Girifl
Tüm transplantasyon ifllemlerinde oldu¤u gibi kornea trasplantasyonunda da doku uygunlu¤unun yan› s›ra transp-lante edilecek dokunun bulundu¤u donörde baz› patojenler yönünden seronegatiflik esas al›n›r. Mikrobik ajanlarla kon-tamine olan bu dokular›n beraberinde tafl›yaca¤› pek çok vi-ral etken, iç ve d›fl yap›sal faktörlerle engellenebilmektedir. Oysa bir k›sm› uzun süreli kötü ortam flartlar›nda dahi yap›-lar› bozulmadan, di¤er sa¤lam dokulara bulaflarak yaflam› tehlikeye sokabilecek, geriye dönüflümü olmayan sorunlar› da ortaya ç›karabilir (1,2). Bugün ülkemizde bu riski en aza indirgemek için mevcut sa¤l›k kurumlar›m›z bünyesinde bulunan laboratuvarlarda bu etkenleri ortaya koyacak test-ler yap›labilmektedir. Bunlar, kifli ve toplum sa¤l›¤›n› özel-likle etkileyebilecek ve önemi her geçen gün biraz daha ar-tan ve bilinen hepatit B ve C, AIDS, sifilis gibi hastal›klar›n tan›s›n›n konuldu¤u serolojik kan testleridir (3). Bu hasta-l›klar›n kan ve kan ürünleri baflka olmak üzere cinsel yolla ve vertikal geçifli söz konusudur. Di¤er yandan baz› kuflku-lar›n aksine böcek ›s›r›¤›, hava, su, yiyecek maddeleri vb. gibi bulaflmalara ait bir kan›t gösterilmemifltir (4,5). Birçok ülkede bulaflma riski olan bu hastal›klardan serolojik olarak tespit edilebilenler için rutin olarak test uygulanmas› zorun-lulu¤u getirilmifltir. Bu çal›flmam›z› tarama testlerinin
yur-dumuzdaki transplantasyon donörleri aras›nda seropozitif-lik oran›n› saptamak amac›yla gerçeklefltirdik.
Yöntemler
Kas›m 1996 ile Haziran 1999 tarihleri aras›nda ‹.Ü. ‹s-tanbul T›p Fakültesi’nin çeflitli kliniklerinde de¤iflik sebep-ler ile exitus olan 229 donörün kan örneksebep-lerinde anti-HIV, HBsAg, anti-HCV ve VDRL testleri çal›fl›lm›flt›r. Serolojik çal›flmalardan HBsAg, anti-HIV, anti-HCV Diagnostics Pasteur firmas›n›n kemilüminesans yöntemiyle çal›flan Ac-cess EIA sistemi ile VDRL ise Becton-Dickinson firmas›n›n kitiyle çal›fl›lm›flt›r.
Sonuçlar
Çal›flmaya al›nan 229 donörün 171 (%74.7)’i erkek, 58 (%25.3)’i ise kad›n olup, yafl ortalamalar› 36.2’dir. ‹ncele-me s›ras›nda 229 donörden 18 (%7.9)’inde serolojik test so-nuçlar› pozitif bulunmufl ve bu vericilerin kornealar› transp-lantasyon için kullan›lmam›flt›r. 15 vericide HBsAg (%6.6), 2 vericide anti-HCV (%0.9) ve bir vericide ise her iki test pozitif bulunmufl; anti-HIV ve VDRL pozitifli¤ine ise rast-lanmam›flt›r.
‹rdeleme
‹nsan hayat›n› do¤rudan etkileyebilecek görevini ya k›s-men ya da tamak›s-men yerine getiremeyen baz› organ ve doku-lar›n transplantasyonu öncesi yap›lan araflt›rmalardan biri de donörün pek çok infeksiyon etkeni yönünden bir bulaflmas›-n›n olup olmad›¤› yönünde taramalardan geçirilmesidir (2,6). Bu taramalar s›ras›nda önemli bir tetkik grubu ise do-nör serolojisi ad›n› verdi¤imiz viral hepatitler, HIV ve sifilis kan testleridir.
Klimik Dergisi●Cilt 13, Say›:3 ●2000, s:101-103 101
Kornea Transplantasyonunda Donör Serolojisinin
De¤erlendirilmesi
Bekir Kocazeybek
1
, Hüseyin Çakan
1
, Nilüfer Sansoy
2
, Emine Küçükatefl
1
, Fatma Özdemir
2
Özet: Uluslararas› transplantasyon standardlar› transplantasyon öncesi birçok mikrobik ajan›n serolojik yönden rutin olarak taranmas› gereklili¤ini belirtmektedir. Bu amaçla kornea transplantasyon program›na al›nan donörlerden 229’unun transplantasyon öncesi anti-HIV, HBsAg, anti-HCV ve VDRL testleri çal›fl›lm›flt›r. Bunlar›n 18 (%7.9)’inde serolojik test sonuçlar› pozitif bulunmufl ve kornealar› transplantasyon için kullan›lmam›flt›r. 15 vericide HBsAg (%6.6), 2 vericide anti-HCV (%0.9) ve bir vericide ise her iki test pozitif bulunmufl; anti-HIV ve VDRL pozitifli¤ine rastlanma-m›flt›r. Sonuç olarak, kornea dokusu al›m› öncesi göz ard› edilemeyecek oranda hepatit C ve özellikle hepatit B için se-ropozitif vericilerin olmas› al›c› sa¤l›¤› aç›s›ndan ciddi bir potansiyel risktir.
Anahtar Sözcükler: Kornea transplantasyonu, seroloji.
Summary: Donor serotyping in cornea transplantation. International transplantation standards point out the impor-tance of routine serologic screening for different microbial agents before transplantation. 229 donors enrolled in corneal transplantation program were screened for anti-HIV, HBsAg, anti-HCV and VDRL test. In 18 of 229 donors (7.9%) sero-logic tests were found to be positive, and these donors were excluded from the transplant program. HBsAg (6.6%) in 15 donors, anti-HCV (0.9%) in 2 donors, and both HBsAg and anti-HCV in one donor were positive. No anti-HIV or VDRL-positive donor was detected. In conclusion, remarkable frequency of HCV and HBV seropositivity is a major risk factor before corneal transplantation.
Key Words: Corneal transplantation, serology.
(1) ‹stanbul Üniversitesi, Kardiyoloji Enstitüsü, Mikrobiyoloji ve Kan Bankas› Ünitesi, Aksaray-‹stanbul
(2) ‹stanbul T›p Fakültesi, Göz Hastal›klar› Anabilim Dal›, Çapa-‹stanbul
9. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (3-8 Ekim 1999, Antalya)’nde bildirilmifltir.
Bunlar›n aras›nda viral hepatitler daha fazla önem tafl›-maktad›r. Dünya üzerinde hepatit B virusunun 300 milyon-dan fazla tafl›y›c›s›n›n oldu¤u, ayr›ca yurdumuzda bu oran›n nüfusun %5’ini oluflturdu¤u, tafl›y›c› say›s›n›n ise ortalama olarak 3 milyonun üzerinde bulundu¤u belirtilmektedir (4,7). Di¤er yandan Uluslararas› Göz Bankalar› Federasyo-nu (IFEB), al›c› sa¤l›¤› aç›s›ndan hepatit B’nin transplan-tasyon öncesi rutin olarak taranmas› gerekti¤ini belirtmek-tedir. Ayr›ca Eye Bank Association of America (EBAA)’n›n donör seleksiyonu ile ilgili listelerinde hepatit B’nin yan› s›ra, kuduz ve Creutzfeldt-Jakob hastal›¤› gibi di¤er hasta-l›klar›n etkenlerinin de kornea transplantasyonunda bulafla-bilece¤i aç›klanm›flt›r (6,8,9). Hoft ve arkadafllar› (10), iki olguda kornea transplantasyonu sonucunda hepatit B geçi-flini göstererek bunun göz bankalar› için ne kadar önemli ol-du¤unu bir kez daha belirtmifllerdir. Bir di¤er hepatit etke-ni olan HCV de son y›llarda önemi göz ard› edilmeyecek oranlardad›r. Bu konuda gerek IFEB gerekse EBAA hepatit C’yi olas›l›k dahilinde bulafl›c› etken olarak görmektedir. Tahri ve arkadafllar› (11), Sjogren sendromlu bir olgunun labiyal biyopsisinde hepatit C’nin varl›¤› saptayarak, kor-nea transplantasyonu öncesi hepatit C’nin serolojik olarak bak›lmas› gereklili¤i üzerinde durmufllard›r. Armstrong ve arkadafllar› (12), Kanada’da göz bankas› donörlerine iliflkin 3 y›ll›k bir prevalans çal›flmas›nda hepatit C’yi %0.93 gibi bir de¤erde bulmufllard›r.
Günümüzde Türkiye’nin de aralar›nda bulundu¤u pek çok ülkede donör kanlar›n›n infeksiyon etkenleri aç›s›ndan taranmas› yasal zorunluluk haline getirilmifltir. Çal›flma-m›zda HBsAg pozitifli¤ini %6.6, anti-HCV pozitifli¤ini %0.9 gibi oranlarda saptad›k. 1997’de Sevinç ve arkadafl-lar› (13)’n›n, HBsAg’yi %5, anti-HCV’yi %0.6; Faruk ve arkadafllar› (14)’n›n, HBsAg’yi %4.6, anti-HCV’yi %0.7; 1996’da Kocazeybek ve arkadafllar› (15,16)’n›n, HBsAg’yi %7, anti-HCV’yi %0.4 olarak bulduklar› çal›fl-malar›n sonuçlar›n›n bizim çal›flmam›z›nkilerle benzer ol-du¤unu gördük. Ayr›ca ülkemizde de¤iflik zamanlarda çe-flitli araflt›rmac›lar›n yapt›klar› prevalans çal›flmalar›nda ortalama HBsAg pozitifli¤i oran›n›n %5, anti-HCV’nin ise %0.5 üzerinde oldu¤u belirtilmektedir (17). Fakat karfl›lafl-t›rmalar›m›z›n hepsinin sa¤l›kl› ve gönüllü donör seroloji-si tarama sonuçlar› oldu¤unu ve konuyla ilgili bizimkine benzer çal›flmaya rastlamad›¤›m›z› göz önünde bulundur-mak gerekir.
Organ ve doku ba¤›fl› konusunda yeterince bilgili ve is-tekli olmayan bir toplumda yap›lan hepatit taramalar›ndan özellikle hepatit B pozitifli¤inin bu kadar yüksek oranda ç›kmas›, ba¤›fl› k›s›tl› olan organ ve dokular›n gerekti¤i gi-bi kullan›lmamas›na neden olmaktad›r. Bu durum hepatitle ilgili afl›lanman›n infeksiyondan korunmada ne kadar önemli oldu¤unu bir kez daha ortaya koymufltur (18-20). Hepatit B ve C’nin bulaflma yollar›na iliflkin korunma ku-rallar›na dikkat edilmesiyle de zaten bulunmas› yeterince güç olan organ ve dokular›n, transplantasyon için kullan›l-mas›n›n artaca¤› düflüncesindeyiz.
Bu çal›flmada anti-HIV ve VDRL pozitifli¤ine rastlama-d›k. Korneada damarlanma olmamas›ndan dolay› anti-HIV araflt›r›lmas›n›n gereksizli¤ini ileri süren Pepose ve arka-dafllar› (21) ile Schwartz ve arkaarka-dafllar› (22)’na karfl›n, IFEB ve EBAA’n›n son dönemlerde yay›mlad›¤› listede VDRL’nin yan› s›ra bu antikorun da araflt›r›lmas› gerekti¤i
belirtilmifltir. 1995’te Goldberg ve arkadafllar› (23), ABD’de mevcut 92 göz bankas›na ait taramalar s›ras›nda çok düflük oranlarda da olsa anti-HIV ve VDRL seropozitif-li¤i ile karfl›lafl›labildi¤ini bildirmifllerdir. Çal›flmam›z›n ül-kemizde yap›lan di¤er araflt›rmac›lar›n sonuçlar›yla da uyumlu oldu¤unu gördük (3,24).
Sonuç olarak, kornea dokusu al›m› öncesi küçümsen-meyecek oranda hepatit C ve özellikle hepatit B için sero-pozitif vericilerin saptanmas›, al›c› sa¤l›¤› aç›s›ndan ciddi bir risktir. Serolojik testlerin yayg›n olarak ve süratle yap›-labildi¤i ülkemizde kifli ve toplum sa¤l›¤›n› tehlikeye soka-cak bu konunun dikkate al›nmas›n›n büyük yarar sa¤layaca-¤› kan›s›nday›z.
Kaynaklar
1. Gültekin M. Transplantasyon ve viral infeksiyonlar. In: Teke-li E, Willke A, eds. 8. Türk KTeke-linik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (6-12 Ekim 1997, Antalya) Kongre Program ve Özet: Kitab›. ‹stanbul: Klinik Mikrobiyoloji ve ‹n-feksiyon Hastal›klar› Derne¤i ve Türk Mikrobiyoloji Cemiye-ti, 1997:166-82
2. Month H, Dummer JS. Infect›ons in transplant patients. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Mandell, Douglas and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases. 4th ed. New York: Church›ll Livingstone, 1995:2709-17 3. Arseven G, Taflk›n R, Dili N, Ayy›ld›z A. Erzurum’da donör
kanlar›n›n HBV, anti-HIV ve sifiliz yönünden de¤erlendiril-mesi. Türk Mikrobiyol Cemiy Derg 1996;26:120-4
4. Tabak F. Virüs hepatitlerinin epidemiyolojisi. In: Yücel A, Ta-bak F, eds. Günümüzde Virüs Hepatitleri. 2. bas›m. ‹stanbul: Bulafl›c› Hastal›klarla Savafl Derne¤i, 1998:21-6
5. K›l›çturgay K, M›st›k R. Türkiye’de viral hepatitler. In: K›l›ç-turgay K, ed. Viral Hepatit’94. Ankara: Viral Hepatitle Sava-fl›m Derne¤i, 1994:1-15
6. O’Day DM. Donor selection. In: Brightbill FS, ed. Corneal Surgery: Theory, Technique and T›ssue. 2nd ed. St. Lou›s: Mosby-Year Book, 1993:549-55
7. Bal›k ‹. Hepatit B epidemiyolojisi. In: K›l›çturgay K, ed. Viral Hepatit’94. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1994:91-101
8. Patel R, Paya CV. Infections in organ transplant recipients. Clin Microbiol Rev 1997;10:67-124
9. Mannis MJ, Reinhart WJ. Medical standards for eye banks. In: Brightbill FS, ed. Corneal Surgery: Theory, Technique and T›ssue. 2nd ed. St. Louis: Mosby-Year Book, 1993:531-48 10. Hoft RH, Pflugfelder SC, Forster RK, Ullman S, Polack FM,
Schiff ER. Clinical evidence for hepatitis B transmission re-sulting from corneal translantation. Cornea 1997;16(2):123-4 11. Tahri H, Chaoui Z, Berbich O, Berraho A. The eye and
hepa-titis C. J Fr Ophthalmol 1997;20(6):453-5
12. Armstrong SA, Gangam N,Chipman ML, Rootman DS. The prevalence of positive hepatitis B hepatitis C and HIV sero-logy in cornea donors prescreened by medical and social his-tory in Ontario, Canada. Cornea 1997;16(5): 512-6
13. Dural S, Atalay G, Anter U. Ankara bölgesindeki kan donörle-rinde HBsAg, anti,HBC, anti-HIV ve sifilizin 5 y›ll›k seropre-valans› [Özet]. In: Tekeli E, Willke A, eds. 8. Türk Klinik Mik-robiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongresi (6-12 Ekim 1997, Antalya) Kongre Program ve Özet: Kitab›. ‹stanbul: Kli-nik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Derne¤i ve Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, 1997:401
14. Ayd›n F, Cany›lmaz D, Cihanyurdu M, Çubukçu K, Ertürk M. KTÜ. Farabi Hastanesi Kan Merkezine Baflvuran 30190 Kan Donöründe HBsAg, HCV, HIV ve sifiliz seropozitifli¤i [Özet]. In: Tekeli E, Willke A, eds. 8. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹n-feksiyon Hastal›klar› Kongresi (6-12 Ekim 1997, Antalya)
Kongre Program ve Özet: Kitab›. ‹stanbul: Klinik Mikrobiyo-loji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Derne¤i ve Türk MikrobiyoMikrobiyo-loji Cemiyeti, 1997:445
15. Kocazeybek B, Erentürk S, Sönmez B, Demiro¤lu C. Prospec-tive analyses of prevalence of HBsAg in blood donors over 5 year period. Transfusion Today 1996;29:12-5
16. Kocazeybek B, Erentürk S, Sönmez B, Demiro¤lu C. Prosrec-tive analyses of prevalence of anti-HCV in blood donors and comparison of positive sera by using polymerase chain reacti-on and recombinant immunoblot assay. Transfusireacti-on Today 1996;27:6-8
17. Reflit M, Bal›k ‹. Türkiye’ de viral hepatitlerin epidemiyoloji-si (Bir meta analiz). In: K›l›çturgay K, ed. Viral Hepatit’98. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1998:10-39 18. Baflaran G, Ba¤datl› Y. Virüs hepatitlerinden korunma. In:
Yü-cel A, Tabak F, eds. Günümüzde Virüs Hepatitleri. 2. bas›m. ‹s-tanbul: Bulafl›c› Hastal›klarla Savafl Derne¤i, 1998:88-6 19. Bilgiç A. Hepatit B’den özgül korunma. In: K›l›çturgay K, ed.
Viral Hepatit’94. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1994:121-32
20. Tekeli E. HBV enfeksiyonu: korunma. In: K›l›çturgay K, ed. Viral Hepatit’98. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1998: 132-5
21. Pepose JS, MacRae S, Quinn TC, Ward JW. Serologic markers after the transplantation of corneas from donors infected with human immunodeficiency virus. Am J Ophthalmol 1987;103:798-801
22. Schwartz A, Hoffmann F, L’Age-Stehr J, et al. Human immu-nodificiency virus transmission by organ donation: outcome in cornea and kidney recipients. Transplantation 1987;44:21-4 23. Goldberg MA, Laycock KA, Kinard S, Wang H, Pepose JS.
Poor correlation between reactive syphilis serology and hu-man immunodeficiency virus testing among potential cornea donors. Am J Ophthalmol 1995;119:1-6
24. Pat›ro¤lu T, Kumandafl S. Kan vericilerinde anti-HIV, sifiliz ve HBsAg taramas›. ‹nfeks Derg 1991;5:155-6
