Kronik bel a¤r›s›nda etiyoloji
Mehmet Z. KIRALP, Engin ÇAKAR, Hakan O⁄UZHAN, Hasan DURSUN
ÖZET
Endüstiyel toplumlarda insanlar›n % 75’i ömürlerinin her- hangi bir döneminde en az bir kere bel a¤r›s› çekerler ve bun- lar›n % 10’unda kronik bel a¤r›s› geliflir. Kronik bel a¤r›s›
toplum sa¤l›¤›n› tehtid eden önemli bir sorundur. Ayr›ca yap›- lan sa¤l›k harcamalar› ve ifl gücü kayb› göz önüne al›nd›¤›n- da maliyetinin çok yüksek oldu¤u da aç›kt›r. Bu çal›flmada, hastaneye bel a¤r›s› flikayeti ile baflvuran hastalarda kronik bel a¤r›s›n›n etiyolojik nedenleri incelendi. Kronik bel a¤r›- s›nda altta yatabilecek etiyolojik nedenlerin günümüz flartlar›
ve imkanlar›yla de¤erlendirilmesi ile elde edilen sonuçlar ya- y›mlanm›fl olup, konunun güncel tutulmas› aç›s›ndan faydal›
olaca¤› düflünüldü.
Anahtar kelimeler:Kronik bel a¤r›s›, etiyoloji
SUMMARY
Etiology in choronic back pain
In industrial countries, % 75 of the adults suffer from low back pain at anytime in their life, and % 10 of them progress to chronic phase. Chronic low back pain is an important problem for public health. However, health expenses and lost work days cost very much to the countries. In this study, the etiologic causes of the chronic low back pain are examined from the data obtained from outpatient records. The causes of chronic low back pain are evaluated with recent technologies and we thought that its worth to publish.
Key words:Chronic low back pain, etiologic causes
GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi FTR Klini¤i
Endüstriyel toplumlarda insanlar›n % 75’i ömürlerinin herhangi bir döneminde en az bir kere bel a¤r›s› çek- mektedir. Bu olgular›n % 90’› 12 hafta veya daha k›sa süre içinde iyileflir, % 10’unda ise kronik bel a¤r›s› ge- liflir(1). Günümüzde genelde 3 ay› geçen bel a¤r›s› kro- nik bel a¤r›s› olarak kabul edilir (2-4). Bel a¤r›s›, endüst- riyel toplumlarda doktora baflvurma nhedenlerinin en s›k 6’s›ndan biridir, a¤r› nedenli baflvurularda ise bafl a¤r›s›ndan sonra 2. s›rada yer al›r (5-7) ve 45 yafl alt›n- dakilerde en s›k fonksiyonel yetersizlik nedenidir (1,8,9). Bel a¤r›s›, sa¤l›k harcamalar›nda çok önemli bir yer tu- tar. Kronik fonksiyonel yetersizli¤in de en baflta gelen nedenlerinden biri olup, büyük ifl gücü ve ifl günü ka- y›plar›na sebep olur (2,5,10).
Bel a¤r›s› bir tan› de¤ildir, çok çeflitli etiyolojik nedeni (dejeneratif, romatolojik, infeksiyoz, tümöral, travma) olabilen bir semptomdur (8,11,12). Günümüzde her ne kadar çok geliflmifl inceleme teknikleri ve cihazlar› ge- lifltirilmifl olsa da, bel a¤r›s›n›n etiyolojisini ayd›nlat- mak her zaman mümkün olmayabilir ve tedavi için ge- nelde ampirik yaklafl›mlar uygulanmaktad›r (13).
Bel a¤r›s›n›n etiyolojik nedenini tan›da fizik muayene- nin yeri vazgeçilmezdir. Akut bel a¤r›s› olan olgularda, e¤er hastada infeksiyöz, tümöral, travmatik, ilerleyici nörolojik kay›p ile seyreden bir neden düflündüren bul- gu yok ise, ço¤u zaman iyi bir anamnez ve fizik muaye- ne yeterli olabilmektedir. Fakat, kronik bel a¤r›s› olgu- lar›nda bunun yan›nda uygun endikasyona göre direkt radyografi, bilgisayarl› tomografi (BT), manyetik rezo- nans görüntüleme (MRG) ve sintigrafiden yararlanmak gerekir. Bu araflt›rmalara ra¤men günümüzde halen bir- çok olguda bel a¤r›s›n›n nedeni bulunamamaktad›r (13-16). Kronik bel a¤r›s›n›n çok say›da kayna¤› bulunur ve bu- nun a盤a ç›kart›lmas› uygun ve baflar›l› bir tedavinin temelini oluflturur. Bel a¤r›s›n›n mekanik, inflamatuar, infeksiyöz, tümöral nedenler ile fraktür ve iç organlar- dan yans›yan a¤r›lar gibi tüm nedenleri ay›rt edilmelidir
(2,5,17).
MATERYAL ve METOD
Bu çal›flma, GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Servisi poliklini¤ine Nisan ile Eylül 2003 tarihleri aras›nda bel a¤r›s› flikayeti ile baflvurup, kronik bel a¤r›s› tan›s› alm›fl olan 389 hastay› kapsayan retrospektif bir
KL‹N‹K ARAfiTIRMA Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon
Göztepe T›p Dergisi 20: 46-48, 2005
46
ISSN 1300-526X
çal›flmad›r. Bel a¤r›s› flikayeti ile baflvuran hastalardan akut ve subakut bel a¤r›s› olan hastalar ile 15 yafl alt› çocuklar çal›fl- maya dahil edilmedi.
Kronik bel a¤r›s› flikayeti olan hastalarda etiyolojiyi ayd›nlat- mak için klinik ve laboratuvar teknikler kombine edilerek kul- lan›ld›. Hastalar›n hepsinin ayr›nt›l› anamnez ve fizik muaye- ne kay›tlar› incelendi. Her hastan›n tam kan tetkiki, sedimen- tasyon, CRP, RF tetkikleri ve lumbosakral AP/L radyografile- ri mevcuttu. Bunlara ek olarak, gerekli görülen hastalarda uy- gun endikasyona göre BT, MRG ve/veya sintigrafi uygulan- m›flt›. Kronik bel a¤r›s› olan hastalarda inflamatuvar, infeksi- yöz, tümöral, dejeneratif, konjenital ve metabolik nedenli olanlar›n ay›r›c› tan›lar› yap›ld›ktan sonra, mekanik bel a¤r›s›
oldu¤u düflünülen fakat nedeni tespit edilemeyen olgulara Özgül Olmayan Kronik Mekanik Bel A¤r›s› teflhisi konmufl- tur.
BULGULAR
Yafllar› 15 ila 65 aras› olan 389 hastaya kronik bel a¤r›- s› tan›s› kondu. Bu hastalar›n 208’i bayan, 181’i erkek olup, bayan ve erkek hastalar aras› yafl ortalamalar›nda istatiksel olarak anlaml› bir fark yoktu ve genel yafl or- talamas› 37.77/y›l idi.
Tüm olgular›n etiyolojik yönden de¤erlendirilmesi Tablo 1’dedir. Belirtilen istatistiklerde dikkat çekti¤i gi- bi, hastalar›n büyük ço¤unlu¤unda disk hernisi ve oste- oartroz tan›s› kondu. Bir hastada da sinir k›l›f› tümörü tespit edildi.
TARTIfiMA
Akut bel a¤r›s› çok s›k rastlanan bir flikayettir. Olgula- r›n ço¤unda etiyoloji belli de¤ildir, fakat yumuflak doku
kökenli oldu¤u kabul edilir. Semptomlar genellikle ken- dili¤inden geçer. Hastalar›n % 70’i 2-4 haftada, % 90’›
3 ayda asemptomatik olur. % 10 kadar hastada kronik bel a¤r›s› geliflir (12). Kronik bel a¤r›s› kas iskelet siste- mi hastal›klar›nda en s›k nedendir. Cinsiyet ve yaflla ya- k›n iliflkisi olup kad›nlarda daha s›k görülür ve yaflla birliktre risk artar (18).
Kronik bel a¤r›s›nda etyolojiyi araflt›rmak için birçok çal›flma yap›lm›flt›r: Lazaro ve ark.’na göre hastalar›n ço¤unda hiçbir neden bulunamay›p, tan› olarak özgül olmayan kronik bel a¤r›s› veya rejyonel a¤r› ad› kon- maktad›r. Çal›flmalar›nda kronik bel a¤r›s› nedeni ola- rak hastalar›n % 4’ünde kompresyon fraktürü, % 3’ün- de spondilolistezis, % 0.7’sinde habaset, % 0.3’ünde ankilozan spondilit, % 0.1’inde vertebral osteomiyelit teespit etmifllerdir (19). Djais ve Kalim, Endonezya’da Dr. Saiful Anwar Hastanesinde, 15 yafl alt› çocuklar›n hariç tutuldu¤u 1 y›ll›k hasta takip kay›tlar›na göre kro- nik bel a¤r›s› nedenlerini flöyle s›ralam›fllard›r; % 35 kas spazm›, % 26.5 spondiloz, % 3.97 spondilolistezis,
% 11.2 disk hernisi, % 6.62 spinal stenoz, % 9.27 stabil olmayan lumbosakral eklem, % 2.65 spondilit, % 1.32 osteoporoz ve % 2.65 di¤erleri (8). Mijiyawa ve ark., Togo’da 10 y›ll›k süre içersinde bel a¤r›s› ile hastaneye baflvuran 3204 hastan›n kay›tlar›n› incelemifller. Hasta- lar›n % 95.32’sinde dejeneratif spinal hastal›k, % 2.47’sinde spinal infeksiyon, % 1.37’sinde spondiloart- ropati ve % 0.84’ünde tümör tan›s› konmufl (20). Cerraho¤lu ve ark.’lar›, bel a¤r›s› flikayeti ile müracaat eden, ayaktan ya da yatarak tedavi gören, radyolojik, tomografik ve laboratuvar yöntemleriyle de¤erlendiri- len 347 olguyu etiyolojik da¤›l›m ve disk patolojisi yö- nünden de¤erlendirmifller. Tüm olgular›n etiyolojik yönden de¤erlendirilmesinde; disk hernisi % 30.83, spondiloz ve akkiz spinal stenoz % 20.46, konjenital anomali % 6.05, fibromyalji, akut ve kronik lomber travma % 8.35, osteoporoz % 4.89, ankilozan spondilit
% 1.72, spondilozis ve spondilolistezis % 4.03, di¤er sakroileitler % 0.86, infeksiyöz nedenler % 2.01 ve di-
¤erleri % 20.74 olarak tespit edilmifltir (21).
Transisyonel vertebra, mekanik bel a¤r›s› nedenlerin- den biri olarak kabul edilir ve toplumda görülme oran›
% 4-15 olarak bildirilmektedir (22). Dai, 184 sa¤l›kl› ki- fli ile 276 kronik bel a¤r›l› hastada transisyonel vertebra oran›n› s›ras›yla % 15.8 ve % 35.1 olarak tespit etmifltir
(23). Taflkaynatan ve ark., subakut ve kronik bel a¤r›s›
say›s›Olgu
212 (% 54.49)
110 (% 28.27)
36 (% 9.25)
10 (% 2.57)
12 (% 3.08)
4 (% 1.02)
4 (% 1.02)
1 (% 0.25) Özgül olmayan kro-
nik mekanik bel a¤r›s›
Disk hernisi Osteoartrit Spondilolistezis Sacroiliitis Spina Bifida Okkülta
Transisyonel vertebra malignite
Erkek
96 (% 24.6)
54 (% 13.8)
12 (% 3.0)
4 (% 1.0)
10 (% 2.5)
2 (% 0.5)
2 (% 0.5)
1 (% 0.2)
Bayan
116 (% 29.8)
56 (% 14.3)
24 (% 6.16)
6 (% 1.5)
2 (% 0.5)
2 (% 0.5)
2 (% 0.5)
0 (% 0)
Ortalama Yafl 34,8 36,8 52,4 61,3 32,6 43,4 22,3 50 Tablo 1. Kronik bel a¤r›s›nda etyoloji.
M.Z. K›ralp ve ark., Kronik bel a¤r›s›nda etiyoloji
47
olan 881 hastan›n % 5.4’ünde transisyonel vertebra, % 4.3’ünde spina bifida okkülta, % 0.2’sinde her ikisinin birlikte oldu¤unu tespit etmifllerdir (24).
SONUÇ
Kronik bel a¤r›s›n› etiyolojik yönden araflt›ran birçok çal›flma yap›lm›flt›r. Bununla birlikte, endüstrileflmenin yayg›nlaflmas› ile ifl ve yaflam koflullar›n›n günden güne de¤iflmesi, ayn› zamanda modern t›pta hastal›klar›n ta- n›s›ndaki teknolojik geliflmelerin günden güne yeni ufuklar açmas› göz önünde bulunduruldu¤unda, bu tür çal›flmalar›n devaml› yap›lmas›n›n ve gündelik t›p prati-
¤imizin kay›tlara geçirilmesinin önemi göz ard› edile- mez.
Bu çal›flma retrospektif bir çal›flma olup, bel a¤r›s› ne- deniyle hastaneye baflvuran hastalar› kapsamaktad›r, bunun için elde edilen sonuçlar toplumun genelini yan- s›tmayabilir. Bununla birlikte, kronik bel a¤r›s›nda altta yatabilecek etiyolojik nedenlerin günümüz flartlar› ve imkanlar›yla de¤erlendirilmesi ile elde edilen sonuçlar yay›mlanm›fl olup, konunun güncel tutulmas› aç›s›ndan faydal› olaca¤› kanaatindeyiz.
KAYNAKLAR
1. Stuart MW, Stanley AH, Andrew JC: Rehabilitation of the Pati- ent with Spinal Pain: DeLisa JA (Ed), Rehabilitation Medicine Prin- ciples and Practice. Philadelphia, Lippincott-Raven 1998, 1423-1452.
2. Y›d›z EÖ: Bel A¤r›s›: Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y (Ed), Fiziksel T›p Ve Rahabilitasyon, Günefl Kitabevi 2000;1465-1483.
3. Polantin BP: The fuctional restoration approach to chronic low back pain, The Journal of Musculosceletal Medicine1990; 17-30.
4. Teasel WR, Harth M: Functinal restoration, Spine 21(7):844-847, 1996.
5. Mehrsheed S, Bahram M: Low Back Pain and Disorders of the Lumbar Spine: Braddom RL (Ed), Physical Medicine & Rehabilitati-
on. Philadelphia, WB Saunders Co 2000, 853-890.
6. Feuerstein M, Steven CM, Grant DH: National trends in nonope- rative care for nonspecific back pain, The Spine Journal 4:56-63, 2004.
7. Cherry D, Burt C, Woodell D: Natinal Ambulatory Medical Care Survey: 1999 summary, Division of Healthcare Statistics 2001; 322 . 8. Djais N, Kal›m H: Profile of patients with low back pain in Dr Sa- iful Anwar Hospital, Malang, Indonesia, APLAR Journal of rheuma- tology 5:11-16, 2002.
9. Andersson GBJ: Epidemiological features of chronic low back pain, Lancet 354:581-5, 1999.
10. Kraus LE, Stoddard S, Gilmartin D: Chartbook on disability in theUS. Washington DC: National ‹nstitute of Disability and aaReha- bilitation Research, US Department of Education, 1996.
11. Roach KE, Brown MD, Albin RD et al: The sensitivity and spe- sifity of pain response to activity and position in categorizing patients with low back pain: Phys Ther 77:730-8, 1997.
12. Levine DB, Leipzig JM: The Painful back, McCarty DJ, Koop- man WJ (Ed): Athritis and Allied Conditions, 1993, 12. Ed, pp, 1583- 99.13. Klein GK et al: Biochemical injection treatment for discogenic low back pain: a pilot study: The Spine Journal 3:220-226, 2003.
14. Humphrets SC, Eck JC, Hodges SD: Neuroimaging in low back pain: Am Fam Physician. 65(11):2299-06, 2002.
15. Willenbrink HJ, Struck K: Radiological and electrodiagnostic methods in the diagnosis of chronic pain syndroms: chronic low back pain: Schmerz 12:212-22, 1998.
16. Herzog RJ et al: MRI: use in patients with low back pain or radicular pain: The Spine Journal 3:6S-10S, 2003.
17. Laros GS: Differantial Diagnosisof low back pain, Mayer TG, Mooney V, Gatchel RJ (Ed): Contemporary and Coservative Care for Painful Spinal Disorders, Lea&Febiger, Philadelphia, 1991, S.122-130.
18. Praemer A, Furnes S, Rice DP: Musculosceletal Conditions in the US: AAUS, Rosement, 1992.
19. Lazaro L, Quinet RJ: Loz back pain: how to make diagnosesin the older patient. Geriatrics 49:48-53, 1994.
20. Mijiyawa M et al: Low back pain in hospital outpatients in Lome (Togo): Joint Bone Spine 67:533-8, 2000.
21. Cerraho¤lu L, fienel K, Altay Z, Ayd›n M: Bel a¤r›l› vakalarda etyolojik ve tomografik de¤erlendirme sonuçlar›: Türkiye Fiziksel T›p Ve Rehabilitasyon Dergisi 17(4):191-196, 1993.
22. Baysal Ö, Baysal T, Altay Z, Fidan F: Transizyonel vertebra tipleri ile disk dejenerasyonunun iliflkisi: Ege Fiz T›p Reh Der 7(1- 2): 45-49, 2001.
23. Dai L: Lumbosacral transitional vertebra and low back pain: Bull Hosp Jt Dis 58(4):191, 1999.
24. Taflkaynatan M, ‹zci Y, Dursun H, Hazneci B, Özgül A, Kal- yon T: Mekanik Bel a¤r›s›nda konjenital lumbosakral malformasyon- lar›n klinik önemi:19. Ulusal Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Kong- resi, Program Bildiri ve Özetleri: P-156, S.120.
Göztepe T›p Dergisi 20: 46-48, 2005
48
