Biyoloji Öğretiminin Amacı ve Önemi

Genel bir ifadeyle eğitim, bireyin yaşam boyu devam eden sosyalleşme ve kültürlenme süreci olarak, öğretim ise bireylerin kazanmaları istenilen bilgi, beceri ve değerler için planlanmış ve kurumsallaşmış sosyal yaşantılar şeklinde tanımlanabilir (İspir, Furkan ve Çitil,2007).

Parlak (2007)‟a göre Biyoloji, canlıların dünya üzerinde yaşayışları, gelişim ve değişimleri, birbirleri ile olan ilişkileri hakkında bilgi elde eden, bu bilgilere yenilerini ekleyen, canlıların yaşama ortamı olan dünyayı inceleyip araştıran, insanlığın yararına hizmet eden, birçok bilim dalı ile ilişkide olan ve sürekli gelişen bir bilim dalıdır.

Biyoloji öğretimi ise belirlenen hedefler doğrultusunda öğrencilerin bu bilim dalındaki temel bilgi ve görüşlerini, bunları elde etme yollarını, günlük yaşamda bu bilgileri kullanabilme yeteneğini ve bunları geliştirebilmek için yapılan çalışmaların tamamını kapsamaktadır.

Öğretim kademelerinde önemli bir yere sahip olan Biyoloji dersi öğrencilere yaşadıkları çevreyi ve kendilerini tanımalarını, yaşadıkları çevrede nasıl bir yere sahip olduklarını öğrenmelerini sağlamayı hedeflemektedir. Öğrencilerin Biyoloji dersinin amaçları arasında bulunan kendilerini ve yaşadıkları çevreyi tanımaları için yeniliklere açık olan dünyada güncel olaylarla ilgilenmesi, yenilikleri takip etmesi gerekmektedir (Köse, 2008).

Biyolojiyi herkesin severek, zevk alarak öğrenebileceği ve biyolojide herkesin başarılı olabileceğini varsayan Biyoloji Dersi Öğretim Programı‟nın vizyonu biyoloji okuryazarı bireyler yetiştirmektir. Biyoloji okuryazarı bir birey;

 Genelde bilimin, özelde biyolojinin doğasını anlar ve özümser.

 Kendisini tanıyabilmesi ve çevresindeki olayları anlayabilmesi için biyoloji öğrenmenin gerekliliğini idrak eder.

 Biyolojiye ait anahtar kavramlar etrafında yapılanmış anlamlı bir bilişsel yapıya sahiptir.

 Geçmiş, bugün ve gelecekle ilgili olarak bilim-teknoloji-toplum-çevre arasındaki etkileşimi analiz eder.

 Karşılaşacağı problemleri bilimsel yöntemi kullanarak çözme eğilimindedir.  Ruhen ve bedenen sağlıklı, yeteneklerinin farkında sosyal bir birey olarak çeşitli

iletişim becerilerine, tutum, değer ve anlayışlara sahiptir.

 Biyolojiye ilişkin çalışma alanlarında gerekli teknolojik ve psiko-motor becerileri elde etmiştir (MEB, 2011).

Biyoloji dersi, ortaöğretim düzeyinde yer alan önemli derslerden biridir. Bu ders ile öğrencilere kazandırılacak kritik ve önemli birçok hedef davranış vardır. Bu hedef davranışlar gerek bireyin özel yaşantısında, gerek üniversite sınavlarında önemli bir yer tutmaktadır. Biyoloji dersinde yer alan hedef davranışların birçoğunda gerek yatay, gerek dikey aşamalık söz konusudur (Yıldırım, 2000).

Biyoloji canlılık ve canlılarla ilgilenen, canlıların yapısını, işlevlerini, canlı ve cansız çevreyle ilişkilerini, dağılımlarını, değişimlerini ve çeşitliliğini inceleyen bir bilimdir. Günümüzde biyoloji pek çok alt disiplinden oluşan, kimya, fizik ve jeoloji gibi diğer bilim alanları ile ortak çalışma alanları bulunan ve çok hızlı gelişen bir bilim alanı haline gelmiştir. Biyoloji, sunduğu bilgiler ile doğayı anlamamıza büyük katkılarda bulunmakta ve toplumsal hayatımızda büyük dönüşümlere neden olmaktadır. Bireyleri bütün alt disiplinleri ile biyolojinin ön plana çıktığı günümüz dünyasına hazırlamayı hedefleyen biyoloji öğretiminin doğal hedeflerinden birisi, öğrencilerin biyolojinin temel teori, kavram ve prensiplerini anlamaları ve biyolojide kullanılan araştırma yaklaşımları hakkında bilgi ve anlayış kazanmalarıdır. Öğrencilerin biyolojiyle ilgili kazandıkları bu bilgi ve anlayışları, kendi hayatlarında kullanmalarının yanı sıra, toplum, çevre, endüstri, ziraat, sağlık ve teknoloji alanlarında biyoloji ile ilgili uygulamaları anlamada kullanmaları önceliklerdendir (MEB, 2013).

2.3.1. Türkiye’de Biyoloji Öğretimi

Türkiye‟de ilköğretimden liseye kadar olan eğitim ve öğretim sürecinde biyoloji konuları farklı isimler altındaki derslerde işlenmektedir. Biyoloji konuları, ilköğretimin 1, 2, 3. sınıflarında Hayat Bilgisi, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflarında Fen ve Teknoloji dersi içerisinde, ortaöğretimde ise Sağlık Bilgisi, Biyoloji, İleri Biyoloji ve Biyoloji Uygulamaları adları

altında verilmektedir. Yine üniversitelerin çeşitli fakülte ve yüksekokullarında öğrenim gören öğrenciler biyoloji alanında, ön lisans, lisans ve lisansüstü seviyelerde daha ayrıntılı bilgi ve beceriler kazanmak üzere öğrenimlerini devam ettirme imkânına sahiptirler. Toplumun her kesimine gerekli olan bir takım bilgileri ve kültürü verebilecek olan biyolojinin, sadece bilim adamları ve meslek edinmek isteyenlerin ilgilendiği bir bilim olmaktan çıkarılması, ancak eğitimin her basamağında öğrencilere verilecek biyoloji öğretimi ile mümkündür (Yaman ve Soran 2000 ).

Çoban, Aktaş ve Sülün (2006) „ün yaptığı çalışmada ÖSS‟de 2001–2005 yılları arasında Biyoloji dersi ile ilgili çıkan soru sayısı programda yer alan konulara göre analiz edilmektedir. Biyoloji öğretim programında yer alan bölümler açısından soruların dağılımına bakıldığında, soruların toplam 22 bölümün çoğunlukla 8 bölümünden sorulduğu gözlenmektedir. Ağırlıklı olarak soruların ise ilk sırada Ekoloji: Dünya Ortamı ve Canlılar konusu ile ilgili ikinci sırada Canlıların Temel Bileşenleri ve Canlıların Temel Birimi - Hücre konuları olduğu görülmektedir. Ortaöğretim biyoloji programı incelendiğinde, haftalık ders saatinin ve ÖSS biyoloji soru sayısının azlığı dışında, genel olarak ÖSS biyoloji sorularıyla örtüştüğü görülmektedir. Bu çalışma ışığında biyoloji öğreniminin öğrencilerin üniversiteye geçiş sınavlarında önemli bir yeri olduğunu görülmektedir. Bununla beraber “Hücre” konusunun etkili ve kalıcı bir öğrenmeyle öğrenci başarısını arttıracağı düşünülmektedir.

Biyoloji öğretiminde öğretmen ve onun sağladığı ortamla etkileşimi önem taşır. Biyoloji öğretimini oluşturan temel öğeler şunlardır:

1. Öğrenci, 2. Öğretmen, 3. Öğretim konusu, 4. Çevre,

5. Yöntem.

Biyolojide iyi bir öğretim, bu öğelerin bir bütün halinde işlerliğine bağlıdır. Her türlü bilim dalı ile yakından ilgili olan Biyoloji teknolojik gelişimlere paralel ilerleme gösterdiği ölçüler içerisinde insanın hayatında etkili olacak ve önemini devam ettirecektir (Atıcı ve Bora,2004).

Eğitim sürecinin en önemli öğelerinden biri olan öğretmenler, sınıftaki öğrenme- öğretme etkinliklerinden birinci derecede sorumlu olan kişilerdir. Bu nedenle öğretmenlerin

çağdaş öğretim yöntemleri ve teknolojiyi kullanmaları, eğitim kalitesinin artması açısından önem arz etmektedir (Reis, 2004).

Biyoloji, diğer bilim dallarındaki gelişmelere paralel olarak her geçen yıl önemi artan ve artmaya devam eden bir bilim dalıdır. 20. yy‟ın sonu ve 21. yy‟ın başında biyolojide ki gelişmeler yoğunluk kazanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde biyoloji bilimindeki çalışmalara büyük önem verilirken, bu çalışmayı yapacak bilim insanlarının eğitimine de büyük bir önem verilmesi gerekmektedir (Temelli ve Kurt, 2010).