Kamu çalışanlarının medya yayınları ile besin algısı arasındaki ilişki

(1)

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

ÇOCUK GELİŞİMİ VE EV YÖNETİMİ EĞİTİMİ ANABİLİM

DALI

BESLENME EĞİTİMİ BİLİM DALI

KAMU ÇALIŞANLARININ MEDYA YAYINLARI İLE

BESİN ALGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Büşra ÖZARIK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Prof. Dr. Didem ÖNAY DERİN

(2)

(3)

(4)

TEŞEKKÜR

Yazar, bu çalışmanın gerçekleşmesine katkılarından dolayı, aşağıda adı geçen kişi ve

kuruluşlara içtenlikle teşekkür eder.

Tez Danışmanım Sayın Prof. Dr. Didem ÖNAY DERİN’e, örnek kişiliği, bilgi ve

tecrübesiyle çalışmamın planlanması ve yürütülmesinin her aşamasına ışık tuttuğu,

bilgiye ulaşma konusunda bana yol gösterdiği ve sabrını esirgemediği için,

Anket uygulamaları sırasında, bütün bilgisayar çalışmalarımda ve tez çalışmamın her

aşamasında bana manen destek olan, bugünlere ulaşmamı sağlayan sevgili anneme

ve sevgili babama,

Manevi desteğini her zaman yanımda hissettiğim nişanlım Özkan UYSAL’a,

Ankete katılan sağlık çalışanlarına ve anketlerimin yürütülmesini sağlayan hastane

çalışanlarına teşekkür ederim.

(5)

T. C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Öğ

renci

ni

n

Adı Soyadı BÜŞRA ÖZARIK

Numarası 164238021007

Ana Bilim / Bilim

Dalı Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi / Beslenme Eğitimi Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tez Danışmanı Prof. Dr. Didem Önay DERİN

Tezin Adı Kamu Çalışanlarının Medya Yayınları İle Besin Algısı Arasındaki İlişki

ÖZET

Bu araştırma, Konya ili Akşehir ilçesindeki Akşehir Devlet Hastanesi

çalışanlarına (n=345) medyada yer alan beslenme ile ilgili haber, makale ve gıda

reklamları ile besin algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi amacı ile planlanmış ve

yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini Konya ili Akşehir ilçesindeki kamu hastaneleri

oluştururken, araştırmanın örneklemini Akşehir Devlet Hastanesi’nde çalışan 345

kamu personeli oluşturmaktadır. Günümüzde beslenmeyi önemli düzeyde etkileyen

kitle iletişim araçlarında yer alan sağlıklı beslenme ile ilgili gıda reklamları ve

yayınlarının, kamu çalışanlarının medya yayınları ile besin algısı arasındaki ilişki

araştırılmıştır. Çalışmada yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak anket

uygulanmıştır. Rastgele seçilen; 217 kadın, 128 erkekten oluşan toplam 345 kişiye

medya yayınları ile besin algısı arasındaki ilişkiye dair sorular sorulmuştur. Tüm

veriler SPSS istatistik programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Anket sonuçlarından

çıkan istatiksel verilere göre kamu çalışanları cinsiyet, yaş, eğitim durumu ve gelir

düzeyine göre kıyaslamalar yapılmıştır. Araştırma sonucuna göre, araştırmaya

katılan kamu çalışanlarının %47.5’inin sağlıklı beslenmeye çok önem verdikleri,

%44.6’sının medyada yer alan reklamlardan etkilenmedikleri, %35.1’inin çikolata ve

şekerleme reklamlarından etkilendikleri bulunmuştur. Medya kaynaklarını takip eden

kamu çalışanları reklamlarda görülen ürünlerin kalite ve sağlık açısından güvenilir

bulmadığını (%89.9) belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan bireyler, bu tür yayınların

sağlıksız beslenmeye yönlendirerek kilo artışına neden olduğunu (%38.0)

düşünmektedirler. Bunun engellenmesi için bireyler sağlıklı beslenmeye daha çok

özendirilmeli ve bilinçli tüketici olma konusunda teşvik edilmelidir.

(6)

T. C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Öğ

renci

ni

n

Adı Soyadı BÜŞRA ÖZARIK

Numarası 164238021007

Ana Bilim / Bilim

Dalı Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi / Beslenme Eğitimi Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tez Danışmanı Prof. Dr. Didem Önay DERİN

Tezin İngilizce Adı The Relationship Between Media Publications and Food Perception of _{Public Employees}

SUMMARY

This study was planned and carried out with the aim of examining the effects

of news, articles and food advertisements with food perception to the employees of

Akşehir State Hospital (n = 345) in the Aksehir district of Konya. The population of

the study consists of public hospitals in Aksehir. The sample of the study consists of

345 public employees working at Akşehir State Hospital. In this research is to

investigate the effects of the advertisements and programs about healthy nutrition

broadcasted in mass media to public employee’s food perception. Study is executed

by using face-to-face survey method. Randomly selected 217 female employees and

128 male employees, total 345 employees was asked questions about the relationship

between media publications and food perception. All data was evaluated using SPSS

statistics software. Statistical data of survey results was categorized by gender, age,

education level and income level of public employees and categories was compared.

As a result of the research, it was found that 47.5% of the public employees who

participated in the research attach importance to healthy nutrition, 44.6% were not

affected by the advertisements in the media and 35.1% were affected by chocolate

and confectionery advertisements. Public employees who is following media sources

stated that the products seen in the advertisements were not reliable in terms of

quality and health (89.9%).

The employees who participated in the study think that

this type of commercial advertising leads to unhealthy nutrition and causes weight

gain (38.0%). To prevent this, individuals a healthy diet should be supported and

should be encouraged to be conscious consumer.

(7)

İÇİNDEKİLER

Bilimsel Etik Sayfası ... i

Yüksek Lisans Tez Kabul Formu ... ii

Teşekkür ... iii

Özet ... iv

Summary ... v

Kısaltmalar ... xi

Tablolar Listesi ... xii

BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ ... 1 1.1.Problem ... 2 1.2. Amaç ... 3 1.2.1. Alt Amaçlar ... 3 1.3. Araştırmanın Önemi ... 3 1.4. Varsayımlar ... 3 1.5. Sınırlılıklar ... 4 İKİNCİ BÖLÜM ARAŞTIRMANIN KURAMSAL ve KAVRAMSAL TEMELİ 2.1 Beslenme ... 5 2.2. İletişim ... 5 2.3. Medya ... 7 2.3.1. Radyo ... 9 2.3.2. Televizyon ... 10 2.3.3. Gazete ... 12 2.3.4. Dergi ... 12 2.3.5. İnternet ... 13 2.4. Reklam ... 15

2.4.1. Bilgi Verici Reklamlar ... 16

2.4.2. İkna Edici Reklamlar ... 16

2.4.3. Hatırlatıcı Reklamlar ... 16

2.4.4. Destekleyici Reklamlar ... 17

2.5. Medyada Sağlık ... 20

2.6. Medyanın Etkisi ... 23

(8)

2.6.2. Medyanın Beslenme Davranışına Etkileri ... 26

2.6.3. Medyanın Bireyler Üzerinde Besin Seçimine Etkisi ... 28

2.6.3.1. Medyanın Bireylerde Satın Alma Davranışına Etkileri ... 30

2.7. Literatür ... 31 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YÖNTEM 3.1. Araştırmanın Hipotezleri ... 46 3.2. Araştırmanın Modeli ... 47 3.3. Evren ve Örneklem ... 48 3.4. Ölçme Aracı ... 48 3.5. Verilerin Toplanması ... 49 2.6. Verilerin Analizi ... 49 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA 4.1. Kamu Çalışanları Hakkında Genel Bilgiler ... 51

4.1.1. Cinsiyet Dağılımları ... 51

4.1.2. Vücut Ağırlığı Ortalamaları ve Cinsiyete Göre Vücut Ağırlığı Dağılımları ... 51

4.1.3. Boy Ortalamaları ve Cinsiyete Göre Boy Uzunlukları Dağılımları ... 53

4.1.4 Beden Kütle İndeksi (BKİ) Ortalamaları ve Cinsiyete Göre Beden Kütle İndeksi Dağılımları ... 54

4.1.5. Yaş Gruplarına Göre Dağılımları ve Cinsiyete Göre Yaş Ortalaması ... 55

4.1.6. Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımları ... 56

4.1.7. Medeni Durumlarına Göre Dağılımları ... 56

4.1.8. Aile Yapılarına Göre Dağılımları ... 57

4.1.9. Ailedeki Toplam Birey Sayısı Ortalaması ... 57

4.1.10 Ailedeki Çocuk Sayısı Ortalamaları ... 57

4.1.11. Aylık Gelir Düzeylerine Göre ... 58

4.1.12 Yiyecek İçecek İçin Aylık Ayrılan Gelir Ortalaması ... 59

4.2. Kamu Çalışanlarının Sağlık Durumu ve İlaç Kullanımı Hakkında Bilgiler ... 59

4.2.1. Sigara İçme Durumlarına Göre Dağılımları ... 59

4.2.2. Sigara Kullanım Miktarlarına Göre Dağılımları ... 60

4.2.3. Alkol Tüketme Durumlarına Göre Dağılımları ... 60

4.2.4. Alkol Tüketim Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 61

(9)

4.2.6. Beslenmeye Bağlı Hangi Sağlık Sorununun Olduğuna Göre Dağılımlar ... 61

4.2.7. Özel Diyet Uygulama Durumuna Göre Dağılımları ... 62

4.2.8. Uygulanılan Diyeti Kimin Önerdiği ve Ne Tür Diyet Uyguladıklarına Göre Dağılımlar ... 63

4.2.9. Diyet Yapma Durumlarına Göre Dağılımlar ... 63

4.2.10. Ne Tür Diyet Uyguladıklarına Göre Dağılımlar ... 63

4.2.11. Spor Yapma Durumuna Göre Dağılımlar ... 64

4.2.12. Spor Yapma Sıklıklarına Göre Dağılımlar ... 65

4.2.13. Vitamin ve Mineral Kullanma Durumuna Göre Dağılımlar ... 65

4.2.14. Vitamin Mineral Kullanım Sıklıklarına Göre Dağılımlar ... 66

4.3. Kamu Çalışanlarının Satın Alma Davranışları Hakkında Bilgiler ... 67

4.3.1. Besinleri Satın Alırken, Muhafaza Ederken ve Hazırlarken Uyguladıkları Davranışların Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 68

4.3.2. Harcama Tipine Göre Dağılımları ... 73

4.3.3. Yiyecek Alışverişini Yapan Kişiye Göre Dağılımları ... 74

4.3.4. Yiyecek Alışverişini Karşılamak İçin Haftada Kaç Kez Alışverişe Çıkma Sayısına Göre Dağılımları ... 74

4.3.5. Yiyecek Alışverişine Gitmeden Önce Liste Yapma Durumuna Göre Dağılımları .. 75

4.3.6. Yiyecek Alışverişine Çıkarken Tok Olmaya ve Yorgun Olmamaya Dikkat Etme Durumlarına Göre ... 75

4.3.7. Alışverişi Aynı Satış Yerinden Yapma Durumlarına Göre Dağılımları ... 76

4.3.8. Reklamı İzlenilen Bir Yiyecek Maddesi Satın Almak İstenildiğinde Önemli Görülen Özelliklere Göre Dağılımları ... 76

4.3.9. Satın Alınan Ürünün Etiketini Okuma Durumlarına Göre ... 77

4.3.10. Ürün Etiketinde Dikkat Ettikleri Özelliklere Göre ... 78

4.3.11. Besinlerin Üretim ve Saklama Koşullarını Araştırma Durumlarına Göre ... 79

4.4. Kamu Çalışanlarının Medya İzleme Alışkanlıkları Hakkında Bilgiler ... 80

4.4.1. Medya Organlarını Takip Etme Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 81

4.4.2. Medya Organlarını Hangi Vakitte Takip Ettiklerine Göre Dağılımları ... 92

4.4.3. Televizyonda Yayınlanan Programlar İle İlgili Sohbet Etme Durumlarına Göre Dağılımları ... 100

4.4.4. Televizyonda Yayınlanan Programlar İle İlgili Kiminle Sohbet Ettiklerine Göre Dağılımları ... 102

4.4.5. Araştırmaya Katılanlara Göre Reklamın Amacı ... 105

(10)

4.4.7. Televizyonda İzlenen Yiyecek İçecek Reklamlarının Hoşlarına Gitme Durumuna Göre ... 110 4.4.8. Hangi Yiyecek İçecek Reklamlarının Hoşuna Gittiğine Göre Dağılımları ... 112 4.4.9. Televizyonda Reklamı İzlenen Yiyecek İçecekleri Hemen Alıp Tüketme İsteklerine Göre Dağılımları ... 114 4.4.10. Televizyonda Reklamı İzlenen Yiyecek İçeceklerden Hangisinin Alınmasına Göre Dağılımları ... 117 4.4.11. Yiyecek İçecek Seçiminde Reklamların Etkisi Olduğunu Düşünme Durumlarına Göre Dağılımları ... 119 4.4.12. Reklamların Özellikle Hangi Besinlerin Seçimi Üzerinde Etkili Olduğunu

Düşündüklerine Göre Dağılımları ... 121 4.4.13. Gazete ve Dergilerde Çıkan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Haberleri veya

Bilgilendirici Köşe Yazılarını Okuma Durumlarına Göre Dağılımları ... 122 4.4.14. Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Etme

Sebeplerine Göre ... 125 4.4.15. Medyada Dikkatlerini Çeken Beslenme Konularına Göre ... 129 4.4.16.Kitle İletişim Araçlarında Beslenmeyle İlgili Bilgileri Takip Etme Nedenlerine Göre ... 132 4.4.17.Gazete ve Dergilerdeki Beslenme Yazılarının Güvenilirliğinde Önemli Görülen Üç Kritere Göre ... 136 4.4.18. Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Yazılardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirmeye Çalıştıklarına Göre ... 140 4.4.19. Sağlıklı Beslenmeye Verilen Önem Düzeyine Göre Dağılımları ... 143 4.4.20. Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Reklamlardan

Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirmeye Çalıştıklarına Göre Dağılımları ... 146 4.4.21.Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Ederek

Beslenme İle İlgili Bilgi Düzeylerinin Arttığına İnanma Durumlarına Göre ... 148 4.4.22. Beslenme Alışkanlıklarını Etkileyen Medya Araçlarına Göre ... 151 4.4.23. Radyo Televizyon Gibi Yayın Organlarındaki Beslenme Konularına İlgi

Durumlarına Göre ... 154 4.4.24.Medya Kuruluşlarında Çıkan Reklam, Tanıtım, Yazı ve Yorumların Beslenme Alışkanlıkları Üzerinde Etkisinin Olduğunu Düşünme Durumlarına Göre ... 157 4.4.25.Yazılı Basında Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Köşe Yazılarından

Haberlerden Etkilenerek Daha Önce Kullanmadıkları Bir Ürünü Denemeleri veya

Kullandıkları Bir Ürünü Değiştirip Kullanmayı Bırakmalarına Göre ... 159 4.4.26.Gıda Reklamlarının Yeterli Bilgi Verdiğini Düşünme Durumlarına Göre ... 163 4.4.27.En Çok Etkilendikleri Gıda Reklamlarına Göre... 166

(11)

4.4.28.Reklamlarda Gördükleri Ürünlerin Kalite ve Sağlık Açısından Güvenilir Olduğunu

Düşünmelerine Göre ... 169

4.4.29.Belirli Markaların Ürünlerinin Reklamına Maruz Kaldıktan Sonra O Markaların Ürünlerini Daha Fazla Tüketmeye Başlamalarına Göre ... 172

4.4.30.Reklamların Beslenme Alışkanlıklarını Hangi Derecede Etkilediğine Göre ... 174

4.4.31.Tüketim Şekillerinin Kilo Almaya Teşvik Ettiğini Düşünmelerine Göre ... 177

4.4.32.Reklamlara Maruz Kalmayı Önleyici En Etkili Yönteme Göre ... 179

4.4.33. Reklamların Sürekli Olarak Kullanılan Ürünü Değiştirmeyi Sağlamasına Göre . 182 4.4.34. Reklamların Kullanmakta Oldukları Ürüne Bağlılıklarının Artma Durumuna Göre ... 185

4.4.35.Almayı Düşünülmeyen Bir Ürün veya Hizmeti Reklamlardan Etkilenerek Satın Alma Durumlarına Göre ... 187

4.5. Tartışma ... 190 BEŞİNCİ BÖLÜM SONUÇ ve ÖNERİLER... 193 5.1. Sonuçlar ... 193 5.2. Öneriler ... 194 KAYNAKÇA ... 196 EKLER ... 207

Ek-1: Etik Kurul İzin Belgesi ... 207

Ek-2: Araştırma İzin Belgesi ... 208

Ek-3: Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu ... 209

Ek-4: Anket Formu ... 210

(12)

KISALTMALAR

ADA: American Diabetes Association

BKI: Beden kitle indeksi

EFA: Essential Fat Acids

(13)

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımları ... 51

Tablo 2 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetlerine Göre Vücut Ağırlığı Dağılımları ... 52

Tablo 3 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Vücut Ağırlıkları Dağılımları... 52

Tablo 4 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Boy Ortalamaları ... 53

Tablo 5 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Boy Uzunlukları Dağılımları ... 53

Tablo 6 Araştırmaya Katılanların Beden Kütle İndeksi Ortalamaları ... 54

Tablo 7 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Beden Kütle İndeksi Dağılımları ... 54

Tablo 8 Araştırmaya Katılanların Yaş Gruplarına Göre Dağılımları ... 55

Tablo 9 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Yaş Ortalamaları ... 55

Tablo 10 Araştırmaya Katılanların Eğitim Düzeyine Göre Dağılımları ... 56

Tablo 11 Araştırmaya Katılanların Medeni Durumlarına Göre Dağılımları ... 56

Tablo 12 Araştırmaya Katılanların Aile Yapılarına Göre Dağılımları... 57

Tablo 13 Araştırmaya Katılanların Ailedeki Birey Sayısı Ortalamaları ... 57

Tablo 14 Araştırmaya Katılanların Ailedeki Çocuk Sayısı Ortalamaları... 58

Tablo 15 Araştırmaya Katılanların Aylık Gelir Düzeylerine Göre ... 58

Tablo 16 Araştırmaya Katılanların Aylık Gelir Ortalamaları ... 58

Tablo 17 Araştırmaya Katılanların Yiyecek İçecek İçin Aylık Ayrılan Gelir Ortalaması ... 59

Tablo 18 Araştırmaya Katılanların Sigara İçme Durumlarına Göre Dağılımları ... 59

Tablo 19 Araştırmaya Katılanların Bir Günde Tükettikleri Sigara Miktarlarına Göre Dağılımları ... 60

Tablo 20 Araştırmaya Katılanların Alkol Tüketme Durumlarına Göre Dağılımları ... 60

Tablo 21 Araştırmaya Katılanların Alkol Tüketme Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 61

Tablo 22 Araştırmaya Katılanların Beslenmeye Bağlı Sağlık Sorunu Olma Durumu ... 61

Tablo 23 Araştırmaya Katılanların Beslenmeye Bağlı Sağlık Sorunlarına Göre Dağılımları 62 Tablo 24 Araştırmaya Katılanların Özel Diyet Uygulama Durumuna Göre Dağılımları ... 62

Tablo 25 Araştırmaya Katılanların Uyguladığı Diyeti Kimin Önerdiğine Göre Dağılımları 63 Tablo 26 Araştırmaya Katılanların Diyet Yapma Durumlarına Göre Dağılımları ... 63

Tablo 27 Araştırmaya Katılanların Ne Tür Diyet Uyguladıkları İle İlgili Dağılımlar ... 64

Tablo 28 Araştırmaya Katılanların Spor Yapma Durumlarına Göre Dağılımları ... 65

Tablo 29 Araştırmaya Katılanların Spor Yapma Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 65

Tablo 30 Araştırmaya Katılanların Vitamin Mineral Kullanma Durumlarına Göre Dağılımları ... 66

(14)

Tablo 31 Araştırmaya Katılanların Vitamin Mineral Kullanım Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 66 Tablo 32 Araştırmaya Katılanların Hangi Vitamin ve Minerali Kullandığına Göre

Dağılımları ... 67 Tablo 33 Araştırmaya Katılanların Besinleri Satın Alırken Uyguladıkları Davranışların Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 68 Tablo 34 Araştırmaya Katılanların Besinleri Muhafaza Ederken Uyguladıkları Davranışların Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 69 Tablo 35 Araştırmaya Katılanların Besinleri Hazırlarken Uyguladıkları Davranışların

Sıklıklarına Göre Dağılımları ... 71 Tablo 36 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Harcama Tipi Dağılımları ... 73 Tablo 37 Araştırmaya Katılanların Aylık Gelir Düzeylerine Göre Harcama Tipi Dağılımları ... 73 Tablo 38 Araştırmaya Katılanların Evlerinde Yiyecek Alışverişini Yapan Kişiye Göre Dağılımları ... 74 Tablo 39 Araştırmaya Katılanların Yiyecek Alışverişine Haftada Kaç Kez Çıktıklarına Göre Dağılımları ... 74 Tablo 40 Araştırmaya Katılanların Yiyecek Alışverişine Gitmeden Önce Liste Yapma Durumlarına Göre Dağılımları ... 75 Tablo 41 Araştırmaya Katılanların Yiyecek Alışverişine Çıkarken Tok Olmaya ve Yorgun Olmamaya Dikkat Etme Durumlarına Göre Dağılımları ... 76 Tablo 42 Araştırmaya Katılanların Aynı Satış Yerinden Alışveriş Yapma Durumlarına Göre Dağılımları ... 76 Tablo 43 Araştırmaya Katılanların Reklamını İzlediği Yiyecek Maddesini Satın Almak İstediğinde Önemli Görülen Özelliklere Göre Dağılımları ... 77 Tablo 44 Araştırmaya Katılanların Satın Alınan Ürünün Etiketini Okuma Durumuna Göre Dağılımları ... 78 Tablo 45 Araştırmaya Katılanların Ürün Etiketinde Dikkat Ettikleri Özelliklere Göre

Dağılımları ... 78 Tablo 46 Araştırmaya Katılanların Besinleri Satın Alırken Üretim ve Saklama Koşullarını Araştırma Durumlarına Göre Dağılımları ... 80 Tablo 47 Araştırmaya Katılanların Medya Organlarını Takip Etme Sıklıklarına Göre

(15)

Tablo 48 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Medya Organlarını Takip Etme Sıklık Dağılımları ... 82 Tablo 49 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Medya Organlarını Takip Etme Sıklık Dağılımları ... 84 Tablo 50 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Medya Organlarını Takip Etme Sıklık Dağılımları ... 87 Tablo 51 51 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeylerine Göre Medya Organlarını Takip Etme Sıklık Dağılımları ... 90 Tablo 52 Araştırmaya Katılanların Medya Organlarını Hangi Vakitte Takip Ettiklerine Göre Dağılımları ... 92 Tablo 53 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Medya Organlarını Günün Hangi Zamanında Takip Ettiklerine Göre Dağılımları ... 93 Tablo 54 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Medya Organlarını Günün Hangi

Zamanında Takip Ettiklerine Göre Dağılımları ... 95 Tablo 55 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Medya Organlarını Günün Hangi Zamanında Takip Ettiklerine Göre Dağılımları ... 97 Tablo 56 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeylerine Göre Medya Organlarını Günün Hangi Zamanında Takip Ettikleri Dağılımlar ... 99 Tablo 57 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Televizyonda Yayınlanan Programlar İle İlgili Sohbet Etme Durum Dağılımları ... 100 Tablo 58 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Televizyonda Yayınlanan Programlar İle İlgili Sohbet Etme Durum Dağılımları ... 101 Tablo 59 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Televizyonda Yayınlanan

Programlar İle İlgili Sohbet Etme Durum Dağılımları... 101 Tablo 60 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Televizyonda Yayınlanan

Programlar İle İlgili Sohbet Etme Durum Dağılımları... 102 Tablo 61 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Televizyonda Yayınlanan Programlar İle İlgili Kiminle Sohbet Ettiklerine Göre Dağılımları ... 103 Tablo 62 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Televizyonda Yayınlanan Programlar İle İlgili Kiminle Sohbet Ettiklerine Göre Dağılımları... 103 Tablo 63 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Televizyonda Yayınlanan

Programlar İle İlgili Kiminle Sohbet Ettiklerine Göre Dağılımları ... 104 Tablo 64 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Televizyonda Yayınlanan

(16)

Tablo 65 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Reklamın Amacı ... 105

Tablo 66 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Reklamın Amacı ... 105

Tablo 67 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Reklamın Amacı ... 106

Tablo 68 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Reklamın Amacı ... 107

Tablo 69 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre İzlenilen Reklamda En Çok Dikkat Çekenlerin Dağılımları ... 107

Tablo 70 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre İzlenilen Reklamda En Çok Dikkat Çekenlerin Dağılımları ... 108

Tablo 71 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre İzlenilen Reklamda En Çok Dikkat Çekenlerin Dağılımları ... 109

Tablo 72 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre İzlenilen Reklamda En Çok Dikkat Çekenlerin Dağılımları ... 109

Tablo 73 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Televizyonda İzlenen Yiyecek İçecek Reklamlarının Hoşlarına Gitme Durumlarına Göre Dağılımları ... 110

Tablo 74 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Televizyonda İzlenilen Yiyecek İçecek Reklamlarının Hoşlarına Gitme Durumlarına Göre Dağılımları ... 110

Tablo 75 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Televizyonda İzlenilen Yiyecek İçecek Reklamlarının Hoşlarına Gitme Durumlarına Göre Dağılımları ... 111

Tablo 76 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Televizyonda İzlenilen Yiyecek İçecek Reklamlarının Hoşlarına Gitme Durumlarına Göre Dağılımları ... 112

Tablo 77 Araştırmaya Katılanların Yiyecek İçecek Reklamlarından Hangilerinin Hoşuna Gittiğine Göre Dağılımları ... 113

Tablo 78 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Televizyonda Reklamı İzlenen Yiyecek İçecekleri Hemen Alıp Tüketme İsteklerine Göre Dağılımları ... 114

Tablo 79 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Televizyonda Reklamı İzlenen Yiyecek İçecekleri Hemen Alıp Tüketme İsteklerine Göre Dağılımları ... 115

Tablo 80 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Televizyonda Reklamı İzlenen Yiyecek İçecekleri Hemen Alıp Tüketme İsteklerine Göre Dağılımları ... 116

Tablo 81 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Televizyonda Reklamı İzlenen Yiyecek İçecekleri Hemen Alıp Tüketme İsteklerine Göre Dağılımları ... 116

Tablo 82 Araştırmaya Katılanların Televizyonda Reklamını İzlediği Yiyecek İçeceklerden Hangisini Satın Aldığına Göre Dağılımları ... 117

Tablo 83 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Yiyecek İçecek Seçiminde Reklamların Etkisi Olduğunu Düşünme Durum Dağılımları ... 119

(17)

Tablo 84 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Yiyecek İçecek Seçiminde Reklamların Etkisi Olduğunu Düşünme Durum Dağılımları ... 120 Tablo 85 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Yiyecek İçecek Seçiminde Reklamların Etkisi Olduğunu Düşünme Durum Dağılımları ... 120 Tablo 86 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Yiyecek İçecek Seçiminde

Reklamların Etkisi Olduğunu Düşünme Durum Dağılımları ... 121 Tablo 87 Araştırmaya Katılanların Reklamların Hangi Besin Seçimi Üzerinde Etkili

Olduğunu Düşündüklerine Göre Dağılımları ... 122 Tablo 88 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Gazete ve Dergilerde Çıkan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Haberleri veya Köşe Yazılarını Okuma Durum Dağılımları ... 123 Tablo 89 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Gazete ve Dergilerde Çıkan Sağlıklı

Beslenme İle İlgili Haberleri veya Köşe Yazılarını Okuma Durum Dağılımları ... 123 Tablo 90 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Gazete ve Dergilerde Çıkan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Haberleri veya Köşe Yazılarını Okuma Durum Dağılımları ... 124 Tablo 91 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Gazete ve Dergilerde Çıkan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Haberleri veya Köşe Yazılarını Okuma Durum Dağılımları ... 125 Tablo 92 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Etme Sebeplerine Göre Dağılımları ... 126 Tablo 93 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Etme Sebeplerine Göre Dağılımları ... 127 Tablo 94 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Etme Sebeplerine Göre Dağılımları ... 128 Tablo 95 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Etme Sebeplerine Göre Dağılımları ... 129 Tablo 96 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Medyada Dikkatlerini Çeken Beslenme Konularının Dağılımı ... 130 Tablo 97 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Medyada Dikkatlerini Çeken Beslenme Konularının Dağılımı ... 130 Tablo 98 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Medyada Dikkatlerini Çeken Beslenme Konularının Dağılımı ... 131 Tablo 99 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Medyada Dikkatlerini Çeken Beslenme Konularının Dağılımı ... 132 Tablo 100 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Kitle İletişim Araçlarında Sağlıklı Beslenmeyle İlgili Bilgileri Takip Etme Nedenlerinin Dağılımı ... 133

(18)

Tablo 101 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Kitle İletişim Araçlarında Sağlıklı

Beslenmeyle İlgili Bilgileri Takip Etme Nedenlerinin Dağılımı ... 134 Tablo 102 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Kitle İletişim Araçlarında Sağlıklı Beslenmeyle İlgili Bilgileri Takip Etme Nedenlerinin Dağılımı ... 135 Tablo 103 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Kitle İletişim Araçlarında Sağlıklı Beslenmeyle İlgili Bilgileri Takip Etme Nedenlerinin Dağılımı ... 136 Tablo 104 Araştırmaya Katılanların Gazete ve Dergilerdeki Beslenme Yazılarının

Güvenilirliğinde Önemli Görülen İlk Kritere Göre Dağılımları ... 137 Tablo 105 Araştırmaya Katılanların Gazete ve Dergilerdeki Beslenme Yazılarının

Güvenilirliğinde Önemli Görülen İkinci Kritere Göre Dağılımları ... 138 Tablo 106 Araştırmaya Katılanların Gazete ve Dergilerdeki Beslenme Yazılarının

Güvenilirliğinde Önemli Görülen Üçüncü Kritere Göre Dağılımları ... 139 Tablo 107 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan

Sağlıklı Beslenme İle İlgili Yazılardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 140 Tablo 108 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Yazılardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 141 Tablo 109 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Yazılardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 142 Tablo 110 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Yazılardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 143 Tablo 111 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Sağlıklı Beslenmeye Verilen Önem Düzeyi Dağılımları ... 144 Tablo 112 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Sağlıklı Beslenmeye Verilen Önem Düzeyi Dağılımları ... 144 Tablo 113 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Sağlıklı Beslenmeye Verilen Önem Düzeyi Dağılımları ... 145 Tablo 114 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Sağlıklı Beslenmeye Verilen Önem Düzeyi Dağılımları ... 145

(19)

Tablo 115 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Reklamlardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 146 Tablo 116 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Reklamlardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 147 Tablo 117 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Reklamlardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 147 Tablo 118 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Reklamlardan Etkilenerek Beslenme Alışkanlıklarını Değiştirme Durum Dağılımları ... 148 Tablo 119 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan

Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Ederek Beslenme İle İlgili Bilgi Düzeylerinin Arttığına İnanma Durumu Dağılımları ... 149 Tablo 120 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Ederek Beslenme İle İlgili Bilgi Düzeylerinin Arttığına İnanma Durumu Dağılımları ... 149 Tablo 121 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Ederek Beslenme İle İlgili Bilgi Düzeylerinin Arttığına İnanma Durumu Dağılımları ... 150 Tablo 122 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Gazete ve Dergilerde Yer Alan Sağlıklı Beslenme Yazılarını Takip Ederek Beslenme İle İlgili Bilgi Düzeylerinin Arttığına İnanma Durumu Dağılımları ... 150 Tablo 123 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Beslenme Alışkanlıklarını Etkileyen Medya Araçlarının Dağılımı ... 151 Tablo 124 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Beslenme Alışkanlıklarını Etkileyen Medya Araçlarının Dağılımı ... 152 Tablo 125 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Beslenme Alışkanlıklarını Etkileyen Medya Araçlarının Dağılımı ... 153 Tablo 126 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Beslenme Alışkanlıklarını

Etkileyen Medya Araçlarının Dağılımı ... 154 Tablo 127 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Yayın Organlarındaki Beslenme Konularına Olan İlgi Durum Dağılımları ... 155

(20)

Tablo 128 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Yayın Organlarındaki Beslenme

Konularına Olan İlgi Durum Dağılımları ... 155 Tablo 129 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Yayın Organlarındaki Beslenme Konularına Olan İlgi Durum Dağılımları ... 156 Tablo 130 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Yayın Organlarındaki Beslenme Konularına Olan İlgi Durum Dağılımları ... 156 Tablo 131 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Medya Kuruluşlarında Çıkan Reklam, Tanıtım, Yazı ve Yorumların Beslenme Alışkanlıkları Üzerinde Etkisinin Olduğunu

Düşünme Durum Dağılımları ... 157 Tablo 132 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Medya Kuruluşlarında Çıkan Reklam, Tanıtım, Yazı ve Yorumların Beslenme Alışkanlıkları Üzerinde Etkisinin Olduğunu

Düşünme Durum Dağılımları ... 158 Tablo 133 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Medya Kuruluşlarında Çıkan Reklam, Tanıtım, Yazı ve Yorumların Beslenme Alışkanlıkları Üzerinde Etkisinin Olduğunu Düşünme Durum Dağılımları ... 158 Tablo 134 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Medya Kuruluşlarında Çıkan Reklam, Tanıtım, Yazı ve Yorumların Beslenme Alışkanlıkları Üzerinde Etkisinin Olduğunu Düşünme Durum Dağılımları ... 159 Tablo 135 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Yazılı Basında Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Köşe Yazılarından Haberlerden Etkilenerek Daha Önce Kullanmadıkları Bir Ürünü Denemeleri veya Kullandıkları Bir Ürünü Değiştirip Kullanmayı Bırakma Durum Dağılımları ... 160 Tablo 136 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Yazılı Basında Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Köşe Yazılarından Haberlerden Etkilenerek Daha Önce Kullanmadıkları Bir Ürünü Denemeleri veya Kullandıkları Bir Ürünü Değiştirip Kullanmayı Bırakma Durum

Dağılımları ... 161 Tablo 137 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Yazılı Basında Yer Alan

Sağlıklı Beslenme İle İlgili Köşe Yazılarından Haberlerden Etkilenerek Daha Önce

Kullanmadıkları Bir Ürünü Denemeleri veya Kullandıkları Bir Ürünü Değiştirip Kullanmayı Bırakma Durum Dağılımları ... 162 Tablo 138 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Yazılı Basında Yer Alan Sağlıklı Beslenme İle İlgili Köşe Yazılarından Haberlerden Etkilenerek Daha Önce Kullanmadıkları Bir Ürünü Denemeleri veya Kullandıkları Bir Ürünü Değiştirip Kullanmayı Bırakma Durum Dağılımları ... 163

(21)

Tablo 139 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Gıda Reklamlarının Yeterli Bilgi Verdiğini Düşünme Durum Dağılımları ... 164 Tablo 140 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Gıda Reklamlarının Yeterli Bilgi Verdiğini Düşünme Durum Dağılımları ... 164 Tablo 141 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Gıda Reklamlarının Yeterli Bilgi Verdiğini Düşünme Durum Dağılımları ... 165 Tablo 142 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Gıda Reklamlarının Yeterli Bilgi Verdiğini Düşünme Durum Dağılımları ... 165 Tablo 143 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre En Çok Etkilendikleri Gıda

Reklamlarının Dağılımı ... 166 Tablo 144 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre En Çok Etkilendikleri Gıda Reklamlarının Dağılımı ... 167 Tablo 145 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre En Çok Etkilendikleri Gıda Reklamlarının Dağılımı ... 168 Tablo 146 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre En Çok Etkilendikleri Gıda

Reklamlarının Dağılımı ... 169 Tablo 147 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Reklamlarda Gördükleri Ürünlerin Kalite ve Sağlık Açısından Güvenilir Olduğunu Düşünmelerine Göre Dağılımları ... 170 Tablo 148 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Reklamlarda Gördükleri Ürünlerin Kalite ve Sağlık Açısından Güvenilir Olduğunu Düşünmelerine Göre Dağılımları ... 170 Tablo 149 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Reklamlarda Gördükleri

Ürünlerin Kalite ve Sağlık Açısından Güvenilir Olduğunu Düşünmelerine Göre Dağılımları ... 171 Tablo 150 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Reklamlarda Gördükleri Ürünlerin Kalite ve Sağlık Açısından Güvenilir Olduğunu Düşünmelerine Göre Dağılımları ... 171 Tablo 151 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Belirli Markaların Ürünlerinin

Reklamına Maruz Kaldıktan Sonra O Markaların Ürünlerini Daha Fazla Tüketmeye Başlama Durumunun Dağılımı ... 172 Tablo 152 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Belirli Markaların Ürünlerinin Reklamına Maruz Kaldıktan Sonra O Markaların Ürünlerini Daha Fazla Tüketmeye Başlama

Durumunun Dağılımı ... 172 Tablo 153 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Belirli Markaların Ürünlerinin Reklamına Maruz Kaldıktan Sonra O Markaların Ürünlerini Daha Fazla Tüketmeye Başlama Durumunun Dağılımı ... 173

(22)

Tablo 154 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Belirli Markaların Ürünlerinin Reklamına Maruz Kaldıktan Sonra O Markaların Ürünlerini Daha Fazla Tüketmeye Başlama Durumunun Dağılımı ... 174 Tablo 155 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Reklamların Beslenme Alışkanlıklarını Hangi Derecede Etkilediğine Göre Dağılımı ... 174 Tablo 156 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Reklamların Beslenme Alışkanlıklarını Hangi Derecede Etkilediğine Göre Dağılımı ... 175 Tablo 157 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Reklamların Beslenme

Alışkanlıklarını Hangi Derecede Etkilediğine Göre Dağılımı ... 176 Tablo 158 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Reklamların Beslenme

Alışkanlıklarını Hangi Derecede Etkilediğine Göre Dağılımı ... 176 Tablo 159 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Tüketim Şekillerinin Kilo Almaya Teşvik Ettiğini Düşünmelerine Göre Dağılımı ... 177 Tablo 160 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Tüketim Şekillerinin Kilo Almaya Teşvik Ettiğini Düşünmelerine Göre Dağılımı ... 177 Tablo 161 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Tüketim Şekillerinin Kilo Almaya Teşvik Ettiğini Düşünmelerine Göre Dağılımı ... 178 Tablo 162 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Tüketim Şekillerinin Kilo Almaya Teşvik Ettiğini Düşünmelerine Göre Dağılımı ... 178 Tablo 163 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Reklamlara Maruz Kalmayı Önleyici En Etkili Yönteme Göre Dağılımları ... 179 Tablo 164 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Reklamlara Maruz Kalmayı Önleyici En Etkili Yönteme Göre Dağılımları ... 180 Tablo 165 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Reklamlara Maruz Kalmayı Önleyici En Etkili Yönteme Göre Dağılımları ... 181 Tablo 166 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Reklamlara Maruz Kalmayı Önleyici En Etkili Yönteme Göre Dağılımları ... 182 Tablo 167 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Reklamların Sürekli Olarak Kullanılan Ürünü Değiştirmeyi Sağlamasının Dağılımı ... 183 Tablo 168 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Reklamların Sürekli Olarak Kullanılan Ürünü Değiştirmeyi Sağlamasının Dağılımı ... 183 Tablo 169 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Reklamların Sürekli Olarak Kullanılan Ürünü Değiştirmeyi Sağlamasının Dağılımı ... 184

(23)

Tablo 170 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Reklamların Sürekli Olarak

Kullanılan Ürünü Değiştirmeyi Sağlamasının Dağılımı ... 184 Tablo 171 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Reklamların Kullanmakta Oldukları Ürüne Bağlılıklarının Artma Durumunun Dağılımı ... 185 Tablo 172 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Reklamların Kullanmakta Oldukları Ürüne Bağlılıklarının Artma Durumunun Dağılımı ... 185 Tablo 173 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Reklamların Kullanmakta Oldukları Ürüne Bağlılıklarının Artma Durumunun Dağılımı ... 186 Tablo 174 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Reklamların Kullanmakta

Oldukları Ürüne Bağlılıklarının Artma Durumunun Dağılımı ... 186 Tablo 175 Araştırmaya Katılanların Cinsiyetine Göre Almayı Düşünülmeyen Bir Ürün veya Hizmeti Reklamlardan Etkilenerek Satın Alma Durumu Dağılımı... 187 Tablo 176 Araştırmaya Katılanların Yaşına Göre Almayı Düşünülmeyen Bir Ürün veya Hizmeti Reklamlardan Etkilenerek Satın Alma Durumu Dağılımı... 187 Tablo 177 Araştırmaya Katılanların Eğitim Durumuna Göre Almayı Düşünülmeyen Bir Ürün veya Hizmeti Reklamlardan Etkilenerek Satın Alma Durumu Dağılımı ... 188 Tablo 178 Araştırmaya Katılanların Gelir Düzeyine Göre Almayı Düşünülmeyen Bir Ürün veya Hizmeti Reklamlardan Etkilenerek Satın Alma Durumu Dağılımı ... 188

(24)

BİRİNCİ BÖLÜM

GİRİŞ

Yirmi birinci yüzyılda, dünyada olduğu gibi ülkemizde de gazete, dergi, radyo,

televizyon ve internet gibi farklı kitle iletişim araçları, bireylerin sağlık ve beslenme

gibi pek çok konuda bilgiye ulaşmalarında önemli rol oynamaktadır (Baysal, 2003;

Merdol 2008; Koch, Contento ve Barton, 2010; Aktaş ve Cebirbay 2011). Bireyler

bilgiye ulaşırken yalnızca geleneksel yazılı ve görsel kitle iletişim araçlarını değil,

interneti ve mobil iletişim araçlarını da kullanmaktadır. Bilgisayar, akıllı telefon,

tablet gibi mobil cihazlar vasıtasıyla kolaylıkla internete erişim sağlanabilmektedir

(İşlek 2012; Oran, Toz, Küçük ve Uçar, 2017). Sağlık, beslenme ve diyet hakkındaki

bilgilere kitle iletişim araçlarıyla ulaşılabilmektedir (McKay, Houser, Blumberg,

Goldberg, 2006; Aktaş ve Cebirbay 2011). Birçok araştırmada sağlık, beslenme ve

diyet gibi konuların bilim ve kültür unsurları ile birleştirilerek kitle iletişim

araçlarında yayınlanması toplumun her bölgesindeki bireylere hitap edeceği

belirtilmiştir (Schenker, 1999; Aktaş ve Cebirbay 2011). Kitle iletişim araçlarında

yer alan beslenmeye dair bilgilerin, haberlerin, mesajların ve reklâmların bireylerin

besin tercihlerini etkilediği, böylelikle tüketicilerin beslenme alışkanlıklarını da

dolaylı yoldan etkilediği pek çok araştırmacı tarafından vurgulanmaktadır (Turner,

1984; Maclaren, 1997; Aktaş ve Cebirbay 2011).

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), sağlığı; insanın “fiziksel, zihinsel ve sosyal

yönden tam bir iyilik halinde olması” şeklinde tanımlamaktadır (Baysal, 2002). Bu

iyilik halinin korunması ve sürdürülmesi ise sağlığın geliştirilmesinin kapsamı

içindedir. İnsan, yaşamını sağlıklı ve güçlü bir şekilde devam ettirebilmesi için

yeterli ve dengeli beslenmelidir. Yeterli ve dengeli beslenme sağlığı koruyan, diğer

bir ifadeyle kişiyi hastalıklardan uzak tutan, fiziksel ve sosyal huzuru sağlayan,

vücudu geliştiren, büyüten; vücuda kuvvet ve enerji veren, dayanıklılığı arttıran en

önemli etkendir (Demirci 2003; Yılmaz, Yılmaz ve Uran, 2007). Yeterli ve dengeli

beslenmenin sağlığı koruma ve geliştirmede önemi büyüktür. Bireylerin doğru

beslenme alışkanlıkları kazanması ve doğru beslenme alışkanlıklarını sürdürmesi de

bir o kadar mühimdir (Baysal 2002; Merdol, Baysal, Arslan ve Yücecan, 2004). Bu

(25)

sebeple, beslenme alışkanlıklarını etkileyen etmenlerden biri olan medyanın sağlıklı

beslenme alışkanlıklarına olan pozitif ve negatif etkileri tespit edilmelidir (Grilli,

Ramsay, Minozzi, 2006; Elgünler ve Fener, 2011; Tutar, 2012). Kitle iletişim

araçlarında yer alan beslenme ve sağlık bilgilerinin, bireyler üzerinde pozitif yönde

davranış değişikliği oluşturduğu çeşitli araştırmalarda anlatılmaktadır (Clifford,

Anderson, Auld, Champ, 2009; Wilson, 2007; Aktaş ve Cebirbay, 2011). Fakat bu

durum tüketici yönünden pozitif bir gelişme gibi algılanırken esasen fark edilmeyen

diğer bir noktayı, bu konuda artan bilgi kirliliğini gündeme getirmektedir. Bilgi

kirliğinin oluşmasında en önemli faktörlerden biri kitle iletişim araçlarında yer alan

haber ve bilgilerin bilimsel nitelikte olmamasıdır (Aktaş ve Cebirbay, 2011;

Anonymous, 2002; Lester, 1994).

Örneğin, internette besinler ve beslenme ile alakalı

bilgilerin bulunduğu sağlık sitelerinin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Tüketiciler,

arama motorlarını kullanarak beslenme haberlerine, beslenme hakkında tavsiyelere,

resmi kurumların besinler ve beslenmeyle alakalı yayınlarına rahatlıkla

erişebilmektedir. Televizyon, radyo, gazete, dergi gibi kitle iletişim araçlarında ve

özellikle internette yayınlanan beslenme bilgilerinin ve haberlerinin hatalı, şüphe

verici bilgilerle birlikte yer verildiği de görülmektedir (Aktaş ve Cebirbay, 2011;

Duyff, 2003; 2006).

Bu çalışmanın yapılma amacı iki aşamalıdır. Birincisi; kamu hastanesinde

çalışan bireylerin, medya ve yayın organlarını ve medyada yer alan beslenme ile

ilgili haber, makale ve gıda reklamlarını izleme sıklıklarının saptanmasıdır. İkincisi

ise; medyada yer alan beslenme ile ilgili haber, makale ve gıda reklamlarının kamu

hastanesinde çalışan bireylerin beslenme alışkanlıklarına ve besin seçimlerine olan

etkilerinin belirlenmesidir.

1.1. Problem

Konya ili Akşehir ilçesinde bulunan Akşehir Devlet Hastanesi personelleri üzerinde;

medyada yer alan gıda reklam ve yayınları ile besin algısı arasında bir ilişki var

mıdır?

(26)

1.2. Amaç

Bu çalışmanın temel amacı, “Kamu hastanesinde çalışan bireylerin, medya yayın

organlarını ve medyada yer alan beslenme ile ilgili haber, makale ve gıda

reklamlarını izleme sıklıklarının saptanması, kamu hastanesinde çalışan bireylerin

üzerinde medyada yer alan beslenme ile ilgili haber, makale ve gıda reklamları ile

besin algısı arasındaki ilişkinin tespit edilmesidir.”

1.2.1. Alt Amaçlar



Kamu sağlık çalışanlarının besinleri satın alırken uyguladığı davranışları

tespit etmek.



Kamu sağlık çalışanlarının besinleri muhafaza ederken uyguladığı

davranışları tespit etmek.



Kamu sağlık çalışanlarının besinleri hazırlarken uyguladığı davranışları tespit

etmek.



Kamu sağlık çalışanlarının sağlık durumunu, beslenmeye verdikleri önemi

tespit etmek.



Kamu sağlık çalışanlarının zararlı alışkanlıklarının olup olmadığını saptamak.

1.3. Araştırmanın Önemi

Bu araştırma, küreselleşen dünyada, kamu çalışanlarının medya yayınları ile besin

algısı arasındaki ilişki düzeyini belirlemek ve araştırma sonuçlarına göre çözüm

önerileri getirmek amacıyla planlanmıştır. Ayrıca, kamu çalışanlarının medya ve

yayın organlarını, medyada yer alan beslenme ile ilintili haber, makale ve gıda

reklâmlarını izleme sıklıklarının saptanması hedeflenmiştir. Bu araştırma konu

üzerine gelecekte yapılacak çalışmalarda kullanılması açısından da değerlidir.

1.4. Varsayımlar



Anketin kurallara uygun olarak uygulanacağı varsayılmıştır.



Katılımcıların anket öncesi yapılan açıklamalara uydukları varsayılmıştır.



Ankete verilen cevapların doğru ve samimi olacağı varsayılmıştır.

(27)



Katılımcıların demografik özelliklerine ve verilen beslenme eğitimine göre

sorulara verdikleri cevaplar arasında farklılık olacağı varsayılmıştır.



Araştırmada bilgi ölçme aracı olarak kullanılacak yazılı ve görsel basındaki

reklam ve haberlerden etkilenme durumlarına yönelik soruların, katılımcıların

sağlıklı beslenmeye verdikleri önemi yansıtacağı varsayılmıştır.

1.5. Sınırlılıklar

Bu çalışma, Konya ili Akşehir ilçesinde bulunan Akşehir Devlet Hastanesi’nde

çalışan personelin anket formlarına verdikleri cevaplarla sınırlıdır. Araştırmanın

evrenini Konya ili Akşehir ilçesindeki kamu hastaneleri oluşturmaktadır.

Araştırmanın örneklemini Akşehir Devlet Hastanesi’nde çalışan 345 kamu personeli

oluşturmaktadır. Akşehir’de bir tane devlet (kamu) hastanesi bulunmaktadır.

(28)

İKİNCİ BÖLÜM

ARAŞTIRMANIN KURAMSAL ve KAVRAMSAL TEMELİ

2.1 Beslenme

İnsan sağlığı; beslenme, kalıtım, iklim ve çevre şartları gibi pek çok faktörün

etkisi altındadır. Bu faktörlerin başında beslenme gelmektedir (Baysal, 2002: 19).

Yeterli ve dengeli beslenme, toplumların ve toplumu oluşturan bireylerin sağlıklı

şekilde yaşamasında, ekonomik ve sosyal yönden gelişmesinde, refah düzeyinin

artmasında, mutlu, huzurlu ve güvenli bir biçimde varlığını sürdürebilmesi için ana

şartlardan birisidir (Güler ve Özçelik, 2002). Yetersiz ve dengesiz beslenme,

çocuklarda fiziksel büyüme ve zeka gelişimini olumsuz etkilemektedir. Yetişkinlerde

ise kalp-damar hastalıkları, kanser, obezite gibi kronik hastalıkların oluşmasında

birinci dereceden risk faktörü oluşturmaktadır (Baysal, 2002: 20).

2.2. İletişim

İnsan, hayatı boyunca kendisiyle ve etrafındakilerle iletişim ve etkileşim

halindedir (Tutar, 2012; Çetinkanat, 1998: 18). İnsan ilişkilerinin ve etkileşimlerinin

tamamı iletişimle alakalıdır (Zıllıoğlu, 1996). İletişim, kişi veya örgütlerin içinde yer

aldığı toplumsal düzenle ve bu düzende bulunan diğer kişi ya da örgütlerle uyumunu

ve etkileşimini sağlayan esas bir süreçtir (Tutar, 2012; Elgünler ve Fener, 2011: 35).

İnsan çevresini tanıyabilmesi, buradaki olayları ve düşünceleri anlayıp

kavrayabilmesi için iletişime ihtiyaç duyar (Tutar, 2012; Elgünler ve Fener, 2011:

36). Günümüzde iletişimin iki yüzden fazla tanımı vardır (Kaşıkçı, 2004: 21).

İletişim genel manada, kişi, kişiler veya organizasyon vasıtasıyla yazılı, sözlü, görsel

ya da beden dili ile duygu, düşünce, bilgi veya haberlerin akla gelebilecek her türlü

yolla başkalarına aktarılması durumudur (Oskay, 1999: 8; Demiray, 1994: 1; Mutlu,

1994: 98-99; Fiske, 1986: 15 ve Kaya, 1985: 38).

İletişimin en basit biçimi, “vücut dili” veya “beden dili” olarak

varsayılmaktadır. İnsanlar ihtiyaçlarını anlatabilmek ve duygularını açıklayabilmek

için en başta vücut hareketlerinden ve işaretlerinden meydana gelen, ancak sözlü

olmayan bu dil aracılığıyla kendi aralarında iletişim kurabilmişlerdir. İletişimin en

(29)

ana ögesi dildir. İletişimin önemli bir vasıtası olan dil, ayrıca yaşayan varlık olarak

kabul görülmektedir (Tutar, 2012; Arslan, 2005: 1-13).

İletişim kelimesi, dilimize Fransızcadan gelmiş olan "komünikasyon"

(communication) kelimesinin kökü ve Latince "communicare" fiilinden türetilmiştir.

Kelime anlamı olarak başkalarıyla bilgiyi veya haberi paylaşma, yayma, ilişki kurma,

paylaşılan bilginin herkesin faydalanmasını ve paylaşmasını sağlama demektir.

Dilimizde iletişim veya iletişimle eş anlamlı olarak kullanılan kelimelerin hepsi

bilginin, haberin başkalarıyla bir yerden başka bir yere ulaştırılması, haberleşmek

manasına gelmektedir (Tutar, 2012; Tutar, 2003; Köknel, 1997). Bu yazılanlar

doğrultusunda iletişimi göz önünde tuttuğumuzda; düşünce, tutum, bilgi gibi

niteliklerin bireyler ya da toplum arasında paylaşılmasını sağlamak için yapılan

davranışlar olarak açıklayabiliriz. Bu tabiri haberleşme olarak belirtmek iletişimin

manasını kısıtlamaktadır. Bunun sebebi ise bireyler ve toplum arasındaki tüm

bağlantıların iletişim olarak tanımlanmasından dolayıdır (Tutar, 2012; Bursalıoğlu,

2002: 12; Işık, 2000: 17).

İletişim evresinde kullanılan dilin, alıcı tarafından anlaşılabilir bir şekilde

olması önem arz etmektedir. İletişim kurulmadan önce bireylerin düşünceleri ya da

bilgisi oluşmuştur, ardından bu düşünce ve bilgiler alıcının özelliklerine göre en basit

şekilde anlaşılabilir bir hale getirilir. Burada alıcının içinde bulunduğu toplumun,

bireylerin eğitim düzeyinin, ekonomik durumunun ve diğer özelliklerinin iyi

bilinmesi alıcı tarafından anlaşılabilir hale getirilmesi açısından mühimdir (Tutar,

2012; Kongar, 1985: 250).

Bireylere veya topluma bilgi ve haber ulaştırmak, toplumda bulunan bireyleri

bilgilendirmek, eğitmek ve eğlendirmek gibi amaçlarla belirli bir takipçi kitlesine,

devamlı ya da düzenli aralıklarla erişen araçlara kitle iletişim araçları denilmektedir.

Radyo, televizyon, gazete ve dergi gibi kitle iletişim araçları pek çok insana

ulaşmakta ve toplumda haberleşmeyi sağlamaktadır. Kitle iletişim araçlarının esas

amacı haber, duygu ve düşünceleri kısa zamanda geniş kitlelere ulaştırmaktır

(Kervancı, 2013; Özbaş ve Özkan, 2010: 41-46).

Yirmi birinci yüzyılda sosyal ve teknolojik alanda yaşanan değişim ve

ilerlemenin çabuk olması, kişilerin hayatlarına bu değişimin doğrudan yansıması ile

(30)

teknolojinin her alanında, bilhassa iletişim teknolojilerinde gelişim yaşanmıştır.

Gazete ile başlayan kitle iletişim, son asırda telefon, radyo, televizyon ile birlikte

internet, elektronik posta ve sosyal medya gibi pek çok teknoloji ürünü iletişim aracı,

günlük yaşamın olağan bir parçası haline gelmiştir (Arslan, 2005: 1-13; Tutar, 2012).

2.3. Medya

İngilizce “mass media” kalıp sözcüğünden dilimize giren “medya” daha çok

yazılı ve görsel kitle iletişim araçları için kullanılmaktadır (Kır, 1996: 184). Temel

sözlüklerde “kitlelerle iletişimi sağlayan radyo, televizyon, gazete ve dergi gibi basın

yayın organlarını kapsayan ortak isim” olarak tanımlanmaktadır (Arslan, 2005:

1-13).

Fikirlerin, davranışların, değer yargılarının oluşmasında, toplumsal yapının

belirlenmesinde medya en etkili araçtır. Günümüzde medya; iletişim, bilim ve

teknolojide yaşanan gelişmeler neticesinde kısa vadede büyük kitlelere ulaşarak

toplumu etkileyebilmektedir. Toplumun davranış kalıplarının şekillenmesinde, değer

ve

düşünce

stillerinin

bireylere

kazandırılmasında

ve

öğrenilenlerin

içselleştirilmesinde kitle iletişim araçları etkili olmaktadır. Bilhassa görsel medyaya

yoğun ilgi gösterilmesinin de kolaylaştırıcı etkisiyle hızlı bir bilgi akışı

sağlanmaktadır (Özbaş ve Özkan, 2010: 41-46; T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü

Genel Müdürlüğü, 2008: 5-29).

On dokuzuncu yüzyılın sonlarında, telgrafın icadıyla birlikte çok uzaklardaki

haberleri alabilme, gazete aracılığıyla geniş kitlelere ulaşabilme ve 20. yüzyılın

başında radyonun yaşamımıza girmesiyle haber ve bilginin küresel seviyede geniş

kitlelere nakledilebilmesi olanağını oluşmuştur. Özellikle radyonun küresel

dünyadaki gücünden dolayı radyo, bir propaganda aracı olarak kullanılmaya

başlanmıştır. Bu durum II. Dünya Savaşı döneminde net bir şekilde ortaya çıkmıştır.

Televizyon ise 1950'li yıllardan itibaren yaygınlaşmaya başlamasıyla kısa zamanda

radyonun yerini almıştır (Özbaş ve Özkan, 2010: 41-46).

1980’lerden sonra uydu yayıncılığının gelişmesiyle, dünyanın her yerine

yayın yapabilen televizyonlar, coğrafi ve siyasal sınırları ortadan kaldırmış oldu.

İletişim alanındaki bu ilerlemelere 20. yüzyılın sonuna doğru hızla gelişen ve

yaygınlaşan kişisel bilgisayar ve internet şebekelerini de eklersek küresel anlamda

(31)

bir iletişim devrini yaşamakta olduğumuz görülmektedir (Özbaş ve Özkan, 2010:

41-46; Özdemir, 2000: 25-33).

Toplumdaki bireyleri etkilemenin en önemli yolunun kitle iletişim

araçlarından yani medyadan geçtiği düşünülmektedir (Giritli, 1988: 40). Kitle

iletişim araçlarının toplumdaki bireylerin alışkanlıkları, tüketim biçimleri ve

gündelik yaşamı üzerinde etkili bir duruma gelmesi globalleşme niteliği ile hız

kazanmıştır. Dünyanın hızla globalleşmesi ile birlikte yeni iletişim teknolojileri

aracılığıyla bilgiye, habere çok kolay ulaşabildiğimiz bir devirde yaşamaktayız.

İnsanlar, ertesi gün gazetede okuyacağı haber içeriğine radyo, televizyon ve internet

aracılığıyla çok önceden bilgi sahibi olmaktadırlar (Birsen ve Öztürk, 2011: 1-21).

Televizyon halen çok geniş kitlelere hitap etmenin belki de en etkili yollarından

birisidir. Çağımızda değişen nesil ile internet de televizyon kadar toplumdaki

bireylerin yaşamında yer almaktadır (Oran vd., 2017; Dölekoğlu, 2002).

İzleyici ile medya arasındaki bağlantı birçok yönden karışıktır. Bu nedenle

medyanın toplumda oluşturacağı etkiler, bu etkilerin çeşitleri, şiddeti ve yoğunluğu

pek çok faktör tarafından belirlenmektedir. Duruma izleyici yönünden bakıldığında,

izleyicilerin öz geçmişleri, yaşı, mesleği, yaşam biçimi, cinsiyeti, düşünce yapısı,

zekâsı, kişiliği, dini inançları gibi faktörler izleyici-medya bağlantısı ile ilişki

içerisindedir. İzleyici kitlesiyle bağlantılı olarak kabul edilen bütün bu toplumsal ve

psikolojik vasıflar, medyanın bireyler üzerinde oluşturacağı etkinin türünü, şeklini ve

şiddetini belirlemede önemli payı vardır (Tutar, 2012; Arslan, 2012: 3; Kocadaş,

2005: 1-13). O halde medyanın kontrolü elinde bulunan zümreler, toplumun en etkin

ve güçlü taraflarından biri olarak bütün vasıfları ile toplumda bulunan bireylerin

hayatını yönlendirme etkisi bulunmaktadır (Arslan, 2001: 135; Niyazi, 2008: 62;

Tutar, 2012). Kamuoyu kavramı içerisinde yer alan “kamu” kelimesi özetle “grup”

anlamına, “oy” kelimesi de özetle “kanaat” anlamına gelmektedir (Bektaş, 1996;

Yüksel, 2007: 572). Kamuoyunun meydana gelmesinde ve bu yapıya katkıda

bulunacak en temel faktörlerden birisi şüphesiz kitle iletişim araçlarıdır. (ADA,

2002: 260-266; Işık, 2000: 17; Sevsay, 1993: 146). Bu sebeple, kitle iletişim araçları

kamuoyunu doğru bir şekilde bilgilendirmelidir (İrvan, 2002).

(32)

Medya, geniş dinleyici ve izleyici kitlelerine en etkili ve kestirme yoldan

ulaşabilme olanakları sunmaktadır. Medyanın toplumdaki bireyleri etkisi altına

alabildiği kabul edildiğinde, izleyici kitlesine nasıl hitap ettiği büyük önem arz

etmektedir (Varol, 2001: 3-9). Medyanın bireylerin bilgi, duygu, tutum, kanaat ve

davranışları üzerinde büyük ölçüde etkileme gücüne sahip olduğu bilinmektedir.

Sadece bireyler değil, onlarla birlikte toplumsal gruplar, organizasyonlar, kurumlar

kısaca toplum ve kültür, medyanın gücünün etkileme alanındadır (Özgen, 2011;

Tutar, 2012). Bu sebepledir ki kitle iletişim araçları iletişim ve kitlelerden ayrı olarak

incelenmemelidir.

Toplumdaki bireylerin yaşadıkları sorunları dile getirebilmesi noktasında

medya, kilit noktayı oluşturmaktadır. Nitekim medya toplum dinamiklerini rahatlıkla

harekete geçirici etkiye sahiptir. Medya, bir toplumu etkisi altına alan, ülkenin

gündemini belirleyen önemli bir güçtür. Bu güç doğru bir şekilde uygulandığında

başta toplumun en küçük birimi, aile, olmak üzere neredeyse toplumdaki tüm gruplar

için yararlı sonuçlar meydana gelebilir. Bu nedenle medya o toplumun kültürünü de

etkisi altına alabilmektedir (Barrett ve Braham, 1995: 84; Tutar, 2012).

2.3.1. Radyo

Radyo 19. asır sonlarına doğru telefonlu radyo olarak icat edilmiştir. İlk

zamanlar sadece müzik ve haber içerikli yayınlar varken, sonraki yıllarda çeşitliliğin

arttığı bir yayıncılık haline gelmiştir (Balibeyoğlu, 2009: 6; Kadılıya, 2017).

Radyonun ortaya çıktığı ilk yıllarda toplumlar üzerinde önemli etkisi vardı.

Televizyonun icat edilmesinden sonra ne yazık ki eski popülerliği kalmadı. En eski

kitle iletişim araçlarından biri olan radyo, birincil iletişim aracı olma noktasından

gelişen medya yapılanmasında hala önemli bir iletişim aracı olarak kabul

edilmektedir (Altunbaş, 2003).

Radyo 20. asırda önemli bir iletişim aracıydı. Ardından gelen teknolojik

gelişmelerden dolayı eski popülerliği kalmasa da pek çok konuda diğer kitle iletişim

araçlarına rakip olmaktadır. Radyonun en büyük rakibi televizyon, yayın yapamadığı

zamanlarda radyo aracılığıyla kitlelere ulaşılmıştır. Bu nedenle radyoya sadece haber

ve müzik dinleme aracı olarak değil, kitlelere ulaşma hususunda kritik bir yeri olan

iletişim aracı olarak bakılmalıdır (Kadılıya, 2017).

(33)

Radyonun iki önemli dezavantajı vardır. Bunlardan ilki görüntüye sahip

olmamasıdır. İkincisi ise izleyicinin televizyona olan ilgisine göre radyoya olan ilgisi

ve dikkatinin daha az olmasıdır (Sutherland ve Sylvester, 2004; Ödül, 2008: 48). Bu

sebeple, radyo aracılığıyla reklam yapmak isteyenlerin daha dikkat çekici bir şekilde

reklam yapması gerekmektedir.

Türkiye’deki radyo reklamcılık tarihine bakıldığında yurtdışındaki kadar hızlı

ve etkili gelişme göstermemiştir. Örneğin Amerika’da 1922 yılında başlayan radyo

reklamcılığı, Türkiye’de bundan 29 yıl sonra başlayabilmiştir (Altunbaş, 2003). Yine

de radyo reklam yayıncılığı başlamasından sonra büyük gelişme göstermiştir (Ertunç,

2011: 33).

2.3.2. Televizyon

Televizyon, yirminci yüzyıldan bu yana geniş kitlelere hitap edebilen kitle

iletişim aracıdır. Televizyon (television) kelimesi, Yunanca tele (uzak) ve Latince

visio’dan gelen vision (görüş) kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşan, uzaktan

görüntü anlamına gelen bir terimdir. Bu terim ilk kez “Scientific America” dergisinin

1907 Haziran sayısında yazılmıştır. Televizyon, ses ve hareketli görüntüyü eş

zamanlı olarak geniş kitlelere ulaştırmaktadır. Bu sayede dünyanın herhangi bir

yerinde gerçekleşen olaylar ve haberlerden, geniş kitleler kısa bir sürede haberdar

olmaktadır (Mutlu, 2005; Kervancı, 2013). Televizyon, kişinin günlük yaşam

deneyiminin sınırlarını ilerleten ve bu deneyimin nitel-nicel örüntüsünde büyük

farklılıklara neden olan teknolojik bir imkândır. Diğer kitle iletişim araçlarının

gelişme basamakları ve toplumdaki bireylere ulaşa bilirlikleri göz önünde

bulundurulduğunda hiçbiri, televizyonun gücüne bu kadar kısa sürede erişememiştir

(Kocadaş, 2005: 1-13; Tutar, 2012).

1950’li yıllardan itibaren pek çok ülkede yayına başlayan televizyon,

toplumdaki bireylerin en yaygın kullandığı eğlence araçlarından birisi olarak

düşünülmektedir. Televizyondaki programların izlenme oranlarının, medya ve kültür

ilişkilerinde ve tüketici alışkanlıklarında önemli bir etmen olarak tartışmalara konu

olmaktadır (Küçükcan, 2011: 49).

Televizyon, coşkusu ve değişkenliği ile evin içinde, odada veya herhangi bir

mekânda karşılıklı diyalog için ortak bir konu konuşulmasını sağlar. Toplumdaki

(34)