Yurtiçi Ticaret

Türkiye’de iller arası ticaretten aldığı pay açısından, 2016 GBS kayıtlarına göre, İstanbul, Ankara ve İzmir ilk üç sırada yer almakta, bu illeri Kocaeli, Bursa ve Gaziantep illeri izlemektedir. İller arası ticaretin yarıya yakını İstanbul ilince gerçekleştirilmektedir.

Tablo 86: İllerin İller Arası Ticaretteki Payları - İlk 15 İl (2016, İl/Türkiye, Yüzde)

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemi verilerinden kendi hesaplamalarımız.

Kayseri iller arası ticaret büyüklüğü sıralamasında; satışlarda, alışlarda ve ticaret hacminde (satışlar + alışlar) 13’üncü sırada yer almaktadır.

153 Kayseri’nin İç Ticareti ve Diğer İllerle Ticareti

Kayseri’nin 2016 yılında illere göre ticaret hacmi (satışlar + alışlar) aşağıda tablodaki gibi gerçekleşmiştir (İllerin payları iller arası ticaretteki toplam tutara göredir).

Tablo 87: Kayseri’nin İllere Göre Ticaret Hacmi (2016, Milyon TL)

İller İl Ticaret Hacmi %

Kayseri 31.809 44,37

İstanbul 18.060 25,19

Ankara 4.389 6,12

İzmir 1.512 2,11

Bursa 1.097 1,53

Adana 1.080 1,51

Konya 1.049 1,46

Gaziantep 1.023 1,43

Kocaeli 1.009 1,41

Kahramanmaraş 788 1,10

Hatay 770 1,07

Diğer iller 9.100 12,69

Toplam 71.685 100,00

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi

Kayseri’nin iller arası ticaretinde 2016 yılında %44,4 ile ilk sırayı il içi ticaret almış, İstanbul ile ticareti ise %25,2 düzeyinde olmuştur. İl’in komşu illeri (Adana, Kahramanmaraş, Sivas, Yozgat, Nevşehir ve Niğde) ile ticaret hacmi toplam ticaret hacminin %5,1’ini oluşturmaktadır.

Grafik 42: Kayseri İli Ticaret Hacminin İllere Göre Dağılımı (2016, Yüzde)

154

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi

Kayseri ilinin iller arası ticaret hacminin (71,7 milyar TL) %47,4’ü mal ve hizmet satışlarından (34 milyar TL), %52,6’sı mal ve hizmet alışlarından (37,7 milyar TL) oluşmaktadır. Başka bir anlatımla Kayseri’nin iller arası ticaret hacmine katkısının özelliği; geriye doğru bağlantısının (diğer illerden girdi ve nihai mal/hizmet talebinin), ileriye doğru bağlantısından (diğer illere girdi ve mal/hizmet arzından) yüksek olmasıdır. İller arası ticaret verilerine göre Türkiye’de kişi başına ticaret hacmi 82.418 TL iken, Kayseri 52.749 TL ile 81 il arasında 12’nci sıradadır.

155 Grafik 43: Kayseri’nin İllere Göre Ticaret Hacmi

(2016 Yılı)

156 Aşağıdaki tablo illerin iller arası ticarette toplam satışlarının toplam alışlarından yüzde kaç fazla/az olduğunu göstermektedir.

Tablo 88: İllerin Ticaret Dengesi (2016, Milyon TL)

Sıra İller Toplam Satış Toplam Alış Satışlar-Alışlar (Satışlar-Alışlar)/Alışlar (%)

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemi verilerinden kendi hesaplamalarımız.

Tablodan izleneceği gibi satışların alışlardan oransal farkı sıralamasında ilk üç sırada yer alan il Kocaeli, İzmir ve Zonguldak’tır. Kayseri ise %9,9 açık ile 81 il arasında 20’nci sırada yer almıştır.

Kayseri’nin 2016 yılında illere göre mal/hizmet satışları ve toplam satışın illere göre yüzde dağılımı aşağıda tabloda verilmektedir.

157 Tablo 89: Kayseri’nin İllere Göre Mal ve Hizmet Satışları

(2016, Milyon TL)

Alıcı İller Satışlar %

Kayseri 15.904 46,80

İstanbul 6.849 20,16

Ankara 2.207 6,49

İzmir 704 2,07

Konya 637 1,87

Adana 554 1,63

Gaziantep 488 1,44

Bursa 485 1,43

Kahramanmaraş 433 1,27

Samsun 372 1,10

Nevşehir 361 1,06

Sivas 333 0,98

Diğer iller 4.653 13,69

Toplam 33.980 100,00

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi

İl satışlarında en yüksek payı %46,8 ile il içi satışlar almakta, bunu %20,2 ile İstanbul, %6,5 ile Ankara, %2,1, %1,9 ile Konya izlemektedir. Kayseri’nin il dışı satışları (Kayseri içi satışlar hariç) iller arası toplam satışlarının %53,2’sidir. Kayseri’nin il içi satışları ve komşu illere satışları toplamı (sırasıyla Kayseri, Adana, Kahramanmaraş, Nevşehir, Sivas, Yozgat ve Niğde) toplam satışlarının %53’ü oranındadır. İller arası ticarette Türkiye genelinde kişi başına satış tutarı 41.109 TL iken, İl’de 25.004 TL’dir.

Grafik 44: Kayseri Mal ve Hizmet Satışlarının İllere Göre Dağılımı (2016, Yüzde)

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi

158 Kayseri’nin 2016 yılında illere göre alışları ve toplam alışın illere göre yüzde dağılımı aşağıda tabloda verilmektedir.

Tablo 90: Kayseri İllere Göre Mal ve Hizmet Alışları (2016 Yılı)

Satıcı İller Alışlar %

Kayseri 15.904 42,18

İstanbul 11.211 29,73

Ankara 2.182 5,79

İzmir 808 2,14

Kocaeli 741 1,97

Bursa 611 1,62

Hatay 565 1,50

Gaziantep 535 1,42

Adana 526 1,40

Konya 412 1,09

Mersin 361 0,96

Diğer iller 3.848 10,21

Toplam 37.705 100,00

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi

İl alışlarında en yüksek payı %42,2 ile İl içi alışlar almakta, bunu %29,7 ile İstanbul, %5,8 ile Ankara, %2,1 ile İzmir izlemektedir. Kayseri’nin il dışı alışları (Kayseri içi alışlar hariç)

%57,8’dir. Kayseri’nin il içinden ve komşu illerden alışları toplamı (sırasıyla Kayseri, Adana, Kahramanmaraş, Nevşehir, Sivas, Yozgat ve Niğde) toplam alışlarının %57,8 oranındadır. İller arası ticarette Türkiye genelinde kişi başına alışlar tutarı 41.209 TL iken İl’de 27.745 TL’dir.

Grafik 45: Kayseri Mal ve Hizmet Alışlarının İllere Göre dağılımı (2016, Yüzde)

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi

159 Kayseri Ticaretinde İl Yoğunlaşması (2016 Yılı)

İl’in mal/hizmet sattığı iller ve mal/hizmet satın aldığı illerle ticari yoğunlaşma düzeyleri illerin Kayseri ile ticaretindeki başatlık ve büyüklük özelliği dikkate alınarak analiz edilmiştir.

Kayseri’nin mal ve hizmet satışlarında; Kayseri’nin i iline satışı / Kayseri’nin toplam satışı >

1/81 ise i ilinin başatlık özelliği gösterdiği, Kayseri’nin i iline satışı / i ilinin toplam alışları 1 >

81 ise i ilinin büyüklük özelliği gösterdiği,

Kayseri’nin mal ve hizmet alışlarında; Kayseri’nin i ilinden mal/hizmet alışı / Kayseri’nin toplam alışları > 1/81 ise i ilinin başatlık özelliği gösterdiği, Kayseri’nin i ilinden mal ve hizmet alışı / i ilinin toplam satışları 1 > 81 ise i ilinin büyüklük özelliği gösterdiği kabul edilmiştir.

Özetle başatlık özelliği i ilinin Kayseri için önemini, büyüklük özelliği ise Kayseri’nin i ili açısından önemini göstermektedir.

Aşağıdaki tabloda ilk sütun Kayseri’nin illere göre mal/hizmet satışlarını, ikinci sütun ise illerin tüm illerden toplam alışlarını göstermektedir. Örnek olarak Kayseri Adana’ya 554 milyon TL mal/hizmet satışı gerçekleştirmektedir. Adana’nın tüm illerden toplam alışları 52.191 milyon TL’dir. Kayseri’nin Adana’daki pazar payı %1,06 (554/52.191), Kayseri’nin Adana’ya yaptığı satışların Kayseri toplam satışlarındaki ağırlığı ise %1,63’tür (554/33.980).

160 Tablo 91: Kayseri Mal/Hizmet Satışları ve İl Bazında Ticari Yoğunlaşma

(2016, Milyon TL)

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemi verilerinden kendi hesaplamalarımız.

Tabloya göre Kayseri satışlarında il yoğunlaşması açısından hem başatlık hem de büyüklük özelliği gösteren iller Kayseri ve Kahramanmaraş’tır. İstanbul, Ankara ve İzmir sadece başatlık özelliği nedeniyle, Nevşehir, Kırşehir ve Yozgat ise sadece büyüklük özelliği nedeniyle öne çıkan ilk üç il arasında yer almaktadır. Başatlık özelliği gösteren illerin gelişmiş büyük iller olduğu, büyüklük özelliği gösteren illerin ise daha çok Kayseri ile komşu iller olduğu dikkat çekmektedir.

Bu sonuç dış ticareti açıklamakta da kullanılan çekim teorisini doğrular niteliktedir; bu teoriye göre her madde diğer maddenin uzaklıkla ters, hacimle doğru orantılı çekim alanındadır.

161 Kayseri’nin mal/hizmet alışlarında il yoğunlaşması ise aşağıdaki tablodaki gibidir. Tabloda ilk sütun Kayseri’nin iller itibarıyla mal/hizmet alışlarını, ikinci sütun ise bütün illerin i ilinden yaptığı alışların toplamını göstermektedir. Örnek olarak Kayseri Adana’dan 526 milyon TL mal/hizmet alışı gerçekleştirmektedir. Adana’nın tüm illere yaptığı toplam satış ise 48.736 milyon TL’dir. Kayseri’nin Adana’dan alışlarının toplam alışlarına oranı (526/33.980) %1,40, Kayserinin Adana’dan alışlarının toplam Adana satışlarına oranı ise (526/48.736) %1,08’dir.

Tablo 92: Kayseri Mal/Hizmet Alışları ve İl Bazında Ticari Yoğunlaşma (2016, Milyon TL)

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemi ve kendi hesaplamalarımız.

Tabloya göre Kayseri alışlarında il yoğunlaşması açısından hem başatlık hem de büyüklük özelliği gösteren iller Kayseri ve Hatay’dır. Nevşehir, Kırşehir ve Yozgat sadece büyüklük özelliği nedeniyle, İstanbul, Ankara ve İzmir ise sadece başatlık özelliği nedeniyle öne çıkan iller arasında yer almaktadır.

162 Toplam Talebin İl İçinden Karşılanma Oranı

İller arası ticarette il toplam talebinin (il toplam alışları) il içinden karşılanma oranları aşağıda verilmektedir (Oranın yüksekliği; illerin mal ve hizmet talebini karşılamada kendi kendilerine yeterliliklerinin yüksek olduğunu, oranın düşüklüğü; illerin diğer illerden mal ve hizmet alışlarına daha bağımlı olduğunu ifade etmektedir).

Tablo 93: Toplam Talebin İl İçinden Karşılanma Oranı - İlk ve Son 10 İl (2015, Yüzde) görülmektedir. Kayseri ise toplam talebinin %42,2’sini il içinden karşılayabilmekte ve iller arasında 7’nci sırada yer almaktadır.

Kayseri İller Arası Ticaretinde İllerin Arz/Talep Büyüklüğü ve Uzaklığının Etkisi

Kayseri’nin ticaret yaptığı illerle ticaret büyüklünün açıklayıcısı olabilecek değişkenlerin illerin toplam talep ve arzının büyüklüğünün göstergesi olarak GSYH (ya da nüfus) ve Kayseri’nin ticaret yaptığı ile olan uzaklığı olduğu düşünülmektedir. Bu düşünceden hareketle İl’in diğer illere satışları, diğer illerden alışları ve diğer illerle ticaret hacmi ile illerin GSYH’leri, nüfusları ve uzaklıkları arasındaki korelasyon hesaplanmıştır. Aşağıdaki tablo bu değişkenler arasındaki korelasyonu vermektedir.

163 Tablo 94: Kayseri’nin İller Arası Ticareti, Ticaret Yaptığı İllerin Nüfusları, GSYH’leri ve Uzaklıkları Arasındaki

Korelasyon

Satışlar Alışlar Ticaret Hacmi

Doğrusal

Nüfus 0,4201 0,5749 0,5049

GSYH 0,4151 0,5830 0,5068

Uzaklık -0,2420 -0,1861 -0,2137

Logaritmik

Nüfus 0,8092 0,8093 0,8235

GSYH 0,8189 0,8394 0,8427

Uzaklık -0,4030 -0,3586 -0,3871

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi ve KGM verilerinden hareketle kendi hesaplamamız.

Beklendiği gibi Kayseri’nin iller arası ticareti ile bu illere uzaklıkları arasına negatif bir korelasyon vardır. Ancak Kayseri’nin illerle ticareti ile illerin nüfus büyüklükleri ve GSYH’leri arasındaki korelasyon daha yüksektir. Değişkenlerin logaritmik değerleri korelasyonu yükseltmektedir. Ticaret hacmi ile uzaklık arasında doğrusal korelasyon -0,2137 iken, logaritmaları alındığında korelasyon -0,3871, ticaret hacmi ile illerin GSYH’si arasındaki doğrusal korelasyon 0,5068 iken, logaritmik korelasyon 0,8427 olmaktadır.

Sonuç olarak Kayseri’nin diğer illerle ticaretinde talep/arz merkezlerinin hacimsel büyüklüklerinin belirleyici olduğu söylenebilir.

2.3.4.2. Dış Ticaret

Kayseri dış ticaretinde 2006-2016 döneminde 2012 yılına kadar dış ticaret dengesi negatifken, bu yıldan sonra fazla vermeye başlamıştır. Başka bir deyişle il net ihracatının il GSYH’sine katkısı bu yıldan sonra pozitif olmuştur. 2016 yılında 1.527 milyon USD ihracat, 1.460 milyon ithalat gerçekleştiren Kayseri 67 milyon USD dış ticaret fazlası vermiştir.

164 Grafik 46: Kayseri’nin Dış Ticaret ve Dış Ticaret Dengesi

(2006-2016, Bin USD)

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri

2.3.4.2.1. İhracat

İllerin ihracat miktarını belirleyen en önemli faktör imalat sanayinin ildeki büyüklüğüdür.

Hem Türkiye ihracatında hem de illerin ihracatında, ürün kompozisyonunun hemen hemen tamamı imalat sanayi sektörleri ürünlerinden oluşmaktadır. 2016 yılı Kayseri ihracatının

%95’i imalat sanayiinden gerçekleştirilmiştir.

İl İhracatının İl GSYH’sine Oranı

İhracatın bir ilin ekonomisinde öneminin diğer illerle ve yıllar itibarıyla karşılaştırılabilir olabilmesi için en uygun göstergelerden birisi ihracat/GSYH oranıdır. Bu oran, ihracat GSYH’nin (nihai talebin) bir unsuru olduğundan aynı zamanda ihracatın GSYH’ye katkısının da göstergesi olacaktır.

İl ihracatının GSYH’ye oranı 2014 yılı itibarıyla Kayseri’de %13,6 olarak gerçekleşmiştir. Aynı oran TR72 Bölgesi’nde %9, Türkiye genelinde ise %16,9’dur. İhracat/GSYH oranı iller itibarıyla sıralandığında Kayseri ili 13’üncü sıradadır. İlk üç sırada yer alan iller ise Gaziantep (%41,5), İstanbul (%28,8) ve Hakkâri’dir (%26,6).

165 Aşağıdaki tablodan 2004-2014 dönemindeki Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye için ihracat/GSYH oranları görülebilir.

Tablo 95: İhracatın Gayrisafi Yurtiçi Hasılaya Oranı (2004-2014, Yüzde)

Yıllar Kayseri TR72 Türkiye

2004 10,9 6,6 15,7

2005 9,4 5,9 14,7

2006 9,2 5,8 15,6

2007 9,7 6,3 15,8

2008 9,9 6,3 17,0

2009 10,5 6,5 15,8

2010 10,5 6,5 14,7

2011 12,1 7,6 16,2

2012 12,3 8,0 17,5

2013 12,5 8,1 16,0

2014 13,6 9,0 16,9

Kaynak: TÜİK verilerinden hareketle kendi hesaplamamız Not: TÜİK’de İllerin GSYH verileri 2014 yılına kadardır.

Tablo incelendiğinde Kayseri’de ihracat/GSYH oranının 2014 yılında %10,9 iken 2006 yılında

%9,2’ye kadar düştüğü, ancak ilerleyen yıllarda artarak 2014 yılında %13,6 seviyesine yükseldiği görülmektedir. Türkiye’de ise aynı dönem %15,7’den %16,9’a yükselmiştir. Sonuç olarak ihracatın Kayseri ekonomisine katkısının artış hızı Türkiye genelinin üzerinde olmuştur.

Grafik 47: İhracatın Gayrisafi Yurtiçi Hasılaya Oranının Gelişimi (2004-2014, 2004=100)

166 İl’in Yıllara Göre İhracatı

İl’in, TR72 Bölgesi’nin ve Türkiye’nin 2006-2016 dönemindeki ihracatı aşağıdaki gibidir.

Tablo 96: Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye’nin Yıllara Göre İhracatı (2006-2016, Bin USD)

Yıllar Kayseri TR72 Türkiye Kayseri/TR72

(%)

Kayseri ihracatındaki artış eğilimi Türkiye ortalamasının üzerindedir. İhracat 2016 yılında 2006 yılına göre Kayseri’de %103, TR72 Bölgesi’nde %108, Türkiye genelinde ise %66,6 oranında artış göstermiştir. Bununla birlikte Türkiye genelinde ihracat 2016 yılında 2014 yılına göre %9,6 azalmasına karşılık, Kayseri’de %19 oranında bir azalış olduğu dikkati çekmektedir. Kayseri ihracatının Türkiye ortalamasına göre daha hızlı arttığı ancak aşağı doğru hareketlere daha fazla tepki verdiği söylenebilir.

İl ihracatının Türkiye ihracatına oranı 2006 yılında %0,88 iken%2014 yılında %1,2’ye kadar yükselmiş, 2016 yılında %1,1’e, 2016 yılında ise %1,07’ye gerilemiştir.

167 Grafik 48: Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye’nin Yıllara Göre İhracatı

(2006-2016, 2006=100)

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri

İl’in Sektörlere Göre İhracatı

İl’in temel sektörler (tarım, madencilik, imalat sanayi, hizmetler) itibarıyla ihracatı izleyen tablodaki gibidir.

Tablo 97: Kayseri’nin Temel Sektörlere Göre İhracatı (2006-2016, Bin USD)

Yıllar Tarım Madencilik İmalat sanayi Hizmetler Toplam

2006 8.988 25.722 715.514 1.437 751.660

2007 5.639 62.894 907.649 1.363 977.544

2008 11.971 46.058 1.061.432 2.704 1.122.165

2009 7.984 35.755 917.736 2.844 964.320

2010 12.303 77.993 1.071.643 2.378 1.164.317

2011 25.475 82.553 1.356.902 4.471 1.469.400

2012 27.504 71.495 1.478.838 4.573 1.582.410

2013 32.463 72.976 1.655.674 4.779 1.765.892

2014 32.553 97.022 1.748.331 6.901 1.884.807

2015 18.619 47.084 1.512.094 5.506 1.583.302

2016 23.704 52.024 1.445.227 6.208 1.527.163

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri

2016 yılı ihracatının %94,6’sı imalat sanayiinden, %3,4’ü madencilik sektöründen, %1,6’sı tarım sektöründen, %0,4’ü ise hizmetler sektöründen gerçekleştirilmiştir.

168 Kayseri’nin ISIC revize 3, 2’nci düzeyde sektörlere göre 2006, 2011, 2016 yılı ihracatları, bu sektörlerin Kayseri ihracatı içindeki oranı ve Türkiye içindeki payları aşağıdaki gibidir (Bu çalışmada ISIC Revize 3, 2’nci düzey adları sektör, 3’üncü düzey adları faaliyet, 4’üncü düzey adları ise ürün/ürün grubu sözcükleri ile anılacaktır).

Tablo 98: Kayseri’nin Sektörlere Göre İhracatı (2006, 2011 ve 2016, Bin USD)

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Sektörel ihracatların Kayseri ihracatındaki büyüklüğüne bakıldığında, 2016 yılında %24,3 ile 36-mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler sektörünün en yüksek paya sahip olduğu, bu sektörü %20,8 ile 17-tekstil ürünleri sektörünün, %15 ile 29-makine ve teçhizat (başka yerde sınıflandırılmamış) izlediği dikkat çekmektedir. Sektörlere, ildeki büyüklüğünün

Faaliyet Adı (ISIC Rev.3) 2006 2011 2016 Yüzde,

19-Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı 347 66 1.069 0,1 0,1

20-Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) 4.767 27.993 33.108 2,2 4,9

26-Metalik olmayan diğer mineral ürünler 13.472 18.972 24.003 1,6 0,7

27-Ana metal sanayi 55.155 102.825 74.431 4,9 0,4

28-Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 49.559 140.229 136.859 9,0 2,2 29-Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 75.845 170.530 229.260 15,0 2,0

30-Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 190 43 89 0,0 0,1

31-Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazlar 56.986 138.044 119.807 7,8 2,3 32-Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları 225 74 183 0,0 0,0

33-Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat 521 3.835 6.603 0,4 0,8

34-Motorlu kara taşıtı ve römorklar 1.746 3.710 15.383 1,0 0,1

35-Diğer ulaşım araçları 230 2.448 394 0,0 0,0

36-Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler 171.800 314.601 371.354 24,3 5,6

51-Atık ve hurdalar 1.437 4.471 6.208 0,4 1,5

Diğer Faaliyetler 1.131 1 0 0,0 0,0

Toplam 751.660 1.469.400 1.527.163 100,0 1,1

169 Türkiye ihracatı içindeki payı açısından bakıldığında ise yine 36-mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler sektörünün %5,6 ile ilk sırda olduğu, bu sektörü %5,1 ile 13-metal cevherleri sektörünün, %4,9 ile ise 20-ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) sektörünün izlediği gözlenmektedir.

Aşağıdaki tabloda, 2016 yılında, ISIC Revize 3, 4’üncü düzeyde seçilmiş ürünlerin Kayseri ve Türkiye İhracatları, ürün ihracatının ilgili Türkiye ürün ihracatına oranı, ürünün toplam Kayseri ihracatına oranı ve ürün ihracatının göreli büyüklüğü (ürünün Kayseri ihracatındaki payı / Türkiye ihracatındaki payı) verilmektedir. Tabloda aşağıdaki özelliklerden en azından birini sağlayan ürünler yer almaktadır.

1- Başatlık; Ürünün Kayseri ihracatı / Türkiye İhracatı > (1/81)*100 (81, Türkiye’deki il sayısıdır.)

2- Büyüklük; Ürünün Kayseri ihracatı / Toplam Kayseri ihracatı > (1/143)*100 (143, 2016 yılında Türkiye’de ihracata konu olan ISIC Revize 3, 4’üncü düzeyde ürün sayısıdır) 3- Uzmanlık; Ürünün Kayseri ihracatındaki payı / Türkiye ihracatındaki payı > 1

170 Tablo 99: Kayseri’nin Ürünlere Göre İhracatı - ISIC Revize 3, 4’üncü Düzey

(2016 Yılı)

ISIC Adı Kayseri Türkiye Başatlık

(%)

Büyüklük

(%) Uzmanlık

3610-Mobilya 367.837 2.141.351 24,09 17,18 16,03

1711-Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil 210.886 4.131.335 13,81 5,10 4,76

2930-Başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri 177.009 4.168.295 11,59 4,25 3,96

3130-İzole edilmiş tel ve kablolar 114.002 1.549.255 7,46 7,36 6,87

2899-Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya 68.108 2.920.011 4,46 2,33 2,18

1730-Trikotaj (örme) ürünleri 57.972 4.158.717 3,80 1,39 1,30

2811-Metal yapı malzemeleri 57.901 1.386.092 3,79 4,18 3,90

1320-Demir dışı metal cevherleri 46.782 893.420 3,06 5,24 4,89

2021-Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar 24.360 450.200 1,60 5,41 5,05 0122-Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler 21.629 336.066 1,42 6,44 6,01 1729-Başka yerde sınıflandırılmamış tekstil ürünleri 18.774 1.171.891 1,23 1,60 1,50

2922-Takım tezgâhları 18.016 652.941 1,18 2,76 2,58

2691-Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya 11.745 316.763 0,77 3,71 3,46

2929-Diğer özel amaçlı makineler 11.435 684.530 0,75 1,67 1,56

2022-İnşaat kerestesi 7.015 148.781 0,46 4,71 4,40

1422-Tuz 690 21.407 0,05 3,22 3,01

2023-Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri 850 29.855 0,06 2,85 2,66

2010-Kereste ve parke 573 20.189 0,04 2,84 2,65

0200-Ormancılık ve tomrukçuluk 508 24.414 0,03 2,08 1,94

2926-Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler 5.165 321.707 0,34 1,61 1,50

5149-Atık ve hurdalar 6.208 423.719 0,41 1,47 1,37

3311-Tıbbi ve cerrahi teçhizat ile ortopedik araçlar 4.161 332.885 0,27 1,25 1,17

2710-Demir-çelik ana sanayi 57.450 7.250.787 3,76 0,79 0,74

2520-Plastik ürünleri 42.596 4.129.626 2,79 1,03 0,96

1722-Halı ve kilim 18.154 1.912.553 1,19 0,95 0,89

2720-Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 16.981 10.628.882 1,11 0,16 0,15

1721-Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 11.524 2.142.231 0,75 0,54 0,50

2221-Basım 450 37.425 0,03 1,20 1,12

2699-Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan mineraller 1.754 148.127 0,11 1,18 1,11

1541-Fırın ürünleri 10.109 886.540 0,66 1,14 1,06

2101-Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva 7.487 680.503 0,49 1,10 1,03

3599-Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları 239 21.821 0,02 1,09 1,02

Diğerleri 128.791 88.407.263 8,43 0,15 0,14

Toplam 1.527.163 142.529.584 100,00 1,07 1,00

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri

Tablodan görüleceği gibi 143 üründen 32’si yukarıda belirtilen özelliklere sahiptir. 32 ürünün Kayseri toplam ihracatındaki payı %92, Türkiye toplam ihracatındaki payı ise %38’dir. Bu sonuç Kayseri ile Türkiye’nin ihracatında ürün kompozisyonlarının önemli bir farklılık taşıdığını göstermektedir.

171 İl’in İhracatında Ürün Yoğunlaşması

Dış ticaretin ürün ve ülke olarak çeşitlendirilmesi, ülkelerin/illerin dış şoklardan etkilenme düzeylerini azaltacaktır. İhracat yapılan ülkelerde yaşanabilecek durgunluk, kriz ve savaşlar, fiyatlarda dolayısıyla ihracat gelirlerinde aşırı dalgalanmalara yol açabilir. Dolayısıyla ülke ve ürün çeşitliliği ne kadar fazla ise uzun dönemli ihracat artışları o ölçüde sürdürülebilir olacaktır.

Dış ticarette ürün ve ülke yoğunlaşması; CR endeksi ile kolayca hesaplanabilmektedir. Bu endekste ilk sıralarda yer alan belirli sayıda birimin büyüklüğü toplam büyüklüğe oranlanmaktadır. Genel kabul gören sayı 4 ve 4’ün katları şeklindedir. CR4 ilk dört birimin, CR8 ilk 8 birimin oransal büyüklüğünü ifade etmektedir.

İhracatta ISIC revize 3, 4’üncü düzey ürün yoğunlaşmaları (CR) 2006, 2011 ve 2016 yılları için aşağıdaki tablodaki gibidir.

172 Tablo 100: Kayseri İhracatında Ürün Yoğunlaşması

Yıllar CR Ürünler (ISIC Rev.3) % CR

2016

CR1 3610-Mobilya 24,1 24,1

CR2 1711-Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil 13,8 37,9 CR3 2930-Başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri 11,6 49,5

CR4 3130-İzole edilmiş tel ve kablolar 7,5 57,0

CR5 2899-Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya 4,5 61,4

CR6 1730-Trikotaj (örme) ürünleri 3,8 65,2

CR7 2811-Metal yapı malzemeleri 3,8 69,0

CR8 2710-Demir-çelik ana sanayi 3,8 72,8

CR9 1320-Demir dışı metal cevherleri 3,1 75,8

CR10 2520-Plastik ürünleri 2,8 78,6

CR11 2021-Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar 1,6 80,2 CR12 0122-Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler 1,4 81,6

2011

CR1 3610-Mobilya 21,4 21,4

CR2 1711-Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil 16,5 37,9

CR3 3130-İzole edilmiş tel ve kablolar 9,0 46,9

CR4 2930-Başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri 8,4 55,4

CR5 2899-Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya 6,2 61,5

CR6 1320-Demir dışı metal cevherleri 5,3 66,8

CR7 2710-Demir-çelik ana sanayi 5,2 72,0

CR8 1730-Trikotaj (örme) ürünleri 3,2 75,3

CR9 2811-Metal yapı malzemeleri 2,5 77,7

CR10 2520-Plastik ürünleri 2,2 79,9

CR11 2720-Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 1,8 81,8

CR12 2021-Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar 1,5 83,3

2006

CR1 1711-Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil 26,2 26,2

CR2 3610-Mobilya 22,8 49,0

CR3 3130-İzole edilmiş tel ve kablolar 7,1 56,1

CR4 2930-Başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri 7,1 63,2

CR5 2710-Demir-çelik ana sanayi 5,4 68,6

CR6 2899-Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya 4,2 72,8

CR7 1721-Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 4,1 76,9

CR8 1320-Demir dışı metal cevherleri 3,1 80,0

CR9 2720-Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 1,9 81,9

CR10 2811-Metal yapı malzemeleri 1,6 83,5

CR11 1722-Halı ve kilim 1,5 85,0

CR12 2520-Plastik ürünleri 1,1 86,1

Kaynak: TÜİK Dış Ticaret İstatistiklerinden hesaplanmıştır.

173 Kayseri ihracatında ISIC Rev.3 4’üncü düzey verilerine göre 2006 yılında ilk dört ürün Kayseri toplam ihracatında %63,2 paya sahipken, 2011 yılında %55,4, 2016 yılında ise %57 olmuştur.

İlk sekiz ürün için aynı oran 2006 yılı için %80, 2011 yılı için %75,3, 2016 yılı için ise 72,8’dir.

İlk oniki ürün için ise 2006 yılı için %86,1, 2011 yılı için %83,3, 2016 yılı için ise %81,6’dır. Bu sonuçlardan yola çıkılarak Kayseri ihracatında sektör yoğunlaşmasının azaldığı sonucuna varılmıştır.

Ülkelere Göre İhracat

Aşağıdaki tabloda ise 2016 yılında Kayseri’nin ihracat büyüklüğü 5 milyon USD’den fazla olan ülkelere yapılan ihracat (2006, 2011 ve 2016 yılları), 2016 yılı Türkiye ihracatı, İl ihracatının ülkeler göre payları ve ilgili ülkeye yapılan Türkiye ihracatından aldığı pay verilmektedir.

174 Tablo 101: Kayseri’nin Ülkelere Göre İhracatı (2006, 2011 ve 2016, Bin USD)

Ülkeler 2006 2011

Kayseri Serbest Bölgesi 78.972 77.517 61.877 139.721 4,05 44,29

Kuveyt 797 2.937 6.808 431.310 0,45 1,58

Toplam 751.660 1.469.400 1.527.163 142.529.584 100,00 1,07

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri

175 2016 yılında Kayseri’nin yukarıdaki tabloda verilen 54 ülkeye yaptığı ihracat toplam ihracatının %91’ini oluşturmaktadır. Aynı ülkelere yapılan Türkiye ihracatı ise Türkiye toplam ihracatının %84’üdür.

İhracatta Ülke Yoğunlaşması

Kayseri’nin ihracatında ülke yoğunlaşması aşağıdaki tablodan daha kolaylıkla izlenebilir.

Tablo 102: Kayseri İhracatı’nda Ülke Yoğunlaşması

2006 2011 2016 sahipken, 2011 yılında %30,6, 2016 yılında ise %28,7 olmuştur. İlk 8 ülke için aynı oran 2006 yılı için %48,9, 2011 yılı için %43,8, 2016 yılı için ise 42,3’tür. İlk 12 ülke için ise 2006 yılı için

%61,4, 2011 yılı için %53,4, 2016 yılı için ise %52’dir. İlk 16 ülkeye bakıldığında aynı oranın 2006 yılı için %69,1, 2011 yılı için %61,1, 2016 yılı için ise %60 olduğu görülmektedir. Bu

%61,4, 2011 yılı için %53,4, 2016 yılı için ise %52’dir. İlk 16 ülkeye bakıldığında aynı oranın 2006 yılı için %69,1, 2011 yılı için %61,1, 2016 yılı için ise %60 olduğu görülmektedir. Bu

Belgede Kayseri İli Uygun Yatırım Alanları Araştırması (sayfa 165-200)