Oktay Rifat’ın şiirleriyle..
HÜRREM SULTANA GAZEL
---BU DÜNYAYI SENİNLE SEVMİŞİM, HÜRREM!
ÖLDÜRÜR, DİRİLTİRSİN, MESİH’İM, ZÜHREM!
KARUN’CA MAL YIĞSAM BEN NEYLERİM SENSİZ,
NEYLENİR SALTANAT SENSİZ, GÖZÜM, GÖZDEM!
ALLAR KUŞAN, HAS BAHÇEDEN GÜLLER TAKIN.
BİR DÜŞTÜR SEYRETTİĞİN AYNADAN MADEM!
GEL KAVUŞ AKŞAMLA, DESİNLER: «AY DOĞMUŞ!»
«DAĞILMIŞ, MÜJDELER OLSUN, ZÜLÜF. PERÇEM!»
YÜZGÖRÜMLÜK EFLÂK VE BUĞDAN, DİLERSEN
BU CAN VAR, ESİRGENMEZ, İSTE BİR TANEM!
(Oktay Rifat, Yeni Şiirler, 1973)
Rauf MUTLUAY
E
Y a y ın ev in e u ğ ra y ıp d an önce, k ita b ı S aid a lm a Ma d e n ’in e lin d e g ö rd ü m ilkin. O k şar gibi tu ta r a k k a rış tırıy o r, k a p a ğ ın ı b e ğ en d iğ in i sö y lü y o r, an ca k şiir g ö n ü llü le rin d e ve şa irle rd e g ö rd ü ğ ü m b ir iç se v in ciyle g ü lü m s e y e re k sa y fala ra b a k ıy o rd u . D aha önce o k um uş, b itirm iş , şim di te k ra rla m a aşa- m as ın d a y d ı k ey ifle, şöyle d ed i: «B öyle k ita p la r in sa n a şiir y az d ırır, şiiri d u y u r u r , y a ş a tır, do ğ u r tu r , şiire çalıştırır..» Aynı g ü n A d n a n B erık’e u ğ r a d ım : b irlik te olabileceğim iz akşam so fra sın a v a k it v a rd ı d a h a : «Şen ç alış, b en bek liy eb ilirim » dedim . Ç a n ta m d a n ç ık a rd ığ ım k ita b ı görünce... «D ur, d u r, d e di, v e r bak ay ım ..» . V e a y n ı ay d ın lık g ü lü m sem e y e rle ş ti y ü zü n e. S a it F a ik ’in o u n u tu lm a z « H a rita d a B ir N okta» h ik â y e sin d e ta n ım la d ığ ı «tem iz, m em n u n , taze m eyve hali».. «Tatlı b ir g ü lü m sem e ve ç alışm ak tan d o ğ ab ilm iş h a fif b ir k ırm ız ılık » ; h a k lı u m u tla rla b e k le y e n in s a n ın güzelliği. O h ızlı an sik lo p e d i ç a lışm a la rı a ra s ın a O ktay R ifa t’m şiir b ah çe si g iriv e rm iş ti b ird e n , e lin d e n b ıra k a m a d a n epeyce k a rış tırd ı. «Y üzündeki g ü lü m sem e önce te h lik e li b ir h a ld e d o n d u . S an d ım ki böyle, b ü tü n ö m rü m ce b ö y le d onuk b ir teb e ss ü m le k a lıv e re c e k a- dam .. S o n ra g ü lü m sem e y ü z ü n de b ird e n b ire b ir m ey v e gibi çü rü y ü v erd i..» d iy e S a it F a ik ’ in a n la ttığ ı d u ru m d oğm adı bu k e z ; k ita p u m u d u a şm ıştı ve a rk a d a ş ım ın y ü z ü n d e s a n a t e- se rle rin e d u y u la n o say g ılı hay ra n lığ ın ışığı v a r d ı; « H ü rrem S u lta n ’a Gazel» şiirin i o k u d u k ta n so n ra a n c a k b ir cüm lelik v a k it b u la b ild i ik i telefo n a r a s ın d a ; « K im b ilir, b e lk i de b u n la r la k a la ca k y arm a..» dedi.BİR AŞKA
VURAN GÜNEŞ
O ktay R ifa t’m «Yeni Şiirler» k ita b ın d a k i en güzel ö rn e k d i - ye değil, b ir e tk i o rtak lığ ın ı sa p tam a k am acıyla y u karıya aldım b u şiiri. K ah v altı so fra sın d a e şi m e okudum : «Ne şah an e b ir e d a sı v a r, dedi, k elim en in a sıl a n lam ıyla». C u m artesi kahvesine gelen T ütengil d o stu m , «Royal» dedi; «pad işah aşkı». «Ben de ş i’r - i h ü m ây u n diye a d la n d ırm a k t ı d ü şü n m ü ştü m » dedim . S a n ı rım Ö ktay RifaV ın 3w yurm ak is
tediği de buydu: «Öyle sev d alar v a rd ır, b ite r b ite r başlar; / B u ru k t a t l a r v a rd ır, ağızda sü rü p giden; / B ir aşk a v u ran güneş kolayca b atm ıy o r. / Y anıyor bin kollu şam d an ı, tu tu ş u y o r / U fku n u z d a cam ları göksel ko n ağ ın ın / ...Öyle g ü n ler v ar, öyle an lar, hiç bitm ey en ! / N asıl b ir ışık em m işler k i sevginizden / ...Ö lüm süz g ü n ler o n lar, b ir h iç le b eslen en / ...B aşka b i r m ev sim , b a şk a b ir dal. b aşk a y e m iş. / E s rir k im b a ssa o to p ra ğa ve k im ta ts a / O yem işten, B alla d o lar te s ti, a çılır / Açıl m ay an k ilit, çiçeğe d u r u r badem , / D o lan ır b ilgelikle m u tlu lu k y ü reğe / ...(B ir Aşka V u ra n G ü neş, 18 - 19).
E n güzel aşk şiirle rim izi y a zan lard a n b iri o lan O ktay R ifa t’- ın bu k ita b ı iyice değişik. H a tır larsınız, T ü rk Dil K u ru m u şiir ö d ü lü n ü k azan an «Şiirler» eseri •Bilgi Y ayınevi, 112 sayfa, 5 lira, 85 şiir) 1969’u n A ralığ ın d a ç ık m ıştı. H epsi Yeni D ergi’de ya - y ım lan m ış (E k im 1967 - E kim 1969, 37 - 61. say ılar) o ü rü n le r, d erg id e ç ık ış sıra s ın a göre d i zilm işti k ita p ta . B içim d ik k a tle ri içinde b ağlaşım (e n ja m b e - m en t) o lan a k ların ın u s ta c a k u l lanım ı, dil olgunluğu, doğa sev gisi, b ir de o rta y a şla r sın ırın d a d u y u lan o an latılm az h ü zü n , za m an k o rk u su önde geliyordu. «Son k ita b ım b a n a yeni b ir se n tez gibi g ö rü n ü y o r. B u n a eski Y unan ve L âtin ş iirin in e tk isin i de ekliyebilirsiniz» d iy o rd u O k tay R ifat. B ana göre ise ölüm k o rk u su y la geçm iş z am an la r öz - lem i, y aşam a güzellikleriyle b u g ü n ü n ü ta tm a deneyleri yanya
-naydı.
BİN YAPRAK
«Yeni Şiirler»in ilk bölüm ü (Sen Y alnızlığında) 50 şiir, kısalı uzun lu çeşitlem elerle «Şiirler» dönemi n in doğal bir uzantısı; Yeni D eı- gi’nin 66-87. sayılarında yayım lan mış olan (M art 1970 - A ralık 1971ı bu örneklerde apaçık ortak lık la; yoksa da dostça aşklar, yalnızlık hüznü, eskim e . yaşlanm a d u y g u su, doğada, yeni güzellikler bu lan d ik k atler, yeniden yaşama eği lim i, taze tu tu la n um utlar... başta geliyor: «Bütün günler böyle geç mez, korkm a yaz gelir, / Su y ü rü r yeniden ağaca, derinleşir / G ökyüzünde m aviler, b u lu tla r a- ğ arır / Ve biz e r geç yeni bir gü neşe döneriz / U m utlarla ışıyan yüzümüzü.» (Saksıdaki Çiçek, 15). «Islak toprağa bastım . Ağaçtım / Ansızın, tom urcuktum , b u d ak tım. / D öndüm güneşe yaprak ye şili / yüzüm ü, duydum göklerden geçen / O deli esintiyi... (Islak T oprak, 14). «Ver elindekini, son ra dön sevinene, / Bak m u tlu lu ğun yüzüne! O senin yüzün / Işı mış ve güleç, aynadaki.» (16) «.. G ökyüzü, üç beş b ulut, akşam garipliği, / B aşka nem iz kaldı ki şu yalan dünyada!» (26),.. Tıpkı «Bize bir zevk-i ta h a ttu r kaldı / Şu sönen, gölgelenen dünyada» gi bi (A hm et Haşim)..
BİR ZAMAN
VARDI Kİ...
K itabın ikinci bölüm ündeki şiirler (Dağın O rda, 36 şiir), yara tıcısının lıep b ü y ü k h arfle yazma ya d ik k at ettiği «Zaman Şiirleri» diye adlandırılabilir. Y okluk k o r
k u su ağır b asar (Sönünce ateşi miz, Cüm büş, bitince / G eçiverir aklım ızdan ansızın, bit / K adar olduğum uz, varla yok arası. / Du yan biziz oysa, tuhaf, bilen biziz, / Güzeli k avrıyan aşkız, büyük deniz!, 93); hay atın ölüm k arşı sındaki çaresiz sonu d ü şü n ü lü r hep, bir F a tih ’in, b ir Yavuz’u n ağ zindan; «K arardı servi ve surda yeniçeri, / Y ürüdü ö lü ler ü stü n de biten çim / T oprağım a. Yenik tim, akşam dı içim.» (112);
«Doldur kadehim i, Haşan Can! Güneşe / T utsam derim i, ısıtm ı yor. Bu m intan / K efenden daha so ğ u k !/... Ne Ç a ld ıra n ,/N e Ş am , M ısır, su serpm ez yavuz gönlü me, B ir çeki taşı gibi üstüm de Zaman...» (109). Doğayla insanın boyuna yenilenişi karşısında Khı-onos’u yenen değerler a ra nır: «.. Biziz k u ra n saatleri. Nikel sarkaç / Biziz, sallanırız k endi miz boyunca, / K urgu biter, öz lem dolu, sevgiye aç / G ideriz bir bir, ak rep ya da karınca. / T aş larsa, ölümsüz tan rılarla sarm aş / Dolaş G irit'ten, K argam ış’tan oa şa baş / At sü re rler bu yana Son- suz’la. O gün / Akşamsız bir gü niin dBİında, hani el? / Hani dün kokladığım saç, hani badem / Göz lü güzel, hani H ü rrem , n erde Kö sem!» (108)..
TEHLİKELİ
ÖZGÜRLÜKLER
İk in ci b ö lü m ü n hem en gö - ze ç a rp a n o rta k ö zellik lerin d en b iri b içim ce belli, d ik k a tli ve d i sip lin li, u z u n lu k la rı b e lirli ş i i r lerd en olu şu m u ; bu yüzden İıem k o n u h em deyiş yoğunluğunu
b irlik te taşıy o r.. S a n ırım en k ı sa sü re d e h e p si e zb e rle n e b ilir, sayısızca te k ra rla n a ra k çoğalır, y a şa r o k u rla rın ın içinde. Ş iir i m izin b ir z a m a n la r içine d ü ş tü ğ ü d a ğ ın ık lık ta n elbirliğiyle çık ılıy o r şim d i, n a zm ın b ü tün o lan a k ları y o k lan a rak . Ve ben gene h o cam A hm et H am d i T an - p m a r’ı h a tırlıy o ru m , şöyle d i yordu: « ...Ş iir k endi m u v az aa sı n ın d ışın a ç ık tı. Vezin ve k a fi yenin, m uayyen şe k ille rin ihm ali yüzünden m u k av em etsiz e se rle r doğuyor. B u ra d a V aléry ’n in b ir cü m lesin i h a tırla tm a k y erin d e olur: «H er hayvan ö lü r. F ak at isk eletsızler hem d a h a az y a ş a r lar, hem çok d ah a ç ab u k k ay b o lu rlar» , gibi b ir şey. V aléry bu sözü, vezinli ve kafiyeli şeklin, ş iir için b ir ç e ş it isk elet o ld u
ğunu b e lirtm e k k asd iy le söy - 1er.
H ü rriy e tle r bizi d a ğ ıttığ ı za m an tehlik eli o lu rla r Bildiğim h iç b ir ed eb iy atta bizim ki k a d ar şekil ihm al edilm edi ve gençler bizde olduğu k a d a r g ü n lü k ye n in in e m rin e g irm ed i Dilin ye rin d en o y n am ası ve bu g elen ek - sizlik, en belli başlı m eselem iz o lsa g erek tir. (M u sta fa B aydar E d eb iy atçılarım ız Ne D iyorlar, 1960, 194).
KARANFİLDEN
GÜLE
B ir yazım da «ölüm lülüğe y a r gılı, zam an a yenilm esi k esin bir büyük gücün in sa n ca duyarlığını ilettiği için» etk ili bulduğum « F a tih 'in Resm i» şiirin in doğru biçim ini yayım lam ıştım (C u m h u riy et, 18 E ylül 1973). O re sm in b ir kopya değil S in an B ey’in ese ri o lduğunu a çık lam ak g e re ğini d uyan sayın E lif N aci beyle —on u n deyişiyle— «aram ıza tatlı b ir k a ra n fil k o k u su girdi.» B en ce k a ran filin b irk aç yerde m az m u n o larak k u llan ılm ası değil, ö nem li olan s a n a t geıçeğ in in za m anı yenm e zaferiydi R esm inde k a ran fil değil gül ş o k la rm ış m e ğ e r F a tih ; b u n u O ktay R ifat da k ab u l ediyor, şü phesiz şiirsel d e yiş güzelliği açısın d an : «Bir r e sim de k ald ım cüce, ben d e ğ i lim , / S arığ ım , k ü rk ü m , k o k u suz k a ran filim , / A ra rım , a ra n ı rım y erde delice» dizelerin in k i ta p ta k i so n b içim i şöyle: « S a rı ğım , soğuk k ü rk ü m , kok u su z gü lüm.» D aha «doğru» o lduğu için değil, d ah a «güzel» o lduğu için etkili.
Böyle gerekli ve ö rn e k ş iir k i ta p la rı ç ık a rm a görevini b e n im seyen E Y ayınevini K utlar, yeni dizisini b ü tü n e d eb iy at m e ra k lı la rın a sa lık v eririm . Güzele, m ü kem m ele, T ü rk çe ’n in so n su z g ü zelliğine d o ğ ru şiirse l btf' yolcu lu k için... on liran ız yok m u?
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
