R E S S A M L A R I N D E R D İ
Yazan :Ali Karsan Ressam ve Pendik Belediye reisi D e r t s î z i n s a n o î m a z m ı ş . Bizlerin d e k e n d i m i -z e g ö r e o l a n l a r ı v a r . H o c a m ı -z b a -z a n b i -z l e r e kı-z a r d a b u ç o c u k l a r sinnı n ü b ü v v e t e eriştiler d e r d i . H a k i k a t e n y a ş ilerledi, f a k a t iş ç ı k m a d ı . A r k a d a bı-bıraktığımız yıllar ç o k kısır, a c a b a k a b a h a t b i z d e m i ? Y o k s a y a ş a d ı ğ ı m ı z m u h i t v e z a m a n ı n b u n d a tesiri v a r m ı ? Z a n n ı m c a h e r ikisinin d e v a r . F a k a t m u h i t i n tesi-ri z a m a n ı n tesitesi-rinden d a h a ç o k fazla. T ü r k i y e t n i z d e r e s s a m l a r C u m h u r i y e t d e v r i n d e g ö r d ü k l e r i y a r d ı m ı d e n i l e b i l i r k i h e m e n h i ç bir d e v i r d e g ö r m e d i l e r , F a k a t b u son h a r p yılları r e s s a m l a r ı h ı r p a l a d ı . E v v e l â m a l z e m e b u l a m a d ı l a r . B u l d u k l a r ı ise ç o k p a h a l ı idi. Birçoklarını y o k s u z l u ğ u n d a n k e n d i l e r i y a p m a ğ a k a l k tılar. H a l b u k i a s r ı m ı z d a bir r e s s a m ı n yalnız sanatını d ü ş ü n m e s i iktiza e d e r . A r t ı k b o y a , t ü v a l , verııi fi-lân b ö y l e ş e y l e r o n l a r ı m e ş g u l e t m e m e l i d i r . H e r h a n g i b i r r e s i m m a l z e m e s i s a t a n d ü k k â n a g i d i p is-t e d i ğ i n i o r a d a en i y i s i n d e n o l m a k ş a r t i y l e a l a b i l m e -lidir. H a r p d e d i k d i ş i m i z i sıktık. B i l i y o r d u k ki b i r ç o k m e m l e k e t l e r d e , r e s s a m l a r değil resim y a p m a ğ a m a l z e m e , y e m e ğ e e k m e k b u l a m a z l a r k e n , b i z -ler tuval-lerimizi y a p m a k l a p e k b ü y ü k b i r f e r a g a t g ö s t e r m i ş o l m u y o r d u k . F a k a t b u n d a n d a h a m ü h i m olan h a y a t y ü z d e b e ş yüz f a r k e t -tiği, i ğ n e d e n i p l i ğ e k a d a r h e r şey d e a y n i n i s b e t t e y ü k s e l d i ğ i h a l d e r e s s a m l a r r e s i m f i y a t l a r ı n ı ayni s e v i y e d e t u t t u l a r . E v v e l c e v erd i k l e r i y ü z liralık b i r tuvali y i n e a y n i f i y a t a y a n i yüz l i r a y a s a t a b i l m e k l e k e n d i l e r i n i b a h t i y a r a d d e d i y o r l a r . Nasıl a d d e t m e -sinler ki b i r r e s s a m d a h e r ş e y d e n e v v e l et v e ke-m i k t e n şekil a l ke-m ı ş b i r ke-m a h l û k . D i ğ e r h e ke-m c i n s l e r i gi-bi s a b a h l a r ı gözlerini a ç ı n c a ilk işi m i d e s i n i n istira-bını d u r d u r m a k o l a c a k . E s a s e n değil z a m a n ı m ı z d a h e r z a m a n k a f a m i d e d e n s o n r a g e l e d u r m u ş . S a n a t -k â r r e s s a m d a d a b u b ö y l e . Y e m e -k için y a ş a m a -k değil, f a k a t y a ş a m a k için y e m e k lâzım. H a l i h a z ı r m ü c a d e l e m i z d a h a z i y a d e y a ş a m a k İçin o l a n m ü c a d e -le. B u n d a d a z a m a n ı n tesiri inkâr k a b u l e t m e z . Biz-ler b u n u geçici a d d e d i y o r u z .
F a k a t asıl m u h i t i n tesiri bizleri ç o k ü z ü y o r .
Kısırlığımıza e n m ü h i m â m i l o l u y o r . Nasıl o l m a s ı n ki d e h a e m e k l e m e d e v r i n d e o l a n b i r s a n a t k o l u n u n £>azı kötü z i h n i y e t l e r y ü z ü n d e n b a l t a l a n d ı ğ ı n ı
gö-r ü y o gö-r u z . Biz kıgö-rk kişiyiz b i gö-r b i gö-r i m i z i biligö-riz, j s ö z ü bizlere en uyanadır. A y n i m e s l e k t e n o l m a k d o l a y ı -siyle aşağ y u k a r ı b i r b i r i m i z i n g e r e k sanatlarını, ge-r e k yaşayışlage-rını v e g e ge-r e k s e m a h ge-r e m i y e t l e ge-r i n i en u f a k n o k t a s ı n a k a d a r biliriz.
M ü ş t e r e k ü z ü n t ü l e r , m ü ş t e r e k s e v i n ç l e r i m i z v a r d ı r . D i y e b i l i r i m ki m e m l e k e t i m i z d e hiç bir m e s -lek e r b a b ı biz r e s s a m l a r ı n teşkil ettiği b ü y ü k haile gibi içli dışlı, senli b e n l i d e ğ i l d i r l e r . H a y a t ı m ı z a ; g i r e m i y e n l e r , y a n i b i z l e r i h a r i ç t e n t e t k i k e d e n l e r a -r a m ı z d a k a v g a v e a n l a ş m a z l ı k l a -r o l d u ğ u n u z a n n e d e -r ler. H a l b u k i b i z i m iki h a y a t ı m ı z v a r d ı r . Biri s a n a t , d i ğ e r i ise c e m i y e t h a y a t ı m ı z d ı r . K a v g a l a r ı m ı z ı n ç o ğ u ££r.at j h e y s t ı m ı z d a n gelir. A r a y e r d e k i a n l a ş m a z l ı k l a r s a n a t i m i z i c a b ı d ı r . Bu b i r b a k ı m a m e m l e -k e t i m i z için ç o -k f a y d a l ı d ı r . E v v e l â b i z l e r bilâ is-tisna h e p i m i z k e n d i m i z i s a n a t k â r a d d e d e r i z . A c a b a i ç i m i z d e k a ç ı m ı z s a n a t k â r d ı r . H a n g i işimizi göğsü-m ü z ü gere g e r e göğsü-m e y d a n a çıkarabiliriz. S a n a t , b ü y ü k s a n a t ı h a n g i m i z y a p a b i l d i k . D a h a bizler ö n ü m ü z d e k i t u v a l l e r d e şekillerle u ğ r a ş ı y o r u z . B ü t ü n m ü c a -d e l e m i z şekiller ü z e r i n -d e , ş e k i l -d e n k u r t u l u p ta r u h a geçmiş v a z i y e t t e değiliz. B u n c a s e n e d i r y a p ı l a n iş-l e r d e n k a ç t a n e oiş-ligun v e d e r u n î iş çıkarabiiş-liriz. N e z a m a n t ü v a l l e r i m i z d e ş e k i l d e n k u r t u l u p ilâhi k o -m e d y a y ı r e s -m e d e c e ğ i z ?
N e z a m a n m ı ? M u h i t i m i z b i z l e r i a n l a d ı ğ ı g ü n . M u h i t b i z l e r d e n f a z l a b i r şey i s t e m i y o r . N e v e r s e k t a t m i n edilmiş o l u y o r . Bizler d e o n a fazla bir şey v e r m e ğ e v e y a h u t d a v e r m e k için ç a l ı ş m a ğ a l ü z u m g ö r m ü y o r u z .
Esasen m u h i t i m i z bizleri a n l a m ı y o r bile. F a a l i -y e t i m i z ç b a k a l ı m .
ve n e d e 'gerileme v a r . M e s e l â a y n i n a t ü r m o r t u n e-l e m a n e-l a r ı y e r değiştirmiş, j Y a h u t d a iş t a m a m s ı ı b u n l a r ı n z ı d d ı . E e ş s e n e evrvel k ü b i k ç a l ı ş a n b i r a r -k a d a ş b u s e f e r e m p r e s i y o n i s t o l m u ş . İmzasını gör-m e k l e d e ğ i ş i k l i ğ e h a y r e t e d i y o r u z . E ğ e r k e n d i s i n e n e y e e k o l d e ğ i ş t i r d i ğ i n i s o r a c a k o l u r s a k a r a m a d e v -r i n d e o l d u ğ u n u s ö y l ü y o -r ! E v e t , s a n a t c a n l ı o l a c a k m e z a r a k a d a r t a z e o l a c a k , a r a n ı l a c a k F a k a t a c a b a b u a r a m a ş e k i l d e rni o l a c a k . Bir i n s a n k e n d i k a r a k t e r i n i v e r d i ğ i işinde m u h a f a z a e t m i y e c e k m i ? Y a n i şahsiyetini e s e r i n d e g ö o t e r m i y e c e k m i ? A r a m a s ı ise y u k a r ı d a d a b a h s e t -tiğim gibi ilâhi olan t a r a f ı n d a o l m a y a c a k m i ? O n a y a k l a ş m a ğ a , g a y r e t e t m i y e c e k m i ? T e n k i t l e r e b a -k a l ı m . H a n g i r e s m i n g ü z e l b i r t e n -k i d i y a p ı l d ı . Y a a r k a d a ş l ı k g ö z e t i l e r e k m e t h e d i l d i v e y a h u t d a aksi •hisler a l t ı n d a b a t ı r ı l d ı . S a t ı l a n r e s i m l e r e b a k a l ı m . R e s i m l e r i m i z i n h e m e n ekserisini h ü k ü m e t i m i z satın alır. A t a m ı z g ü z e l s a n a t l a r ı i l e r l e t m e k l â z ı m g e l d i -ğini s ö y l e d i . Millî Ş e f i m i z b u h a r b i n en k a r a n l ı k g ü n l e r i n d e b i l e B ü y ü k M i l l e t Meclisini açiş n u t u k l a r ı n d a g'izel s a n a t l a r ı h i m a y e e t m e m i z b u y o l d a i l e r l e m e m i z l â -z ı m o l d u ğ u n u s ö y l e d i . B ü y ü k l e r i m i -z i n b u i r ş a d ı ü-z e r i n e b i r çc'k r e s m î d a i r e l e r r e s i m a l d ı l a r v e alı-y o r l a r . F a k a t b u alış v e r i ş v e alı-y a r d ı m d a kısır.
Bü-tün r e s s a m l a r r e s î m y a t ı ş l a r ı n d a n ş i k â y e t ç i d i r l e r . E s a s e n b u - r e s i m satışları ile d e s a n a t ı n p e k öyle iöyleröyleyeceğini ü m i t e t m e k d e h a t a d ı r , z a n n ı n d a -y ı m . R e s i m s e r g i l e r i n d e n alınan r e s i m l e r d a h a zi-ya- ziya-d e ziya-d e v i et m ü z e s i n e g i t m e l i ziya-d i r l e r . H e r h a n g i b i r ve-k â l e t i n a l a c a ğ ı b i r çiçeve-k v e y a m a n z a r a r e s m i n e o v e k â l e t i n işine y a r a r v e n e d e s a n a t işçisine b i r i l e r -l e m e k a y d e t t i r e f c i -l i r . .Bizdeki r e s i m s a t ı ş -l a r ı â d e t a Y e n i ç e r i l e r z a m a n ı r . d a d a ğ ı t ı l a n u l u f e y e .benziyor. •Kapanın e l i n d e k a l ı r t e r t i b i . B u n a e n c a n l ı m i s a l v e r d i ğ i n e t i c e d i r . G ü z e l A n k a r a m ı z d a , b i r ç o k d a i -r e l e -r d e y a ğ l ı b o y a -r e s i m l e -r v a -r ki d u v a -r a y a b a n c ı k a l ı y o r l a r . I r s a n c n l a r ı o r a d a n k a l d ı r m a k istiyor. R e s m i n asılacağı y e r i l e m e v z u u a r a s ı n d a b i r m ü n a s e b e t olmasi lâzım gelir. S o n r a yine resmin a -sılacağı y er ile eşya a r a s ı n d a bir a h e n k v ü c u d e
gelm e s i ş a r t t ı r . H a l b u k i s o r a r ı gelm size d u v a r l a r d a g ö r -d ü ğ ü n ü z r e s i m l e r b u ş e r a i t a l t ı n -d a m ı -d ı r l a r ? A y n i r e s i m l e r r e s i m g a l e r i l e r i n d e b u l u n s a l a r (hem d a h a iyi g ö r ü n ü r l e r v e h e m de s a n a t z e v k i n i i l e r l e t m e k b a -k ı m ı n d a n d a h a m ü n a s i p o l u r d u . A c a b a b u n e d e n b ö y le o l u y o r ? Ç ü n k ü y a r d ı m esaslı d ü ş ü n ü l m ü y o r d a on d a n . Asarımızda s a n a t a n c a k d e v l e t t a r a f ı n d a n hi-m a y e g ö r ü r s e ilerler. Bir z a hi-m a n l a r r e s s a hi-m l a r ı d i n b e s l e m i ş . D ü n y a d a k i m u a z z a m a b i d e l e r y a n i H i n d Ç i n v e M ı s ı r r r a b e d l e r i asırlarının s a n a t k â r l a r ı n a b ü -y ü k i ş l e r v e r m i ş l e r . Kilise a -y n i şe-yi -y a p m ı ş . V e b u , y e r i n i s a r a y l a r a t e r k e d i n c e y e k a d a r d e v a m e t m i ş . E i k k a t e d e r s e k u z u n ömüırlü v e v e r i m l i h i m a y e l e r b u d e v i r l e r d e o l m u ş . Ç o k kısa ö m ü r l ü b u r j u v a z i h a y a t ı n ı g e ç e c e k o l u r s a k a s r ı m ı z d a s a n a t ı a n c a k d e v -let h i m a y e e d e b i l i r . Ve geliştirebilir. M a z i d e n d e r s a l a r a k kilisenin, s a r a y l a r ı n y a p t ı k l a r ı n ı d e v l e t i n y a p m a s ı l â z ı m d ı r . Y a n i d e v l e t r e s m î b i n a l a r ı n d a k e n d i öz e v l â t l a r ı n a iş v e r m e k l e , o n l a r a iş s a h a s ı a ç m a k l a s a n a t ı h i m a y e e d e b i l i r . B u n d a n e v v e i de b a h s e t t i ğ i m gibi r e s m î b i n a l a r y a p ı l ı r k e n m i m a r l a rın r e s s a m l a r a , h e y k e l t r a ş l a r a , h ü l â s a s a n a t e r b a b ı n a p r o j e l e r i n d e m u a y y e n n i s b e t l e r altın'da a y ı r a c a k ları y e r l e r l e olur. A r t ı k r e s m i t e k r a r d u v a r a g e ç i r -m e -m i z -m u h a k k a k lâzı-m'dır. D u v a r r e s i -m l e r i n e ( P e ı n t u r e m u r a l e ) e h e m m i y e t v e r m e m i z i c a p e d e r . D e v l e t ç e buı z i h n i y e t i n e v v e l â k a b u l ü ş a r t t ı r . V e b u n a h e r h a n g i y ü k s e k m e v k i işgal e d e n bir k i m s e itiraz e t m e m e l i d i r , — B a n a r e s m i n l ü z u m u y o k . B e n a ç v e v e r e m l i . v a t a n d a ş l a r ı m d u r u r k e n d u -v a r l a r a süs y a p t ı r a m a m . d i y e m e m e H d i r . E v v e l â r e s m i n bir süs o l m a d ı ğ ı n ı , b i r milletin m e d e n i y e t s e v i y e s i n i n k ü l t ü r ü ile ö l ç ü l e b i l e c e ğ i n i n h e r h a n g i m: :h i m b i r mevlkii işgal e d e n i n b i l m e s i lâ-z ı m d ı r . K ü l t ü r ü n en y ü k s e k n o k t a s ı d a lâ-z a n n ı m c a £311". t tır. Y i n e yanlış fikir o l a r a k b a n a b u g ü n sa-r.atın l ü z u m u y o k , y a r ı n i c a p e t t i ğ i z a m a n b u l u r u m . D i y e m e m e l i d i r . Ç ü n k ü T a n r ı n ı n k u l l a r ı n d a n esir-g e d i ğ i n i b i r k u l p a z a r d a n k a r p u z alır ıesir-gibi b u l a m a z . E s a s e n a l ı n a c a k k a r p u z u n b i l e b i r y e t i ş m e m e v s i m i v a r d ı r . E ğ e r b i z b u g ü n e l i m i z d e m e v c u t o l a n ü ç ' b e ş f e r a g a t s a h i b i r e s s a m ı b e s l e y e m e z olur d a o n l a r ı d a ğıtırsak, y a h u t b u m e s l e ğ e karşı yeni y e n i u y a n m a -ğa b a ş l ı y a n r a ğ b e t i s ö n d ü r m e ğ e çalışırsak y a r ı n bi-ze l â z ı m o l d u ğ u z a m a n n e r e d e n bulabiliriz. Y i n e mi e c n e b i m e m l e k e t l e r d e n k ı y m e t l i b i r e r m a t a h m ı ş gibi getireceğiz. Şurası m u h a k k a k ki çeki taşı y e r i n d e ağırdır. Bu s o n s e ı ı e k r z a r f ı n d a g ö r d ü k , h a k i k a t e n s a n a t k â r v e b i r k ı y m e t i olan ş a h s i y e t l e r m e m l e k e timize g e l m e k i s t e m e d i l e r . N i y e m i ? Ç ü n k ü a d a m ların ihtiyacı y o k t u ; b u n u d a açıkça s ö y l d i l e r . T ü r -k i y e y e gidip n e y a p a c a ğ ı z d e d i l e r . E ğ e r p a r a içinse k e n d i m e m l e k e t l e r i n d e d a h a fazlasını b u l u y o r l a r d ı .
