2
‘I I
KONUK YAZAR
SÖNMEZ TARGAN ~"f-
^
Türkiye İşçi Partisi ve
Belcice Boran
Türkiye’nin yüzyıla varan sınıf savaşımı ve bilim sel sosyalist devinmesinin en önemli kilometre taşlarından birisidir Türkiye İşçi Partisi (TİP). Özel likle 1961 Anayasası’nın sağladığı özgürlükçü de mokrasi ortamında, 1961 yılındaistanbul işçi Sen- dikalan Birliği’ne bağlı sendikacılarca kurulan TİP’in; Türkiye’de legal alanda kurulan ilk sosyalist parti olmamakla birlikte, içinde geniş ve etkin bir biçim de Türk aydınının da yer aldığı en yığınsal bir kit le partisi konumuna gelmeyi başarması, benzer lerinden ayıran temel özelliğidir.
9-10 Şubat 1964 günlerinde İzmir’de yapılan 1. Büyük Kongresi’nde izlencesine “sosyalizm" kav ramını da alan TİP, Ekim 1965’te yapılan milletve kili seçimlerinde, oyların yüzde 2.9’unu alarak, parlamentoya 15 milletvekili sokmayı başarıyor. Da ha sonra, Mayıs 1966 yılında yapılan senato se çimlerinde oy oranını yüzde 3.9’a çıkartabilmesi ne karşın, bu Meclis’e de bir senatör sokabiliyor.,
(Fatma Hikmet Işmen)
Türkiye’nin sendikal tarihinde, ilk kez sınıf ve kitle sendikacılığı temelinde, ekonomik, demokra tik hak ve özgürlükler için savaşım verecek bir sendikal örgütlenmeye TIP öncülük etmiştir. Nite kim kendi kuruluş tarihi olan 13 Şubat baz alına rak, 13 Şubat 1967’deTlP kökenli sendikacılar ta rafından DİSK kurulmuştur.
TİP’in kurulması, siyasal yaşamda etkin, yaygın ve kararlı bir savaşım vermesi sonucunda, sol ilk kez bir tabu ve marjinal bir düşünce olmaktan çık mış, toplumun geniş kesimleri hâlâ solu destek lemiyor bile olsalar, ülkenin ve dünyanın stratejik sorunları ne zaman tartışılıyor olsa, TİP’in ne gibi bir tavır alacağına ciddiyetle bakma gereği duy muşlardır. Ünlü bir sağ politikacı Ihsan Sabri Çağ-
layangil, “Biz geçmişte yapılan birçok gizli ant
laşmaları, TİP’in araştırmaları ve sorgulamalan so nucunda öğrendik” deme açıkyürekliliğini göster
miştir.
TİP, 60’lı yıllarda, sonradan kendisi gibi düşün mese bile birçok sol ve radikal görüş ve örgüte ana lık yaptı. Ama TİP’in 1961 yılındaki kuruluşundan, ikinci TİP olarak legal alanda kapatılışı olan 1980 yılına varana değin süren uzun yürüyüşler, ona analık eden Behice B oran’dan söz etmeden TİP’İ tam anlamıyla tanıyamayız.
29-31 Ekim 1970’te Ankara’da yapılan 4. Büyük Kongre’deTİP’in beşinci genel başkanlığına geti rilen Behice Boran’ın aslında tüm yaşamöyküsü bir savaşım anıtı gibidir. İsteseydi 1939 yılında do çent olarak geldiği Ankara Dil-Tarih-Coğrafya Fa kültesindeki kürsüsünde oturur, acılarla, hapislik lerle, sürgünlerle geçen çileli bir yaşam çekmez di.
Ama öyle yapmadı. Daha 1948 yılında siyasi gö rüşleri gerekçe gösterilerek üniversiteden ilişkisi ke sildi. 1950 yılında Barışseverler Cemiyeti’nin ku rucuları arasında yer aldı ve Menderes hükümeti nin Kore’ye asker göndermesine bir bildiriyle kar şı koyması üzerine 15 ay hapis cezasına mahkûm oldu.
Bu çileli yaşam TİP’te de kendisini bırakmadı. Sosyalizm savaşımının aynı zamanda bir parti sa vaşımı olduğunu her fırsatta vurgulayan Boran, 1965 seçimlerinde partisinin Urfa milletvekili ola-' rak TBM M ’ye girdi. 12 Mart 1971’de tutuklandı.- TİP, Anayasa Mahkemesinde açılan davada ka patıldı ve Boran 15 yıl hapse mahkûm edildi.
1974 affı ile serbest bırakılan Boran, 1 Mayıs 1975’te yeniden kurulan TİP’in genel başkanı ol du. 12 Eylül 1980 askersel darbeyle yeniden gö zaltına alınan Boran, daha sonra yurtdışına çıka rak siyasal yaşamını Avrupa’da sürdürdü. Asker sel yönetimin yurda dön çağrılarına uymadığı için, yurttaşlıktan çıkarıldı.
Yurtdışındaki siyasal etkinliklerini, Türkiye’deki bilimsel sosyalizmin bölünmüşlüğüne çözüm ara mada yoğunlaştırdı. Türkiye Komünist Partisi ve TİP’i Türkiye Birleşik Komünist Partisi adı altında birleştirme çabalarının sonuçlanmasından bir gün sonra, 10 Ekim 1987 günü Belçika’da öldü. Sos yalizmi söylem olarak bile dillerinden çıkartanlar, fiziki olarak aramızda bulunmayan Boran’ı düşün olarak yaşatmak, onun eğilmez savaşımcı gelene ğini sürdürmek istiyorlarsa, düşünmeleri., ama pek çok düşünmeleri gerekiyor. Düşünmeleri gereki yor, çünkü, Türk siyasal yaşamında bugün hâlâ ye ri doldurulamayan iki şey varsa biri Türkiye İşçi Par tisi, diğeri ise sadece TİP’in değil, Türk solunun da başöğretmenlerinden Behice Boran’dır.
