KAR/ZARAR İLE İLGİLİ MUHASEBE KAYITLARI

Yukarıda da bahsedildiği üzere, işletmenin belli bir dönem boyunca elde ettiği sonuç ticari kar veya zarar, diğer adı ile bilanço karı veya bilanço zararıdır.

Diğer bir ifadeyle, hiçbir vergi kaygısı olmadan, işletmenin mali tablolarına bakanlar tarafından, işletmenin durumunun net olarak görülebilmesi yegane amaç olmalıdır. Kanunen kabul edilmeyen giderler, vergiye tabi olmayan gelirler, geçmiş yıl mali zararları gibi vergi ile ilgili takiplerin ise bahsettiğimiz gibi Nazım Hesaplarda yapılması gerekir113_.

Şimdi ise genişletilmiş bir örnek ile yapılması gereken muhasebe kayıtları üzerinde duracağız;

2010 yılında kurulan şirketin ticari zararı: 80,00 TL., KKEG de: 10,00 TL.’dir. Bu durumda mali zarar: 70,00 TL’dir. 2009 yılı sonunda yapılacak kayıtlar:

31.12.2010 692 Dönem Net Karı veya Zararı 80,00

690 Dönem Karı veya Zararı 80,00

31.12.2010 591 Dönem Net Zararı 80,00

692 Dönem Net Karı veya Zararı 80,00

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (KKEG) ile ilgili yıl içinde herhangi bir kayıt yapılmadı ise;

31.12.2010

950 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 10,00

951 Matraha Eklenecek Tutarlar Alacaklı Hs 10,00

şeklinde bir kayıt yapılması hatta 950 numaralı hesabın alt detaylarında KKEG’lerin detaylarının da gösterilmesinde fayda vardır.

Dönemde mali zarar olduğundan kurumlar vergisine tabi şirketler için vergi hesaplanmamıştır. Ve bir sonraki yıla devreden cari yıl mali zararı 70,00 TL’dir. Gelir Tablosuna ve bilançoya baktığımızda dönem net zararı 80,00 TL olarak gözükmektedir. 2010 yılı başında ise dönem net zararının geçmiş yıllar zararına aktarım kaydı aşağıdaki gibi yapılacaktır:

01.01.2010 580 Geçmiş Yıllar Zararları 80,00

591 Dönem Net Zararı 80,00

2009 yılı kurumlar vergisi beyannamesi verildiğinde beyanname üzerinde gelecek yıla devreden cari yıl zararı 70,00 TL olarak gözükecektir. Ve kurumlar vergisi beyannamesi verildiğinde;

25.04.2010

952 Geçmiş Yıl Mali Zararları (2009 yılı zararı) 70,00

953 Matrahtan İndirilecek Tutarlar Alacaklı Hs. 70,00

şeklinde bir kayıt yapılacaktır. Beyanname üzerinde ilaveler bölümünde gösterilen 10,00 TL KKEG için önceden kullandığımız 950 ve 951 numaralı hesapların ise ters kayıtla kapatılması gerekir.

2010 yılı faaliyetleri sonucunda ise Ticari Kar: 160,00 TL, kanunen kabul edilmeyen giderler: 10,00 TL, geçmiş yıl zararları: 70,00 TL, Mali Kar: 100,00 TL, Kurumlar Vergisi: 20,00 TL, olduğunu varsayalım. Yıl sonu muhasebe kayıtları:

31.12.2010 690 Dönem Karı veya Zararı 160,00

691 Dönem Karı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş. 20,00 692 Dönem Net Karı veya Zararı 140,00 31.12.2010

691 Dönem Karı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş. 20,00

370 Dönem Karı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Karş. 20,00

31.12.2010

692 Dönem Net Karı veya Zararı 140,00

590 Dönem Net Karı 140,00

193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar hesabında rakam var ise 370 numaralı hesapta yer alan tutarı aşmayan kısım 371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabına borç kaydedilir. Aşan tutar var ise 193 numaralı

hesapta bırakılır114_{. Verginin hesaplandığı mali kar rakamı 100,00 TL iken gelir}

tablosuna ve bilançoya baktığımızda dönem net karı 140,00 TL olarak gözükmektedir. 2011 yılı başında ise yapılacak kayıt:

01.01.2011 590 Dönem Net Karı 140,00

570 Geçmiş Yıllar Karları 140,00

şeklinde olmalıdır.

2010 yılı kurumlar vergisi beyannamesi verildiğinde 370 ve 371 numaralı hesaplar karşılaştırılarak kapatılır. 370 numaralı hesap daha büyükse ilave ödenecek vergi 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alınır. 193 numaralı hesapta kalan bakiye var ise 136 Diğer Çeşitli Alacaklar hesabına alınmalı ve vergi dairesinden mahsuben veya nakden iadesi istenmelidir. Takip eden yılda iade istenmeyen tutar kalırsa ileriki yıllarda bu tutar iade istenemeyeceğinden 681 Önceki Dönem Gider ve Zararlar hesabına alınmak zorunda kalınır. Beyanname üzerinde indirim konusu yapılan ve nazım hesaplarda takip edilen geçmiş yıl mali zararları da aynı KKEG’ deki uygulamada olduğu gibi 952 ve 953 numaralı hesaplar karşılaştırılarak kapatılmalıdır.

Yukarıda verilerden hareketle 2010 yılı kar ile sonuçlandığından, öncelikle 140,00 TL olan bu kardan, geçmiş yıl zararı olan 80,00 TL’nin düşülmesi gereklidir. Daha sonra şirketin nev’ine göre yedek ayrılması ve kar dağıtımı gibi işlemler gerçekleştirilir. İlgili yılın kar durumundan geçmiş yıllarının mahsubu kaydı ise şu şekilde olacaktır:

30.04.2011 570 Geçmiş Yıllar Karları 80,00

580 Geçmiş Yıllar Zararları 80,00

114 _{Bülent FIÇICI, “Sermaye Şirketlerinde Kar/Zarar İle İlgili Muhasebe Kayıtları, Yasal Yedek}

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK VERGİ HUKUKU AÇISINDAN TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞTE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Birinci ve ikinci bölümde aktarıldığı üzere, aslında kavramlar ve bu kavramların oluşumuna katkı sağlayan unsurlar gerek kanunların lafzından gerekse kanun koyucunun bu kuralları oluşturmadaki amacından açık bir şekilde anlaşılmaktadır. Öncelikle ticari kar, vergi kaygısı olmadan hiç vergi ödenmeyecekmiş gibi TDHP çerçevesinde muhasebe bilgi kullanıcılarının ihtiyaçlarını karşılayacak ölçüde oluşturulacak, daha sonradan, ikinci planda, vergi mevzuatı dikkate alınarak kamu gücüne verilmesi gereken vergi miktarı, mali kar’ın tespitiyle vergi matrahı tayin edilerek ilgili vergi oranları da dikkate alınarak hesaplanmış olacaktır.

Uygulamada ise ticari kardan mali kara geçiş işlemleri ile ilgili iki önemli husus daha ziyade problem; Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde Ticari Bilançodan Kurumlar Vergisi Matrahına Geçiş Tablosunun muhteviyatı ve nasıl oluşturulması gerektiğine ilişkin ve 4 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinin uygulanmasına ilişkin olmaktadır.

Şimdi aşağıda bu temel problemler üzerinde durulacak ve bu problemleri giderici çözüm önerilerinden bahsedilecektir.

3.1. TİCARİ BİLANÇODAN KURUMLAR VERGİSİ MATRAHINA GEÇİŞ BİLANÇOSUNA İLİŞKİN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Kanunen indirimi kabul edilen ve edilmeyen giderler ilgili kanun madde ve hükümlerinde açıkça yazılı olmasına rağmen, özellikle bazı bentlerin uygulamasında tereddütlü ve yoruma açık olan hükümlerle karşılaşılabilmektedir. Örneğin GVK’nun 41. maddesinin 1 numaralı bendinde yer alan ve vergi kanunlarınca mali karın tespitinde ticari kardan indirim konusu yapılabilen genel giderlere ilişkin örnekler sayıldıktan sonra “ve benzeri” ibaresi eklenerek yoruma açık bir hüküm oluşturulmuştur. Kanun maddelerinin yeterince açık olmamasından kaynaklanan yorum ihtiyacını doğurucu problemler “mali kar” ın tespitini güçleştirebilmekte ve de zaman zaman Hazineyi vergi kaybına uğratabilmektedir.

Bu ve diğer uygulamaya ilişkin problemlerin önüne geçebilmek adına yukarıda konun bütününde açıklanan hususları açıklayıcı ve somutlaştırıcı nitelikte olan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne göre çıkarılmış ticari bilançodan hareketle Kurumlar Vergisi matrahına geçiş bilançosuna değinilecek ve ardından çözüm önerisi sunulacaktır.

3.1.1. MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ’NE GÖRE