıları şunlardır:
Uzaktan eğitim, öğrenci danışmanlığı, öğrenci başarısının gözetilmesi ve korunması ve öğrenilen materyalin gösterilmesinde, her biri sorumluluk alan öğretmenlerin oluşturduğu bir ekip tarafından yürütülen kendi kendine çalışma şeklinin sistematik olarak düzenlenmesidir (Kaya, 2002).
Uzaktan eğitim, bireylere kendi kendilerine öğrenme imkânının sağlandığı, geleneksel eğitime göre daha esnek ve birey koşullarına uyarlanabilir bir eğitimdir. Uzaktan eğitimle eğitim hizmeti götürmekteki sınırlılıkların kısmen ya da tümüyle ortadan kaldırılarak eğitim imkânlarının daha geniş kitlelere ulaştırılması amaçlanmaktadır (Tektaş,2010).
Kaya (2002)‟ nin başka bir tanımına göre uzaktan eğitim; geleneksel öğrenme öğretme yöntemlerinin sınırlılıkları nedeniyle sınıf içi etkinliklerini yürütme olanağının bulunmadığı durumlarda, eğitim etkinliklerini planlayıcılar ile öğrenciler arası, iletişim ve etkileşimin özel
olarak hazırlanmış öğretim üniteleri ve çeşitli ortamlar yoluyla belirli bir merkezden bir öğretme yöntemidir.
Timuçin (2005)‟in de değindiği gibi, geleneksel eğitimde son yıllarda tepegöz, projektör, video gibi araçlar kullanılmaktadır. Günümüzde bilişim teknolojisinin en önemli gelişmelerinden birisi www (world wide web) ; normal yazı, grafik, görüntü ve sesin internet üzerinden iletildiği çoklu ortam ağıdır. Çeşitli ortamlardan, değişik formatlarda alınan malzemeleri bütünleştirme yeteneğine sahip olan web, öğretmenlerin etkin ve verimli bir ders hazırlamalarına olanak sağlamaktadır.
2.2.1. Uzaktan Eğitimin GeliĢimi ve Türkiye’de Uzaktan Eğitim
Uzaktan eğitim Amerika, Kanada, Avusturalya, Rusya, Hindistan, Afrika ülkeleri, İngiltere, Almanya, Türkiye, İsviçre, Hollanda, Polonya, Macaristan, Romanya vb. gibi dünyanın birçok ülkesinin eğitim sisteminde bir yüzyılı aşkın bir süredir yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu ülkeler uzaktan eğitim sayesinde vatandaşların anayasalarında belirttiği gibi eğitimde fırsat eşitliği sağlamışlardır. Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimi 5 farklı evrede incelenebilir. Bu evreler aşağıdaki gibidir (İşman,2011):
1. Mektupla öğretimden (correspondence education) önce olan dönem.
2. Mektupla öğretimin yoğun olarak uygulandığı dönem: Posta hizmetleri ile kitap ve diğer öğretim materyalleri öğrencilere gönderilmektedir.
3. Tek yönlü radyo ve televizyon uygulamaları dönemi: Radyo ve televizyon üzerinden uzaktan eğitim ders yayınları yapılmaktadır.
4. Çift yönlü radyo ve televizyon uygulamaları dönemi: Çift yönlü etkileşimli video konferans çalışmaları çok yoğun olarak yapılmaktadır.
5. Uydular ve gelecek teknolojiler dönemi: İletişim teknolojileri bilgisayar, uydu, fiber optik, tabletler ve diğerleri sayesinde dersler öğrencilere ulaştırılmaktadır. Türkiye‟de ise uzaktan eğitim, Cumhuriyetin ilk yıllarında yeni Türk Alfabesinin tüm yurda en kısa zamanda öğretilmesi amacıyla gündeme gelmiştir. Uygulamaları ancak 1960‟lı yıllarda yapılabilmiştir. Uzaktan eğitim fikri, 1927–1960 yılları arasında tartışılarak öneriler geliştirilmiş ve ancak 1960 yılında orta dereceli meslek okulu mezunlarına üniversite eğitimi sağlamak amacıyla mektupla öğretim yöntemi uygulanmıştır. 1961 yılında MEB tarafından
Mektupla Öğretim Merkezi kurularak eğitime başlamış ve bu çalışmalar 1966 yılında Genel Müdürlük düzeyinde örgütlenmiştir. 1974 yılında Mektupla Yüksek Öğretim Merkezi kurulmuştur. 1974 yılında Meslekî ve Teknik Açık öğretim Okulu ve İlköğretim Okulu mezunu veya daha üst düzey öğrenim görmüş vatandaşlara, uzaktan öğretim veya gerektiğinde yüz yüze eğitim programları uygulayarak meslek kazandıran ve bu yolla onları hayata hazırlayan bir kurum olarak hizmet vermeye başlamıştır. 1983 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yüksek Öğretim Yasası ile Anadolu Üniversitesi bünyesinde bir Açık Öğretim Fakültesi kurulmuş ve bu fakülte, hala uzaktan eğitim konusunda öğretim, araştırma, yayın hizmetleri vermektedir. Eğitim-öğretim hizmetinin lise ve ilköğretim seviyesine kadar geniş bir kitleye ulaştırılmasını sağlayan uzaktan eğitim yöntemi, ülkemizde ilk olarak Açık öğretim kurumları ile fakülte düzeyinde uygulanmıştır. 1990‟larda internetin bulunması ile özellikle 1995 ve sonrası basit bir biçimde internet kullanılmaya başlanmıştır. Hazırlanan eğitimler kişilere elektronik posta yoluyla ulaştırılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte ses ve görüntü aktarımının da mümkün olması nedeniyle multimedya da eğitimin içine girmiştir. 2000‟li yıllarda ise ağ uygulamaları, her geçen gün giderek zenginleşen ses ve görüntü aktarımı, yüksek erişim hızı ve web tabanlı eğitim modellerinin artması ile eğitimin içine daha fazla girmektedir. Gelişmiş ülkelerdeki üniversitelerde popülaritesi her geçen gün artan web tabanlı eğitimler ülkemiz üniversitelerinde yayılmaya başlamıştır. Özellikle alt yapısı diğerlerine göre daha iyi olan üniversiteler internet üzerinden çeşitli yüksek lisans programları, kurslar açmaktadırlar.
Orta Doğu Teknik Üniversitesinde gerçekleştirilen uzaktan eğitim çalışmalarında İnternete Dayalı Eğitim Projesi kapsamında öğrenciye istediği zaman, istediği yerde, istediği ortamda, öğrenme süresini istediği gibi düzenleyerek, istediği kadar tekrar ederek, gerekli gördüğü konuları açma ve tartışma olanağına sahip bir şekilde, meslek sertifikası edinme fırsatı verilmektedir. Sakarya Üniversitesi de kampüs içi öğrencilere 4 lisans dersi, Sunucu Üniversite Statüsü ile 2 ders, Uzaktan Öğretim Önlisans Programları için 11 ders, Doktora öğrencilerine yönelik 1 ders içeren eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir. Ayrıca, Çukurova Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Dumlupınar Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Mersin Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi de web tabanlı eğitimde yerlerini almış durumdadırlar (28.04.2010 tarih 27565 sayılı Resmi Gazete; Kılıçoğlu, 2007; Durdu 2010).
2.2.2.Uzaktan Öğrenme ve Öğretim
Bilişim teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte bilgisayar ve internetin eğitim ve öğretim alanında kullanılması yaygınlaşmıştır. Eğitim için uygun zaman ya da kaynaklara sahip olmayan kişilere ders içeriklerinin çeşitli yardımcı öğeler ile desteklenerek, bireysel özelliklerine göre istenilen hızda ilerleme seçeneği sunması ile uzaktan eğitim birçok çevrenin dikkatini çekmektedir (Akman ve Güler, 2008).
Uzaktan eğitim, uzaktan öğretim, e-öğrenme, uzaktan öğrenme, açık öğrenme, dağıtık öğrenme, eşzamanlı öğrenme, tele-öğrenme, esnek öğrenme gibi kavramlar öğrenci ve öğretmenin fiziksel olarak ayrı yerlerde oldukları bir eğitim sürecini tanımlamak için kullanılan kavramlardan bir kaçıdır. Ancak, uzaktan eğitim kavramı, bu kavramlar arasında en yaygın olarak kullanılan ve kapsayıcı bir kavramdır. Uzaktan eğitim, fiziksel olarak ayrı ortamlarda yer alan öğretme ve öğrenme süreçlerini tanımlamaktadır. Ancak son yıllarda, “uzaktan öğrenme” kavramı özellikle ABD‟de daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır (Picciano, 2001; akt. Şahin, 2010).
Uzaktan öğrenme, 1900‟lı yıllarda uzaktan öğrenim terimi sıklıkla kullanılıyordu. Uzaktan öğretim ve uzaktan öğrenim, uzaktan eğitim sürecinin her iki yarısını açıklamaktadır. Uzaktan öğretim öğrenciler için öğrenim gereçleri hazırlayan uzaktaki bir kurumun ders geliştirme sürecini açıklar. Uzaktan eğitim ise öğretme ve öğrenme ögelerini bir araya getiren bir terimdir ( Kaya, 2002).
Uzaktan öğretim, geleneksel eğitim uygulamalarının öğretim yaşı, zamanı, yeri, yöntemi amaçları ve benzeri sınırlılıklarına bağımlı kalmaksızın; özel olarak hazırlanmış yazılı gereçler, kitle iletişim programları ve kısa süreli yüz yüze öğretimin bir sistem bütünlüğü içerisinde kullanılması ile yürütülen eğitim etkinlikleridir (İşman, 2011).
Uzaktan eğitim, bilgisayar destekli eğitim, bilgisayar destekli öğretim, internet ortamında eğitim gibi kavramlar artık tüm eğitimcilerin duyduğu, karşılaştığı ve yaşadığı kavramlar haline gelmiştir. İnternet‟in ulaştığı düzey düşünüldüğünde ve bunun daha başlangıç olduğu konunun uzmanlarınca belirtildiğine göre eğitim sürecinin öğelerinden olan öğretmen ve öğrencilerin gelecekte bu olanakları büyük boyutlarda kullanacakları düşünülmektedir (Yenice, Sümer, Oktaylar ve Erbil,2003).
2.2.3. Uzaktan Eğitimde Internet’in Kullanılması
İnsanlık tarihi içinde, iletişim ve eğitim alanında, küreselleşmeyi kolaylaştıran en önemli unsur internet olmuştur. İnternetin eğitimde kullanılmasıyla birlikte, geleneksel öğrenci ve öğretmen kavramları değişmiş, öğrenen ve kolaylaştıran adlarını almışlardır. Öğrencinin rolü artık sadece kendisine sunulan bilgiyi almak değil, aynı zamanda bilgiyi arayıp bulmak, günlük hayatta kullanılabilecek duruma getirmek ve ondan yararlanmaktır. Bu sayede, “yaşam boyu öğrenme” kavramı kendine güçlü bir dost bulmuştur. Böylece de, kısa zamanda toplumun büyük bir bölümü, yaşam boyu öğrenen durumuna gelebilecektir (Karasar, 2004).
İnternet, özellikle uzaktan eğitim etkinlikleri için vazgeçilmez, zorunlu ve çağdaş bir öğretim aracıdır. Çift yönlü olması, daha ucuz olması, iletişim yollarını ve yazılımlarını desteklemesi nedeniyle esnek bir yapıya sahip olan internet günümüzde uzaktan eğitimde en verimli olan teknolojisidir (Can,2005).
Uzaktan eğitimin istenilen eğitim kalitesine ulaşabilmesi, yeterli öğrenci – öğretmen, öğrenci–eğitim materyali etkileşiminin sağlanabilmesi, İnternet‟in ortaya çıkışı ve eğitim platformu olarak da İnternet‟in kullanılmaya başlanması ile mümkün olmuştur. Bu yeni nesil uzaktan eğitim formatı, Internet‟in yaygınlaşması, ucuzlaması ve bant genişliğinin artması ile Internet‟e Dayalı Uzaktan Eğitim‟in ortaya çıkmasına ve Internet‟in uzaktan eğitim için uygun bir platform olarak kabul görmesine neden olmuştur (Al ve Madran, 2004).
Internet tabanlı eğitim, eğitimin www (world wide web), elektronik posta, dosya aktarım protokolü (file transfer protocol) gibi Internet‟in sahip olduğu çeşitli gereçlerden yararlanılarak gerçekleştirilmesi yöntemidir. Internet tabanlı eğitimin, geleneksel, posta yoluyla veya Cd-rom destekli eğitimlere göre düşük maliyeti, anında hizmet desteği, başarı takibi ve değerlendirmesi gibi birçok açıdan üstünlükleri bulunmaktadır. Bu nedenle son yıllarda Internet üzerinden verilen eğitim programlarında önemli bir artış meydana gelmiştir. Internet tabanlı uzaktan eğitim, diğer eğitim modellerini dışlayan başlı başına bir eğitim sistemi olmanın aksine, uygulanan modellere farklı bir boyut kazandıran, destekleyici, eğitim sistemini daha verimli hale getirmeye katkı sağlayan yeni bir model olarak değerlendirilmelidir (Odabaş, 2003).
İnternet, insanların yaşam algısını değiştirmiş ve uzaktan eğitimde ilk defa etkileşim unsurunu devreye sokmuştur. İnternetten önce, uzaktan eğitim tek yönlü yapılmakta idi ve
karşılıklı etkileşim yoktu. İnternetle birlikte bu tek yönlülük iki veya daha fazla kişi arasındaki eşzamanlı diyalogu getirmiştir. İnternetin ilk versiyonları da aslında metin olarak mesaj alış verişine dayanmaktadır. Şimdi artık video kullanarak karşılıklı görüşmeler ve konferanslar yapılabilmektedir (Şahin, 2010).
İnternet, eğitim uygulamalarına yepyeni ve yararlı değişiklikler getirebilecek potansiyele sahip bir teknolojidir, fakat gerekli önlemler alınmazsa bazı problemleri de beraberinde getirecektir. Bu yüzden, interneti okullarda kullanılırken gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Bu konuda hukukçulara ve okul yöneticilerine ve Milli Eğitim Bakanlığına büyük görevler düşmektedir. Hukukçular okullarda bu tür sorunlar çıktığında hangi durumlarda okulun hangi durumlarda öğrencinin sorumlu tutulacağını belirten kanunlar geliştirmelidirler (Koçer, 2001).
2.2.4. Web Tabanlı Uzaktan Eğitim
Web tabanlı uzaktan eğitim, uzaktan eğitimi desteklemek için, erişimin bir ağ üzerinden –internet, intranet- yapıldığı, zamandan ve ortamdan bağımsız olarak erişim imkânı sunan bir eğitim modelidir. Kolaylıkla ulaşılabilir ve güncel olması gibi özellikleriyle, eğitim alanında birçok ihtiyaca cevap verebilecek ve eksiği giderebilecek dinamik bir yapıya sahiptir. Internet teknolojisi ile birlikte uzaktan eğitim, web tabanlı eğitim olarak yeni bir kimlik kazanmıştır. Eş zamansız olarak gerçekleştirilen web tabanlı eğitim uygulamaları, klasik sınıf ortamı ve ders kavramında değişikliklere yol açarak, öğrenciye, dersi istediği zaman internet bağlantısı bulunan istediği bir mekândan izleyebilme imkânı vermektedir (Şahin, 2010).
Öğrenme imkânları sınırlı olan ortamlar için web tabanlı eğitim, eğitim hizmeti sunmakla birlikte, öğrencilere konuların ders öncesi gözden geçirilmesi ve ders sonrası tekrarlanması imkânını vermektedir. Böylelikle hem zamandan tasarruf edilmiş hem de öğretimin verimliliği arttırılmış olur (Akman ve Güler, 2008).
Web tabanlı eğitim uygulanırken bazı önemli noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu noktalar şu şekilde sıralanabilir (Teknotürk, 2001):
a) Öğrenim materyallerinin kalitesi, b) Materyallerin kullanılabilirliği,
c) Öğrencilerin eğiticiler tarafından desteklenmesi, d) Sistemin yönetimi,
e) Erişim kolaylığı,
f) Görüntüleme ve geri besleme mekanizmaları.
Web tabanlı bir eğitim sitesinin hazırlanması büyük emekler ister. Site, uzun ve uğraştırıcı zahmetler sonucunda hayata geçirilmekle birlikte, bundan sonra da sitenin güncel tutulabilmesi için gösterilen çaba da çok fazla olmaktadır. İnternet tabanlı eğitim sitesinin planlanması ve yayınlanmasından sonraki döneme kadar geçen sürede, Karabatak ve Varol (2002) aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerektiğini belirtmiştir:
- Amaç ve Hedeflerin Belirlenmesi: Sitenin kimlere hitap edeceği ve ne gibi bir eğitim vereceği belirlenmelidir.
- Araştırma: Bu konuda bu güne kadar yapılmış çalışmalar gözden geçirilmelidir.
- İşbirliği: Gerekli akademik birimler ve bilgisayar bölümleri ile temasa geçilmeli, proje ekibinde web tasarımcısının yanında konunun uzmanlarına da yer verilmelidir.
- Materyallerin ve Derslerin Hazırlanması: Gerekli tüm yardımcı materyaller (metin, ses, görüntü vb.) hazırlanmalı, dersler konulara ve haftalara bölünerek ders planı ve içerik oluşturulmalıdır.
- HTML Sayfasının Hazırlanması: Hazırlanan ders, içerik ve materyalleriyle tutarlı olmalı ve tasarlanan web sayfası öğrenciye en uygun şekilde hitap edebilmelidir. Dersler devamlı güncel tutulmalı, dersler akıcı olmalı ve konu yeterince işlenmelidir.
- Öğrenci Kaynaklarının Eklenmesi: Sayfalarda eğitici ve öğrenciler arasında iletişim kurulabilecek e-mail, IRC, forum ve e-groups eklentileri yapılmalıdır.
- Yazılım ve Veri Tabanı Desteği: Site, mutlaka öğrencilerle ilgili kişisel bilgilerin ve notlarının bulunduğu ayrıca gerektiği zaman gerekli bilgilerin kaydedilebileceği veri tabanı ile desteklenmelidir.
- Erişim Kontrolü: Siteye bağlanan öğrencilerin bağlantı zamanları ve sitede gezinirken neler yaptığı kontrol edilmeli, bu konuda gerekli log‟lar tutulmalıdır.
- Deneme: Site hazırlandıktan sonra mutlaka testten geçirilmeli, daha sonra yayınlanmalıdır.
- Sitenin Güncel ve Kullanılabilir Tutulması: Site, yayınlandıktan sonra mutlaka güncel tutulmalıdır. İçeriği devamlı gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir.
2.2.4.1. Uzaktan Eğitim ve Animasyon
Bilişim teknolojisindeki gelişmeler öğrencilerin çeşitli yollarla öğrenmelerini sağlamak amacıyla öğretim planlarının oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Bilişim ve bilgisayar teknolojisindeki artan ilerlemeye paralel olarak animasyon, ses, grafik ve metin gibi multimedya teknolojilerinin eğitim ortamında kullanılması da artmaktadır. Bu da öğrenme işlemlerindeki geniş çeşitlilikler ile öğrencilere daha zengin eğitsel imkânlar sunarak eğitim ve öğretimin yeniden tasarlanmasını sağlamaktadır. Bilgisayar yazılımındaki gelişmeler ses, grafik ve metin gibi özelliklerin eğitsel araçlara eklenmesinde önemli rol oynar. Gittikçe artan bir şekilde eğitsel desenler ve gelişmeler, eğitsel programlar ile eğitsel dersleri içine alan multimedya araçlarını birleştirerek kullanırlar ( Daşdemir ve Doymuş, 2012).
Bilgisayar destekli multimedya öğrenme ortamlarında en sık kullanılan multimedya teknolojilerinden birisi animasyonlardır. Karadoğan ve Arslan (2004)‟e göre animasyon, bir nesneyi hareket halinde gösteren birçok durağan görüntü yaratmak ve bu görüntüleri hızla arka arkaya oynatarak nesnenin gerçekten hareket ettiğini düşünmemizi sağlamak şeklinde tanımlamaktadır. Diğer bir tanımla animasyon, hareket yanılsaması ve hareketlendirme sanatı olarak nitelendirilmektedir.
Animasyon; İngilizcesi “animation” olan animasyon dilimize geçmiş ve aslında “canlandırma” anlamında olmasına rağmen Türkçe cümleler içerisinde de kullanılırken kendisine bir anlam kazandırmıştır. Türk Dil Kurumu animasyonu “tek tek resimleri veya hareketsiz cisimleri gösterim sırasında hareket duygusu verebilecek bir biçimde düzenleme ve filme aktarma işi” olarak tanımlamaktadır (E. Ekici ve F. Ekici, 2011).
Eğitimin daha zevkli ve daha çekici hale getirilmesi için birçok araştırma yapılmaktadır. Bu konuda yapılan en etkileyici uygulamalardan birisi yine bilgisayar animasyonları olmaktadır. Bilgisayar animasyonları sayesinde çocukların hem kavrama kabiliyetleri artmakta, hem de bu animasyonların onların ilgisini çekecek tarzda hazırlanmasıyla konuya ilgileri daha kolay çekilmektedir (Arıcı ve Dalkılıç, 2006).
Animasyonların üç özelliğinden bahsedilebilir. Bunlar: resim, belirli hareketlerin gösterimi ve simülasyon (benzeşim-canlandırma) özellikleri olarak ifade edilmiştir. Süsleme, dikkat çekme, motivasyon sağlama, fazla bilgilendirme ve kompleks bilgiyle olayların sınıflanmasını sağlamak animasyonların muhtemel bazı amaçları olarak sıralanır (Karaçöp, Doymuş, Doğan ve Koç, 2009).
Animasyon ile bir olayın çok iyi analiz edilerek basit sembollerle açıklık kazanması
ve karmaşık bilgilerin anlaşılabilir hale getirilmesi daha kolay olmaktadır. Animasyonlar renk ve hareket özellikleriyle birleşerek akılda kalıcılığı artırmakta, göz ve kulağa hitap ederek etkin bir öğrenme sağlayabilmektedir (Çakır, 1999).
Arıcı ve Dalkılıç (2006), animasyon tekniğinin kullanıldığı eğitim yazılımları
sayesinde öğrencilere öğretilmek istenen soyut olayları veya varlıkları somutlaştırmanın ve zihinde canlandırma güçlüklerini ortadan kaldırılabilmenin mümkün olduğunu ifade eder. Böylece öğrenci için zengin bir öğrenme ortamından ve kalıcı izli davranış değişikliğinden bahsedilebilir.
2.2.4.2. Uzaktan Eğitim ve Video
Eğitim-öğretim ortamlarında bilimsel videoların kullanımı pedagojik bir araç olarak tanımlanmaktadır. Bununla birlikte, teori ile uygulamayı birleştirmede çok etkili bir araç olduğu düşünülmektedir.
Video hem bir bilgi deposu hem de iyi bir gösteri aracıdır. Video filminin kısa bir sahnesinde pek çok mesaj bir arada olabilir. Video filmleriyle 3-5 dakika süren kısa bir programa bir saatlik ders sığdırılabilmektedir. Video, hem yüz yüze öğretimde hem de bireysel öğretim amacı ile kullanılabilmektedir (Akdemir, 2011). Ayrıca öğrenciler sınıf ortamında video kullanarak, yeni olaylar keşfedebilir ve daha doğru bilimsel anlayışlara sahip olabilirler.
Etkileşim araçları içinde belki de en etkili bileşenlerden birisi videolardır. Video konferans yöntemleri dışında daha önce kamerayla çekilen bir film dosyası paket halinde öğrenciye ulaştırılabilir veya web sayfası içinde sunulabilir. Fakat günümüz teknolojisi bu kadar ilerlemiş olmasına rağmen film/video görüntülerinin aktarımında sorunlar yaşanabilmektedir.
Görüntülerin beklemeli olarak arka arkaya fotoğraf kareleri gibi ekrana gelmesi öğrenci için etkin bir öğrenim ortamı sunmaz. Bu sorunun önüne geçmek için hızlı bir Internet bağlantısına sahip olmak ve gönderilecek verinin sıkıştırılarak paketlenmesi, böylece daha hızlı gönderilmesini sağlamak gerekir. Bu tür dosyaların Mov , .avi gibi formatlara hatta daha az yer kaplayan mp3, mp4, divx tipi formatlara dönüştürülmesinde fayda vardır. Çünkü bu tür formatlar tarayıcı program tarafından daha kolay ve hızlı görüntülenir. Günümüzde video kamera ile alınan görüntülerin Internet ortamına verilmesini ya da sıkıştırılarak bir web sitesi içerisine konulmasını sağlayan programlar giderek yaygınlaşmaktadır. ( Dinçer, 2007).
Öğretimde video kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalar Yalın (2000)‟e göre şunlardır;
Videonun faydalı olup olmamasını etkileyen, sınıf, yaş, sosyal çevre ve zekâ düzeyi gibi bazı değişkenlerin olduğu söylenebilir. Bu nedenle video filmi seçilirken amaçlanan hedef, öğrencilerin seviyeleri ve ilgileri gözünde bulundurulmalıdır. Öğrenciye videonun gösterilme süresi belirlenmelidir.
Video ile öğretim yapılırken hedefler kesin olarak belirlenmeli, videonun bir eğlence aracı değil bir eğitim aracı olduğu unutulmamalıdır.
Tüm öğrencilerin duyacağı şekilde videonun sesi sınıf içinde ayarlanmalıdır.
Öğretmen video ile öğretim yapacaksa filmlerini dersten önce seyretmeli ona göre hazırlıklarını yapmalıdır.
Web-tabanlı eğitim sayfalarının içerikleri hazırlanırken daima genelden daha özel doğru bir yaklaşım izlenmeli, ses ve görüntüdeki her bir unsurun değerlendirmesine dikkat edilmelidir. Ayrıca somuttan soyuta, kolaydan zora, yakından uzağa gibi içerik belirleme ilkeleri de dikkate alınmalı, gerekli şartları sağlamaya gayret edilmelidir.
2.2.4.3. Uzaktan Eğitimde Web Animasyon ve Videoların Yararları
Eğitimde kullanılan animasyonlar, öğrencilerin derse karşı tutumlarında ve akademik başarılarında önemli bir artış sağlamaktadır. Bununla birlikte motivasyon sağlama, güvenlik, zamanı hızlandırılıp yavaşlatabilme, kompleks sistemleri basitleştirebilme, düşük maliyetli ve kullanışlı olma gibi bir çok artısı ortaya konulmuştur. Bu sebeple dünyanın çeşitli ülkelerinde eğitim veren okullarda animasyon kullanımı yaygınlaşmıştır (Güvercin,2010; akt. Daşdemir, 2012).
