Manisa’da k›rsal bir bölgede kad›nlarda bel a¤r›s› s›kl›¤›;
ev iflleri ve di¤er faktörlerle iliflkisi
P›nar Erbay Dündar *, Beyhan Cengiz Özyurt *, Dilek Özmen **
SUMMARY
The prevalence of low back pain and its relationship with household jobs and other factors in a group of women in a rural area in Manisa
The aims of this cross-sectional study were to determine the prevalence of low back pain and to evaluate the effects of household jobs on low back pain in women living in a rural setting in Manisa. Study population is consisted of 302 women and cluster sampling is performed according to percentage of health center district populations. Participation ratio of this study was 89.1 %. Univariete and multivariete risk approach in 95% confidence interval and t test were performed in data analysis. Brief Disability Questionnaire was applied to the study group. Life time and point prevalence of low back pain were determined 79.2 % and 34.9 % of the study group. Low back pain risk in 95 % CI was higher in wrong posture during ironing, heavy load lifting, overweight/obesity and disability 2.2 (1.1-4.5), 4.5 (2.1-9.2), 3.8 (1.7-8.3) and 9.2 (4.3-19.7) times respectively. For preventive health measures it is necessary to apply ergonomic working conditions and to give appropriate postural habits to women.
Key words: Low back pain, prevalence, household jobs, ergonomy
ÖZET
Manisa’da k›rsal bir alanda yürütülen bu kesitsel araflt›rmada kad›nlar›nda bel a¤r›s› s›kl›¤› ve ev iflleri aras›ndaki iliflkiyi de¤erlendirmek amaçlanm›flt›r. Araflt›rma grubu 302 kifliden oluflmufl ve mahalle nüfuslar›na orant›l› küme örnekleme yöntemi kullan›lm›flt›r. Araflt›rman›n kat›l›m oran› % 89.1’dir. ‹statistiksel analizde t testi, % 95 güven aral›¤›nda tek de¤iflkenli ve çok de¤iflkenli risk analizi uygulanm›flt›r. Araflt›rma grubunda yeti yitimi düzeyleri K›sa Yeti Yitimi Anketi ile de¤erlendirilmifltir. Araflt›rma grubunda bel a¤r›s›n›n nokta ve yaflam boyu prevalans› % 34.9 ve % 79.2’dir. Ev ifllerinden ütü yapma s›ras›nda hatal› vücut postüründe çal›flman›n [2.2 (1.1-4.5)], yeti yitimi varl›¤›n›n [9.2 (4.3-19.7)], a¤›r yük tafl›man›n [4.5 (2.1-9.2)], ve kilolu/obez olan kad›nlar›n [3.8 (1.7-8.3)], bel a¤r›s› aç›s›ndan risk tafl›d›klar› saptanm›flt›r. Koruyucu sa¤l›k hizmetleri aç›s›ndan ev kad›nlar›nda ayn› zamanda çal›flma ortam› olan ev ifllerinin yap›lmas›nda uygun durufl al›flkanl›klar›n›n kazand›r›lmas› ve ergonomik çal›flma koflullar›n›n yaflama geçirilmesi gereklidir.
Anahtar kelimeler: Bel a¤r›s›, prevalans, ev iflleri, ergonomi
(*) Celal Bayar Üniversitesi, T›p Fakültesi, Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›
(**) Celal Bayar Üniversitesi, Sa¤l›k Yüksek Okulu, Halk Sa¤l›¤› Hemflireli¤i Bölümü
(*) Celal Bayar University, Faculty Of Medicine, Public Health Department (**) Celal Bayar University, School Of Health, Department Of Public Health Nursing Baflvuru adresi:
Yard. Doç. Dr. P›nar Erbay Dündar, Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi, Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Sa¤l›k Yüksek Okulu Binas›, 45020, Manisa
Tel: (0 236) 239 13 19 Faks: (0 236) 232 00 58 e-posta: p›narerbaydundar@yahoo.com
Correspondence to:
P›nar Erbay Dündar, Assis. Prof., Celal Bayar Üniversity Faculty of Medicine, Department of Public Health, Sa¤l›k Yüksek Okulu Binas›, 45020, Manisa, TURKEY
Tel: (+90 236) 239 13 19 Fax: (+90 236) 232 00 58 e-mail: p›narerbaydundar@yahoo.com
Girifl
Kas iskelet sistemi sorunlar› içinde bel a¤r›s› tüm kültürlerde ve etnik gruplarda en s›k görülen sa¤-l›k sorunudur (Erlich 2003, Woolf 2003). Geliflmifl ülkelerde yaflam boyu bel a¤r›s› prevalans› % 59-80 aras›nda de¤iflmektedir (Skovran 1994, Buch-binder 2001, Woolf 2003). Geliflmekte olan ülke-lerde ise sorunun boyutuna iliflkin bilgiler yeter-sizdir (WHO 2003). Ülkemizde sorunun yayg›nl›¤› ile ilgili Antalya’da yetiflkinlerde bel a¤r›s›n›n ya-flam boyu ve nokta prevalans› % 46.6 ve % 20.1 olarak belirtilmektedir (Gilgil 2005). Türk Eczac›-lar› Birli¤i’nin 15 ilde yapt›¤› a¤r› çal›flmas›nda en s›k görülen ikinci a¤r› yeri bel a¤r›s›d›r (Erdine 2001). Bel a¤r›lar›n›n ço¤u mekanik kökenli olup sadece basit bir travmatik hasarla de¤il, kötü pos-tür, hatal› vücut mekani¤i, zorlu yaflam ve çal›flma koflullar›, fleksibilite ve güç kayb› ile fiziksel zin-delikte genel azalma sonucunda ortaya ç›kar (Ke-tenci 1998). Bu nedenle, çal›flma çevresindeki stresler ve insanlar›n bu streslerle uyumunu konu edinen ergonomi bel a¤r›s›n›n geliflmesinde önem kazanmaktad›r. Ev ortam›ndaki ergonomik yeter-sizlikler, ev iflleri s›ras›nda belden bükülme, e¤ile-rek çal›flma, sa¤a sola bükülme, s›k kullan›lan malzemenin yüksekten al›nmas›, a¤›rl›k kald›rma, itme, çekme uygulamalar› önemli omurga sorun-lar› yaratabilir (Dündar 2004, Pala 2004). Ülkemiz-de ev ifllerini yaparken uygun olmayan vücut postürünün bel a¤r›s› ile aras›ndaki iliflkiyi incele-yen çal›flma yok denecek kadar azd›r.
Bu çal›flmada kad›nlarda bel a¤r›s› s›kl›¤› ve ev ifl-leri aras›ndaki iliflkiyi de¤erlendirmek amaçlan-m›flt›r.
Materyal ve Metot
Kesitsel tipteki bu araflt›rman›n evreni Manisa Mu-radiye Sa¤l›k Oca¤› Bölgesi’nde yaflayan 15-65 yafl grubunda evli 2800 kad›ndan oluflmaktad›r. Ör-nek büyüklü¤ü Epi ‹nfo Statcalc istatistik progra-m›nda P=0.50, örnekleme hatas› 0.07 al›narak, % 99 güven s›n›r›nda 302 olarak belirlenmifltir. Ça-l›flmada mahalle nüfuslar›na orant›l› küme örnek-leme yöntemi kullan›lm›flt›r. Her bir kümenin 10 haneden oluflmas›na karar verilmifl ve merkez mahallelerin nüfusuna göre 31 küme belirlenmifl-tir. Her bir küme için küme bafl› olacak hane sa¤-l›k oca¤› ev halk› tespit fifllerinden rasgele seçil-mifltir. Küme bafl› olan evlerden veri toplamaya bafllanm›fl, daha sonra üç ev atlanarak dördüncü eve gidilmifl, bu flekilde her bir kümede 10 ev ta-mamlan›ncaya kadar veri toplama ifllemine devam edilmifltir. Araflt›rma grubunu oluflturan 310 hane-den toplam 269 kad›na ulafl›lm›flt›r. ‹ki kez
gidil-mesine karfl›n evde bulunamayan kad›nlar araflt›r-maya al›nmam›fllard›r. Araflt›rman›n kat›l›m oran› % 89.1’dir. Araflt›rma Manisa Sa¤l›k Müdürlü¤ü’ne ba¤l› bir kurumda yürütülmüfl ve ilgili kurumdan onay al›nm›flt›r. Veriler, yap›land›r›lm›fl anket for-mu arac›l›¤›yla yüz yüze görüflme yöntemiyle Ey-lül-Ekim 2004 tarihleri aras›nda toplanm›fl, kad›n-lar›n boylar› 1 mm.’ye kadar hassas mezurayla ayakkab›s›z duvara dayal› olarak ölçülmüfl, vücut a¤›rl›klar› 100 gr’a kadar hassas tafl›nabilir baskül ile ölçülmüfl, vücut kitle indexleri (VK‹) hesaplan-m›fl, 25.0 ve üzeri kilolu/obez olarak tan›mlanm›fl-t›r. Anket formu sosyodemografik özellikler, bel a¤r›s› ve ev ifllerinin yap›l›fl biçimine iliflkin soru-lar ve k›sa yeti yetimi ölçe¤inden oluflmaktad›r. Kad›nlar›n ev ifllerini (süpürge, yer silme, çamafl›r y›kama, ütü yapma, eflya-a¤›rl›k kald›rma) yapar-ken s›kl›kla kulland›klar› pozisyon ile ilgili olarak hatal› ve do¤ru vücut postürünü, belirtilen görsel materyal kad›nlara gösterilerek, kendilerine uyan davran›fl sorulmufl ve verdikleri yan›tlara göre her bir ev ifli için do¤ru ve hatal› davran›fl özellikleri kaydedilmifltir. Kad›nlar›n günlük yaflamlar›nda ta-fl›d›klar› a¤›rl›k sorgulan›rken, evlerde bulunan 10 kg’l›k zeytinya¤› tenekeleri örnek olarak gösterile-rek, bu yükten daha a¤›r ya da hafif yük tafl›y›p tafl›mad›klar› sorulmufltur. Araflt›rma grubuna ‘K›-sa Yeti Yitimi Anketi’ uygulanm›flt›r. Bedensel ve sosyal yeti yitimini de¤erlendirmek üzere, Genel Sa¤l›k Taramas› K›sa Formu’ndaki (Stewart 1988) yeti yitimine iliflkin sorular temel al›narak geliflti-rilmifltir. Türkçe’ye çevrilmifl ve test-tekrar test gü-venilirlik çal›flmas› yap›lm›flt›r (Kaplan 1995). Do-kuz sorudan oluflan K›sa Yeti Yitimi Anketi’nin toplam puan› 22’dir ve fazla puana sahip olmak yeti yitiminin a¤›rl›¤›n› gösterir. 0-4 puan: (yeti yi-timi yok), 5-7 puan: (hafif), 8-12 puan: (orta), 13 ve üzeri puan: (a¤›r yeti yitimi) olarak kategorile-re ayr›l›r.
Veriler SPSS 10.0 istatistik paket program›nda de-¤erlendirilmifl, analizlerde t testi, % 95 güven ara-l›¤›nda (GA) tek de¤iflkenli ve çok de¤iflkenli risk analizi uygulanm›flt›r. Çok de¤iflkenli analizler lo-jistik regresyon analizi ile çözümlenmifltir.
Bulgular
Araflt›rma grubunun yafl ortalamas› 43.2±13.0 d›r. Kad›nlar›n % 74.0’› ilkö¤retim düzeyinde e¤itimli, % 94.1’i evli, % 99.6’s› ev kad›n›d›r (Tablo 1). Arafl-t›rma grubunda bel a¤r›s›n›n nokta prevalans› % 34.9 (% 95 GA 28.9- 40.9)’dur. Kad›nlar›n % 79.2 (% 95 GA 74.4- 84.0)’si yaflamlar› boyunca en az bir kez bel a¤r›s› yaflad›klar›n› ifade etmifllerdir. Bel a¤r›s›, kad›nlar›n 28.7’sinde ev kazas›/iflleri
so-nucu ortaya ç›km›flt›r. Kad›nlar›n bel a¤r›s› yafla-d›klar› dönemde sadece % 23.3’ünün sa¤l›k kuru-lufluna baflvurdu¤u belirlenmifltir (Tablo 2). Ya-flamlar› boyunca en az bir kez bel a¤r›s› sorunu yaflayan kad›nlar›n yafl ve gebelik say›s› ortalama-lar› bel a¤r›s› olmayan kad›nlardan yüksektir (p<0.05). Yaflam boyu bel a¤r›s› prevalans› ile ilifl-kili faktörlerin tek de¤iflkenli risk analizinde; e¤i-tim durumu ilkokul ve alt› olanlar›n 4.6, kilo-lu/obez olanlar›n 2.8 kat daha fazla bel a¤r›s› ya-flad›klar› belirlenmifltir. Ev ifllerinden sadece yer silme istatistiksel olarak anlaml›d›r. Yer silme dav-ran›fl› hatal› olan kad›nlarda, yaflam boyu bel a¤-r›s› yaflama riski 4.7 kat daha fazlad›r. Tafl›nan
a¤›rl›k sorguland›¤›nda; 11 kg ve üstü a¤›rl›k tafl›-yanlarda yaflam boyu bel a¤r›s› yaflama riski 3.2 kat daha fazla bulunmufltur (Tablo 3).
Araflt›rma s›ras›nda bel a¤r›s› yak›nmas› olan ka-d›nlar›n yafl ve gebelik say›s› ortalamalar›, bel a¤-r›s› olmayanlardan daha yüksektir (p<0.05). Arafl-t›rma s›ras›nda saptanan bel a¤r›s› riski; e¤itim du-rumu ilkokul ve alt› olanlarda 4.1, kilolu/obez ka-d›nlarda 2.5, yeti yitimi olanlarda 6.2, çamafl›r y›-kama davran›fl› hatal› olanlarda 3.4 kat, ütü yap-ma davran›fl› hatal› olanlarda 2.2 kat, ve 11 kg/
üs-Tablo 1. Araflt›rma grubunun sosyodemografik
özelliklere göre da¤›l›m› (n=269). Özellik ort±ss
Yafl 43.2±13.0
E¤itim durumu say› %
E¤itimsiz 53 19.7 ‹lkö¤retim 199 74.0 Lise ve üstü 17 6.3 Medeni durum Evli 253 94.1 Efli ölmüfl 16 5.9 Sa¤l›k güvencesi Yok 57 21.2 Var 212 78.8
Tablo 2. Bel a¤r›s› ve nedenlerine göre da¤›l›m›.
Say› %
Araflt›rma s›ras›nda bel a¤r›s› varl›¤› (n=269)
Var 94 34.9
Yok 175 65.1
Yaflam boyu bel a¤r›s› (n=269)
Var 213 79.2
Yok 56 20.8
A¤r›y› bafllatan neden (n=213)
Kendili¤inden 110 51.6
Ev kazas›/iflleri 63 29.6 Gebelik / menapoz 40 18.8 A¤r›ya yaklafl›m (n=213)
‹stirahat ederim 122 57.3 Sa¤l›k kurulufluna giderim 55 25.8
‹laç al›r›m 32 15.0
Bir fley yapmam 4 1.9
Tablo 3. Yaflam boyu bel a¤r›s›n›n ev iflleri ve di¤er özelliklere göre da¤›l›m›,
tek de¤iflkenli risk analizi, anlaml› de¤iflkenler.
Özellik Yaflam Boyu Bel A¤r›s›
Var (%) Yok (%) * OR(% 95 GA)
E¤itim durumu Ortaokul ve üstü (38) (ref) 52.6 47.4 1.0 ‹lkokul ve alt› (231) 83.5 16.5 4.6 (2.2-9.4) VK‹ Normal (101) (ref) 68.3 31.7 1.0 Kilolu/obez (168) 85.7 14.3 2.8 (1.5-5.1) Yer Silme Do¤ru (19) (ref) 47.4 52.6 1.0 Yanl›fl (239) 80.8 19.2 4.7 (1.8-12.1) Tafl›nan a¤›rl›k 10 kg./alt› (213) (ref) 76.1 23.9 1.0 11 kilo/üstü (56) 91.1 8.9 3.2 (1.2-8.5) Yafl (ort+ss) 45.9 + 12.2 34.7+12.4 p<0.05
Gebelik say›s› (ort+ss) 3.2+ 1.8 2.1+1.2 p<0.05
tü a¤›rl›k tafl›yanlarda 3.9 kat yüksektir (Tablo 4). Cam, yer silme ve süpürge gibi ev ifllerinde hatal› uygulamalar ile bel a¤r›s› aras›nda istatistiksel aç›-dan anlaml› iliflki bulunmam›flt›r.
Farkl› de¤iflkenlerin araflt›rma s›ras›nda saptanan bel a¤r›s› üzerindeki ba¤›ms›z risklerini de¤erlen-dirmek için lojistik regresyon modeli oluflturul-mufltur. Tek bafl›na etkili bulunan de¤iflkenler aras›ndaki korelasyonlar de¤erlendirilmifl, yüksek korelasyon gösteren de¤iflkenlerden, yaflam boyu bel a¤r›s› üzerinde daha etkili olanlar›n modele
al›nmas›na karar verilmifltir. Yafl, e¤itim durumu, VK‹, yeti yitimi, yer silme ve ütü yapma davran›-fl› ile yük tadavran›-fl›ma modele al›nan de¤iflkenlerdir. Analiz sonucunda yeti yitimi, VK‹, yük tafl›ma ve ev ifllerinden de ütü yapma modelde kalan anlam-l› de¤iflkenlerdir. Buna göre, yeti yitimi olan ka-d›nlar, 11kg/ve daha a¤›r yük tafl›yanlar, ütü yap-ma s›ras›nda hatal› davran›fl gösterenler ve kilo-lu/obez kad›nlar bel a¤r›s› aç›s›ndan risk tafl›mak-tad›rlar. Yafl›n artmas›, ilkokul ve alt› e¤itime sa-hip olma ve çamafl›r y›kama s›ras›nda hatal› dav-ran›fl tek de¤iflkenli risk analizinde anlaml› de¤ifl-kenler olmas›na karfl›n, çok de¤iflkenli risk anali-zinde istatistiksel aç›dan önemini kaybetmifltir (Tablo 5).
Tart›flma
Bat› Anadolu’da k›rsal bir bölgede ev kad›nlar›n-da yürütülen bu çal›flmakad›nlar›n-da bel a¤r›s› nokta ve ya-flam boyu prevalans› % 34.9 ve % 79.2 ile dikkat çekici düzeydedir. Antalya’da kentsel alanda yürü-tülen araflt›rmada ise nokta ve yaflam boyu bel a¤-r›s› prevalans› % 20.1 ve % 46.6 ile daha düflük dü-zeyde belirlenmifl, kad›n olman›n ve ev kad›n-lar›n›n bel a¤r›s› s›kl›¤› ile iliflkili de¤iflkenler oldu-¤u belirtilmifltir (Gilgil 2005). Belçika, ‹ngiltere,
Tablo 4. Araflt›rma s›ras›ndaki bel a¤r›s›n›n ev iflleri ve di¤er özelliklere göre da¤›l›m›,
tek de¤iflkenli risk analizi, anlaml› de¤iflkenler.
Özellik Araflt›rma s›ras›nda bel a¤r›s›
Var (%) Yok (%) OR (% 95 GA)*
E¤itim durumu ‹lkokul ve alt› (231) 38.5 61.5 4.1 (1.6-10.9) Ortaokul ve üstü (38)(ref) 13.2 86.8 1.0 VKI Normal (101)(ref) 22.8 77.2 1.0 Kilolu/obez (168) 42.3 57.7 2.5 (1.4-4.3) Çamafl›r y›kama Do¤ru (234)(ref) 31.6 68.4 1.0 Hatal› (18) 61.1 38.9 3.4 (1.3-9.1) Ütü yapma Do¤ru (163)(ref) 27.0 73.0 1.0 Hatal› (93) 45.2 54.8 2.2 (1.3-3.8)
Tafl›nan yükün a¤›rl›¤›
10 kg./alt› (213)(ref) 28.2 71.8 1.0 11 kg./üstü (56) 60.7 39.3 3.9 (2.1-7.3) Yeti yitimi Var (84) 64.3 35.7 1.0 Yok (178) (ref) 22.5 77.5 6.2 (3.5-10.9) Yafl (ort+sd) 46.1 + 11.9 41.7+13.4 p<0.05
Gebelik say›s› (ort+sd) 3.6+ 2.0 2.6+1.5 p<0.05 * Odds Ratio (% 95 Güven Aral›¤›)
Tablo 5. Araflt›rma s›ras›nda bel a¤r›s› ile ilgili
de¤iflkenler, çok de¤iflkenli analiz sonucu.
Özellik OR (% GA)**
Yafl 0.1 (0.9-1.1)
E¤itim (ilkokul ve alt›) 2.4 (0.7-8.3)
Yeti yitimi (var) 9.2 (4.3-19.7)*
Çamafl›r y›kama (hatal›) 3.6 (0.9-13.4)
VKI (kilolu/obez) 3.8 (1.7-8.3)*
Ütü yapma (hatal›) 2.2 (1.1-4.5)*
Yük tafl›ma (11 kg/fazla) 4.5 (2.1-9.2)* * p<0.05
Norveç gibi geliflmifl ülkelerde bel a¤r›s›n›n ya-flam boyu prevalans› % 59-80, nokta prevalans› % 21-39.7 aras›nda de¤iflmektedir (Skovron 1994, Waxman 1998, Ihlabaek 2002). Geliflmekte olan ülkelerde k›rsal bölgelerde yap›lan çal›flmalarda ise bel a¤r›s› nokta prevalans› % 2.9 ile % 15.0 dü-zeylerindedir (Darmawan 1992, Dans 1997, Faro-oqi 1998, Hoa 2003, Dai 2003). K›rsal alanda ev kad›nlar›nda yürütülen bu çal›flmada % 34.9 ile bel a¤r›s›n›n nokta prevalans› geliflmekte olan ülkeler-den daha yüksektir.
Ev kad›nlar›nda bel a¤r›s› ile ev iflleri yap›l›rken do¤ru ve hatal› uygulamalar› aras›ndaki iliflkiler araflt›r›ld›¤›nda; yer silme, çamafl›r y›kama ve ütü yapma s›ras›ndaki hatal› uygulamalar›n bel a¤r›s› ile iliflkili oldu¤u görülmüfltür. Yaflam boyu bel a¤r›s› prevalans›nda yer silmede hatal› davranan kad›nlarda riskin 4.7 kat artm›fl oldu¤u, nokta pre-valansta ise ütü yapma ve çamafl›r y›kama s›ras›n-da hatal› s›ras›n-davranan kad›nlars›ras›n-da bel a¤r›s› riskinin 2.2 ve 3.4 kat artm›fl oldu¤u belirlenmifltir. Tafl›nan yükün a¤›rl›¤› da hem yaflam boyu hem de nok-ta bel a¤r›s› prevalans›nda isnok-tatistiksel olarak an-laml› bir de¤iflkendir. Ev kad›nlar›nda ev ifllerinin yap›l›fl biçimi ile bel a¤r›s› iliflkisine dair çal›flma azd›r. Ancak Antalya’da yap›lan çal›flmada tüm ifl kollar› sorguland›¤›nda, ev kad›nlar› dolay›s›yla ev iflleri, bel a¤r›s› riskini 2.82 kat artt›ran ve çok de-¤iflkenli analizde modelde kalan tek ifl kolu ol-mufltur (Gilgil 2005). ‹ngiltere’de yap›lan çal›flma-da çal›flma-da ev iflleri ve beden gücüne çal›flma-dayal› ifllerde ça-l›flma ile bel a¤r›s› aras›ndaki iliflkinin istatistiksel aç›dan anlaml› oldu¤u belirtilmektedir (Walsh 1992, Croft 1994). Uzun süre oturma ya da ayakta durmaya dayal› çal›flma biçimleri ile bel a¤r›s› s›k-l›¤› aras›ndaki iliflkiler tart›flmal›d›r (Natvig 2002, Erlich 2003, Hartvigsen 2003). Araflt›rmada kad›n-lara otururken bel bölgesini destekleyen bir yast›k kullan›p kullanmad›klar› sorulmufl, ancak bel böl-gesinin desteklenmesi ile bel a¤r›s› aras›nda ya-flam boyu ve nokta bel a¤r›s› s›kl›¤›nda istatistik-sel aç›dan anlaml› bir iliflki bulunmam›flt›r. Multi-parite ve obezite de bel a¤r›s›nda etkili de¤iflken-lerdir. Gebelik boyunca mekanik stres, bel e¤imi-nin distorsiyonu nedeniyle intervertebral instabi-lite ve lumbar disk zedelenmesi riskinin artt›¤›, bel a¤r›s› olan kad›nlar›n gebelik say›s› ortalamalar›-n›n bu sorunu yaflamayan kad›nlardan daha yük-sek oldu¤u belirtilmektedir. (Heliövaara 1989, Er-lich 2003). Araflt›rmada yaflam boyu ve araflt›rma s›ras›nda bel a¤r›s› olan kad›nlar›n gebelik say›s› ortalamalar› bel a¤r›s› yak›nmas› olmayan kad›n-lardan istatistiksel olarak anlaml› biçimde yüksek-tir. Araflt›rmada VK‹ yaflam boyu ve araflt›rma
s›-ras›ndaki bel a¤r›s› s›kl›¤›nda anlaml› bir de¤ifl-kendir. Araflt›rma s›ras›nda bel a¤r›s›nda etkili olan tüm de¤iflkenlerin incelendi¤i çok de¤iflken-li risk anade¤iflken-lizinde kilolu/obez kad›nlarda bel a¤r›s› riski 3.8 kat daha yüksektir. Obezite ve bel a¤r›s› iliflkisi konusu tart›flmal›d›r (Leboeuf 2000, Flam-me 2005). Baz› yay›nlarda obezite ile bel a¤r›s› aras›nda iliflki bulunmazken (Garzillo 1994, Han 1997, Yip 2001, Power 2001, Tsuritani 2002) di-¤erlerinde iliflkili bulunmufltur (Leboeuf 1999, Le-boeuf 2000, Vindigni 2005). Di¤er yandan ileri yaflla birlikte obezite ve fizik aktivite eksikli¤inin bir yaflam biçimi olarak bel a¤r›s› prevalans›n› art-t›rd›¤› belirtilmektedir (Woolf 2003,Dunn 2004). Psikososyal faktörler, yeti yitimi ve ifl doyumu da bel a¤r›s› ile iliflkili risk faktörleridir (Valat 1997, Dunn 2004, Walker 2004). Araflt›rmada fiziksel, ruhsal ve sosyal alandaki k›s›tl›l›¤› de¤erlendiren yeti yitimi ölçe¤ine göre; yeti yitimi olan kad›nla-r›n bel a¤r›s› riski, yeti yitimi olmayanlara göre 9.2 kat yüksektir. Yeti yitimi ve bel a¤r›s›n›n birbirle-rinin hem nedeni hem de sonucu olabilece¤i be-lirtilmektedir (Hurwitz 2003). Ayr›ca eriflkin popu-lasyonda kas iskelet sistemi hastal›klar›n›n fonksi-yonel k›s›tl›l›¤a en çok neden olan ve yeti yitimi ile yaflanan y›llar› artt›ran hastal›k grubu oldu¤u bilinmektedir (Woolf 2003).
Sonuç olarak k›rsal alanda ev kad›nlar›nda yürü-tülen araflt›rmada bel a¤r›s›n›n yaflam boyu ve nokta prevalans› % 79.2 ve % 34.9 ile yüksek dü-zeyde belirlenmifltir. Ev ifllerinden ütü yapma s›ra-s›nda hatal› vücut postüründe çal›flman›n, yeti yi-timi varl›¤›n›n, a¤›r yük tafl›man›n ve kilolu/obez olan kad›nlar›n bel a¤r›s› aç›s›ndan risk tafl›d›klar› saptanm›flt›r. Bel a¤r›s›n›n ev kad›nlar›nda yayg›n bir sorun olmas› yan› s›ra, bu sorunu yaflayan ka-d›nlar›n sadece % 25.8’inin sa¤l›k kurulufluna bafl-vurmas› dikkat çekici bir bulgudur. Koruyucu sa¤-l›k hizmetleri aç›s›ndan kad›nlara ev ifllerini yapar-ken bel sa¤l›¤›n› korumada uygun durufl al›flkan-l›klar›n›n kazand›r›lmas› ve ev kad›nlar›nda ayn› zamanda çal›flma ortam› olan ev ifllerinin yap›lma-s›nda ergonomik çal›flma koflullar›n›n yaflama ge-çirilmesi gereklidir.
Kaynaklar
Buchbinder R, Jolley D, Wyatt M: Population based intervention to change back pain beliefs and disability: three part evaluation. Br Med J 2001; 322: 1516-1520.
Croft PR, Rigby AS: Socioeconomic influences on back problems in the community in Britain. J Epidemiol Community Health 1992; 46: 227-230.
Dai SM, Han XH, Zhao DB, Shi YO, Liu Y, Meng JM: Prevalance of rheumatic symptoms, rheumatoid arthritis, ankylosing spondylitis and gout in Shangai, China: a COPCORD study. J Rheumatol 2003; 30: 2245-2251.
Dans LF, Tankeh-Torres S, Amante CM, Penserga EG: The prevalence of rheumatic diseases in a Filipino urban population: a WHO-ILAR COPCORD study. J Rheumatol 1997; 24: 1814-1819. Darmawan J, Valkenburg HA, Muirden KD, Wigley RD:
Epidemiology of rheumatic diseases in rural and urban populations in Indonesia:a World Health Organization League Against Rheumatism COPCORD Study, stage 1, phase 2. Ann Rheum Dis 1992; 51: 525-528.
Dunn KM, Croft PR: Epidemiology and natural history of low back pain. Eura Medicophys 2004; 40: 9-13.
Dündar PE, Güler Ç: Ev ve Ergonomi. Güler Ç., Sa¤l›k Boyutuyla Ergonomi. Ankara, Palme Yay›nc›l›k, 2004: 483-497.
Erdine S, Hamzao¤lu O, Özkan Ö, Balta E, Domaç M: Türkiye’de eriflkinlerin a¤r› prevalans›. A¤r› 2001; 14: 22-30.
Erlich GE: Back pain. J Rheumatol 2003; 30: 26-31.
Farooqi A, Gibson T: Prevalence of the major rheumatic disorders in the adult population of North Pakistan. Br J Rheumatol 1998; 37: 491-495.
Flamme C: Obesity and low back pain biology, biomechanics and epidemiology. Orthopade 2005; 34: 652-657.
Garzillo MJ, Garzillo TA: Does obesity cause low back pain? J Manupulative Physiol Ther 1994; 17: 601-604.
Gilgil E, Kaçar C, Bütün B, Tuncer T, Urhan S, Yildirim Ç, Sünbüloglu G, Arikan V, Tekeeoglu I, Öksüz M, Dündar Ü: Prevalence of low back pain in a developing urban setting. Spine 2005; 30: 1093-1098.
Han TS, Schouten JS, Lean ME, Seidell JC: The prevalence of low back pain and associations with body fatness, fat distribution and height. Int J Obes Relat Metab Disor 1997; 21: 600-607. Hartvigsen J, Kyvik KO, Leboeuf-Y de C, Lings S, Bakketeig L:
Ambiguous relation between physical workload and low back pain:in a twin control study. Occup Environ Med 2003; 60: 109-114.
Heliövaara M: Risk Factors for low back pain and sciatica. Ann Med 1989; 21: 257-264.
Hurwitz EL, Morgenstern H, Yu F: Cross-sectional and longitudinal accociations of low-back pain and related disability with psychological distress among patients enrolled in the UCLA Low -Back Pain Study. J Clin Epidemiol 2003; 56: 463-471.
Ihlabaeck C, Eriksen HR, Ursin H: Prevalence of subjective health compliants in Norway. Scand J Public Health 2002; 30: 20-29.
Kaplan ‹: Yar›-k›rsal bir sa¤l›k oca¤›na baflvuran hastalarda ruhsal bozukluklar›n yeti yitimi ile iliflkisi.Türk Psikiyatri Dergisi 1995; 6: 169-179.
Ketenci A: Akut bel a¤r›lar›nda tedavi yaklafl›mlar›. Türkiye Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Dergisi 1998; 44: 3.
Leboeuf-Y de C: Body weight and low back pain.A systematic literature review of 56 journal articles reporting on 65 epidemiologic studies. Spine 2000; 25: 226-237.
Natvig B, Picavet HS: The epidemiology of soft tissue rheumatism. Best Pract Res Clin Rheumatol 2002; 16: 777-793.
Pala K, Vaizo¤lu S, Güler Ç: Durufl ve a¤›rl›k kald›rma. Güler Ç, Sa¤l›k Boyutuyla Ergonomi. Ankara, Palme Yay›nc›l›k, 2004: 483-497.255-290
Power C, Frank J, Hertzman C, Schiorhout G, Li L: Predictors of low back pain onset in a prospective British study.Am J Public Health 2001; 91: 1671-1678.
Skovron ML, Szpalski M, Nordin M, Melot C, Cukier D: Sociocultural factors and back pain: a population-based study in Belgian adults. Spine 1994; 19: 129-137.
Stewart AL, Hays RD, Ware JEJ: The MOS short-form general health survey: reliability and validity in a patient populatrion. Med Care 1988; 26: 724-735
Tsuritani I, Honda R, Noborisaka Y, Ishida M, Ishizaki M: Impact of obesity on musculosketal pain and diffuculty of daily movements in Japanese middle-aged women. Maturitas 2002; 42: 23-30. Valat JP, Goupille P, Vedore V: Low back pain:risk factors for
chronicity. Rev Rheum Engl Ed 1997; 64: 189-194.
Vindigni D, Walker BF, Jamison JR, Da Costa C, Parkinson L: Low back pain risk factors in a large rural Australian Aboriginal Community. An opportunity of managing co-morbidities?. Chiropr Osteopat 2005; 13: 21.
Walsh K, Cruddas M, Coggon: Low back pain in eight areas of Britain. J Epidemiol Community Health 1992; 46: 227-230. Walker BF, Muller R, Grant WD: Low back pain in Australian
adults.prevalence and associated disability. J manupulative Physiol Ther 2004; 27: 238-244.
Waxman R, Tennant A, Helliwell P: Community survey of factors associated with consultation for low back pain. Br Med J 1998; 318: 1564-1567.
Woolf AD, Pfleger B: Burden of major musculusketal conditions. Bulletin of the World Health Organization 2003; 81: 646-656. World Health Organization: The burden of musculoskeletal
conditions at the start of the new millennium: Report of a WHO Scientific Group( WHO technical Report Series. Geneva, 2003. Yip YB, Ho SC, Chan SG: Tall stature, overweight and the prevalence
of low back pain in Chinese middle-aged women. Int J Obes Relat metab Disord 2001;2 5: 887-892.
